Aggrey Klaaste

Aggrey Zola Klaaste (6 Januarie 1940 – 19 Junie 2004) was 'n Suid-Afrikaanse koerantjoernalis en redakteur. Hy was veral bekend daarvoor dat hy redakteur was van die Soweto-gebaseerde koerant, die Sowetan, van 1988 tot 2002. Hy het die konsep van "nasiebou" bekendgestel terwyl hy redakteur van die Sowetan was en het baie van sy tyd en energie daaraan bestee om die idee te bevorder.

Vroeë lewe

[wysig | wysig bron]

Klaaste is in Kimberley gebore as een van agt kinders, in 'n township genaamd Groenpunt in die Noord-Kaap.[1] Sy pa Tobias Klaaste is gebore in 1886 en is oorlede in 1973. Sy ma Regina Mantoa is gebore in 1900 en is oorlede in 1986.[1] Toe hy drie was, het sy gesin na Sophiatown in Johannesburg verhuis, waar sy pa 'n klerk by 'n goudmyn geword het. Klaaste het skool in Newclare (voorheen bekend as Western Native Township) bygewoon voordat hy na die Western High School, destyds 'n oorwegend gekleurde area, verhuis het.[1]

In 1955, toe Sophiatown afgebreek is, het die gesin na Meadowlands in Soweto verhuis. Hy het in 1958 aan die Universiteit van die Witwatersrand begin studeer en in 1960 met 'n Baccalaureus Artium-graad gegradueer. Klaaste was een van die laaste swartes wat 'n graad aan die universiteit voltooi het voordat dit deur apartheidswette vir swartes gesluit is. In 1960 het die apartheidsregering 'n wet genaamd die Wet op die Uitbreiding van Universiteitsonderwys goedgekeur, wat beteken het dat van die beste universiteite in Suid-Afrika vir die wit minderheid gereserveer is.[2] Klaaste het WITS bygewoon saam met Suid-Afrikaanse letterkundiges soos Miriam Tlali, die eerste swart vrou in Suid-Afrika wat 'n roman in Engels gepubliseer het.[3]

Loopbaan

[wysig | wysig bron]

Nadat hy gegradueer het, het hy 'n joernalis geword, eers by die Drum-tydskrif en daarna by The World (wat in 1977 deur die Suid-Afrikaanse regering verbied is) en The Post (wat in 1981 die Sowetan geword het). Terwyl hy as 'n intern vir die tydskrif Drum gewerk het, wie se gevierde skrywers teen hierdie tyd na ander dinge oorgegaan het, het Klaaste se lewenstyl dié van sy voorgangers nagevolg. Hy het gou met alkoholisme gesukkel.[4] In 1961 het hy 'n permanente pos as skrywer vir Bantu World aanvaar. Weens swaar drinkery het hy gesukkel om te lank aan permanente werk te behou. Hy het hom in 1964 terug by Drum gevind, waar hy die beroemde Rivonia-verhoor gedek het.[4] In 1977 is hy saam met die destydse redakteur van The World, Percy Qoboza, gearresteer en het nege maande in die tronk deurgebring. Dit was 'n onderdrukking gelei deur die Veiligheidspolisie in 'n poging om twee van die gewildste swart publikasies destyds, The World en Weekend World, te sluit.[5]

Nasiebou

[wysig | wysig bron]

In die laat 1980's was Suid-Afrika 'n basis vir massaprotesaksie wat met geweld van die apartheidspolisie teëgekom het. Aggrey Klaaste was teen 1988 die redakteur van The Sowetan (voorheen The World) wat destyds die grootste sirkulerende swart koerant in die land was. Die ANC het The Sowetan daarvan beskuldig dat hy voorkeurbehandeling toon en pro-PAC en Swarbewussynsgesind is.[6] Met hierdie twee faktore om in ag te neem, het Klaaste besluit om die koerant se redaksionele beleid te verskuif en 'n dialoog rondom nasiebou begin aanwakker. Hy het breedvoerig in sy rubriek On the Line geskryf oor 'n nierassige Suid-Afrika en praktiese maatreëls waarmee swart mense daagliks sin van apartheid kan maak.[7] Klaaste was ook bekend as 'n aktiewe lid van sy gemeenskap in Meadowlands, Soweto. Klaaste het meer kritiek ondervind vir sy pogings om 'n verdeelde land te verenig, veral van die Black Consciousness Movement, wat hom daarvan beskuldig het dat hy 'uitverkoop' deur idees van 'n nie-rassige samelewing te versprei.[5]

Voor sy dood was hy 'n uitvoerende beampte by die swartbemagtigingsmaatskappy, New Africa Investment Ltd. (NAIL), asook die voorsitter van die Johannesburgse Toerismemaatskappy. Hy is in 2004 as 58ste in die Top 100 Groot Suid-Afrikaners aangewys.

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Rhodes University. "The Relentless Community-Builder". Mbonambi, P - pg 5. Accessed: 1 Oktober 2018
  2. ↑ City Of Jo'burg. "Still building the nation". Play in Jo'burg.[dooie skakel] Besoek: 1 Oktober 2018
  3. ↑ Rhodes University. "The Relentless Community-Builder". Mbonambi, P - pg 32. Besoek: 1 Oktober 2018
  4. ↑ 4,0 4,1 Rhodes University. "The Relentless Community-Builder". Mbonambi, P - pg 38. Besoek: 1 Oktober 2018
  5. ↑ 5,0 5,1 SAHO. "Percy Qoboza and his deputy, Aggrey Klaaste are arrested by the Special Branch police". South African History Online. Besoek: 1 Oktober 2018
  6. ↑ Market Insight. "Aggrey Demystefied". Muzi Mkhwanazi. Besoek: 1 Oktober 2018
  7. ↑ Rhodes University. "The Relentless Community-Builder". Mbonambi, P - pg iii. Besoek: 1 Oktober 2018