Ritsuryō

	Phong kiến Nhật Bản
	; Chính trị và chính phủ; Thời kỳ phong kiến Nhật Bản
	Thời kỳ Asuka; Thời kỳ Nara; Thời kỳ Heian; Thời kỳ Kamakura; Tân chính Kemmu; Thời kỳ Muromachi; Thời kì Nam-Bắc triều; Thời kỳ Chiến quốc; Thời kỳ Azuchi-Momoyama; Thời kỳ Edo, 1603–1868; ; Daijō-kan; Thái Chính Quan; Thái Chính Đại Thần (Daijō daijin); Tả Đại Thần (Sadaijin); Hữu Đại Thần (Udaijin); Nội Đại Thần (Naidaijin); Đại Nạp Ngôn (Dainagon); Trung Nạp Ngôn (Chūnagon); Thiếu Nạp Ngôn (Shōnagon); Tám Bộ Trung Vụ Tỉnh (Nakatsukasa-shō); Thức Bộ Tỉnh (Shikibu-shō); Trị Bộ Tỉnh (Jibu-shō); Dân Bộ Tỉnh (Minbu-shō); Binh Bộ Tỉnh (Hyōbu-shō); Hình Bộ Tỉnh (Gyōbu-shō); Đại Tàng Tỉnh (Ōkura-shō); Cung nội sảnh (Kunai-shō); Thời kỳ Minh Trị,1868–1912 1868–1871; 1871–1875; Thái Chính Đại Thần (Daijō daijin); 1875–1881; 1881–1885; Nội Đại Thần; 1885–1889; Thời kỳ Đại Chính, 1912–1926 Thời kỳ Chiêu Hòa, 1926–1989 1947-nay; Văn phòng Đổng lí Ngự tiền (Kunaichō); Thời kỳ Bình Thành, 1989–2019 Thời kỳ Lệnh Hòa, 2019-

Ritsuryō (律令^{(luật lệnh)}, Ritsuryō^?) là một hệ thống luật lệ dựa trên cơ sở tư tưởng Nho gia và Pháp gia ở Nhật Bản. Hệ thống chính trị dựa trên Ritsuryō gọi là "Ritsuryō-sei" (律令制, Luật lệnh chế), trong đó đó bao gồm Kyaku (格, cách), tương tự các luật lệ sửa đổi, và Shiki (式, thức), là những luật lệ chính thức.

Ritsuryō cũng phân định rõ giữa Luật (律, Ritsu), tương tự luật hình sự, và Lệnh (令, Ryō), tương tự luật hành chính (gồm cả hành chính, tố tụng và dân sự).

Vào cuối thời kỳ Asuka và thời kỳ Nara, triều đình Nhật Bản cố gắng sao chép hệ thống chính trị chặt chẽ từ triều đình nhà Đường của Trung Quốc, đã tập hợp và xây dựng thành hệ thống Ritsuryō. Qua nhiều thế kỷ, ritsuryō dần phát triển. Cho đến thời kỳ Heian, hệ thống này đã thâm nhập sâu rộng cả vào hệ thống chính trị và văn hóa Nhật Bản.^[1]

Từ năm 645, Cải cách Taika đã hình thành những đặc điểm đầu tiên của hệ thống Ritsuryō.^[2]

Những bổ sung chính hoàn thiện Ritsuryō bao gồm:^[3]

Ōmi-ryō (近江令), Cận Giang lệnh, năm 669
Asuka-kiyomihara-ryō (飛鳥浄御原令), Phi Điểu Tịnh Ngự Nguyên lệnh, năm 689
Taihō-ritsuryō (大宝律令, Đại Bảo luật lệnh), năm 701
Yōrō-ritsuryō (養老律令, Dưỡng Bảo luật lệnh), 720- 757

Những nét chính

Hệ thống chính quyền và cai trị

Trong nửa cuối thế kỷ VII, hệ thống kokugunri-sei (国郡里制^{(quốc quận lý chế)}, kokugunri-sei^?) phân chia hệ thống hành chính Nhật Bản như sau:

kuni (国^(quốc), kuni^?), tương đương cấp tỉnh
gun, kōri (郡^(quận), gun, kōri^?), gồm 2-20 lý
ri, sato (里^(lý), ri, sato^?), gồm 50 hộ

Vào năm 715, hệ thống gōri-sei (郷里制^{(hương lý chế)}, gōri-sei^?) bổ sung thêm cấp gō (郷^(hương), gō^?), gồm 50 hộ, nằm giữa cấp Quận và cấp Lý. Cấp Lỳ vẫn là cấp cơ bản, nhưng chỉ còn từ 10-25 hộ.

