Nga hóa (Russification/Pусификация/Rusifikatsiya) là một hình thức đồng hóa văn hóa trong đó những người không phải là Nga, dù là tự nguyện hay không tự nguyện, thì sẽ từ bỏ văn hóa và ngôn ngữ của họ để ủng hộvăn hóa Nga và tiếng Nga. Theo nghĩa lịch sử, thuật ngữ này đề cập đến cả chính sách chính thức và không chính thức của Đế chế Nga và Liên Xô liên quan đến các thành phần dân tộc của đất nước này và các dân tộc thiểu số ở Nga, nhằm mục đích thống trị và bá quyền của Nga. Các lĩnh vực chính của Nga hóa là chính trị và văn hóa. Trong chính trị, một yếu tố của Nga hóa là giao cho công dân Nga các vị trí hành chính trong các thể chế quốc gia. Trong lĩnh vực văn hóa, thì sự Nga hóa chủ yếu là sự thống trị của tiếng Nga trong hoạt động kinh doanh chính thức và ảnh hưởng mạnh mẽ của tiếng Nga đối với thành ngữ trong quốc gia đó. Sự thay đổi về nhân khẩu học có lợi cho dân tộc Nga đôi khi cũng được coi là một hình thức Nga hóa.
Một số nhà nghiên cứu phân biệt Nga hóa, như một quá trình thay đổi nhãn hiệu dân tộc hoặc bản sắc dân tộc của một người từ một dân tộc không phải người Nga thành người Nga, với Nga hóa, sự lan truyền của ngôn ngữ, văn hóa và con người Nga vào các nền văn hóa và khu vực không phải của người Nga, cũng khác biệt với Xô Viết hóa hoặc sự áp đặt các hình thức thể chế do Đảng Cộng sản Liên Xô thiết lập trên toàn bộ lãnh thổ do đảng này vươn tới[1]. Theo nghĩa này, mặc dù Nga hóa thường được gộp giữa Nga hóa, Nga hóa và Xô viết hóa do Nga lãnh đạo, mỗi quá trình có thể được coi là một quá trình riêng biệt, chẵng hạn như Nga hóa và Xô viết hóa không tự động dẫn đến Nga hóa – một sự thay đổi về ngôn ngữ hoặc bản sắc tự thân của những người không phải người Nga thành người Nga. Do đó, mặc dù đã tiếp xúc lâu dài với ngôn ngữ và văn hóa Nga, cũng như với Xô viết hóa, vào cuối thời kỳ Xô Viết, những người không phải người Nga đã ở bờ vực trở thành phần lớn dân số ở Liên Xô[2]. Sau hai lần sụp đổ của Đế quốc Nga năm 1917 và Liên Xô năm 1991, thì những quá trình phi Nga hóa đã diễn ra trên diện rộng.
^Vernon V. Aspaturian, "The Non-Russian Peoples," in Allen Kassof, Ed., Prospects for Soviet Society (New York: Praeger, 1968): 143–198. Aspaturian also distinguished both Russianization and Russification from Sovietization, the process of spreading Soviet institutions and the Soviet socialist restructuring of social and economic relations in accordance with the ruling Communist Party's vision. (Aspaturian was a Soviet studies specialist, Evan Pugh Professor Emeritus of political science and former director of the Slavic and Soviet Language and Area Center at Pennsylvania State University.)
^Barbara A. Anderson and Brian D. Silver,"Demographic Sources of the Changing Ethnic Composition of the Soviet Union," Population and Development Review 15, No. 4 (Dec., 1989), pp. 609–656.
Anderson, Barbara A., and Brian D. Silver. 1984. "Equality, Efficiency, and Politics in Soviet Bilingual Education Policy: 1934–1980," American Political Science Review 78 (December): 1019–1039.
Armstrong, John A. 1968. "The Ethnic Scene in the Soviet Union: The View of the Dictatorship," in Erich Goldhagen, Ed., Ethnic Minorities in the Soviet Union (New York: Praeger): 3–49.
Aspaturian, Vernon V. 1968. "The Non-Russian Peoples," in Allen Kassof, Ed., Prospects for Soviet Society. New York: Praeger: 143–198.
Azrael, Jeremy R., Ed. 1978. Soviet Nationality Policies and Practices. New York: Praeger.
Włodzimierz Bączkowski (1958). Russian colonialism: the Tsarist and Soviet empires. New York, Frederick A. Praeger. tr. 97.
Bilinsky, Yaroslav. 1962. "The Soviet Education Laws of 1958–59 and Soviet Nationality Policy," Soviet Studies 14 (Oct. 1962): 138–157.
Carrère d'Encausse, Hélène (1992). Grand défi (Grand Defile; Bolsheviks and Nations 1917–1930). Warsaw, Most. tr. 186.
Conquest, Robert (1977). The nation killers. Houndmills, Macmillan Press. tr. 222. ISBN0-333-10575-3.
Andrzej Chwalba (1999). Polacy w służbie Moskali (Poles in the Muscovite Service). Kraków, PWN. tr. 257. ISBN83-01-12753-8.
Rodkiewicz, Witold (1998). Russian nationality policy in the Western provinces of the Empire (1863–1905). Lublin, Scientific Society of Lublin. tr. 295. ISBN83-87833-06-1.
Rouland, Michael (2004). “A nation on stage: music and the 1936 Festival of Kazak Arts”. In Neil Edmunds, ed., Soviet Music and Society under Lenin and Stalin: The baton and sickle (pp. 181–208). Abingdon & New York, NY: RoutledgeCurzon. ISBN978-0-415-30219-7.
Serbak, Mykola (1997). Natsional'na politika tsarizmu na pravoberežniy Ukrayni (National Politics of Tsardom in Right-bank Ukraine). Kyiv, Kyiv Shevchenko University Press. tr. 89. ISBN5-7763-9036-2.
Silver, Brian D. 1974. "The Status of National Minority Languages in Soviet Education: An Assessment of Recent Changes," Soviet Studies 26 (January): 28–40.
Silver, Brian D. 1986. "The Ethnic and Language Dimensions in Russian and Soviet Censuses," in Ralph S. Clem, Ed., Research Guide to the Russian and Soviet Censuses (Ithaca: Cornell Univ. Press): 70–97.
Leonard Szymański (1983). Zarys polityki caratu wobec szkolnictwa ogólnokształcącego w Królestwie Polskim w latach 1815–1915 (Sketch of the Tsarist Politics Regarding General Education in the Kingdom of Poland Between 1815 and 1915). Wrocław, AWF. tr. 1982.
Thaden, Edward C., Ed. 1981. Russification in the Baltic Provinces and Finland, 1855–1914. Princeton: Princeton University Press. ISBN0-691-05314-6
Weeks, Theodore R. (1996). Nation and state in late Imperial Russia: nationalism and Russification on the western frontier, 1863–1914. DeKalb, Northern Illinois University Press. tr. 297. ISBN0-87580-216-8.
Wixman, Ronald. 1984. The Peoples of the USSR: An Ethnographic Handbook. New York: M.E. Sharpe and London, Macmillan.
John Morison biên tập (2000). Ethnic and national issues in Russian and East European history; selected papers from the Fifth World Congress of Central and East European Studies. Houndmills, Basingstoke, Macmillan Press; New York, St. Martin's Press. tr. 337. ISBN0-333-69550-X.
Problemy natsional'nogo soznaniâ pol'skogo naseleniâ na Belarusi (Problems of National Identity of Poles in Belarus). Grodno, Society of Poles in Belarus. 2003. tr. 288.