Catharina van Aragon

Catharina van Aragon
Koningin-gemaal van Engeland

Eggenoot Arthur, Prins van Wallis
Hendrik VIII van Engeland
Tydperk 11 Junie 1509 – 23 Mei 1533
Opvolger Anna Boleyn
Huis Huis van Tudor
Kinders Maria I
Gebore 16 Desember 1485, Madrid
Oorlede 7 Januarie 1536, Cambridgeshire
Handtekening

Catharina van Aragon (Spaans: Catalina de Aragón, Engels: Catherine of Aragon; 16 Desember 1485 – 7 Januarie 1536), ook bekend as Katherine of Katharine, was die eerste vrou van Hendrik VIII van Engeland en voor dit die vrou van sy oudste broer, Arthur, Prins van Wallis.[1] In 1507 was sy die ambassadeur vir die Spaanse hof in Engeland toe haar pa niemand anders gehad het nie – sy was dus die eerste vroulike ambassadeur in die geskiedenis van Europa.[2] Sy was ook ses maande lank die regent van Engeland terwyl Hendrik in Frankryk was. Sy het opdrag gegee vir die skryf van die omstrede boek The Education of Christian Women deur Juan Luis Vives, wat beweer het vroue het die reg op ’n opvoeding, en dit is aan haar opgedra. Sy het so ’n indruk op mense gemaak dat selfs haar vyand Thomas Cromwell gesê het as sy nie ’n vrou was nie, sou sy alle helde van die geskiedenis opdraand gegee het.[3]

Op driejarige ouderdom is Catharina as vrou belowe aan prins Arthur, die erfgenaam van die Engelse troon. Hulle is in 1501 getroud, maar Arthur het vyf maande later gesterf. Catharina is toe in 1509 getroud met Arthur se jonger broer, wat koning Hendrik VIII geword het. Teen 1525 was Hendrik smoorverlief op sy minnares Anna Boleyn en ontevrede met sy huwelik omdat Catharina nie vir hom ’n seun gegee het nie. Hendrik se opvolger was dus in dié stadium sy dogter, Maria, in ’n tyd toe dit ongehoord was dat ’n vrou die troon bestyg. Hy wou sy huwelik nietig laat verklaar en dit het eindelik gelei tot die breuk tussen Engeland en die Rooms-Katolieke Kerk. Toe pous Clemens VII weier om die huwelik nietig te verklaar, het Hendrik self beheer oor kerksake in Engeland geneem. In 1533 is sy huwelik nietig verklaar deur Thomas Cranmer, die biskop van Kantelberg (Canterbury), sonder om die pous te raadpleeg.

Catharina het geweier om Hendrik te aanvaar as die hoof van die Anglikaanse Kerk en het haarself as Hendrik se wettige vrou beskou tot met haar dood. Sy het die res van haar lewe in Kimbolton-kasteel in Cambridgeshire gewoon en is op 7 Januarie 1536 daar oorlede.

Vroeë lewe

[wysig | wysig bron]
’n Portret deur Juan de Flandes, waarskynlik van die 11-jarige Catharina.

Catharina is op 16 Desember 1485 naby Madrid gebore as die jongste oorlewende kind van koning Ferdinand II van Aragon en sy vrou, Isabella I van Kastilië. Deur haar ma se familie was sy ’n afstammeling van Jan van Gent en Eduard III van Engeland. Sy was dus ’n verlangse niggie van beide haar skoonpa, Hendrik VII, en skoonma, Elizabeth van York.

Catharina is opgevoed in godsdiens, klassieke letterkunde, Latynse geskiedenis, die reg, wapenkunde en familiegeskiedenis. Sy het Spaans, Latyn, Frans en Grieks gepraat. Sy is ook opgelei in huishouding, naaldwerk, borduurwerk, musiek en dans.[4]

Op ’n jong ouderdom is Catharina beskou as ’n geskikte vrou vir Arthur, Prins van Wallis, die oudste seun van Hendrik VII van Engeland, vanweë die Engelse afkoms van haar ma. Catharina het eintlik ’n groter aanspraak op die Engelse troon gehad as Hendrik VII self, omdat sy van Jan van Gent se eerste twee vroue afgestam het, terwyl Hendrik ’n afstammeling was van Gent se derde vrou, wie se kinders buite-egtelik gebore is en eers wettig verklaar is nadat hulle getrou het. Hulle het egter steeds geen aanspraak op die troon gehad nie, hoewel dié verbod in latere generasies geïgnoreer is. Om dié rede is die Tudor-monargie nie deur alle Europese koninkryke aanvaar nie.

Die huwelik tussen Arthur en Catharina is dus beskou as ’n wettiging van die Huis van Tudor in die oë van die Europese koninklikes asook die versterking van die Tudors se aanspraak op die Engelse troon deur Catharina se afstammelinge. Die twee is op 19 Mei 1499 met die handskoen getroud en het in Latyn gekorrespondeer tot Arthur 15 geword het en daar besluit is hy is oud genoeg om te trou.