Hệ thống này bị vô hiệu kể từ năm 740.

Quyền lực trung ương

Hệ thống ritsuryō cũng thành lập một chính quyền trung ương, với Thiên hoàng đứng đầu. Hai cơ quan cao cấp nhất (còn gọi là Nhị quan) gồm:

Jingi-kan (神祇官, Thần kỳ quan), cơ quan lo về lễ nghi, tương tự Bộ Lễ trong triều đình Trung Quốc
Daijō-kan (太政官, Thái chính quan), là cơ quan chính phủ, quản lý 8 Bộ (bát tỉnh).

Trong mỗi cơ quan, các chức vụ quan lại được phân thành 4 bậc (shitō): kami (長官), suke (次官), jō (判官) và sakan (主典)>. VD như:

Nhạc quan

Nhã nhạc đầu (雅楽頭, Uta no kami)^[4]
Nhã nhạc trợ (雅楽助, Uta no suke)^[4]
Nhã nhạc doãn (雅楽允, Uta no jō)^[5]
Nhã nhạc thuộc (雅楽属, Uta no sakan)^[5]

Y quan

Điển dược đầu (典薬頭, Ten'yaku no kami)^[6]
Điển dược trợ (典薬助,Ten'yaku no suke)^[6]
Điển dược doãn (典薬允,Ten'yaku no jō)^[6]
Điển dược thuộc (典薬属,Ten'yaku no sakan)^[6]

Hệ thống phẩm trật

Phẩm		Ikai
1	Nhất vị 一位	正一位	shō ichi-i
2	Nhất vị 一位	従一位	ju ichi-i
3	Nhị vị 二位	正二位	shō ni-i
4	Nhị vị 二位	従二位	ju ni-i
5	Tam vị 三位	正三位	shō san-mi
6	Tam vị 三位	従三位	ju san-mi
7	Tứ vị 四位	正四位上	shō shi-i no jō
8		正四位下	shō shi-i no ge
9		従四位上	ju shi-i no jō
10		従四位下	ju shi-i no ge
11	Ngũ vị 五位	正五位上	shō go-i no jō
12		正五位下	shō go-i no ge
13		従五位上	ju go-i no jō
14		従五位下	ju go-i no ge
15	Lục vị 六位	正六位上	shō roku-i no jō
16		正六位下	shō roku-i no ge
17		従六位上	ju roku-i no jō
18		従六位下	ju roku-i no ge
19	Thất vị 七位	正七位上	shō shichi-i no jō
20		正七位下	shō shichi-i no ge
21		従七位上	ju shichi-i no jō
22		従七位下	ju shichi-i no ge
23	Bát vị 八位	正八位上	shō hachi-i no jō
24		正八位下	shō hachi-i no ge
25		従八位上	ju hachi-i no jō
26		従八位下	ju hachi-i no ge
27	Sơ vị 初位^[7]	大初位上	dai so-i no jō
28		大初位下	dai so-i no ge
29		少初位上	shō so-i no jō
30		少初位下	shō so-i no ge

Một hệ thống phẩm trật cho các bậc quan lại (官 kan, 官職 kanshoku) phân thành hơn 30 bậc (位 i, 位階 ikai). Hệ thống này gần như tham chiếu từ hệ thống Cửu phẩm của nhà Đường. Chế độ tập ấm (蔭位の制 on'i no sei) tuy cũng tham chiếu từ nhà Đường, nhưng người Nhật áp dụng hơi khác đi.

