Jesus van Nasaret

Jesus van Nasaret
Skildery van Jesus Christus uit die Aya Sophia-kerk in Konstantinopel (die huidige Istanboel, 1280)
Gebore	8–2 v.C. Betlehem, Judea, Romeinse Ryk
Sterf	29–36 n.C. Jerusalem, Judea, Romeinse Ryk
Doodsoorsaak	Kruisiging
Nasionaliteit	Romeins
Bekend vir	Stigter van die Christelike religie
Ouer(s)	Page Sjabloon:Hlist/styles.css has no content. Maria, Josef

Jesus van Nasaret (8–2 v.C. tot 29–36 n.C.),^[1] ook algemeen bekend as Jesus, is die sentrale figuur in die Christendom en is ook 'n belangrike figuur in verskeie ander gelowe. Daar word ook na hom verwys as Jesus Christus, waar "Christus" afkomstig is vanaf die Griekse Χριστός (Christós) wat "Gesalfde een" beteken en verwant is aan die Hebreeus-afgeleide "Messias". Die naam "Jesus" is afkomstig van die vernederlandse vorm van die Griekse Ίησους (Iesoûs), wat self 'n Hellenisering van die Hebreeus-Aramese ישו (Jesjoea of Jesjoe) is, wat beteken "JHWH red".

Christelike sienings oor Jesus fokus op die geloof dat Jesus die Messias is wie se koms in die Ou Testament van die Bybel voorspel word en dat hy opgestaan het uit die dood. Die meeste Christene glo dat Jesus die verpersoonliking van God is en dat hy gekom het om verlossing en versoening met God te bied. Nie-trinitaristiese Christene erken verskeie ander interpretasies rakende Jesus se goddelikheid.

Jesus het self geen geskrewe werke nagelaat nie en die hoofbronne van inligting rakende Jesus se lewe en sy leerstellings is die vier kanonieke Evangelies van die Nuwe Testament: Matteus, Markus, Lukas en Johannes en 'n aantal apokriewe skrifte. Meeste geleerdes van geskiedenis van Bybelstudie stem saam dat Jesus 'n Galilese Jood was, dat hy as 'n leraar en 'n geneser beskou was, dat hy deur Johannes die Doper gedoop was en gekruisig was in Jerusalem onder die bevel van die Romeinse goewerneur, Pontius Pilatus, na beskuldigings van opruiing teen die Romeinse Ryk.^[2][3] Baie min moderne geleerdes glo dat Jesus se bestaan bevraagteken kan word of 'n mite is,^[4] terwyl ander geleerdes op teenkanting teen hierdie bewerings fokus.^[5]

In Islam word Jesus (oor die algemeen getranslitereer as Isa) as een van God se mees geliefde en belangrikste profete beskou, asook 'n bringer van heilige skrifte, 'n wonderwerker en die Messias. Moslems deel egter nie die Christelike geloof in die kruisiging of die goddelikheid van Jesus nie, maar glo dat Jesus se kruisiging 'n goddelike illusie was en dat hy liggaamlik in die hemel opgeneem is. Uit die Koran: 4:157: "en omdat hulle sê: Ons het die Messias, Jesus, die seun van Maria, die boodskapper van Allah, omgebring ~ en hulle het hom nie gedood nie, en ook nie tot die dood toe gekruisig nie, maar dit het vir hulle gelyk asof dit so is. En hulle wat hieroor verskil, twyfel voorwaar daaraan. Hulle het geen kennis daaromtrent nie, maar volg slegs ’n vermoede, en hulle het hom beslis nie doodgemaak nie." Die meeste Moslems glo ook dat hy na die aarde sal terugkeer saam met die Mahdi, wanneer die aarde met sonde en onreg gevul word met die koms van Islam se Antichris-agtige Dajjal.

Chronologie

'n Vroeë uitbeelding van Jesus as die Goeie Herder (4de eeu).

Die fynste beskrywing van Jesus se geboorte kom uit die Evangelie volgens Matteus (wat waarskynlik tussen 65 en 90 n.C. geskryf is)^[6] en die Evangelie volgens Lukas (wat waarskynlik tussen 65 en 100 n.C. geskryf is).^[7] Geleerdes bly debatteer oor die besonderhede van Jesus se geboorte en min beweer dat hulle die presiese jaar of datum van sy geboorte of dood ken.

Dit is moeilik om Jesus se geboorte te dateer, aangesien baie bronne uit die tydperk nou verlore is en meer as 1900 jaar verloop het sedert die Evangelies geskryf is. Die evangelies volgens Matteus en Lukas maak geen melding van Jesus se geboortedatum of -jaar nie.

In die Westerse Christendom word sy geboorte tradisioneel op 25 Desember as Kersfees gevier; die vieringsdatum kan tot in 330 nagetrek word, toe dit deur Romeinse Christene gevier is. Voor dit was Jesus se geboorte egter oor die algemeen op 6 Januarie gevier, as deel van die fees van teofanie (godsverskyning),^[8] ook bekend as die Driekoningefees, wat nie slegs Jesus se geboorte herdenk het nie, maar ook sy doop deur Johannes in die Jordaanrivier en moontlik ander gebeurtenisse in sy lewe.

Baie Oosterse Christene vier Kersfees op die 7de Januarie omdat hulle steeds die Juliaanse kalender gebruik, waarvolgens 25 Desember ooreenstem met 7 Januarie op die Gregoriaanse kalender, wat nou algemeen gebruik word. Sommige geleerdes wys daarop dat Lukas se beskrywing van skaapwagters en hulle aktiwiteite op 'n datum in die lente of somer aandui.^[9]

Ander geleerdes beweer dat die datum (25 Desember) gekies is omdat die Christene die kult van die onoorwonne son (Sol Invictus), wat vroeër hierdie datum as 'n feesdag gebruik het, wou teësit of absorbeer en dat Romeinse keisers in die 3de eeu hierdie datum as 'n Christelike feesdag bevorder het in pogings om 'n nuwe ryksgodsdiens te skep. Die pous, Benedictus XVI, het hierdie bewerings aangeveg en gesê dat 25 Desember verkry is deur slegs nege maande by 25 Maart te tel, die dag wat as Jesus se bevrugting gevier word (die Mariaboodskapfees).^[10]

In die 247de jaar gedurende die Diokletianus-kalenderera (gebaseer op Diokletianus se styging na die Romeinse troon), het Dionusios Eksiguus probeer om die aantal jare sedert Jesus se geboorte vas te stel en 'n syfer van 753 jaar ná die stigting van Rome gekry. Dionusios het toe Jesus se geboorte as 25 Desember 1 v.C. aangeteken ("voor Christus") en die volgende jaar as 1 n.C. ("na Christus") aangewys en so die stelsel van jaarbeskrywing geskep. Dié stelsel is in die jaar 532 geskep en is amper twee eeue later aanvaar en die het gevestigde kalender van die Westerse wêreld geword.

Die Evangelies van Lukas en Matteus plaas Jesus se geboorte tydens die Heerskappy van Herodes. Lukas beskryf sy geboorte as tydens die Romeinse goewerneurskap van Sirenius onder Keiser Augustus en het ook die eerste sensus van die Romeinse provinsies van Sirië en Judea ingesluit.

Die eerste-eeuse Joodse geskiedkundige Flavius Josefus, plaas die goewerneurskap en die sensus in die jaar 6 n.C. (Lukas verwys ook hierna in Handelinge 5:37), lank na die dood van Herodes in 4 v.C.. Debatte rondom die saak vra of die bronne versoen kan word deur 'n vroeër goewerneurskap aan Sirenius in Sirië toe te ken en of 'n vroeë sensus moontlik plaasgevind het, en, indien nie, welke bron dan foutief is.^[11]

Die datum van Jesus se dood is ook nie duidelik nie. Die Evangelie van Johannes beskryf die kruisiging as direk voor die Pesach (die Joodse Paasfees) op Vrydag 14 Nisan, waar die sinoptiese evangelies (Matteus, Markus en Lukas) (behalwe Markus 14:2) Jesus se Laaste Avondmaal as die Pasgamaal van Vrydag 15 Nisan beskryf. Sommige geleerdes beweer egter dat die sinoptiese weergawe in harmonie is met die weergawe in Johannes.^[12] Die Jode het verder 'n lunêr-solêre kalender gevolg, wat die fases van die maan as datums gebruik het en berekenings met 'n presiese datum in 'n sonkalender vermoeilik.

