Che Guevara

Che Guevara
Guerrillero Heroico

Che Guevara by die gedenkdiens van die La Coubre ontploffing. Geneem deur Alberto Korda op 5 Maart 1960.
Gebore
Ernesto Guevara

14 Junie 1928
Rosario, Santa Fe, Argentinië
Sterf9 Oktober 1967
La Higuera, Vallegrande, Bolivië
BeroepDokter, skrywer, guerrilla, regeringsamptenaar, Militêre strateeg
Politieke partyBeweging van die 26ste Julie, Verenigde Party van die Kubaanse Sosialistiese Rewolusie,[1] Nasionale Bevrydingsweermag van Bolivië
EggenootHilda Gadea (1955–1959)
Aleida March (1959–1967, sy dood)
KindersHilda (1956–1995), Aleida (* 1960), Camilo (* 1962), Celia (* 1963), Ernesto (* 1965)
Ouer(s)Ernesto Guevara Lynch[2]
Celia de la Serna y Llosa[2]
Handtekening

Ernesto "Che" Guevara (14 Junie[5] 1928 – 9 Oktober 1967) algemeen bekend as Che Guevara, El Che of net Che, was 'n Argentynse Marxistiese revolusionêr, dokter, skrywer, intellektueel, guerilla-leier, militêre teoretikus en 'n groot figuur in die Kubaanse Revolusie.[6] Sedert sy dood het sy gestileerde gelaat 'n alomteenwoordige kontrakultuursimbool geword asook globale ordeteken in volkskultuur.[7]

As 'n mediese student het Guevara Latyns-Amerika deurkruis en is hy omvorm deur die grootskaalse armoede wat hy aanskou het.[8] Sy ervarings en waarnemings op hierdie reise het hom maak besluit dat die gebied se ingewortelde ekonomiese ongelykhede die inherente gevolg van monopolistiese kapitalisme, neokolonialisme en imperialisme was, met 'n wêreldrevolusie as die enigste oplossing hiervoor.[9] Hierdie oortuiging het tot sy betrokkenheid in die sosiale hervorming van Guatemala onder president Jacobo Arbenz Guzmán, wie se uiteindelike val (met behulp van die Amerikaanse CIA) Guevara se radikale ideologie verstewig het. Later, terwyl hy in Meksikostad gewoon het, het hy Raul en Fidel Castro ontmoet, aangesluit by hulle Beweging van die 26ste Julie en Kuba ingeneem aanboord van die Granma seiljag met die bedoeling om die Amerikaans-gesteunde Kubaanse diktator Fulgencio Batista omver te werp.[10] Guevara het gou aansien verwerf onder insurgente, is bevorder tot tweede in bevel, en het 'n deurslaggewende rol gespeel in die suksesvolle guerrilla-veldtog wat uiteindelik ontslae geraak het van die Batista-bewind.[11]

Na die Kubaanse revolusie het Guevara 'n aantal sleutelrolle in die nuwe regering gehad. Dit het o.m. die oorsig van appèlle en die teregstelling deur vuurpeloton van diegene wat skuldig bevind is aan oorlogsmisdade gedurende die revolusionêre tribunale,[12] ingesluit asook die instelling van landelike hervorming as minister van industrieë. Verder het hy ook gedien as president van die nasionale bank van Kuba asook die raadgewende direkteur vir Kubaanse weermag en het hy die wêreld platgereis as 'n diplomaat ten behoewe van Kubaanse sosialisme. Sulke ampte het hom in staat gestel om 'n sentrale rol te speel in die opleiding van die weermag wat die inval in die Varkensbaai (Bay of Pigs) afgeweer het,[13] asook om die kerngelaaide ballistiese vuurpyle van die Sowjetunie na Kuba te bring, wat aanleiding gegee het tot die Kubaanse missielkrisis.[14] Hiermee saam was hy ook 'n vrugbare skrywer en dagboekskrywer en het hy 'n gedagteryke gids oor guerrilla-oorlogvoering saamgestel, tesame met 'n topverkopende memoire oor sy jong dae waar hy op 'n motorfiets Suid-Amerika deurkruis het. Guevara het Kuba in 1965 verlaat om onsuksesvolle revolusies aan te wakker, eers in Kongo-Kinshasa en later in Bolivia, waar hy gevange geneem is deur CIA-gesteunde Boliviaanse magte en tereg gestel is.[15]

Vroeë lewe

[wysig | wysig bron]
Ernesto (links) as tiener saam met sy ouers en broers en susters, ca. 1944. Langs hom, v.l.n.r.: Celia (moeder), Celia (suster), Roberto, Juan Martín, Ernesto (vader) en Ana María.