Bậc Nhất vị (一位, ich-i) được xếp cao nhất trong hệ thống phẩm trật, hạ dần xuống bậc Bát vị (八位 hachi-i), là những phẩm trật chính thức. Bậc thấp nhất là Sơ vị (初位, so-i) tuy tồn tại, nhưng không chính thức.^[8]

Các quan lại thuộc 3 vị đầu được xếp vào bậc tôn quý (貴 ki), và được phân chi tiết mỗi vị thành 2 bậc Chánh (正 shō) và Tòng (従 ju) (như bậc Chánh tam vị [正三位 shō san-mi], Tòng nhị vị [従二位 ju ni-i]). Từ vị thứ tư trở xuống, mỗi bậc tiếp tục được phân chi tiết thành các bậc nhỏ là Thượng (上 jō) và Hạ (下 ge) như Tòng tứ vị hạ (従四位下 ju shi-i no ge) hay Chánh lục vị thượng (正六位上 shō roku-i no jō). Thăng tiến trong hệ thống phẩm trật thường rất chậm trong hàng ngũ quan liêu, rất hiếm khi có trường hợp thăng tiến hơn 6 bậc. Điều này hình thành một ranh giới ngăn cắt tự nhiên giữa tầng lớp quý nhân ([貴族 kizoku, từ Ngũ vị trở lên) và hạ nhân ([地下 jige, từ Lục vị trở xuống).^[8]

Thêm vào đó, tiêu chí về thu nhập koku (石, 1 koku = xấp xỉ 150 kilograms), cũng được xem như một tiêu chuẩn phân cấp địa vị. Trung bình ở phẩm Lục vị có thể được cấp mức thu nhập 22 koku gạo một năm, nhưng phẩm Ngũ vị có thể được cấp tới 225 koku gạo, và Tam vị được cấp nhiều hơn 6.957 koku gạo một năm.^[8]

Hộ tịch (戸籍 koseki) được cập nhật mỗi 6 năm làm căn cứ cho hệ thống thu thuế (計帳 keichō). Dựa trên keichō, các mức thuế (租庸調 So-yō-chō) được đặt ra, căn cứ trên gạo hoa màu, nhưng cũng có khi tính trên sản vật địa phương như vải lụa, muối...

Hệ thống cũng thành lập các chức việc địa phương theo lệnh của kokushi (国司, quốc ty), dù đôi khi các chức việc được cử từ kinh thành đến và các võ quan.

Luật hình

Trong hình luật, các hình phạt được phân thành 5 cấp gokei (五刑^{(ngũ hình)}, gokei^?):

Đánh roi (笞, chi): hình phạt đánh roi, tùy theo mức nặng nhẹ, từ 10 đến 50 roi.
Đánh trượng (杖, jō): phạt trượng nặng hơn roi và được thực hiện ở nơi công cộng, từ 60 đến 100 trượng.
Phạt tù (徒, zu): Phạt giam, từ 1 đến 3 năm.
Lưu đày (流 ru): có các mức gần (近流, konru), vừa (中流, chūru) và xa (遠流, onru)
Xử chết (死, shi): có các mức thắt cổ (絞, kō) và xử chém (斬, zan)

Hình luật cũng xác định 8 tội nặng hachigyaku (八虐^{(bát ngược)}, hachigyaku^?) không thể ân xá. Nó dựa trên Thập ác của hình luật nhà Đường, nhưng bớt đi 2 tội liên quan đến gia đình.

Chú thích

^ “Mesheryakov, Alexander. (2003)” (PDF). Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 29 tháng 5 năm 2011. Truy cập ngày 12 tháng 6 năm 2016.
^ Asakawa, Kan'ichi. (1903).
^ Asakawa, p. 13.
^ ^a ^b Titsingh, Isaac. (1834).
^ ^a ^b Titsingh, p. 430.
^ ^a ^b ^c ^d Titsingh, p. 434.
^ Riêng phẩm trật này phân làm 2 bậc chính là Đại (大　dai) và Thiếu (少 shō).
^ ^a ^b ^c Borgen, Robert (1994). Sugawara no Michizane and the Early Heian Court. University of Hawaii Press. tr. 13–14. ISBN 0-8248-1590-4.