Lewe en leer, soos in die Evangelies

Genealogie en familie

Die Swart Madonna van Czestochowa: Jesus en Maria.

Van die vier evangelies gee slegs Matteus en Lukas 'n beskrywing van Jesus se genealogie. Die weergawes in die twee evangelies verskil egter aansienlik en verskeie teorieë is voorgestel om die verskille te verduidelik.^[13] Beide weergawes beskryf Jesus as 'n nakomeling van Koning Dawid en van Abraham. Hierdie lyste is identies tussen Abraham en Dawid, maar verskil tussen Dawid en Josef. Matteus begin met Salomo en noem al die konings van Judea tot die laaste koning, Jojagin. Ná Jojagin het die lyn konings geëindig toe die Babiloniërs Judea ingeneem het. Volgens Matteus is Jesus dus die wettige erfgenaam van die troon van Israel. Lukas se stamboom is langer as Matteus s'n en gaan terug tot by Adam en verskaf ook meer name tussen Dawid en Jesus.

Josef, Maria se man, verskyn in beskrywings van Jesus se kinderjare. Daar word egter geen melding van hom gemaak tydens die prediking van Jesus nie. Johannes se weergawe van Jesus se oorgawe van Maria aan die sorg van die "dissipel vir wie Jesus baie lief was" tydens sy kruising, dui daarop dat Josef teen die tyd reeds gesterf het.^[14]

Die Nuwe Testamentboeke Matteus, Markus en Galasiërs beskryf Jesus se familie, insluitend broers en susters.^[15] Lukas maak ook melding van Elisabet, die moeder van Johannes die Doper, en noem haar 'n "bloedverwant" van Maria (Lukas 1:36) wat Johannes 'n vêrlangse familielid van Jesus sou maak.

Geboorte en vroeë lewe

Bewondering deur die skaapwagters, Matthias Stom, 17de eeu.

Volgens Matteus en Lukas was Jesus in Betlehem, Judea, gebore aan Maria, 'n maagd, deur 'n wonderwerk van die Heilige Gees. Die Evangelie van Lukas gee 'n verslag van die engel Gabriël wat Maria besoek om haar mee te deel dat sy gekies is om die Seun van God te baar (Lukas 1:26-38). Volgens Lukas het Keiser Augustus Maria en Josef indirek geforseer om hulle tuiste in Nasaret te verlaat en na die huis van Josef se voorvaders, die Huis van Dawid, te gaan vir die sensus van Sirenius.

Na Jesus se geboorte was die paartjie geforseer om 'n krip in plaas van 'n kinderbed te gebruik, te wyte aan 'n tekort aan akkommodasie (Lukas 2:1-7). Volgens Lukas het 'n engel Jesus se geboorte aan skaapwagters aangekondig wat hulle skape verlaat het om die nuutgebore kind te aanskou en daarna die gebeurtenis aan die area verkondig het. Matteus verwys na die Wyse Manne of "sterrekykers" wat geskenke aan Jesus gebring het; hulle het 'n ster gesien het en geglo dat dit die geboorte van die Koning van die Jode aangekondig het (Matteus 2:1-12).

Jesus se tuiste in sy kinderjare word geïdentifiseer as die dorpie Nasaret in Galilea. Behalwe vir sy familie se reistog na Egipte tydens se eerste jare (in 'n poging om die bevole kindermoorde van Herodes te ontsnap) en 'n kort reis na Tirus en Sidon (tans Libanon), plaas die Evangelies al die ander gebeure in Jesus se lewe in antieke Israel.^[16] Volgens Matteus het die familie in Egipte gebly tot Herodes se dood, waarna hulle na Nasaret teruggekeer het om te vermy dat hulle onder die gesag van Herodes se seun en opvolger in Judea, Herodes Argelaos, sou woon (Matteus 2:19-32).

Slegs Lukas vertel dat Jesus as kind verlore geraak het, maar dat sy ouers hom gevind het in 'n tempel waar hy besig was om mense te leer (Lukas 2:41-52). Die gebeurtenis is die enigste gebeurtenis tussen Jesus se babajare en doop wat in enige van die kanonieke Evangelies genoem word. Volgens Lukas was Jesus "omtrent dertig jaar oud" toe hy gedoop was en "met sy werk begin het" (Lukas 3:23). In Markus word daar na Jesus verwys as 'n timmerman. Matteus verwys na Jesus as die seun van 'n timmerman, wat mag beteken dat Jesus tydens sy eerste 30 jaar timmer saam met sy vader beoefen het (Markus 6:3, Matteus 13:55).

Doop en versoeking

Versoeking van Christus, Ary Scheffer, 19de eeu.

Al drie die sinoptiese Evangelies beskryf die Doop van Jesus deur Johannes die Doper, 'n gebeurtenis wat Bybelse vakkundiges as die beginpunt van Jesus se openbare prediking beskryf. Volgens hierdie verhalings het Jesus na die Jordaanrivier gekom waar Johannes aan 'n skare gepreek het en mense uit die skare gedoop het. Volgens Matteus is Johannes aanvanklik huiwerig om Jesus te doop en sê hy dat Jesus eerder hom moet doop. Jesus het egter aangedring: "nogtans moet jy dit nou doen, want op hierdie manier moet ons aan die wil van God voldoen".^[17] Na Jesus gedoop en uit die water uit opgekom het, skryf Markus dat Jesus "die hemel sien oopskeur en die Gees soos 'n duif na Hom toe sien neerdaal" en dat 'n stem uit die hemel aan hom gesê het "Jy is my geliefde Seun. Oor Jou verheug Ek My". (Markus 1:1-10). Die Evangelie volgens Johannes sluit nie die doop van Jesus in nie, maar getuig dat Jesus die persoon is waaroor Johannes die Doper gepreek het – die Seun van God.

Na sy doop het God Jesus na die woestyn gelei waar hy vir veertig dae en veertig nagte gevas het (Matteus 4:1-2). Tydens hierdie tyd het die duiwel aan hom verskyn en hom drie keer in die versoeking gebring. Elke keer het Jesus die versoeking weerstaan met 'n aanhaling uit die boek van Deuteronomium. Die duiwel het verdwyn en engele het gekom en voedsel aan Jesus gebring.^[18]

Prediking

Die Bergrede, geskilder deur Carl Heinrich Bloch in die 19de eeu.

Volgens die Evangelies het Jesus, as die Messias, gekom om "sy lewe te gee as losprys vir baie mense" en die "evangelie van die koninkryk van God [te] verkondig" (Markus 10:45, Lukas 4:43). Deur die loop van Jesus se loopbaan as prediker en leraar word verskeie wonderwerke aan hom toegeskryf, soos genesings, duiweluitdrywings, om op water te loop, om water in wyn te verander en 'n aantal mense, soos Lasarus, uit die dood uit op te wek.^[19]

Die Evangelie van Johannes beskryf drie verskillende Pasgas in die loop van Jesus se prediking. Dit dui aan dat Jesus vir 'n periode van drie jaar gepreek het, alhoewel sommige interpretasies van die sinoptiese evangelies slegs een jaar voorstel.^[20] Die fokus van Jesus se prekings was hoofsaaklik sy getrouste volgelinge, die Twaalf Dissipels, alhoewel baie van sy ander volgelinge as dissipels beskou was. Die Twaalf Dissipels en ander wat getrou aan Jesus was, was almal Jode, soos gewys deur Jesus se verklaring dat sy missie slegs op diegene uit die huis van Israel fokus (Matteus 14:24) en deur die feit dat die dissipels slegs na sy dood met Paulus saamgestem het dat die evangelie ook aan onbesnede heidene geleer moet word.^[21] Jesus het 'n apokaliptiese gevolg gelei: hy het gepreek dat die einde van die wêreld onverwags sou aanbreek en dat hy sou terugkeer om die wêreld te oordeel, veral deur hulle behandeling van die kwetsbares; vir hierdie redes het hy sy volgelinge vermaan om altyd gelowig en op hulle hoede te wees. Jesus het ook geleer dat berou nodig is om die hel te ontsnap en het belowe om die ewige lewe te gee aan diegene wat in hom glo (Johannes 3:16-18).