Ernesto Guevara is gebore as die kind van Celia de la Serna y Llosa en ernesto Guevara Lynch op 14 Junie 1928 in Rosario, Argentinië en was die oudste van vyf kinders in 'n familie van Spaans-Argentynse, Baskiese en Iers-Argentynse afkoms.[16] In plaas van sy ouers se vanne, sal sy wetlike naam (Ernesto Guevara) soms saam met de la Serna of Lynch verskyn. Met verwysing na Che se rustelose aard het sy vader verklaar dat "die eerste opmerklikheid is dat my seun se are vol is van die bloed van die Ierse rebelle."[17] Baie vroeg in Ernestito (soos hy toe bekend gestaan het) se lewe het hy 'n "aantrekking tot die armes" ontwikkel.[18] Hy het grootgeword in 'n gesin met linkse politiese neigings wat tot gevolg gehad het dat Guevara as seun aan 'n wye spektrum van politiese perspektiewe blootgestel is.[19] Sy vader, 'n stoere ondersteuner van die Republikeine van die Spaanse Burgeroorlog, het dikwels veterane van die konflik aan huis gehad.[20]

Che was 'n uitstaande atleet al het hy aan 'n ernstige geval van akute asma gelei, wat hom sy hele lewe sou pla. Hy het baie gehou van swem, voetbal (sokker), gholf en skiet en hy was ook 'n kranige fietsryer.[21][22] Hy was 'n ywerige rugbyspeler en het as losskakel vir die eerste span van die Universiteit van Buenos Aires uitgedraf.[23] By die rugby het hy die bynaam "Fuser" — 'n mengsel van El Furibundo (onkeerbaar) en sy moeder se van, de la Serna — gekry weens sy aggressiewe spelpatroon.[24] Sy skoolmaats het hom ook die bynaam "Chancho" (vark) gegee omdat hy nie baie gewas het nie en met trots 'n "weeklikse hemp" gedra het.

Guevara het by sy vader leer skaak speel en het op 12-jarige ouderdom aan plaaslike toernooie begin deelneem. Gedurende sy puberteitsjare maar ook regdeur sy lewe was hy passievol oor poësie, veral oor werke van Pablo Neruda, John Keats, Antonio Machaco, Federico García Lorca, Gabriella Mistral, César Vallejo en Walt Whitman.[25] Hy kon ook Rudyard Kipling se "If" en José Hernández se "Martín Fierro" voordra.[25] Daar was oor die 3 000 boeke in die Guevara-huis, wat Che in staat gestel het om 'n entoesiastiese en eklektiese leser te word, met belangstelling in Karl Marx, William Faulkner, André Gide, Emilio Salgari en Jules Verne.[26] Hy het verder ook van die werke van Jawaharlal Nehru, Franz Kafka, Albert Camus, Vladimir Lenin, en Jean-Paul Sartre gehou; asook dié van Anatole France, Friedrich Engels, H.G. Wells en Robert Frost.[27]

Soos hy ouer geword het, het hy 'n belangstelling in die Latyns-Amerikaanse skrywers Horacio Quiroga, Ciro Alegría, Jorge Icaza, Rubén Darío en Miguel Asturias[27] begin ontwikkel. Hy het baie van hierdie skrywers se idees in sy eie handgeskrewe notaboekies gelys van konsepte, definisies en filosofieë van invloedryke intellektuele. Dit het analitiese sketse van Boeddha en Aristoteles ingesluit, saam met 'n ontleding van Bertrand Russell oor liefde en patriotisme, Jack London oor gemeenskap en Nietzsche oor die idee van dood. Sigmund Freud se idees het hom gefassineer en Che het hom oor 'n hele paar onderwerpe aangehaal, van die interpretasie van drome en libido tot narcisme en die oedipuskompleks.[27] Sy gunsteling vakke op universiteit was filosofie, wiskunde, ingenieurswese, politieke wetenskap, sosiologie, geskiedenis en argeologie.[28][29]

Jare later, op 13 Februarie 1958, het 'n geheime 'biografiese en persoonlikheidsverslag' van die CIA aangeteken van Guevara se breë akademiese belangstellinge en intellek, en hy is daarin beskryf as "goed belese" en daar is opgemerk dat "Che redelik intelligent is vir 'n Latyns-Amerikaner".[30]

