Dan Roodt

Dan Roodt
Gebore
Daniël François Roodt

26 Mei 1957
Springs
NasionaliteitSuid-Afrika
BeroepSkrywer
Bekend virVegter vir Afrikaans
EggenootKarin Bredenkamp
KindersDrie
Webwerfhttp://roodt.org/

Daniël François Roodt (26 Mei 1957 - ) is 'n Afrikaanse skrywer, polemikus en politieke aktivis.

Biografie

[wysig | wysig bron]

Herkoms

[wysig | wysig bron]

Daniël François Roodt is op die myndorp Springs, aan die Oos-Rand, gebore.

Roodt se twee oorgrootvaders aan moederskant het tydens die Anglo-Boereoorlog aan die Boerekant geveg. Die een (Botha) is tydens die laaste veldslag by Rooiwal op 12 Januarie [April?] 1902 gewond, terwyl die ander (Landau), 'n Jood, as wapenhandelaar vir die Boere opgetree het. Ná die Boere se nederlaag moes Landau in ballingskap in Nederland bly.[1]

Roodt se vader is in die ou Krugerhuis in die 1920's gebore, in die kraamsaal wat destyds daar ingerig was. Tydens sy vader se studentejare aan die Universiteit van die Witwatersrand, was Joe Slovo ook 'n student daar, en 'n vurige kommunis, terwyl Roodt se vader en die meeste Afrikaanse studente sterk teen kommunisme gekant was.[1]Roodt se moeder, Hermine Landau, is grotendeels van Johannesburg. Sy het half Engels grootgeword en is die niggie van Pik Botha.[1]

Skool- en universiteitsjare

[wysig | wysig bron]

Op 'n vroeë ouderdom het sy vader vir Roodt van Jean-Paul Sartre, Albert Camus en hul eksistensialisme vertel.[1]

In 1963 gaan Roodt op vyfjarige ouderdom na die Laerskool Christiaan Beyers, waar hy later hoofseun word.[1]

Met die aanvanklike doel voor oë om hom in die regte ná matriek te bekwaam, is Roodt in 1970 na die Hoër Seunskool Helpmekaar in Johannesburg gestuur, omrede die Hugenote Hoërskool in Springs nie Latyn as vak aangebied het nie.[1]

Hoewel hy by Helpmekaar 'n skrander en gewilde leerling is, is hy ook rebels, opstandig en stamp gereeld koppe oor die skoolreëls - meestal rakende die skooldrag- en harereëls. Asof Johannesburg besig was om die glorieryke 1920's te herleef, was The Great Gatsby toe hoogmode, en die perke van die skooldragreëls is deeglik beproef. In dieselfde jare maak hy kennis met die werke van die Afrikaanse versetskrywers soos André P. Brink, Breyten Breytenbach en Etienne Leroux, asook die modernisme en politieke essays.[1] Al kon hy nog nie stem nie, was Roodt op omtrent 16- tot 17-jarige ouderdom 'n ywerige leser van die Rand Daily Mail en het besluit om die Progressiewe Party te ondersteun. Op daardie stadium het dit vir hom gevoel of die Nasionale Party so deel was van die hele konformistiese Broederbondstelsel, dat enigiets beter sou wees. Die Progressiewe Party is op daardie tydstip nie alleen as gewaagd nie, maar ook gesofistikeerd in die Engelse media uitgebeeld.[1]

Roodt matrikuleer in 1974 en is daarna Universiteit van die Witwatersrand toe, waar hy aanvanklik in die regte studeer, maar algou van rigting verander: na die Afrikaanse en Nederlandse letterkunde, die filosofie en die staatsleer. As lid van die Filosofie-vereniging lewer hy gereeld bydraes aan die kampuskoerant, Wits Student, en het in 1976, rondom dieselfde tyd as die Soweto-opstand, deelgeneem aan die studentebetogings teen die regering.[1]

In 1977 woon Roodt saam met sy dosente in Afrikaans, John Miles en Ampie Coetzee, die verhoor van Breyten Breytenbach in Pretoria by. Vervolgens is hy deur die Veiligheidspolisie gelys as 'n andersdenkende (dissident) en potensiële revolusionêr.[1]