Judea en Galilea in Jesus se tyd.

Op die hoogtepunt van Jesus se loopbaan as prediker het hy groot skares gelok wat duisende mense getel het, hoofsaaklik in die areas van Galilea en Perea (moderne Israel en Jordaan, respektiewelik). Sommige van Jesus se bekendste leerstellings kom uit die Bergrede, wat die Saligsprekinge en die Onse Vader ingesluit het. Jesus het dikwels gelykenisse gebruik, soos die Gelykenis van die verlore seun en die Gelykenis van die saaier. Sy leerstellings het onvoorwaardelike, selfopofferende liefde vir God en ander mense aangemoedig. Tydens sy preke het hy oor diens en nederigheid gepreek, sowel as vriende en die behoefte om die gees van die wet, sowel as die letter, te volg.^[22]

Jesus het ook dikwels met die gemeenskap se uitgeworpenes vergader, soos die tollenaars, insluitende die apostel Matteus; toe die Fariseërs beswaar teen Jesus se vergadering met sondaars eerder as die goedgelowiges aanteken, het hy geantwoord dat dit die sieklikes is wat 'n geneeskundige kort, nie die gesondes nie.^[23] Volgens Lukas en Johannes het Jesus ook pogings aangewend om sy leer tot die Samaritane uit te brei, wat 'n ander vorm van die Israelitiese geloof aangehang het. Die poging word weerspieël in sy preek aan die Samaritane van Sigar, wat hulle bekering tot gevolg gehad het.^[24]

Volgens die sinoptiese evangelies het Jesus drie van sy apostels, Petrus, Johannes en Jakobus, na die bo-punt van 'n berg geneem om te bid. Daar het Jesus van gedaante verander: sy gesig het geskyn soos die son en sy klere was 'n briljante wit. Elia en Moses het langs hom verskyn. 'n Helder wolk het oor hulle gekom en 'n stem uit die hemel het gesê "dit is my geliefde Seun or wie Ek My verheug".^[25] Die evangelies gee ook weer dat Jesus, nader aan die einde van sy prediking, sy dissipels begin waarsku het oor sy dood en opstanding (Matteus 16:21–28).

Arrestasie, verhoor en dood

Ecce Homo (Aanskou die man!), Antonio Ciseri, 19de eeu: Pontius Pilatus wys 'n gegeselde Jesus aan 'n skare.

Volgens die sinoptiese evangelies het Jesus tydens Pasga saam met sy volgelinge na Jerusalem gekom, waar 'n groot skare hom tegemoet gekom het en geskree het "Prys Hom! Loof Hom wat in die Naam van die Here kom!".^[26] Na sy binnekoms het Jesus 'n versteuring by Herodus se tempel veroorsaak deur die tafels van die geldwisselaars om te keer en te verklaar dat hulle die tempel in 'n "rowersnes" verander het (Markus 11:17). Later daardie week het Jesus die Pasgamaal saam met sy dissipels gedeel, 'n gebeurtenis wat later as die Laaste Avondmaal bekend sou staan. Tydens hierdie maaltyd het hy voorspel dat hy deur een van sy dissipels verraai sou word en dan tereggestel sou word. Hy het brood en wyn geëet en gedrink en gesê "Dit is my liggaam wat vir julle gegee word" en "Hierdie beker is die nuwe verbond, beseël deur my bloed, wat vir julle vergiet word" (Lukas 22:7-20). Na die maaltyd het Jesus en sy dissipels in die Tuin van Getsémané gaan bid.

Terwyl hulle in die tuin was, was Jesus gearresteer deur tempelwagte onder bevel van die Sanhedrin (die Joodse Raad) en die hoë priester, Kajafas.^[27] Die arrestasie het in die geheim tydens die nag gebeur, sodat 'n oproer vermy kon word, siende dat Jesus oor die algemeen 'n gewilde persoon was (Markus 14:2). Judas Iskariot, een van Jesus se apostels, het Jesus verraai deur hom met kus aan die wagte te identifiseer. Simon Petrus, 'n ander apostel, het sy swaard gebruik om een van Jesus se gevangenemers aan te val en het sy oor afgesny. Volgens Lukas het Jesus Simon beveel om op te hou en het hy die "oor aangeraak en hom genees".^[28] Jesus het aan Simon Petrus gesê "almal wat na die swaard gryp, sal deur die swaard omkom" (Matteus 26:52). Na sy arrestasie het Jesus se apostels hulself verskuil.

Kruisiging, Diego Velázques, 17de eeu.

Tydens Jesus se verhoor het die hoë priesters en bejaardes aan hom gevra "Dan is jy die Seun van God?", en na hy geantwoord het "Dit is soos julle sê: Ek is!" het hulle hom aan godslastering skuldig bevind.^[29] Die hoë priesters het hom daarna aan die Romeinse goewerneur, Pontius Pilatus, oorgegee, gebaseer op 'n beskuldiging van sedisie, omdat hy beweer het dat hy die Koning van die Jode is.^[30] Toe Jesus voor Pilatus kom, het Pilatus hom gevra "Is jy die koning van die Jode?", waarop Jesus geantwoord het "Dit is soos u sê". Volgens die evangelies het Pilatus persoonlik nie gevoel dat Jesus skuldig was aan 'n misdaad teen die Romeine nie en, omdat daar met die Pasga 'n tradisie was waartydens die Romeinse goewerneur een gevangene kan vrystel,^[31] het Pilatus die skare 'n keuse gegee tussen Jesus van Nasaret en 'n rebel genaamd Barabbas. Die skare het gekies dat Barabbas vrygelaat word en dat Jesus gekruisig word. Pilatus het sy hande gewas om sy onskuld in die ongeregtigheid van die keuse aan te toon.^[32]

Volgens al vier die evangelies het Jesus kort voor laatmiddag by Kalvarie gesterf, ook bekend as Golgota of die Kruisberg. Die ryk Judees, Josef van Arimatea ('n lid van die Sanhedrin volgens Markus en Lukas), het toestemming van Pilatus verkry om Jesus se liggaam in besit te neem en hy het dit na Jesus se dood in 'n grafkelder geplaas.^[33] Volgens Johannes is Josef deur Nikodemus bygestaan en het dié hom gehelp om Jesus te begrawe (Nikodemus verskyn ook in ander dele van Johannes se evangelie) (Johannes 19:38–42). Die drie sinoptiese evangelies beskryf 'n verduistering van die hemel vanaf twaalf tot drie in die middag en Matteus maak ook melding van 'n aardbewing (Matteus 27:51).

Opstanding en Hemelvaart

Christ en majesté, Matthias Grünewald, 16de eeu: Opstanding van Jesus

Volgens die evangelies het Jesus uit die dood uit opgestaan op die derde dag na sy kruisiging.^[34] Die Evangelie volgens Matteus vertel van 'n engel wat naby Jesus se grafkelder verskyn het en sy opstanding aan Maria Magdalena en "die ander Maria" aangekondig het toe die vrouens opgedaag het om Jesus se liggaam te salf.^[35] Volgens Lukas was daar twee engele (Lukas 24:4) en volgens Markus was dit 'n jongman in lang, wit klere (Markus 16:5). Die langer einde van Markus vertel dat Jesus op die oggend van sy opstanding eers aan Maria Magdalena verskyn het (Markus 16:9). Johannes vertel hoe, toe Maria in die graf ingekyk het, twee engele aan haar gevra het hoekom sy huil; en soos sy omgedraai het, het sy Jesus eers herken toe hy haar naam genoem het (Johannes 20:11-18).