Motorfietsreis

[wysig | wysig bron]
Guevara (regs) saam met Alberto Granado (links) in Junie 1952 op die Amasonerivier aan boord van hul "Mambo-Tango"-houtvlot, wat 'n geskenk was van die melaatses wat hulle behandel het
'n Kaart van Guevara se 1952-reis saam met Alberto Granado (die rooi pyle dui op lugreise)

In 1948 het Guevara by die Universiteit van Buenos Aires in geskryf om 'n dokter te word. In 1951 het hy sy studie onderbreek om 'n reis te onderneem waar hy en 'n vriend, Alberto Granado Suid-Amerika sou deurkruis, met die finale doel om vir 'n paar weke as vrywilligers te werk by die melaatsekolonie by San Pablo in Peru, aan die oewers van die Amasonerivier. Op pad na Machu Picchu, hoog op in die Andesgebergte, is hy geskok deur die verdrukkende armoede van die afgeleë landelike gebiede, waar plattelandse boere klein lappies land bewerk het wat aan die ryk landhere behoort het.[31] Later in sy reis is Guevara veral beïndruk deur die kameraderie van die mense wat in die melaatsekolonie gewoon het waaroor hy gesê het: "Die hoogste vorm van menslike solidariteit en lojaliteit is te vind by so 'n eensame en desperate volk."[31] Guevara het, van die notas wat hy tydens die reis gemaak het, 'n verslag geskryf met die titel The Motorcycle Diaries, wat later 'n topverkoper van die New York Times geword het,[32] en is in 2004 aangepas om 'n bekroonde rolprent met dieselfde naam te word.

Aan die einde van die reis het Guevara na nie na Latyns-Amerika gekyk as 'n groepering van afsonderlike nasies nie, maar as 'n eenheid wat 'n kontinentwye bevrydingstrategie nodig gehad het. Sy idee van 'n grenslose, verenigde Spaans-Amerika met 'n gedeelde Latino erfenis was 'n tema wat sy verskyning telkemale prominent gemaak het gedurende sy latere revolusionêre aktiwiteite. Met sy terugkeer na Argentinië het hy sy studies voltooi en sy mediese graad in Junie 1953 gekry, wat hom amptelik "dr. Ernesto Guevara" gemaak het.[33][34] Guevara het later opgemerk dat hy gedurende sy reis deur Latyns-Amerika, "in noue aanraking gekom het met armoede, hongersnood en siekte" saam met die "onbevoegdheid om 'n kind te behandel weens 'n tekort aan geld" en "verdowing wat aangehits is deur hongersnood en straf" wat 'n vader noop om die "verlies van 'n seun in 'n onbelangrike ongeluk te aanvaar". Guevara het aangevoer dat dit hierdie ervaringe was wat hom oortuig het om "hierdie mense te help", en dat hy die area van medisyne moes verlaat om die politiese arena van gewapende verset te betree.[8]

Guatemala, Arbenz en United Fruit

[wysig | wysig bron]
Guevara se reise tussen 1953 en 1956. Dit sluit sy noordwaartse reis na Guatemala, sy verblyf in Meksiko en sy ooswaartse bootreis na Kuba met Fidel Castro en ander opstandelinge in

Op 7 Julie 1953 het Guevara weer vertrek. Hierdie keer na Bolivia, Peru, Ecuador, Panama, Costa Rica, Nicaragua, Honduras en El Salvador. Op 10 Desember 1953, voordat hy Guatemala verlaat het, het hy 'n brief aan sy tante Beatriz van San José, Costa Rica gestuur. In die brief praat Guevara van 'n waarnemingsroete deur die gebiede onder baasskap van die United Fruit Company, wat hom oortuig het "hoe verskriklik" die "kapitalistiese seekatte" was.[35] Hierdie bevestigde verontwaardiging het die "koppesnellery-houding" wat hy ingeneem het om sy konserwatiewe familielede te skok, oorgedra. Dit het ook daartoe gelei dat hy gesweer op die naam van Josef Stalin, dat hy nie sou rus voordat hierdie "seekatte oorwin is nie".[36] Later in daardie maand het Guevara in Guatemala aangekom waar president Jacobo Arbenz Guzmán aan die hoof gestaan het van 'n demokraties-verkose regering, wat deur middel van grondhervorming en ander inisiatiewe gepoog het om die latifundia-stelsel te beëindig. Om dit te bereik het president Arbenz 'n grootskaalse grondhervormingsprogram geloods, waar al die ongebruikte grond van ryk grondeienaars onteien en onderverdeel sou word aan die grondlose landelike bevolking. Die grootste grondeienaar en een wat die meeste deur die grondhervorming geraak is, was die United Fruit Company wat reeds meer as 225,000 onbewerkte akker grond aan die Arbenz-regering moes afstaan.[37] Guevara was in sy skik met die weg wat die Guatemalaanse nasie gekies het, en het besluit om hom in Guatemala te vestig om "homself te suiwer en wat ook al nodig mag wees om 'n ware opstandeling te word, te bereik".[38]