Roodt het ook as student effe moedswillig tydens Helen Suzman se toespraak in die Great Hall agter haar op die verhoog heen en weer verbybeweeg met 'n swart persoon wat 'n gholfsak dra.[1]

Eenkeer het hy ook Nadine Gordimer aangeval omdat sy 'n Franse aanhaling verkeerd uitgespreek het; maar bowendien het hy nie van haar gehou nie, omdat Roodt vir Gordimer arrogant gevind het, omdat sy Afrikaners altyd as agterlik in haar boeke geteken het, en omdat sy in Julie 1985 tydens 'n byeenkoms van die Afrikaanse Skrywersgilde aan 'n Afrikaanse vraag van Roodt, gerig aan haar, gesê het sy verstaan nie. Binne die konteks moet dit gesien word dat Gordimer 'n toespraak oor Suid-Afrikaanse letterkunde gelewer het en uitlatings gemaak het, maar nié Afrikaans of waarskynlik enige ander Afrikataal kon verstaan nie; en dus nie 'n benul sou kon hê waarvan sy praat nie.[1]

'n Ander maal het Roodt in 'n dadaïstiese gebaar 'n oshart oor sy linkerbors vasgemaak en 'n komposisie van "kru" woorde voorgelees by die Rand Afrikaanse Universiteit. Die oshart het ontdooi en die bloed het by sy borskas afgedrup, wat sy pyn moes versinnebeeld het.[2]

In 1978 organiseer Roodt vir die Filosofie-vereniging seminare wat oor die anargistiese kennisleer van Paul Feyerabend en Robert Nozick handel. Hy verdiep hom in die Amerikaanse hippie-beweging en idees van die kontrakultuur, soos uiteengesit in Theodor Roszak se The making of a counter culture.[1] In daardie tyd speel Roodt met andere vorme van anargistiese en vrydenkende idees. Hy interesseer hom veral in die werk van die Russiese anargiste soos Bakoenin en Kropotkin, asook Daniel Cohn-Bendit (vir sy rol in die Franse studente-opstand in Mei 1968), in die Franse skool van nuwe filosofie (onder andere Bernard-Henri Lévy, André Glucksman en Pascal Bruckner), asook die Franse poststrukturalisme en die geskrifte van Roland Barthes, Michel Foucault, Jacques Lacan, Jacques Derrida en Gilles Deleuze. Die eietydse Amerikaanse letterkunde laat Roodt allermins koud, en hy verdiep hom in die romans van skrywers soos Saul Bellow, Philip Roth, Ken Kesey, Donald Barthelme, John Barth, Joseph Heller, EL Doctorow, Norman Mailer en veral dié van die Pools-Amerikaanse skrywer, Jerzy Kosinski.[1]

Gedurende dieselfde jaar word Roodt hoofsaaklik deur die argitektuurstudente verkies tot kandidaat in die Studenteraad van die betrokke universiteit; hierdie studente kon hul vereenselwig met sy anargistiese vorm van vrydenke en estetisisme. Op dieselfde studenteraad dien Tony Leon en Hillary Joffe (toekomstige joernalis, rubriekskryfster en hoofredaktrise van die Business Day).[1]

Dan Roodt verwerf in 1978 sy baccalaureusgraad aan die Universiteit van die Witwatersrand. Daarna skryf hy hom in 1979 vir 'n honneursbaccalaureusgraad in die Vergelykende Letterkunde in, terwyl hy ook Duitse en Franse klasse loop. In 1979 weier die Franse Konsulaat in Johannesburg Roodt 'n studiebeurs om in Frankryk te gaan studeer, omdat hy blank was; baie buitelandse ambassades het begin om slegs swart studente te kies, in hul verset teen die Suid-Afrikaanse regering se apartheidsbeleid.[1]

In 1979 bly Roodt in 'n kommune in Yeoville, Johannesburg, saam met konseptuele kunstenaars, wat daartoe sou bydra om Dan Roodt een van die belangrikste figure in die avant-gardebeweging van Johannesburg te maak.[1]

