Quan lại

Quan lại
Tên tiếng Trung
Tiếng Trung	官吏
Phiên âm Tiếng Hán tiêu chuẩn Bính âm Hán ngữ guānlì
Tên tiếng Trung thay thế
Tiếng Trung	官
Phiên âm Tiếng Hán tiêu chuẩn Bính âm Hán ngữ guān
Tên tiếng Việt
Tiếng Việt	quan lại
Chữ Hán	官吏
Tên tiếng Triều Tiên
Hangul	관리
Hanja	官吏
Phiên âm Romaja quốc ngữ kwanli

Quan lại (官吏), gọi tắt là quan (chữ Hán: 官), là tầng lớp quan chức trong lịch sử ba nước Trung Quốc, Triều Tiên/Hàn Quốc và Việt Nam.

Cụm từ này về đại thể được dùng cho các viên chức được bổ nhiệm thông qua hệ thống khoa cử, đôi khi bao gồm và cũng có khi loại trừ các hoạn quan có liên quan đến việc cai trị của tầng lớp trên.

Thứ bậc dưới triều Thanh

Nhà Thanh (1644–1912) chia hệ thống quan chức ra làm hai ban văn-võ, cả hai đều phân ra 9 bậc gọi là Cửu phẩm, mỗi bậc lại phân thành Chính và Tòng.^[1]

Trong văn học

Tầng lớp quan lại từng xuất hiện trong bài thơ "Năm mới chúc nhau" của Trần Tế Xương với hàm ý mỉa mai, châm biếm những người có tiền, có quyền ở Việt Nam đang dần sa đọa, xuống cấp về đạo đức trong giai đoạn cuối thế kỷ 19:

Lẳng lặng mà nghe nó chúc nhau: Chúc nhau trăm tuổi bạc đầu râu. Phen này ông quyết đi buôn cối, Thiên hạ bao nhiêu đứa giã trầu. Lẳng lặng mà nghe nó chúc giàu: Trăm, nghìn, vạn mớ để vào đâu? Phen này, ắt hẳn gà ăn bạc, Đồng rụng, đồng rơi, lọ phải cầu.

Lẳng lặng mà nghe nó chúc sang: Đứa thì mua tước, đứa mua quan. Phen này ông quyết đi buôn lọng, Vừa bán vừa la cũng đắt hàng. Lẳng lặng mà nghe nó chúc con: Sinh năm đẻ bảy được vuông tròn. Phố phường chật hẹp, người đông đúc, Bồng bế nhau lên nó ở non.

Bắt chước ai ta chúc mấy lời: Chúc cho khắp hết ở trong đời. Vua, quan, sĩ, thứ, người muôn nước, Sao được cho ra cái giống người.

Xem thêm

• Cán bộ - công chức
• Công nhân viên chức
• Viên chức
• Cán bộ nhân viên (CBNV)

Tham khảo

1. Beverly Jackson và David Hugus Ladder to the Clouds: Intrigue and Tradition in Chinese Rank (Ten Speed Press, 1999) tr. 134–135.

Đọc thêm

• Emmanuel Poisson (ngày 1 tháng 2 năm 2018). Quan và lại ở miền Bắc Việt Nam. NXB Tri Thức. Nhà phát hành: Nhã Nam.

Liên kết ngoài

• Chính phủ Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa trên DMOZ
• Chính phủ Trung Hoa Dân Quốc trên DMOZ
• Chính phủ Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên trên DMOZ
• Chính phủ Đại Hàn Dân Quốc trên DMOZ
• Chính phủ Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam trên DMOZ