Tiếng Tangut

Tiếng Tangut
Tiếng Tây Hạ
𗼇𗟲
Kinh Phật tiếng Tangut
Sử dụng tại	Tây Hạ
Dân tộc	Người Tangut
Phân loại	Hán-Tạng Khương Bắc Tiếng Tangut
Hệ chữ viết	Chữ Tây Hạ
Địa vị chính thức
Ngôn ngữ chính thức tại	Tây Hạ
Mã ngôn ngữ
ISO 639-3	txg
Glottolog	tang1334[1]

Tiếng Tangut, tiếng Đảng Hạng hay tiếng Tây Hạ là một ngôn ngữ Tạng-Miến thời xưa,^[2] một thời nói ở Tây Hạ, trong văn liệu Tây phương còn gọi là Tangut Empire (Đế quốc Tangut). Đây là một ngôn ngữ trong nhóm ngôn ngữ Khương, cùng với tiếng Khương Bắc, Khương Nam, tiếng Phổ Mễ, vân vân...

Tiếng Tangut là ngôn ngữ chính thức của Tây Hạ (trong tiếng Tạng tên là Mi nyag), do người Đảng Hạng dựng nên, giành độc lập từ nhà Tống vào đầu thế kỷ XI. Tây Hạ sụp đổ năm 1226 do bị quân Thành Cát Tư Hãn xâm lược.^[3]

Tiếng Tangut có chữ viết riêng, gọi là chữ Tây Hạ.

Văn liệu tiếng Tangut cuối cùng được tìm trên hai cột đá kinh Phật Tây Hạ, niên đại 1502,^[4] cho thấy rằng người Đảng Hạng vẫn nói ngôn ngữ này 300 năm sau khi mất nước.

Phục dựng

Một tập Phiên Hán hợp thờì chưởng trung châu

Âm vị học

Phụ âm

Tên chữ Hán	Tên Hán-Việt	Tên hiện đại	Arakawa	Gong	Miyake
重唇音類	Trọng thờn âm	Âm đôi môi	p, ph, b, m	p, ph, b, m	p, ph, b, m
輕唇音類	Khinh thờn âm	Âm môi răng	f, v, w		v
舌頭音類	Thiệt đầu âm	Âm chân răng thường	t, th, d, n	t, th, d, n	t, th, d, n
舌上音類	Thiệt thượng âm	Âm quặt lưỡi	ty', thy', dy', ny'		tʂ tʂh dʐ ʂ
牙音類	Nha âm	Âm vòm mềm	k, kh, g, ng	k, kh, g, ŋ	k, kh, g, ŋ
齒頭音類	Xỉ đầu âm	Âm chân răng sau	ts, tsh, dz, s	ts, tsh, dz, s	ts, tsh, dz, s
正齒音類	Chính xỉ âm	Âm vòm	c, ch, j, sh	tɕ, tɕh, dʑ, ɕ
喉音類	Hầu âm	Âm thanh hầu	', h	., x, ɣ	ʔ, x, ɣ
流風音類	Lưu phong âm	Âm chân răng cạnh	l, lh, ld, z, r, zz	l, lh, z, r, ʑ	ɫ, ɬ, z, ʐ, r

Nguyên âm

	Phổ thông (普通)	Khẩn hậu (緊候)	Quyển thiệt (捲舌)
Cao	i I u	iq eq uq	ir Ir ur
Trung	e o	eq2 oq	er or
Thấp	a	aq	ar

Chữ viết^[5]

37 chữ Tangut đã được giải mã bởi Stephen Wootton Bushell

Chữ "người" trong tiếng Tangut

Chữ "bùn" là ghép của một phần bộ "nước" và chữ "đất"

Nguồn tham khảo

1. Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Tangut”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
2. van Driem, George (2001). Languages of the Himalayas, Volume One. BRILL. ISBN 90-04-12062-9.
3. “IDP News Issue No. 2” (PDF). IDP Newsletter (2): 2–3. tháng 1 năm 1995. ISSN 1354-5914. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 30 tháng 6 năm 2007. Truy cập ngày 3 tháng 7 năm 2009.
4. Frederick W. Mote (2003). Imperial China 900-1800. Harvard University Press. tr. 257–. ISBN 978-0-674-01212-7.
5. Tangut script Tangut script in Omniglot Kiểm tra giá trị |url= (trợ giúp).

Tài liệu

• Jacques, Guillaume 2009. The origin of vowel alternations in the Tangut verb Language and Linguistics. 10.1:17-27.
• Jacques, Guillaume 2011. The structure of the Tangut verb Journal of Chinese Linguistics. 39.2:419-441.

Liên kết ngoài

• James Matisoff, 2004. "Brightening" and the place of Xixia (Tangut) in the Qiangic subgroup of Tibeto-Burman
• (tiếng Nga) (tiếng Anh) Ксения Кепинг. Последние статьи и документы. (Ksenia Kepping. Last Works and Documents.)
• (tiếng Nhật) 西夏に関するページ