In 1983 verwerf Roodt sy meestersgraad in Vergelykende Letterkunde, met 'n verhandeling oor drie tekste van Roland Barthes getiteld: "Pleasure and textual production: three texts by Roland Barthes."[3] Toe hy vir sy PhD in Vergelykende Literatuur wou registreer, het sy Duitse studieleier, Reingard Nethersole, Roodt daarvan beskuldig dat hy "pander to frivolous French theories". Dit was die keerpunt wat Roodt vir 'n tweede honneursbaccalaureusgraad in Afrikaans laat inskryf het,[1] terwyl hy voltydse vertaler vir Telkom in Pretoria was. Later promoveer hy met sy proefskrif wat oor die werk van die John Miles handel, getiteld: "Ondermyning in die prosa van John Miles: 'n postmoderne lesing".[4]

Loopbaan

[wysig | wysig bron]

'n Skrywer onder sensuur geplaas

[wysig | wysig bron]

In 1980 trou Dan Roodt met Karin Bredenkamp en publiseer saam met sy vrou 'n literêre tydskrif genaamd Taaldoos, wat met die tweede uitgawe verbied is weens pornografie. Op die aanklagbrief by die polisie is geen redes verstrek waarom daar beswaar gemaak is teen enige deel van die inhoud van Taaldoos nie. Roodt is skuldig bevind, ook weens die besit van hierdie materiaal, en veroordeel tot R100 boete of 50 dae gevangenisstraf. Die boete is opgelê in 1981. Hy is ook gewaarsku dat indien enige verdere ongewenste publikasie(s) die lig sou sien, ses maande tronkstraf opgelê sal word.[1]

Hy publiseer tewens ook twee omstrede romans voor die sensuur opgelê is. Die eerste, Sonneskyn en Chevrolet (Taurus, 1980), is 'n ikonoklastiese werk wat veral deur die Franse poststrukturalisme en die psigoanalise beïnvloed is, terwyl die tweede, Kommas uit 'n boomzol (Uitgewer Pannevis, 1980), in kru taal 'n kritiese satire is op die werk van D.J. Opperman, en tegelyk betoog teen die establishment, teen die behoud van die status quo deur die burgery, teen patriotisme, en teen alle onreg. Al twee boeke ontvang goeie tot lowende resensies, maar word uiteindelik deur die Suid-Afrikaanse Publikasieraad verban: Sonneskyn en Chevrolet, omdat die boek beskrywings van seksuele geweld bevat, asook aanhalings van skrywers soos Karl Marx en Lenin, en Kommas uit 'n boomzol (1980), omdat Roodt se satiriese en oneerbiedige geskrifte as 'n gevaar vir die samelewing beskou is, soos die sensuurwet dit wou hê.[1][5].

Waar moontlik, probeer Roodt diensplig ontduik. Hy probeer hom vroegtydig medies ongeskik verklaar vir enige oproep om diensplig te doen, en kry 'n doktersbrief wat hom 'n epilepsielyer verklaar, maar die weermag soek bewyse van 'n psigiater. Die psigiater, wat 'n ander skrywer voorheen as skisofrenies gediagnoseer het en uit die weermag laat ontslaan het, kon niks fout vind met Roodt nie.[1]

In Desember 1982 besoek die egpaar Roodt die Fransman Pierre-Marie Finkelstein in Parys, Frankryk, wat 'n taalkundige en veeltalige vertaler is. Hul besoek ook Breyten Breytenbach in ’n kafee, die Boule d’Or in die Boulevard Saint-Michel. Breytenbach is pas vrygelaat uit die Pollsmoor-gevangenis en Roodt het 'n sak vol boeke en klere wat die skrywer in Suid-Afrika agtergelaat het, saamgebring.[1]Teen die einde van 1984, sowat 'n jaar ná die Kerkstraat-bomontploffing op 20 Mei 1983, kon hy nie sy veiligheidsklaring slaag nie. Alle geboue in Pretoria is destyds as moontlike teikens beskou, en die Veiligheidstak van die Suid-Afrikaanse Polisie het elke werknemer ondervra en elke individu moes veiligheidstoetse ondergaan; Roodt se dae as vertaler by Telkom is verby.[1]