In Guatemala-stad het Guevara Hilda Gadea Acosta opgesoek, 'n Peruaanse ekonoom wat goeie politieke verbintenisse gehad het en ook 'n lid van die links-gesinde Alianza Popular Revolucionaria Americana (APRA, Amerikaanse Algemene Revolusionêre Alliansie) was. Sy het Guevara aan verskeie hooggeplaaste amptenare in die regering van Arbenz voorgestel. Guevara het toe kontak gemaak met 'n groep Kubaanse bannelinge wat bande met Fidel Castro gehad het deur die aanval op die Moncada Kaserne in Santiago de Cuba op 26 Julie 1953.[39] Gedurende hierdie tydperk het hy sy bekende noemnaam gekry, na aanleiding van sy gereelde gebruik van die Argentynse tussenwerpsel (che) wat naastenby dieselfde as "eh" of "pêl" is.[40]

Guevara se pogings om 'n mediese internskap te kry was nie suksesvol nie en sy persoonlike ekonomiese situasie was wisselvallig. Op 15 Mei 1954 het 'n vrag Škoda-infanterie en ligte artillerie van die kommunistiese Tsjeggo-Slowakye vir die Arbenz-regering in Puerto Barrios aangekom.[41][42] As 'n teenvoeter het die Amerikaanse CIA 'n weermag geborg wat die land ingeval het en die regse diktatorskap van Carlos Castillo Armas gevestig het.[38] Guevara was gretig om namens Arbenz te veg en het by 'n gewapende burgermag aangesluit wat vir die doel deur die Kommunistiese Jeug georganiseer is. Hy was egter gefrustreerd met die groep se onaktiwiteit en het sy mediese pligte hervat. Na die staatsgreep het Guevara weer aangebied om te veg, maar kort daarna het Arbenz by die Meksikaanse Ambassade skuiling gesoek en sy buitelandse volgelinge aangeraai om die land te verlaat. Ondersteuners van die staatsgreep het ag geslaan op Guevara se herhaaldelike oproepe om te verset, en hy is voëlvry verklaar.[43] Nadat Hilda Gadea gearresteer is, het Guevara toevlug gesoek by die Argentynse konsulaat, waar hy gebly het tot hy 'n paar weke later 'n pas gekry het waarmee hy na Meksiko gereis het.[44] Hy het in September 1955 met Gadea in Meksiko getrou.[45]

Die omverwerping van die Arbenz-regime het die siening van Guevara bevestig van die Verenigde State as 'n imperialistiese mag wat enige regering sal teenstaan of probeer vernietig wat die sosio-ekonomiese ongelykheid, wat endemies is aan Latyns-Amerika en ander ontwikkelende lande, wil regstel. Guevara het oor die staatsgreep gesê:

"Die laaste Latyns-Amerikaanse revolusionêre demokrasie – dié van Jacobo Arbenz – het misluk as gevolg van 'n koue voorbedagte aggressie wat deur die VSA uitgevoer is. Die sigbare hoof was die Minister van Buitelandse Sake, John Foster Dulles, 'n man wat toevallig ook 'n aandeelhouer van en prokureur vir die United Fruit Company was.

"[43]

Guevara was oortuig daarvan dat die enigste manier om sulke omstandighede reg te stel, die bereiking en verdediging van Marxisme deur gewapende verset en 'n gewapende bevolking, was.[46] Gadea het later geskryf dat dit "Guatemala was wat hom finaal oortuig het van die noodsaaklikheid van gewapende verset en om inisiatief teen imperialisme te neem. Teen die tyd wat hy vertrek het was hy seker hiervan."[47]

Lys van werke

[wysig | wysig bron]

Werke is oorspronklik in Spaans geskryf deur Ernesto "Che" Guevara en later in Engels vertaal