Die Handelinge van die Apostels vertel dat Jesus oor die volgende veertig dae aan verskeie mense in verskeie plekke verskyn het. Ure na sy opstanding het hy aan twee reisigers op pad na Emmaus verskyn (Lukas 24:13–35). Hy het aan sy vergaderde dissipels op die aand na sy opstanding verskyn (Johannes 20:19). Alhoewel sy leerstellings spesifiek tot Jode gerig was, het Jesus sy apostels na die heidene gestuur met die Groot Opdrag en het hy na die Hemel opgevaar, terwyl 'n wolk hom uit hul sig gehou het. Volgens die Handelinge het Paulus van Tarsus 'n visioen van Jesus gehad tydens sy tog na Damaskus. Jesus het belowe dat hy weer sou kom om die res van die Messias-voorspelling uit te voer.^[36]

Jesus se kruisiging word deur Christene as Goeie Vrydag en sy opstanding as Paasfees herdenk.

Vervulling van voorspelling

Die Evangelies bied Jesus se geboorte, lewe, dood en opstand as vervulling van voorspellings wat in die Hebreeuse Bybel gevind kan word. Sien byvoorbeeld die maagdelike geboorte, die vlug na Egipte, Immanuel (Jesaja 7:14) en die lydende dienaar (Jesaja 53).^[37]

Boodskap

Die Ryk van God

Jesus van Nasaret se boodskap oor die Ryk van God het sentraal in sy verkondiging gestaan (vergelyk Markus 1:14) en aangesluit by profetiese en apokaliptiese Hebreeuse geskrifte soos dié van Jesaja en Daniël. Danksy die navorsingswerk van Johannes Weiß, Albert Schweitzer, Charles Harold Dodd, Werner Georg Kümmel, Ernst Käsemann en ander word hierdie komende ryk onder meer as 'n radikale wending in die menslike bestaan geïnterpreteer wat nie deur die mens self nie, maar deur God veroorsaak word.

Jesus se tydgenote was moontlik vertroud met die religieuse betekenis van die term aangesien dit in die evangelies nie uitvoerig toegelig word nie, maar eerder deur middel van konkrete handelinge, gelykenisse en leergesprekke verduidelik word.^[38] Tekste in die Nuwe Testament waarmee nie-Joodse gehore aangespreek word, verwys nouliks na die Ryk van God en bevestig sodoende die hipotese.

In Jesus se verkondiging staan uitsprake waarmee hy die begin van die Ryk van God as 'n gebeurtenis van die onmiddellike toekoms vorentoe afkondig en uitsprake waarmee hy verduidelik of veronderstel dat die Ryk van God reeds aangebreek het, naas mekaar. Hierdie kontras het in die wetenskaplike navorsing vroeër aanleiding tot afwykende interpretasies ten opsigte van Jesus se eskatologie of voorspellings oor die eindtyd gegee: sommige geleerdes, soos Albert Schweitzer, beweer dat dit toekomsgerig was, terwyl ander, soos C.H. Dodd veronderstel dat dit op Jesus se tyd gemik was.

Omtrent 1945 het eksegete begin om nie meer 'n literêr-kritiese onderskeiding tussen "outentieke" en "nie-outentieke" uitsprake van Jesus te maak nie, maar om eerder albei aspekte as outentiek te beskou.^[39] Ook in Matteus se weergawe van die "Onse-Vader"-gebed kan albei aspekte aangewys word.

Voorbeelde van apokaliptiese uitsprake, wat na 'n nabye einde van die tyd verwys, is die visioen oor Satan se val (Lukas 10:18) of die geskil oor die oorsprong van Jesus se geneeskrag (Matthéüs 12:24). Jesus se handelinge word hier as die begin van die Ryk van God uitgebeeld waarmee die Ryk van die Bose al van sy mag ontneem word. Tekste soos die uitspraak oor "bestormers" (Mattéüs 11:12) skep die indruk dat hierdie ryk met 'n gewelddadige konflik te make het wat met die optrede van Johannes die Doper 'n aanvang geneem het en tot by Jesus se tyd voortduur.^[40] In Markus 1:15 gee die oorlewering van Johannes die aanleiding vir Jesus se uitspraak Die tyd is vervul […] wat ook die begin van sy eie verkondiging markeer.

In die saligverklaringe van Lukas 6:20 en Matthéüs 5:3 verkondig Jesus die Ryk van God as 'n heilsbesit wat reeds aan die armes, bedroefdes, magteloses en vervolgdes van sy tyd behoort – hy belowe dat hierdie ryk hul nood sal verlig. Sosiaal-historiese ondersoeke soos dié van Gerd Theißen (Soziologie der Jesusbewegung), Norbert Perrin, John G. Gager, John Dominic Crossan en ander^[41] verklaar hierdie soort tekste uit die destydse lewensomstandighede: Jode was blootgestel aan uitbuiting, belastingheffings ten opsigte van Rome en die Joodse tempel, daaglikse militêre geweld wat deur Romeinse troepe gepleeg is, skuldslawerny, honger, epidemies en sosiale ontworteling.^[42]

Die evangelies hou die optrede van Jesus van Nasaret as 'n vervulling van profetiese beloftes voor en sluit sodoende by die teologie van die armes aan wat reeds in die Hebreeuse Tanag (of Verlossingsplan) gestalte gekry het. Die navorser Martin Karrer beweer dat hierdie teologie nie op die invloede van (byvoorbeeld) rondtrekkende Kiniese filosowe teruggevoer kan word nie, maar uit Jesus se spesifieke charismatiese en uitdagende rol as 'n buitestander voortgespruit het. Hiermee het hy 'n onderdanige beweging van mense in die lewe geroep wat van die godsdienstige en maatskaplike norme en waardes van hul tyd afgewyk het.

Geskiedkundige egtheid

Die sogenaamde P52: 'n papirusfragment uit 'n kodeks van ongeveer 90-160 n.C.. Die fragment is een van die eerste bekende manuskripte van die Nuwe Testament.

Skoliere het die geskiedkundige metode gebruik om 'n waarskynlike rekonstruksie van Jesus se lewe te ontwikkel. Sommige geleerdes trek 'n definitiewe lyn tussen Jesus soos herbou deur geskiedkundige metodes en Jesus soos hy vanuit 'n teologiese oogpunt verstaan word, terwyl ander geleerdes volhou dat 'n teologiese Jesus wel 'n geskiedkundige figuur verteenwoordig.^[43] Die hoofbronne van inligting van Jesus se lewe en leerstellings is die vier kanonieke Evangelies van die Nuwe Testament: Matteus, Markus, Lukas en Johannes. Bybelse akademici en klassieke geskiedkundige aanvaar oor die algemeen die bestaan van Jesus en bewerings téén sy bestaan as "effektief weergelê".^[44]

Die heropbou van 'n geskiedkundige Jesus

Geskiedkundiges beskryf Jesus oor die algemeen as 'n rondreisende preker en die leier van 'n godsdienstige beweging binne-in Judaïsme.^[45] Volgens geskiedkundige heropbouing was Jesus deur Johannes die Doper gedoop, het hy deur middel van gelykenisse en spreuke geleer, godsdienstige tradisies, wetsverering en sosiale rangordes betwis en was hy deur die Romeine gekruisig. Geskiedkundiges is egter verdeeld oor of Jesus 'n loopbaan van genesing en duiweluitdrywing bedryf het, of hy die naderende einde van die wêreld verkondig het en of sy kruisiging onvermydelik was.

Daar word wyd aanvaar dat die Evangelie van Markus eers na die Joodse opstand teen die Romeine tussen die laat sestigs en vroeë sewentigs geskryf is^[46] aangesien dit opmerkings oor die vernieling van die Joodse tempel in Jerusalem maak (Markus 13,2; Matteus 22,7; Lukas 19,43) en dat die ander evangelies tussen 70-100 geskryf is.^[47] Daar is 'n klein minderheid wat teenstrydige datums (beide vroeër en later) weergee vir die Evangelie volgens Markus, terwyl die datum vir die Evangelie van Matteus tussen 70 en 100 geplaas word ('n klein groep Rooms-Katolieke geleerdes aanvaar 'n vroeër datum vir die evangelies, as deel van die Augustynse hipotese). Die Evangelie van Lukas se oorsprong word ook baie later geplaas, tussen 80-90 n.C.,^[48][49] alhoewel daar ook hier 'n minderheid is wat ten gunste van 'n vroeër datum is. Daar word ook wyd aanvaar dat die skrywers van die Evangelies van Lukas en Matteus die Evangelie van Markus as 'n bron vir hulle werke gebruik het.