Roodt kry 'n aanstelling as dosent aan die Universiteit van Durban-Westville, en doseer daar Afrikaanse prosa aan Indiese studente. Tydens sy verblyf in Durban korrespondeer hy met Gilles Deleuze, maar kry ook gereeld rusie met die Anglofiele Natalse marxiste wat hom beskou het as 'n "agterlike, nie-kommunistiese Afrikaner" met 'n ongesonde belangstelling in "ligsinnige Franse teorieë".[1]

Verhuising na Frankryk

[wysig | wysig bron]

In 1985 publiseer Roodt Twee sinne, 'n boek wat uit slegs twee sinne bestaan en sy eerste ongesensureerde boek is. Kort daarna ontvang Roodt sy oproepinstruksie van die weermag; hy moet by Oudtshoorn aanmeld. Roodt besluit om Suid-Afrika te verlaat en verhuis met sy vrou na Frankryk[6] as politieke uitgewekenes. In hierdie agt jarige verblyf in Parys, eers in 'n woonstelletjie naby Montparnasse, daarna in die 3de arrondissement van Parys (1987) en uiteindelik in 'n studio-woonstel naby die Bastille en die nuwe operahuis in Parys. In die ure van toustaan met ander vlugtelinge, nes hy, uit die derde wêreld buite die Franse staatskantore, ontmoet Roodt baie dissidente uit Oos-Europa, met wie hy bevriend raak en wat sy teenkanting van die kommunisme net verder versterk het.[5] Die egpaar Roodt werk ook by die Berlitz-skool, en daarna is 'n vertalingsprojek uit Nederlands in Engels aangepak.[1]

Roodt is ook ingeskryf vir 'n doktorsgraad of DEA in die Departement van Filosofie onder Gilles Deleuze en René Schérer. Roodt word tydens sy verblyf totaal ontnugter en geskok deur die inligting wat oor Suid-Afrika en apartheid versprei word en besef hoe naïef hy was. In Frankryk ervaar hy slegs propaganda wat hy toeskryf aan 'n anti-apartheidsbeweging wat 'n afdeling was van die Franse Kommunistiese Party wat in sterwensnood verkeer het: "dit het my laat besef dat hulle 'n eie agenda gehad het om Afrikaners te beswadder in reaksie op hul eie morele probleme as gevolg van die kritiek op die kommunisme en die uiteindelik heengaan van die stelsel in Oos-Europa".[1][7]

Roodt is net so geskok deur die kommunistiese munisipaliteite (bekend as die ceinture rouge, of "rooi gordel") met straatname wat hulde bring aan Marx, Lenin, Rosa Luxemburg en ander kommunistiese helde. Roodt was voorheen in Suid-Afrika bitter krities ingesteld teenoor die Apartheidsregering, maar het nou toenemend die valsheid van die apartheid-stereotipe in die buiteland begin raaksien en gaandeweg daarteen in opstand gekom, maar so ook teen al die "gemeenplase, halwe waarhede en opvattinge wat sowel in Suid-Afrika as internasionaal daaronder versprei is".[1][7][8].

Roodt is in 1987 genooi na 'n konferensie oor Suid-Afrikaanse letterkunde, naby Stuttgart in Duitsland. Hier vind hy hom tussen meestal swart en bruin persone van die Suid-Afrikaanse universiteite en uitgewekenes van die ANC. Hy lewer hier 'n lesing oor kontemporêre Afrikaanse letterkunde, maar die gehoor het nie die lesing baie goed ervaar nie. Roodt voel hom, as nie-Marxis en Afrikaner, verag en geminag deur die meerderheid van die verengelste swartes en bruines wat daar teenwoordig was.[1].

