Sát Hợp Đài

Sát Hợp Đài
Một pho tượng Sát Hợp Đài tại Mông Cổ
Hãn của Trung Ulus
Tại vị	1227–1242
Tiền nhiệm	Đầu tiên
Kế nhiệm	Hà Lạt Húc Liệt
Thông tin chung
Sinh	k. 1184
Mất	1242
Phối ngẫu	Dã Tốc Luân Tögen nhiều thê thiếp khác
Hậu duệ	Mạc Đồ Căn Baidar Dã Tốc Mông Kha nhiều hậu duệ khác
Tên đầy đủ Chữ Mông Cổ: ᠴᠠᠭᠠᠲᠠᠢ Čaγatai Sát Hợp Đài (察合臺)
Hoàng tộc	Bột Nhi Chỉ Cân
Thân phụ	Thành Cát Tư Hãn
Thân mẫu	Bột Nhi Thiếp
Tôn giáo	Tengri giáo
Binh nghiệp
Tham chiến	Chinh phạt Kim Chinh phạt Khwarazm Vây hãm Otrar Vây hãm Gurganj Trận sông Ấn Chinh phạt Tây Hạ

Sát Hợp Đài (tiếng Mông Cổ: ᠴᠠᠭᠠᠲᠠᠢ; k. 1183 – 1242) là con trai thứ hai của Thành Cát Tư Hãn. Ông thừa hưởng phần lớn khu vực ngày nay là 5 quốc gia Trung Á và miền bắc Iran sau khi Thành Cát Tư Hãn chết và cai trị khu vực này cho đến khi chết vào khoảng năm 1241 hay 1242. Ông cũng là người được Thành Cát Tư Hãn chỉ định để giám sát việc thực thi Yassa, bộ luật pháp điển hóa do Thành Cát Tư Hãn tạo ra, mặc dù nó chỉ kéo dài cho đến khi Thành Cát Tư Hãn lên ngôi đại hãn của đế quốc Mông Cổ. Đế chế của ông sau này được gọi là hãn quốc Sát Hợp Đài (hay hãn quốc Chagatai), một phần của đế quốc Mông Cổ.

Cuộc đời

Ông được những người thân thích coi là nóng tính và hơi thất thường, do thái độ không chấp nhận Truật Xích như là đại hãn một cách dữ dội, quyết liệt. Ông cũng là người lớn tiếng nhất về chủ đề này giữa những người thân thích của mình.

Trên thực tế, người sáng lập ra nhà nước Chagatai là cháu nội của ông, Alghu (?-1265/1266). Ông này về cơ bản chiếm lấy vùng đất ngày nay là tây bắc Afghanistan. Nhà nước này ít chịu ảnh hưởng của Hồi giáo hơn là nhà nước Il-Kanid ở phía đông nam, nhưng cũng có những người theo Hồi giáo trong quốc gia này và một số người trong dòng họ Chughtai cải đạo. Tuy nhiên, họ vẫn giữ các nét tiêu biểu của truyền thống du cư lâu hơn. Một số nhà sử học cho rằng đây là lý do chính của sự suy sụp trong sự đô thị hóa và của nông nghiệp trong khu vực này mà người ta biết là đã xảy ra. Vị vua đầu tiên trên thực tế cải đạo sang Hồi giáo là Mubarak-Shah (lưu ý tên Ả Rập). Việc cải đạo của ông diễn ra khoảng năm 1256, tuy nhiên điều này gây ra vấn đề do trong khoảng 30 năm sau đó những vị vua khác đã từ bỏ Hồi giáo và quay lại với các tín ngưỡng cũ, tuy nhiên Tarmarshirin đã cải giáo thành Hồi giáo và cố gắng để xoay vần triều chính về phía Hồi giáo.

Việc cải giáo của ông gây ra sự phản đối lớn từ các nhóm sắc tộc du cư ở khu vực phía đông của vương quốc, cuối cùng đã dẫn tới việc giết hại ông vào năm 1334. Sau cái chết của ông này, nhà nước Chagatai đánh mất vị thế của mình và bị tan rã. Tamerlane (Timur) sau này đã kết hôn với con gái của dòng họ này. Vào đầu thế kỷ 16 họ đã tái xác nhận sự trở lại ở khu vực ngày nay là Uzbekistan và duy trì một vương quốc tại đó cho đến thế kỷ 18 với sự hiện diện của triều đại Shaybanid của người Uzbek.

Ông cũng là người mà những người Turk Chagatai và Chughtai ở Nam Á nói chung tự nhận là hậu duệ.

Bản đồ hãn quốc Sát Hợp Đài cuối thế kỷ 13

Hậu duệ

1. Mộc A Thốc Kiền (木阿秃干, tiếng Mông Cổ: ᠮᠡᠷᠭᠡᠨ, Chuyển tự Latinh: Mö'etüken; ? - 1221)
   • Con trai: Bất Lý (不里, tiếng Mông Cổ: ᠪᠦᠷᠢ, chữ Mông Cổ: Бүри; ? - 1252), sau được phong Việt vương, Uy Viễn vương.
2. Mạc Cơ Nhã (莫基雅)
3. Biệt Lợi Hắc Thất (别利黑失)
4. Tát Ban (撒班)
5. Dã Tốc Mông Ca (也速蒙哥)
6. Bối Đạt Nhi (贝达儿)

Gia phả

Yesügei

Hoelun

Biệt Lặc Cổ Đài

Biệt Khắc Thiếp Nhi

Thiết Mộc Ca Oát Xích Cân

Hợp Xích Ôn

Chuyết Xích Cáp Tát Nhi

Thiết Mộc Chân (Thành Cát Tư Hãn)

Bột Nhi Thiếp

Truật Xích

Sát Hợp Đài

Oa Khoát Đài

Đà Lôi

Sát Hợp Đài Hãn quốc Sát Hợp Đài (1225–1687) Sinh: , khoảng 1186 Mất: , 1241 hay 1242
Tước hiệu
Tiền nhiệm (Không)	Hãn của hãn quốc Sát Hợp Đài 1225–1242	Kế nhiệm Hà Lạt Húc Liệt

Tham khảo