  • A New Society: Reflections for Today's World,   Ocean Press, 1996, ISBN 1-875284-06-0
  • Back on the Road: A Journey Through Latin America,   Grove Press, 2002, ISBN 0-8021-3942-6
  • Che Guevara, Cuba, and the Road to Socialism,   Pathfinder Press, 1991, ISBN 0-87348-643-9
  • Che Guevara on Global Justice,   Ocean Press (AU), 2002, ISBN 1-876175-45-1
  • Che Guevara: Radical Writings on Guerrilla Warfare, Politics and Revolution,   Filiquarian Publishing, 2006, ISBN 1-59986-999-3
  • Che Guevara Reader: Writings on Politics & Revolution,   Ocean Press, 2003, ISBN 1-876175-69-9
  • Che Guevara Speaks: Selected Speeches and Writings,   Pathfinder Press (NY), 1980, ISBN 0-87348-602-1
  • Che Guevara Talks to Young People,   Pathfinder, 2000, ISBN 0-87348-911-X
  • Che: The Diaries of Ernesto Che Guevara,   Ocean Press (AU), 2008, ISBN 1-920888-93-4
  • Colonialism is Doomed,   Ministry of External Relations: Republic of Cuba, 1964, ASIN B0010AAN1K
  • Critical Notes on Political Economy: A Revolutionary Humanist Approach to Marxist Economics   Ocean Press, 2008, ISBN 1-876175-55-9
  • Episodes of the Cuban Revolutionary War, 1956–1958,   Pathfinder Press (NY), 1996, ISBN 0-87348-824-5
  • Guerrilla Warfare: Authorized Edition   Ocean Press, 2006, ISBN 1-920888-28-4
  • Latin America: Awakening of a Continent,   Ocean Press, 2005, ISBN 1-876175-73-7
  • Marx & Engels: An Introduction,   Ocean Press, 2007, ISBN 1-920888-92-6
  • Our America And Theirs: Kennedy And The Alliance For Progress,   Ocean Press, 2006, ISBN 1-876175-81-8
  • Reminiscences of the Cuban Revolutionary War: Authorized Edition   Ocean Press, 2005, ISBN 1-920888-33-0
  • Self Portrait Che Guevara,   Ocean Press (AU), 2004, ISBN 1-876175-82-6
  • Socialism and Man in Cuba,   Pathfinder Press (NY), 1989, ISBN 0-87348-577-7
  • The African Dream: The diaries of the Revolutionary War in the Congo   Grove Press, 2001, ISBN 0-8021-3834-9
  • The Argentine,   Ocean Press (AU), 2008, ISBN 1-920888-93-4
  • The Bolivian Diary of Ernesto Che Guevara   Pathfinder Press, 1994, ISBN 0-87348-766-4
  • The Diary of Che Guevara: The Secret Papers of a Revolutionary,   Amereon Ltd, ISBN 0-89190-224-4
  • The Great Debate on Political Economy,   Ocean Press, 2006, ISBN 1-876175-54-0
  • The Motorcycle Diaries: A Journey Around South America   London: Verso, 1996, ISBN 1-85702-399-4
  • To Speak the Truth: Why Washington's "Cold War" Against Cuba Doesn't End,   Pathfinder, 1993, ISBN 0-87348-633-1

