Tiếng Xibe

Tiếng Xibe
Tiếng Sibe
ᠰᡳᠪᡝ ᡤᡳᠰᡠᠨ sibe gisun
Phát âm	[ɕivə kisun][1]
Sử dụng tại	Trung Quốc
Khu vực	Tân Cương[2]
Tổng số người nói	30.000 (2000)
Dân tộc	189.000 người Xibe (2000)
Phân loại	Tungus Nam Mãn Tiếng Xibe
Hệ chữ viết	Chữ Xibe (biến thể của chữ Mãn)
Mã ngôn ngữ
ISO 639-3	sjo
Glottolog	xibe1242[3]
ELP	Xibe

Tiếng Xibe (ᠰᡳᠪᡝ ᡤᡳᠰᡠᠨ, chuyển tự: sibe gisun, còn gọi là tiếng Sibe, tiếng Sibo hay tiếng Tích Bá) là một ngôn ngữ Tungus, bản ngữ của dân tộc Xibe sống ở Tân Cương miền Tây Bắc Trung Quốc.

Âm vị học

Tiếng Xibe thông hiểu được với tiếng Mãn.^[4] Nó có hệ thống 8 nguyên âm thay vì 6 nguyên âm của tiếng Mãn; ngoài ra, hai ngôn ngữ còn có nét khác biệt về hình thái và tiếng Xibe có hệ thống hài hoà nguyên âm phức tạp hơn.^[5]

Phu âm

		Môi	Chân răng	Quặt lưỡi	Chân răng-vòm	Ngạc mềm	Lưỡi gà
Tắc	vô thanh	p	t			k	q
	bật hơi	pʰ	tʰ			kʰ	qʰ
Tắc xát	vô thanh		t͡s	ʈ͡ʂ	t͡ɕ
	bật hơi		t͡sʰ	ʈ͡ʂʰ	t͡ɕʰ
Xát	vô thanh	f	s	ʂ	ɕ	x	χ
	hữu thanh	v		ʐ
Mũi		m	n			ŋ
R			r
Tiếp cận		w	l		j

• Hai âm xát /x, χ/ thường hữu thanh hoá thành [ɣ, ʁ] khi đứng sau âm vang (mũi, nước và tiếp cận).
• /s, ɕ/ thường hữu thanh hoá thành [z, ʑ] khi xuất hiện ở giữa từ.
• /m/ có thể trở thành âm môi-răng [ɱ] khi đứng trước /v/.

Nguyên âm

	Trước		Giữa	Sau
Đóng	i	y		u
Vừa			ə	o
Nửa mở	ɛ	œ
Mở			a

• Tha âm của /œ/, /ə/, /o/ lần lượt là [ø], [ɤ], [ɔ].^[6]

Tham khảo

1. Li 1986, tr. 1Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFLi1986 (trợ giúp)
2. S. Robert Ramsey (1987). The Languages of China. Princeton University Press. tr. 216–. ISBN 0-691-01468-X.
3. Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Xibe”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
4. Gordon 2005, XibeLỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFGordon2005 (trợ giúp)
5. Ramsey 1989, tr. 215Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFRamsey1989 (trợ giúp)
6. Li, Shulan; Zhong, Qian (1986). Xibo yu jian zhi / 锡伯语简志. 民族出版社: 新華書店发行, [Peking]: Min zu chu ban she: Xin hua shu dian fa xing.

Đọc thêm

• Jang, Taeho (2008). Xíbóyǔ yǔfǎ yánjiū 锡伯语语法研究 [Sibe Grammar] (bằng tiếng Trung). Kunming: Yunnan minzu chubanshe. ISBN 978-7-5367-4000-6.
• Kodner, Jacob Aaron, and Meng Ronglu (2021). Mini Buleku: A Recorded Sibe Dictionary. UC Irivine.
• Li, Shulan 李淑兰; Zhong, Qian 仲谦; Wang, Qingfeng 王庆丰 (1984). Xíbóyǔ kǒuyǔ yánjiū 锡伯语口语研究 [Research Into Xibo Oral Language] (bằng tiếng Trung). Beijing: Minzu chubanshe.
• Kida, Akiyoshi (2000), A Typological and Comparative Study of Altaic Languages with Emphasis on Xibo Language: The Part of Xibo Grammar (bằng tiếng Anh)
• Jin, Ning (1994). Phonological Correspondences Between Literary Manchu and Spoken Sibe (bằng tiếng Anh). University of Washington.
• Tong, Zhongming 佟中明 (2005). “Éguó zhùmíng xuézhě B·B·lā dé luò fū yòng Xíbóyǔ fùshù jìlù de mínjiān gùshì” 俄国著名学者B·B·拉德洛夫用锡伯语复述记录的民间故事 [The Folktales Retold and Recorded in Xibo Language by the Famous Russian Scholar B.B. Radloff]. Mínzú wénxué yánjiū / Studies of Ethnic Literature (bằng tiếng Trung). 2005 (3): 60–63. Bản gốc lưu trữ ngày 30 tháng 12 năm 2007.
• Zikmundová, Veronika (2013). Spoken Sibe: Morphology of the Inflected Parts of Speech (bằng tiếng Anh). Prague: Karolinum Press. ISBN 9788024621036.

Liên kết ngoài

• Abkai — Unicode Manchu/Sibe/Daur Fonts and Keyboards
• SibeCulture.com: Sibe-English-Chinese phrases