Nguyễn Phúc Ngọc Du

Phúc Lộc Công chúa 福祿公主
Thông tin chung
Sinh	1762
Mất	1820 (58 tuổi)
Phu quân	Võ Tánh
Hậu duệ	Võ Khánh 2 con gái
Tên húy Nguyễn Phúc Ngọc Du 阮福玉琇 Thụy hiệu Nhu Gia Phúc Lộc Công chúa 柔嘉福祿公主
Thân phụ	Khang Hoàng đế Nguyễn Phúc Luân
Thân mẫu	Nguyễn Từ phi

Nguyễn Phúc Ngọc Du (chữ Hán: 阮福玉琇; 1762 – 1820), phong hiệu Phúc Lộc Công chúa (福祿公主), là một công nữ và là một trưởng công chúa nhà Nguyễn trong lịch sử Việt Nam.

Tiểu sử

Công nữ Ngọc Du là con gái thứ hai của Khang vương Nguyễn Phúc Luân (được vua Gia Long truy tôn làm Hưng Tổ Khang Hoàng đế); mẹ là Nguyễn Từ phi, chị ruột của Hiếu Khang Hoàng hậu Nguyễn Thị Hoàn. Bà sinh năm Nhâm Ngọ (1762)^[1].

Mùa xuân năm Kỷ Hợi (1779), công nữ Ngọc Du theo Hiếu Khang Hoàng hậu vào Gia Định, rồi được gả cho Chưởng hậu quân Võ Tánh^[2]. Năm Tân Dậu (1801), thành Bình Định thất thủ, Võ Tánh không giữ được thành nên đã tự vẫn^[2]. Biết tin chồng tuẫn tiết, bà Ngọc Du khóc ông bằng bài thơ rằng:

Những tưởng ra tay giúp nước nhà

Ai dè binh địa nổi phong ba

Xót người vị quốc liều thân ngọc

Khiến thiếp cô phòng ủ mặt hoa

Gối mộng mơ màng duyên nợ cũ

Đài mây xiêu lạc phách hồn xa

Lửa trung đốt đỏ gương hào kiệt

Nóng ruột thuyền quyên giọt lệ sa!

Những năm đầu trị vì của Gia Long, vua cho người làm nhà ở xã Xuân Hòa, Thừa Thiên để cho công chúa Ngọc Du ở^[2]. Công chúa Ngọc Du có hai con gái và một con trai^[1]. Người con trai tên là Võ Khánh, làm quan đến chức Khinh xa Đô úy. Khánh có một người con trai tên là Mỹ, được gả cho Lộc Thành Công chúa Uyển Diễm, con của vua Minh Mạng^[3]. Xét về vai vế thì công chúa và phò mã Mỹ là anh em họ 4 đời.

Năm Minh Mạng thứ nhất (1820), tháng 4 (âm lịch), đầy tớ trong nhà Thái trưởng công chúa Ngọc Du cậy thế lấn người mà bà không cấm, vua biết được mới vời Võ Khánh đến trách rằng: “Nước có điển hình, sao ngươi không khuyên mẹ đi?”. Khánh thưa rằng: “Không thể khuyên can được”. Vua bảo rằng: “Làm con thờ cha mẹ phải nên lấy lời nói dịu dàng can ngăn ở lúc việc chớm phát, để cha mẹ đừng mắc vào điều phi nghĩa, không thế thì trách nhiệm ở ngươi”^[4]. Khánh cúi đầu nhận lỗi. Về nhà, Khánh kể lại chuyện bị quở phạt với mẹ, bà Ngọc Du nghe chuyện rồi khóc. Từ đó bà thay đổi cách đối xử với dân^[5].

Cùng năm đó, tháng 5 (âm lịch), công chúa Ngọc Du mất, thọ 59 tuổi, được ban thụy là Nhu Gia (柔嘉)^[2][6]. Vua cho nghỉ chầu, sai người chi của công để lo việc tang, lại cho thêm 1000 quan tiền, 1000 phương gạo^[2][6]. Ngày an táng công chúa, vua cho quan đến tế^[6].

Năm Minh Mạng thứ mười (1829), vua truy tặng cho bà làm Phúc Lộc Thái trưởng công chúa (福祿太长公主)^[2]. Năm 1831, chồng bà là Võ Tánh được truy phong Hoài Quốc công (懷國公). Công chúa Ngọc Du được thờ tại nhà thờ họ Võ ở phường Phú Cát, Huế^[1].

Tham khảo

• Hội đồng trị sự Nguyễn Phúc Tộc (1995), Nguyễn Phúc Tộc thế phả Lưu trữ 2020-09-27 tại Wayback Machine, Nhà xuất bản Thuận Hóa
• Quốc sử quán triều Nguyễn (2006), Đại Nam liệt truyện chính biên, Tổ Phiên dịch Viện Sử học dịch, Nhà xuất bản Thuận Hóa
• Quốc sử quán triều Nguyễn (2006), Đại Nam thực lục chính biên, Tổ Phiên dịch Viện Sử học dịch, Nhà xuất bản Giáo dục
• Nguyễn Đắc Xuân (1994), Chuyện các bà trong cung Nguyễn, Nhà xuất bản Thuận Hóa

Chú thích

1. ^ Nguyễn Phúc tộc thế phả, tr.227
2. ^ Đại Nam liệt truyện, tập 2, quyển 3 – phần Phước Lộc Công chúa Ngọc Du
3. Đại Nam liệt truyện, tập 3, quyển 9 – phần Lộc Thành Công chúa Uyển Diễm
4. Đại Nam thực lục, tập 2, tr.60
5. Chuyện các bà trong cung Nguyễn, chương 11
6. ^ Đại Nam thực lục, tập 2, tr.66