In Parys sit Roodt sy studie in die Franse filosofie voort, hoewel hy naderhand daarmee uitgekuier geraak het. Roodt raak wel bevriend met Russe in ballingskap en begin, deur in die Financial Times oor die Russe te lees, terselfdertyd sin kry in die geldmarkte, statistieke en hul komplekse manipulering en skommelinge. Hy begin 'n klein verskansingsfonds bestuur deur die verhandeling van termyne en opsies, asook arbitrage-transaksies tussen Europese beurse en die Johannesburgse effektebeurs. Toe hy in 1990 in 'n Paryse boekwinkel Biffures oor 'n Franse radio hoor dat Nelson Mandela vrygelaat gaan word, het hy besef Suid-Afrika staan op 'n kruispunt, en besluit om sy ballingskap in Frankryk te beëindig.[1]

Terug in Suid-Afrika

[wysig | wysig bron]

Terug in Suid-Afrika vanaf 1992 lê Roodt hom op die finansiële markte toe en verhandel finansiële instrumente soos opsies en rentekoersruiltransaksies vir verskeie handelsbanke in Johannesburg. Nog vroeg in 1992 pendel Roodt tussen Parys en Johannesburg rond. Hy aanvaar met sy permanente terugkeer na Suid-Afrika in Mei 1992 die pos as Senior Afgeleide Handelaar by Standard Bank van Suid-Afrika in Johannesburg, waarna hy ook gereeld Londen moes besoek. Roodt is genader om in dieselfde hoedanigheid vir Nedbank te gaan werk, maar hy word 'n jaar later afgedank en raak in 'n hofstryd teen Nedbank gewikkel wat tot 1997 voortduur, en tree as die oorwinnaar uit die stryd. Citibank het ondertussen vir Roodt dieselfde pos aangebied, wat hy aanvaar het en 'n stelsel opgebou het. In 1999 bedank hy by Citibank en praktiseer aanvanklik as finansiële konsultant.[1]

In hierdie oorgangstydperk, in 1994, kry Suid-Afrika nuwe instellings en sy eerste veelrassige regering, onder die leiding van Nelson Mandela.

Met sy terugkeer uit Frankryk raak Roodt aktief by die taalpolitiek betrokke, vir Afrikaans in die besonder. Hy hou in Julie 1996 'n lesing by die Franse Instituut in Johannesburg, getiteld "Landscape, Language and Identity", waar hy 'n "herkolonisasie van Suid-Afrika deur Engeland" op politieke, kulturele en nywerheidsgebied insien, en meer in die besonder die bedreiging van Afrikaans deur verengelsing, en dat daar in die Suid-Afrikaanse samelewing, anders as in Europa, geen historiese bewussyn bestaan nie, bedoelende dat in Europa daar ten minste die afgelope honderd jaar deel van die huidige oomblik vorm. In Suid-Afrika word die huidige oomblik totaal in isolasie beskou, totaal afgesny van die geskiedenis.[1]

In Februarie 2000 stig hy die Pro-Afrikaanse Aksiegroep (PRAAG) wat hom vir die Afrikaanse taal en 'n herlewing van Afrikanerpolitiek beywer.

Hy is in 2013 as die onderleier en woordvoerder van Front Nasionaal aangewys, wat aan die Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014 deelgeneem het, maar nie veel sukses behaal het nie.

Inslag van sy oeuvre

[wysig | wysig bron]

As student reeds publiseer hy 'n satiriese digbundel en kort roman. Aanvanklik is sy werk anti-establishment en daag hy die konserwatiewe Afrikaanse letterkunde gemeenskap in die 1980's uit met werke soos Sonneskyn en Chevrolet en Kommas uit 'n boomzol. Hy word selfs saam met Ampie Coetzee deur die UWC-Robben Island Mayibuye Archives as 'n progressive Afrikaans writer beskryf.[9] Van sy werk is dan ook deur die Apartheidsregering verban.[10] In die 1980's maak hy bydraes tot Stet en publiseer hy en Karin Konsentrasiekamp, met wie hy later getroud is, Taaldoos wat terstond deur die Apartheidsregering verban word. Oor die afgelope paar jaar benewens 'n groot aantal artikels op die internet, koerante en tydskrifte, verskyn daar uit sy pen Om die Waarheidskommissie te vergeet (opstel), Moltrein (roman) en The Scourge of the ANC ('n politieke polemiek). Sy jonger werk staan krities teenoor wat hy as kulturele relativisme beskou, asook Afrikanisme en hy spreek hom teen transformasie en die ongelyke behandeling van minderheidsgroepe in Suid-Afrika uit. Sy uitsprake gee aanstoot onder vêr-linkse akademici en hy word onder meer van haatspraak en rassisme beskuldig.[11] Die jonger werk het 'n kultuurkritiese inslag. Hy voer in Adapt and die[12] aan dat swartes in Suid-Afrika, asook in die VSA, proporsioneel meer misdaad as blankes pleeg en spekuleer oor die moontlike oorsaak van sulke aggressie wat in die hoër testosteroonvlakke van swart mans teenoor blanke mans mag skuil.