Huwelik met Arthur

[wysig | wysig bron]

Ná hul troue is Arthur na die grens met Wallis gestuur om ’n plig as Prins van Wallis na te kom. Catharina het hom vergesel. ’n Paar maande later het hulle albei siek geword, waarskynlik met die sweetsiekte wat in dié tyd deur die gebied versprei het. Arthur is op 2 April 1502 oorlede, maar Catharina het herstel.

Daar is besluit dat Catharina sou trou met Hendrik VII se tweede oudste seun, Hendrik, wat nou die eerste aanspraakmaker op die troon was. Hy was vyf jaar jonger as sy. Die huwelik het egter afgehang van die besluit van pous Julius II omdat ’n teksvers in Levitikus ’n man blykbaar verbied om met sy broer se weduwee te trou. Catharina het getuig dat haar en Arthur se huwelik nooit seksueel voltrek is nie, wat beteken het die huwelik was nie geldig nie.

Koningin van Engeland

[wysig | wysig bron]
16de-eeuse houtsnywerk van die kroning van Hendrik en Catharina, met die Tudor-roos en die granaat van Granada boaan.

Catharina is op 11 Junie 1509, sewe jaar ná Arthur se dood, getroud met Hendrik VIII, wat toe pas die troon bestyg het. Sy was 23 en hy pas 18.

Op 31 Januarie 1510 het sy die lewe geskenk aan ’n doodgebore dogter. ’n Seun, Hendrik, Hertog van Cornwall, is op Nuwejaar 1511 gebore. Hy het net 52 dae oud geword. In 1513 was Catharina weer swanger. Op 11 Junie 1513 het Hendrik haar aangewys as regent terwyl hy op ’n militêre veldtog in Frankryk was.[5]

Teen die tyd dat Hendrik van Frankryk af teruggekom het, het Catharina nog ’n seun verloor. Hy is óf doodgebore óf kort ná sy geboorte dood. In Desember 1514 het sy nog ’n seun, Hendrik, gehad wat kort ná sy geboorte dood is. Op 18 Februarie 1516 is ’n gesonde dogter gebore. Sy is Maria gedoop. In 1518 het Catharina die laaste keer verwag. Sy het op 10 November die lewe aan ’n dogter geskenk, maar die baba is kort daarna oorlede. Catharina was altesaam ses keer swanger.

Catharina se belangstelling in godsdiens en akademie het gegroei namate sy ouer geword het. Sy het haar kennis voortdurend uitgebrei en haar dogter opgelei. Opvoeding onder vroue het gewild geword, deels danksy Catharina se invloed. Sy het ook groot bedrae aan verskeie kolleges geskenk. Hendrik het egter steeds gedink ’n manlike erfgenaam is noodsaaklik, veral omdat die Tudor-monargie nog jonk was en sy geldigheid soms bevraagteken is.

Die koning se obsessie

[wysig | wysig bron]
Die vroue van Hendrik VIII
Catharina van Aragon
Anna Boleyn
Jane Seymour
Anna van Kleef
Catharina Howard
Catharina Parr

In 1525 het Hendrik verlief geraak op Anna Boleyn, ’n diensmeisie van die koningin, en hy het haar die hof begin maak.[6] Teen dié tyd kon Catharina nie meer kinders hê nie. Hendrik het geglo sy huwelik is vervloek en het antwoorde in die Bybel gesoek. Hy het die vers in Levitikus geïnterpreteer dat wanneer ’n man met sy broer se weduwee trou, hulle kinderloos sal wees. Hy het dus geglo hul huwelik was verkeerd in God se oë. Hy het ook besluit pous Julius het nie destyds die reg gehad om die teksvers ongeldig te verklaar nie. Dit is heel moontlik dat sy begeerte om ’n seun te hê, die eintlike rede vir sy ommekeer was. Voor Hendrik se pa koning geword het, was Engeland betrokke in die Oorlog van die Rose weens die aanspraak van verskeie mense op die troon en hy wou ’n soortgelyke situasie ná sy dood voorkom.[7]

Dit het gou sy allesoorheersende begeerte geword om die huwelik nietig te laat verklaar.[8] Catharina het geweier om stilweg in ’n klooster te gaan bly en daarop aangedring dat sy die koning se "ware en wettige" vrou was.[9] Die koning se sekretaris is na pous Clemens VII gestuur in die hoop dat hy die uitspraak van pous Julius II sou veroordeel en die huwelik nietig sou verklaar. Die pous was egter in daardie stadium die gevangene van Karel V van die Heilige Romeinse Ryk, die neef van Catharina.[10] Die pous het Hendrik verbied om weer te trou tot daar ’n besluit in Rome geneem is en nie in Engeland nie. ’n Jaar later, in 1531, is Catharina uit die paleis gestuur en haar kamers aan Anna gegee.

In 1532 het die Engelse hoofminister, Thomas Cromwell, ’n aantal wette aan die parlement voorgelê wat die koning se gesag bo dié van die kerk erken, en so is die breuk met die Rooms-Katolieke Kerk gefinaliseer.