Die outeur van die Evangelie van Johannes se identiteit word reeds sedert die tweede eeu betwis en teorieë strek van Johannes die Apostel, tot Kerintus,^[50] 'n tweede-eeuse Jood, tot selfs Maria Magdalena.^[51]

Die geskiedkundige uitsig oor Jesus vertrou op kritieke interpretasies en analises van die Bybel, veral die evangelies. Baie geleerdes het probeer om Jesus se lewe te herbou in terme van eietydse politiese, kulturele en godsdienstige gebeure in Israel, met die inagneming van verskille tussen Galilea en Judea en die verskillende sekte soos die Fariseërs, die Sadduseërs, die Esseners en die Selote,^[52][53] ook in terme van die konflikte tussen Jode in die konteks van Romeinse besetting.

Bande met gelowige groepe

Die Evangelies verwys na Jesus as 'n Nasarener, 'n term wat algemeen dog verkeerdelik as 'n verwysing na sy geboorteplek begryp word. Sommige interpreteer die woord om na Jesus se gelowige affiliasies te verwys,^[53] terwyl ander geleerdes Jesus as 'n Fariseër beskou.^[54] In Jesus se tyd was die twee denkrigtings tussen die Fariseërs die Huis van Hillel en die Huis van Sjammai. Jesus se stellings oor skynheiligheid mag teen die strenger Huis van Sjammai gemik gewees het, alhoewel hy ook met hulle saamgestem het oor hulle leerstellings rakende egskeiding.^[55] Jesus het ook kommentaar gelewer op die Huis van Hillel se leerstellings (Babiloniese Talmoed, Sjabbat 31a) rakende die grootste gebod ("Sjema Jisrael", Markus 12:28-34) en die Goue Reël (in Matteus 7:12).

Ander geleerdes teoretiseer dat Jesus 'n Essener was, 'n Joodse sekte wat nie in die Nuwe Testament genoem word nie.^[56] Nog ander geleerdes teoretiseer dat Jesus 'n nuwe, apokaliptiese sekte gelei het wat moontlik verwant was aan Johannes die Doper.^[57]

Steeds ander geleerdes beweer dat Jesus 'n gefaalde apokaliptiese profeet was^[58] wat 'n vroeë Christen geword het na die Groot Opdrag sy leerstellings na die heidene versprei het.^[59] Hierdie is 'n aparte opdrag van die een wat Jesus vroeër aan die twaalf apostels gegee het, wat beperk was tot slegs Joodse volgelinge en Heidene en Samaritane spesifiek uitgesluit het.

Verhouding met vroue

Daar is 'n opvallende kontras tussen Jesus se houding teenoor vroue en hulle destydse wetlike en maatskaplike status in die Joodse gemeenskap. Joodse vroue is deur hulle mans as 'n waardevolle besitting beskou, eerbiedig en oor die algemeen goed behandel, maar hulle is nogtans nouliks as regssubjekte erken nie en het feitlik dieselfde status geniet as vee, slawe of meubels. Joodse vroue was nie gemagtig om self eiendom te besit, te erf, as getuies in howe op te tree of hulself in 'n regsaak te verdedig nie. Daarenteen was manne daartoe geregtig om sonder enige rede van hul eggenotes te skei.^[60] In sommige geweste is vroue op straat nie eers aangespreek nie. Vroue het nouliks aan die religieuse en spirituele debatvoering binne die Joodse gemeenskap deelgeneem nie en was nóg geregtig om self as spirituele leiers op te tree, nóg om deur 'n spirituele leraar regstreeks onderwys te ontvang.

Kapernaum vandag: 'n Rooms-Katolieke kerk oor die bouvalle van Simon Petrus se huis.

Jesus van Nasaret het van sy tydgenote in hierdie opsig duidelik verskil. Hy het vroue regstreeks aangespreek en selfs prostitute het met hom gesels en hom aangeraak – hierdie gedrag was vir gerespekteerde Joodse manne ondenkbaar. Jesus het godsdienstige onderwys aan 'n Samaritaanse vrou gegee wat in haar dorp openlik oor hierdie gebeurtenis gepraat en meer mense saamgeneem het wat na sy woorde wou luister. Hy het 'n arm weduwee geloof wat hom en sy volgelinge finansieel ondersteun het. Hy het 'n vrou beskerm wat weens egbreuk ter dood veroordeel is en het volgens oorlewering 'n ander wat as onrein beskou is van 'n langjarige siekte genees. Hy het, volgens oorlewering, 'n jong meisie, die dogter van ene Jaïrus, glo van die dooies opgewek. Toe sy volgelinge kinders wat saam met hul moeders na sy onderwys wou luister probeer wegjaag het, het Jesus daarop aangedring dat hulle moes bly en hulle geseën.

Ondanks alle Joodse tradisies moet by die beoordeling van Jesus se optrede rekening gehou word met die sterk invloede wat die Hellenistiese en Romeinse beskawings in Jesus se tydperk reeds uitgeoefen het. Vroue met 'n Griekse of Romeinse agtergrond het duidelik meer vryhede geniet en aktief aan die sosiale, kulturele en religieuse lewe deelgeneem. In die Romeinse maatskappy was vroue daarnaas nie van hulle mans regtelik afhanklik nie, maar van hulle vaders. Die omgewing van die Genesaret-meer met Jesus se woonplek Kapernaüm (Matteus 4:13) was die basis van 'n Romeinse garnisoen en vermoedelik het die rol en status van vroue in hierdie gebied al van dié in ander gebiede soos die hartland rondom Jerusalem verskil. Die Evangelie volgens Lukas steun hierdie teorie in Lukas 8:1-3.^[61]

Die evangelies bevestig Jesus se progressiewe rol as 'n leraar wat die spirituele ewewig tussen die manlike en vroulike element herstel het. Geeneen van die evangelies bevestig uitdruklik die stelling van ortodokse Christene en sommige wetenskaplikes dat hy die ongetroude staat verkies het nie.

Name en titels

Volgens meeste geskiedkundiges het Jesus vir die grootste gedeelte van sy lewe waarskynlik in Galilea gewoon en het hy waarskynlik Aramees en Hebreeus gepraat. Die naam "Jesus" is afkomstig van die vernederlandse Latynse vorm, "Iesus", wat deur Grieks afkomstig is van die Hebreeuse naam "Jesjoea" ("hy sal red"). "Jesjoea" is 'n sametrekking van die Hebreeuse naam "Jehosjoea": Jeho – "Jawe [is]"; sjoea – "hulp/redding". Die naam kom ook in Afrikaans voor as "Josua". Gevolgelik glo geleerdes dat Jesus waarskynlik onder een van hierdie name aan sy gelykes in sy eie leeftyd bekend gestaan het.^[62]

"Christus" (wat 'n titel was en nie deel van sy naam vorm nie) is afkomstig van die Griekse term vir "Messias" (en beteken letterlik "gesalfde een"). Geskiedkundiges debatteer oor wat hierdie titel kon beteken het in Jesus se leeftyd: sommige geskiedkundiges glo dat ander titels wat aan Jesus in die Nuwe Testament gegee word in die eerste eeu verskillende betekenisse gehad het as wat hulle vandag het.^[63]

Ander name en titels vir Jesus:

• Seun van God
• Seun van die Mens
• Koning
• Priester
• Profeet
• Wonderbaar
• Raadsman
• Sterke God
• Gesalfde van God
• Ewige Vader
• Vredevors … Sien Jesaja 9:5 – 1953 vertaling
• Die Alfa en die Omega, die begin en die einde
• Die Almagtige … Sien Openbaring 1:8 – 1953 vertaling
• Engel van die verbond … Sien Maleagi 3:1 – 1953 vertaling
• Die weg en die waarheid en die lewe … Sien Johannes 14:6 – 1953 vertaling

Bronne oor Jesus se lewe

Meeste Bybelse geleerdes is van mening dat die werke waarin Jesus beskryf word aanvanklik deur mondelings tradisie oorgedra is en nie skriftelik aangeteken was tot 'n aantal dekades na sy kruisiging nie. Die eerste oorgeblewe tekste wat na Jesus verwys is Paulus (vroeër Saulus) se briewe, wat uit die middel van die eerste eeu dateer. Paulus skryf dat hy Jesus slegs in visioene gesien het, maar dat hulle goddelike openbarings was en dus gesaghebbend is (Galasiërs 1:11-12). Die vroegste oorgeblewe tekste wat Jesus in enige detail beskryf is die vier Evangelies. Siende dat hierdie boeke deel van die Bybelse kanon uitmaak, het hulle veel meer analise en aanvaarding van Christelike bronne ontvang as ander moontlike bronne met inligting oor Jesus.