Sy mees onlangse publikasie is Aweregs (politieke essays).

Dan Roodt skryf "Kommas uit 'n boomzol. 'n Anti-volksboek" wat in 1980 deur Pannevis Uitgewers gepubliseer is ISBN 0-620-04381-4. Op die agterblad verskyn 'n kort biografie van Dan Roodt wat die volgende sê: "Danskaja Rozjoditiski (Dan Roodt), in 1957 in Miensk (Sowjetunie) gebore. Verwerf reeds op twaalf jaar lidmaatskap van Jeugparty. Studeer aanvanklik aan Universiteit van Moskou, slaan oor na Kreoolse tale en ontwikkel so belangstelling in Afrikaans. Kom in 1977 na Suid-Afrika vir navorsing. Tans student aan Wits."

Bibliografie

[wysig | wysig bron]
  • Sonneskyn en Chevrolet. Roman. Johannesburg: Taurus, 1980.
  • Kommas uit 'n boomzol. Gedigte. Johannesburg: Uitgewery Pannevis, 1980.
  • Twee sinne. Prosateks. Johannesburg: Taurus/Stetboek, 1985.
  • Om die Waarheidskommissie te vergeet. Opstel. Johannesburg: Praag, 2001.
  • Moltrein: roman. Johannesburg: Praag, 2004.
  • The Scourge of the ANC. Politieke opstelle. Johannesburg: Praag, 2005.
  • Die gelofte as logos. Rede. Johannesburg: Praag, 2005.
  • Aweregs. Politieke essays. Johannesburg: Praag, 2006.
  • Raiders of the Lost Empire: South Africa's 'English' identity. Johannesburg: Praag, 2014.

As vertaler:

  • Jean-Philippe Toussaint, Die badkamer. Johannesburg: Praag, 2016.

As mede-vertaler:

  • Stephen Smith. Negrologie – waarom Afrika vergaan. Johannesburg: Praag, 2005.

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 1,19 1,20 1,21 1,22 1,23 1,24 1,25 1,26 1,27 1,28 1,29 1,30 Dan Roodt (1957–), Erika Terblanche, ATKV,LitNet-Skrywersalbum, 20 Desember 2017
  2. ↑ Dan Roodt — die mens agter die aktivis, Jansie Kotze, Litnet, 30 Desember 2004
  3. ↑ Textual pleasure and production : three texts by Roland Barthes, M.A. Universiteit van die Witwatersrand, 1983
  4. ↑ Ondermyning in die prosa van John Miles: 'n postmoderne lesing, Ph. D. Universiteit van die Witwatersrand, 1994
  5. ↑ 5,0 5,1 Radical thoughts of a right-wing reactionary, Times Live, 3 avril 2005
  6. ↑ Dan Roodt, inligting van HuffPost SA
  7. ↑ 7,0 7,1 Nieuwoudt, S. 2004. Filistynse luiheid pla: Engels nie ál venster op buiteland, sê Dan Roodt. Die Burger, 15 Junie: 14.
  8. ↑ Not a question of censorship, Chris Warnes, Litnet, 21 Februarie 2005
  9. ↑ UWC-Robben Island Mayibuye Archives ORAL HISTORY AND SOUND
  10. ↑ Encyclopædia Britannica – South Africa: Afrikaans literature
  11. ↑ Die Burger – Dan Roodt 'nie welkom by Woordfees'
  12. ↑ PRAAG – Adapt and die – South Africa's new motto

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]