Notas

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ Partido Unido de la Revolución Socialista de Cuba, aka PURSC
  2. ↑ 2,0 2,1 (en) Unknown, Autor. "Guevara, Che". Encyclopædia Britannica Online. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 5 Mei 2022. Besoek op 30 September 2001.
  3. ↑ (en) The Spark That Does Not Die by Michael Löwy, International Viewpoint, July 1997
  4. ↑ (en) Embodiment and Agency, by Sue Campbell & Letitia Meynell, Penn State Press, 2009, ISBN 0-271-03522-6, bl. 243
  5. ↑ Die geboortedatum aangeteken op sy geboortesertifikaat was 14 Junie 1928 alhoewel een tersiêre bron (Julia Constenla, aangehaal deur Jon Lee Anderson) meen dat hy eintlik op 14 Mei van daardie jaar gebore is. Constenla voer aan dat sy deur 'n onbekende astroloog meegedeel is dat Che se moeder, Celia de la Serna, reeds swanger was toe sy en Ernesto Guevara Lynch getroud is en dat die datum op die geboortesertifikaat aangepas is, om dit te laat voorkom of Che 'n maand later gebore is en dat hy hulle seun was, om 'n skandaal te vermy. (Anderson 1997, pp. 3, 769.)
  6. ↑ HAT Taal-en-feitegids, Pearson, Desember 2013, ISBN 978-1-77578-243-8
  7. ↑ Casey 2009, p. 128.
  8. ↑ 8,0 8,1 Oor Revolusionêre Medisyne Toespraak deur Che Guevara aan die Kubaanse Burgermag op 19 Augustus 1960
  9. ↑ By die Afro-Asiatiese in Algerië Toespraak deur Guevara aan die Tweede Ekonomiese Seminaar van Afro-Asiatiese Solidariteit in Algiers, Algerië op 24 Februarie 1965
  10. ↑ Beaubien, NPR Audio Report, 2009, 00:09-00:13
  11. ↑ "Castro's Brain" 1960.
  12. ↑ Taibo 1999, p. 267.
  13. ↑ Kellner 1989, p. 69-70.
  14. ↑ Anderson 1997, p. 526-530.
  15. ↑ Ryan 1998, p. 4
  16. ↑ Che se van "Guevara" is afgelei van die Kastiliaanse vorm van die Baskiese Gebara in Spanje, 'n bewoningsnaam in die Álava-provinsie. Sy ouma, Ana Lynch, was 'n afstammeling van Patrick Lynch, 'n emigrant van Galway, Ierland in die 1740's.
  17. ↑ Lavretsky 1976
  18. ↑ Kellner 1989, p. 23.
  19. ↑ Argentina: Che's Red Mother Geargiveer 26 Augustus 2013 op Wayback Machine Time Magazine, July 14, 1961
  20. ↑ Anderson 1997, p. 22-23.
  21. ↑ Sandison 1996, p. 8.
  22. ↑ Kellner 1989, p. 24.
  23. ↑ Cain, Nick & Growden, Greg "Chapter 21: Ten Peculiar Facts about Rugby" in Rugby Union for Dummies (2nd Edition), John Wiley and Sons, ISBN 978-0-470-03537-5, p. 293.
  24. ↑ Anderson 1997, p. 28.
  25. ↑ 25,0 25,1 Hart 2004, pg 98.
  26. ↑ Haney 2005, p. 164.
  27. ↑ 27,0 27,1 27,2 (Anderson 1997, p. 37–38)
  28. ↑ Sandison 1996, p. 10.
  29. ↑ Kellner 1989, p. 26.
  30. ↑ Ratner 1997, p. 25.
  31. ↑ 31,0 31,1 Kellner 1989, p. 27.
  32. ↑ NYT Topverkoperlys: #38 Paperback Nonfiction on 2005-02-20, #9 Nonfiction on 2004-10-07 en by ander geleenthede.
  33. ↑ Anderson 1997, pp. 98.
  34. ↑ 'n Afskrif van Guevara se universiteitstranskripsies wat die toekening van sy mediese graad aantoon kan gevind word op bl. 75 van Becoming Che: Guevara's Second and Final Trip through Latin America, deur Carlos 'Calica' Ferrer (uit die Spaans vertaal deur Sarah L. Smith), Marea Editorial, 2006, ISBN 987-1307-07-1. Ferrer was 'n lewenslange vriend van Che se kinderdae af en toe Guevara die laaste van sy 12 eksamens geslaag het in 1953, het hy 'n afskrif aan Ferrer gegee wat gereeld vir Guevara gesê het hy sal nooit sy graad kry nie, om te wys dat hy uiteindelik sy studies klaargemaak het.
  35. ↑ Anderson 1997, p. 126.
  36. ↑ Taibo 1999, p. 31.
  37. ↑ Kellner 1989, p. 31.
  38. ↑ 38,0 38,1 Guevara Lynch 2000, p. 26.
  39. ↑ Radio Cadena Agramonte 2006.
  40. ↑ Ignacio 2007, p. 172.
  41. ↑ U.S. Department of State 2008.
  42. ↑ Anderson 1997, p. 144.
  43. ↑ 43,0 43,1 Kellner 1989, p. 32.
  44. ↑ Taibo 1999, p. 39.
  45. ↑ Snow, Anita. "'My Life With Che' deur Hilda Gadea." Associated Press at WJXX-TV. 16 Augustus 2008. URL besoek op 23 Februarie 2009.
  46. ↑ Che Guevara 1960–1967 by Frank E. Smitha
  47. ↑ Sinclair, Andrew (1970). Che Guevara. The Viking Press. p. 12.

Verwysings

[wysig | wysig bron]

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]


Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Engelse Wikipedia vertaal.