Baie ander vroeë Christelike tekste beskryf detail van Jesus se lewe en sy leerstellings, maar hulle was nie by die Bybelse kanon ingesluit nie omdat daar geglo was dat hulle pseudepigrafies was (menende dat die beweerde outeurskap as vals gevind was of nie verifieer kon word nie), dat dit nie geïnspireer was nie, of dat te lank na Jesus se dood geskryf is. Ander tekste is weer onderdruk omdat dit verskil het van Christelike regsinnigheid. Dit het verskeie eeue geneem voor die lys van amptelike Bybeltekste gefinaliseer was en vir 'n groot deel van die vroeë tydperk was die Openbaring aan Johannes nie ingesluit nie, terwyl werke soos die "Skaapwagter van Hermas" wel ingesluit was.

Boeke wat nie ingesluit was nie staan bekend as die Apokriewe boeke van die Nuwe Testament. Hierdie boeke sluit ook die Evangelie van Tomas in, 'n versameling spreuke wat aan Jesus toegeskryf word en slegs in die 20ste eeu herontdek is en moontlik deur die Siriese gemeentes versamel was. Hierdie materiaal is in die dekades ná Jesus se dood deur lede van die eerste generasie Christene oorlewer (Lukas 1,2). Ander belangrike apokriewe werke wat 'n groot invloed in die vorming van tradisionele Christelike geloof gehad het sluit die Openbaring van Petrus, die Protoevangelium van Jakobus, die Kindheidsevangelie van Tomas en die Handelinge van Petrus in. 'n Aantal Christelike tradisies soos die sluier van Veronica en Maria se hemelvaart kom nie in die kanonieke evangelies voor nie, maar in hierdie en ander apokriewe werke.

Die Joodse geskiedskrywer Flavius Josephus berig in sy Antiquitates Judaicae (Ant. 20,200) van die teregstelling van Jakobus die Opregte en vermeld terloops dat hierdie man die broeder van Jesus was, wat ook Christus genoem word (Ant. 20,200). Baie navorsers beskou hierdie aanmerking as die eerste nie-Christelike verwysing na Jesus, terwyl ander deskundiges betwyfel dat 'n Joodse geskiedkundige Jesus as "Christus" sou beskryf het. Ook Josephus se tweede verwysing na Jesus in die Testimonium Flavianum (Ant. 18,63f) word deur sommige as 'n latere Christelike byvoeging beskou – die Romeinse tekste is deur die eeue heen met die hand gekopieer en heel moontlik verander. Nogtans vermoed sommige navorsers dat daar 'n outentieke kern bestaan wat hulle probeer herbou.

Die Romeinse geskiedskrywer Tacitus berig omtrent 117 in sy Annales (boek XV, 44[1]) van sogenaamde "Chrestianers", wat deur keiser Nero verantwoordelik gemaak is vir die brandramp in Rome in die jaar 64. Hy skryf verder:

"Die man, waarvan hierdie benaming afgelei is, Christus, is gedurende die heerskappy van Tiberius op bevel van die prokurator Pontius Pilatus tereggestel. Hierdie verderflike bygeloof was destyds voorlopig onderdruk, maar het later opnuut na vore gekom en nie net in Judea uitgebrei nie, maar ook in Rome, waar alle gruwels en afskuwelikhede van die hele wêreld saamkom en uitgeoefen word."

Dit is egter nie duidelik of die verwysing na Christus in hierdie op onafhanklike Romeinse bronne berig of moontlik reeds op Christelike oorlewerings baseer nie. 'n Steentafel wat in 1961 in Caesarea ontdek is, noem dat Pontius Pilatus slegs die amp van prefek beklee het – en sommige geleerdes trek dus Takitus se berig in twyfel.^[64]

Suetonius skryf omtrent 120 in sy biografie oor keiser Claudius (hoofstuk 25, 4[2] dat die heerser van die Jode, wat deur ene Chrestos opgestook was, voortlopend onrus veroorsaak het en uit Rome verdryf is (49). Dit is nie bekend of die naam Chrestos na Jesus verwys nie.

Ander berigte is deur Plinius die Jonge, die andersins onbekende Siriese Stoïsyn Mara bar Sarapion en Joodse rabbyne oorlewer. Hierdie skrywers verwys egter net terloops of op 'n polemiese manier na Christelike oorlewerings wat aan hulle bekend was.

Moontlike vroeër tekste

Daar word gespekuleer dat tekste met selfs vroeër geskiedkundige of mitologiese inligting oor Jesus voor die Evangelies bestaan het,^[65] alhoewel daar, behalwe vir Pauliniese briewe, geen sulke tekste gevind is nie. Baie geleerdes glo dat, gebaseer op die ongewone ooreenkomste en verskille tussen die Sinoptiese Evangelies, mondelingse tradisies en spreuke (soos in die Evangelie van Thomas en die teoretiese Q-dokument)^[66] waarskynlik 'n sterk rol op die aanvanklike deurgawe van verhale oor Jesus gehad het en moontlik selfs sommige van die Sinoptiese Evangelies geïnspireer het.

Spesifiek glo baie geleerdes dat die teoretiese Q-dokument en die Evangelie van Markus as die twee bronne vir die evangelies van Matteus en Lukas gebruik is. Ander teorieë, soos die ouer Augustynse hipotese, word steeds deur ander Bybelse geleerdes aangehang. 'n Ander teoretiese dokument is die Spreuke Evangelie, wat sommige glo 'n bron vir die Evangelie volgens Johannes was.^[67]

Daar is ook vroeë nie-kanonieke evangelies wat ouer as die kanonieke Evangelies mag wees, alhoewel min oorblywende fragmente gevind is. Tussen hierdie is die Evangelie van die Redder, die Oksiringos Evangelies, die Egerton-evangelie, die Fajjum- of Fayyum-fragment, die Dialoog van die Redder, die Evangelie van die Ebioniete, die Evangelie van die Hebreërs en die Evangelie van die Nasareners.^[68]

Vrae rondom betroubaarheid

Sien ook: Ontvange Griekse teks

As gevolg van 'n moontlik dekadelange gaping tussen die gebeurtenisse self en die skryf van die Evangelies waarin hulle beskryf word, bevraagteken verskeie partye die akkuraatheid van vroeë tekste wat die detail van Jesus se lewe beskryf. Dit word tradisioneel beskou dat die outeurs van die Evangelies ooggetuies was van die gebeurtenisse wat hulle aangeteken het. Na die oorspronklike mondelingse verhale in Grieks neergeskryf was, was hulle oorgeskryf en later in ander tale vertaal. Dit is egter nie uniek aan die Bybel nie: ander antieke dokumente moes ook goed bestudeer word omdat daar gapings tussen die aangetekende gebeurtenis en die datum van aantekening was. Dit kontrasteer sterk met antieke tekste soos die vroeë biografieë van Aleksander die Grote, wat meer as vierhonderd jaar na sy dood in 323 v.C. deur Arrianos en Plutargos geskryf is, maar tog as betroubaar beskou word. (Daar moet egter in aanmerking geneem word dat die gegewe voorbeeld van Aleksander se biografieë geen bonatuurlike aansprake maak nie en dat die outeurs slegs as geskiedkundige aantekenaars opgetree het.) Geskiedkundige en eermalige biskop, Paul Barnett, wys daarop dat "vakkundiges van antieke geskiedenis altyd die 'subjektiwiteits'faktor in hulle beskikbare bronne erken het" en dat hulle "so min bronne beskikbaar het in vergelyking met hulle moderne teenvoeters, dat hulle met graagte na enige beskikbare brokkies inligting sal uitreik". Hy het genoem dat moderne geskiedenis en antieke geskiedenis twee verskillende vakrigtings is, met verskillende metodes vir analise en interpretasie.^[69]