Latere jare

[wysig | wysig bron]
Catharina en Hendrik se dogter, Maria.

Hendrik is daarna op ’n geheime seremonie met Anna Boleyn getroud. Anna was vermoedelik reeds swanger teen dié tyd. Op 23 Mei 1533 het Thomas Cranmer die koning se huwelik met Catharina nietig verklaar op grond daarvan dat sy vroeër met Arthur getroud was. Vyf dae later, op 28 Mei 1533, het hy Hendrik en Anna se huwelik geldig verklaar.[11]

Tot met haar dood het Catharina na haarself verwys as Hendrik se enigste wettige vrou. Hendrik het haar egter slegs die titel "Weduwee-prinses van Wallis" toegelaat in erkenning van haar posisie as sy broer se weduwee.

Catharina het daarna in Kimbolton-kasteel in Cambridgeshire gaan woon. Sy het net in een vertrek gebly, wat sy net vir kerkdienste verlaat het en het voortdurend gevas. Sy kon nou en dan besoekers ontvang, maar is verbied om haar dogter, Maria, te sien. Hendrik het Catharina en Maria beter blyplek aangebied asook die reg om mekaar te sien as hulle Anna as die nuwe koningin aanvaar, maar albei het geweier.

Catharina is op 7 Januarie 1536 daar oorlede. Hendrik en Anna het die volgende dag, nadat hulle die nuus gekry het, geel gedra. Dit is op verskillende manier geïnterpreteer. Geel was in Engeland die kleur van vreugde is dit is deur baie beskou as blydskap oor Catharina se dood.[12] Ander het gemeen dit was uit respek vir Catharina omdat geel in Spanje die kleur van rou is. Op die dag van haar begrafnis het Anna, wat ’n seun verwag het, ’n miskraam gehad. Dit was een van die faktore wat later gelei het tot haar teregstelling ’n paar maande later.

Nadat gevind is dat daar ’n swart groeisel aan Catharina se hart was, was daar gerugte dat Hendrik of Anna, of albei, Catharina laat vergiftig het.[13] Moderne mediese kenners meen egter dit was die gevolg van kanker, iets wat nie in daardie tyd verstaan is nie.

Catharina is in die Peterborough-katedraal begrawe tydens ’n seremonie vir ’n weduwee-Prinses van Wallis en nie ’n koningin nie. Hendrik was nie op die begrafnis nie en het Maria ook verbied om dit by te woon.

Kinders

[wysig | wysig bron]
Naam Gebore Oorlede
Doodgebore dogter 31 Januarie 1510 31 Januarie 1510
Hendrik 1 Januarie 1511 23 Februarie 1511
Doodgebore seun c. Oktober 1513 c. Oktober 1513
Hendrik Desember 1514 Desember 1514
Maria 18 Februarie 1516 17 November 1558
Naamlose dogter 10 November 1518 binne ’n week

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ HAT Taal-en-feitegids, Pearson, Desember 2013, ISBN 978-1-77578-243-8
  2. ↑ The Six Wives of Henry VIII deur Alison Weir. Bl. 59
  3. ↑ Eustace Chapuys, Keiserlike ambassadeur, 1533-staatsdokumente, Spaans, IV, ii, 737
  4. ↑ Weir, p.20
  5. ↑ Rymer, Thomas, red., Foedera, vol. 6 deel 1, Den Haag (1741), bl. 48
  6. ↑ Scarisbrick, p.154.
  7. ↑ Lacey, p.70.
  8. ↑ Brigden, p.114.
  9. ↑ Farquhar, Michael (2001). A Treasure of Royal Scandals, bl. 61. Penguin Books, New York. ISBN 0-7394-2025-9.
  10. ↑ Morris, p. 166.
  11. ↑ Williams, p.124.
  12. ↑ Warnicke, p. 188.
  13. ↑ Lofts, p.139.

Bronne

[wysig | wysig bron]
  • Brigden, Susan (2000). New Worlds, Lost Worlds.
  • Fraser, Antonia (1992). The Wives of Henry VIII. ISBN 0-679-73001-X
  • Haigh, Christopher (1993) English Reformations.
  • J.O. Hand & M. Wolff, (1986) Early Netherlandish Painting, National Gallery of Art, Washington/Cambridge UP, 1986, ISBN 0-521-34016-0
  • Lacey, Robert (1972) The Life and Times of Henry VIII.
  • Lofts, Norah (1979) Anne Boleyn. ISBN 0-698-11005-6.
  • Morris, T. A. (1998) Europe and England in the Sixteenth Century.
  • Starkey, David (2003). Six Wives: The Queens of Henry VIII. ISBN 0-06-000550-5
  • Warnicke, Retha M. (1991). The Rise and Fall of Anne Boleyn. ISBN 0-521-40677-3
  • Weir, Alison (1991). The Six Wives of Henry VIII. ISBN 0-8021-3683-4
  • Williams, Neville (1971) Henry VIII and His Court.
  • Mattingly, Gareth (1941) Catherine of Aragon
  • John E. Paul (1996) Catherine of Aragon and Her Friends

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]