Die Verligting en die Wetenskaplike Revolusie het twyfelsug rakende die geskiedkundige akkuraatheid van die tekste meegebring. Alhoewel sommige kritiserende geleerdes, insluitende argeoloë, die tekste steeds gebruik as 'n verwysingspunt in hulle studie van die geskiedenis van die Nabye-Ooste,^[70] beskou ander geleerdes die tekste as bloot kulturele en letterkundige dokumente en sien hulle die tekste oor die algemeen as deel van 'n genre in die letterkunde wat bekend staan as hagiagrofie of heiligelewensbeskrywing: 'n verhaal van 'n heilige persoon wat beskou word as die verteenwoordiging van 'n morele en goddelike ideaal. Hagiografie het as sy hoofdoel die verheerliking van godsdiens self en die voorbeeld wat deur die perfekte heilige persoon as die sentrale fokus gestel word.

Die sienings van geleerdes wat Jesus se historisiteit geheel en al verwerp word opgesom in die hoofstuk oor Jesus in Will Durant se Caesar and Christ. Dit is gebaseer op 'n vermeende gebrek aan ooggetuienis, 'n gebrek aan direkte argeologiese bewyse en die feit dat sekere antieke werke nalaat om na Jesus te verwys en die beweerde ooreenkomste tussen vroeë Christendom en eietydse mitologie.^[71]

Diegene wat 'n naturalistiese siening van geskiedenis het, glo oor die algemeen nie aan goddelike ingryping of wonderwerke nie, soos die beskrywing van Jesus se opstand uit die dood in die Evangelies. Een van die metodes wat gebruik word om die feitelike akkuraatheid van die verhale in die evangelies te toets staan bekend as die "maatstaf van verleentheid", waarvolgens verhale met verleënde aspekte (soos die ontkenning van Jesus deur Petrus of die vlugting van sy volgelinge na sy gevangenisneming) waarskynlik nie ingesluit sou word indien dit fiktief was nie.^[72]

Moontlike eksterne invloede

Vatikaanse mosaïek (3de eeu): Sol Invictus

Sommige geleerdes stel voor dat die Evangeliese verhaling van Jesus min of geen geskiedkundige basis het nie. Hulle sien ooreenkomste tussen stories oor Jesus en ouer mites soos paganistiese goddelike mense soos Mitras, Attis en Osiris-Dionusios. Hulle bewering is dat die paganistiese mites deur sommige outeurs van vroeë verslae van Jesus oorgeneem is in 'n poging om die paganistiese gelowe met Christendom te versoen (sinkretisme). Sommige gewilde skrywers soos Earl Doherty neem hierdie geloof 'n stap verder en stel voor dat die evangelies eintlik verwerkings is van nie-Abrahamiese mites en nie op 'n historiese figuur gebaseer is nie.^[73] Sommige Christelike skrywers, soos Justin Martyr en C.S. Lewis, stel voor dat die mites geskep was deur antieke paganiste wat die profetiese eienskappe van die Messias, soos geleer in die Pentateug en die Profete, op hulle spesifieke god toegepas het.

Steeds ander navorsers betwis die siening dat die verhale oor Jesus vanaf ouer mites aangepas is. In 1962 het Judaïese geleerde Sameul Sandmel teen hierdie praktyk gewaarsku en die term "Parallelomanie" gebruik om dit te beskryf: "Ons mag vir ons doeleindes parallelomanie definieer as daardie oordrewenheid tussen geleerdes wat eerste die veronderstelde ooreenkomste in teksgedeeltes oordryf en dan voortgaan om bron en afgeleide te beskryf asof hulle 'n letterkundige verband insinueer wat in 'n onvermydelike en voorafbestemde rigting vloei".^[74] In die boek, Reinventing Jesus, beweer die outeurs dat "Slegs na 100 het die misteries begin om baie op Christendom te lyk, juis omdat hulle bestaan deur hierdie nuwe geloof bedreig was. Hulle moes kompeteer om te oorleef".^[75] Ander geleerdes, soos Michael Grant, sien ook nie die opvallende ooreenkomste tussen die paganistiese mites en Christendom nie. Grant verklaar in Jesus: An Historian's Review of the Gospels: "Judaïsme was 'n milieu waar die doktrines van die sterftes en hergeboortes van mitiese gode so heeltemal buitelands voorgekom het, dat die voorskynkoming van so 'n versinsel vanuit die midde [van paganisme] baie moeilik is om te erken".^[76]

Religieuse sienings

Status as 'n profeet

In Mormonisme, Isal, die Baha’i-geloof, die Aetherius-geselskap, Raëlisme ('n nie-monoteïstiese geloof), Agmadija en die United Submitters International word Jesus as 'n profeet gesien. Sommige Gnostiese groepe, soos Manigeïsme, het Jesus ook as 'n profeet beskou.

Christelike sienings

Alhoewel daar verskillende Christelike sienings van Jesus is, is dit wel moontlik om 'n algemene meerderheid Christelike siening te beskryf deur die ooreenkomste tussen die Katolieke, Ortodokse, Anglikaanse en sekere Protestantse leerstellings te vergelyk, soos dit in die verskeie kategismusse en belydenistekste voorkom.^[77] Hierdie siening, onder beskryf as die hoofsiening, dek nie alle groepe wat hulself as Christene beskou nie en dié se sienings word daarna beskryf.

Hoofsiening

Jesus dra die kruis, deur El Greco, 1580.

Christene betuig oorwegend dat Jesus die Messias is wie se koms in die Ou Testament voorspel word,^[78] wat deur sy lewe, dood en opstanding, die mens se verbondenheid met God herstel het in die bloed van die Nuwe Verbond. Sy dood aan die kruis word verstaan as 'n verlossende opoffering: die bron van die mens se redding en die vergoeding van sonde,^[79] wat die geskiedenis van die mens ingetree het met die sonde van Adam.^[80]

Hulle betuig dat Jesus die enigste Seun van God is, die Here^[81] en die ewige woord,^[82] wat mens geword het^[83] sodat die wat in hom glo die ewige lewe mag hê.^[84] Verder glo hulle dat hy gebore is aan die Maagd Maria deur die mag van die Heilige Gees, in 'n gebeurtenis wat beskryf word as die "wonderbaarlike maagdelike geboorte" of die "Menswording".^[85] Tydens sy lewe het Jesus die "goeie nuus" verkondig: dat die koms van die Koninkryk van God naby was^[86] en dat hy die Christelike Kerk gestig het, wat ook die saad van die koninkryk is en waarheen hy dié met vermoeide gees heen roep.^[87] Jesus se handelinge tydens die Laaste Avondmaal, waar hy die Nagmaal ingestel het, word beskou as sentraal in die verbond met God en die aandenking van Jesus se opoffering.^[88]

Christene bely ook dat Jesus deur sy kruisiging gesterf het,^[89] ter helle neergedaal het (waar "hel" óf as die plek van ewige straf óf die plek van die dood verstaan word),^[90] en as vlees uit die dood uit opgestaan het in 'n beslissende wonderwerk wat op die opstanding van die mens aan die einde van die tyd dui,^[91] wanneer Christus sal terugkeer om die laaste oordeling te lewer oor die wat lewe en die wat reeds gesterf het én dat dit sal eindig in die verkiesing tot die Hemel of die verdoeming tot die Hel.^[92]

In die tweede eeu het die Romeinse amptenaar en skrywer Plinius die Jongere (63 – ca. 113) geskryf dat Christene "'n gesang responsief aan Christus sing, soos aan 'n god (carmenque Christo quasi deo dicere secum invicem).^[93] Tussen 325 en 681 het Christene hulle sien van die aard van Jesus teologies geartikuleer en geskaaf deur 'n reeks van sewe ekumeniese rade. Hierdie rade beskryf Jesus as een van drie goddelike persone van die Heilige Drie-eenheid: die Seun, God die Vader en die Heilige Gees vorm saam die enkele kern van die Een God.^[94] Verder word Jesus ook gedefinieer as een persoon met 'n volwaardige menslike dog volle goddelike aard, 'n leerstelling bekend as die Hipostatiese unie^[95] (hierdie leerstelling word egter nie deur Oosterse Ortodoksie aanvaar nie).

Volgens die Nuwe Testament het Jesus aanbidding aanvaar (Matteus 14:33; Matteus 28:9) en was hy daarvan beskuldig dat hy God se gesag tot homself toegeëien het deur mense te vertel dat hulle sondes vergewe was (Lukas 5:20-21) en bewerings omtrent homself gemaak het, insluitende dat:

• hy is ("Voordag Abraham gebore is, was Ek al wat Ek is", Johannes 8:58);
• hy en die Vader is een (Johannes 10:30);
• geloof in hom gee die ewige lewe (Johannes 3:16);
• aan hom is "alle mag gegee in die hemel en op die aarde" (Matteus 28:18);
• hy stuur die Voorspraak, die Heilige Gees (Johannes 14:25-26) en
• hy is die enigste weg na God die Vader (Johannes 14:6).

In sy boek, Jesus of Nazareth, verwys Pous Benedictus XVI na die Rabbi Jacob Neusner, 'n gelowige Jood, wat deur sy analises van die Evangelies tot die gevolgtrekking gekom het dat Jesus beweer het dat hy God was deur te verklaar dat hy 'n hoër gesag was as die Joodse Wet wat deur God aan die Jode (deur Moses) gegee is.^[96] In verdediging van Jesus se goddelikheid, beweer sommige verdedigers dat daar drie moontlikhede is rakende Jesus se beweerde bewerings dat hy die een God van Israel is: óf hy is werklik God, óf hy is 'n leuenaar óf hy is waansinnig – hulle verwerp die laaste twee op die basis van Jesus se betroubaarheid en wysheid, soos deur hulle gesien.^[97]

Alternatiewe sienings

Huidige godsdienstige groepe wat nie die leerstelling van die Drie-eenheid aanvaar nie sluit die Kerk van Jesus Christus van die Heiliges van die Laaste Dae (Mormone), Jehovasgetuies en die Christadelfiërs in. Ander groepe uit die geskiedenis wat ook nie die leerstelling van die Drie-eenheid aanvaar het nie, sluit die Unitariërs in en, uit die antiekheid, volgelinge van Arianisme.

Heiliges van die Laaste Dae (Mormone)

Die teologie van die Heiliges van die Laaste Dae hou vol dat die "Hemelse Vader", "Jesus Christus" en die "Heilige Gees" drie verskillende en onderskeidelike wesens is, alhoewel hulle al drie ewigdurend en in 'n gelyke mate goddelik is en saam die Goddelike Hoof vorm. Alhoewel hulle as "een God" beskryf word,^[98] het elkeen 'n ander rol: die Heilige Gees is 'n gees sonder 'n fisieke liggaam, die Vader en die Seun besit onderskeidelike en perfekte liggame van vlees en been.

Die Boek van Mormon vertel dat die opgestane Jesus sommige van die inwoners van die vroeë Amerikas besoek en geleer het, ná hy aan die apostels in Jerusalem verskyn het.^[99] Mormone glo ook dat 'n geloofsversaking na die dood van Christus en sy apostels plaasgevind het. Hulle glo dat Christus en die Hemelse Vader in 1820 aan Joseph Smith, Jr. verskyn het as deel van 'n reeks hemelse besoeke om die volheid van die evangelie van Jesus Christus te hertel. Hulle glo dat Jesus (en nie die Vader nie) dieselfde Jehova van die Ou Testament is.

Jehovah se Getuies

Jehovah se Getuies glo dat Jesus God (of Jehova) se seun is, maar dat hy nie God self is nie, maar eerder die aartsengel Migael is en dat hy 'n perfekte mens geword het om na die aarde neer te daal.^[100] Hulle sien die term, "Seun van God", as 'n aanduiding van Jesus se belangrikheid aan die skepper en sy status as God se "enigste [unieke] seun" (Johannes 3:16), die "Eerste, verhewe bo al die skepping" (Kolossense 1:15) en dat "Uit Hom en deur Hom en tot Hom is alle dinge" (Romeine 11:36). Hulle glo ook dat Jesus aan 'n enkele folterpaal gesterf het en nie aan die kruis nie.^[101]

Unity

Die Unity-kerk beskou Jesus die meesterleraar as "wegwyser" en haal Jesus se gereelde wense dat mense soos hom moet leef aan, eerder as om hom te aanbid, soos in Johannes 10:34 en Johannes 14:12. Jesus word nie as God aanbid nie, maar word beskou as iemand wie 'n volledige band met God die Vader bereik het.

Christadelfiërs

Christadelfiërs glo dat Jesus letterlik God se seun is, volgens die Bybelse titel Seun van God.^[102] Hulle glo dat Jesus in God se plan sedert die begin van die skepping was,^[103] maar dat hy slegs tydens sy geboorte verwesenlik is.^[104] Na aanleiding van bybelgedeeltes soos Hebreërs 2:10-14 en 17-18 glo hulle dat Jesus volwaardig mens was en dat hierdie volwaardige menswees noodsaaklik was om die mensdom van die sonde te red. Volgens die Christadelfiërs sou verlossing nie moontlik gewees het indien Jesus werklik God was nie.^[105] Hulle glo dat Jesus nou in die Hemel is, waar hy aan die regterhand van God sit en wag om na die Aarde terug te keer en God se koninkryk vir ewigheid te stig.^[106]

Ander alternatiewe sienings

Ander glo dat God, wat hom in die Ou Testament as Jehova openbaar het, na die aarde neergedaal het en die menslike vorm van Jesus aangeneem het. Sommige glo dat Jesus Jehova is, dat hy die Heilige Gees is en dat hy die een Persoon is wat God is. Voorbeelde van sulke kerke is die Eenheid Pentakostalisme en die Nuwe Kerk.

Ander vroeë sienings

Verskeie vroeë Christelike groepe en teoloë het verskillende sienings van Jesus gehad.

Die Ebioniete, 'n vroeë Joods-Christelike gemeenskap, het geglo dat Jesus die laaste Profeet (soos in die Hebreeuse Bybel) en Messias was. Hulle het geglo dat Jesus die natuurlike seun van Maria en Josef was en hulle het dus die geloof in die maagdelike geboorte verwerp. Die Ebioniete was adopsioniste en het Jesus nie as goddelik beskou nie, maar beweer dat hy by sy doop die seun van God geword het. Hulle het die Briewe van Paulus verwerp en dit duidelik gestel dat Jesus streng gehoorsaam aan die Mosaïese wet was en sy volgelinge opgeroep het om dieselfde te doen. Hulle het Jesus se kruisiging egter as die uiterste offer beskou en dus geglo dat diereoffers nou oorbodig was. Daarom was sommige Ebioniete dan ook vegetariërs en het hulle ook Jesus en Johannes die Doper as vegetariërs beskou.^[107]

Volgens die Gnostisisme het Jesus oor geheime kennis ("gnosis") van die geestelike wêreld beskik wat as noodsaaklik geag word vir die verlossing van 'n mens.^[108] Terwyl sommige Gnostici aanhangers van doketisme was, het ander geglo dat Jesus 'n mens was wat gedurende sy doop deur die gees van die Christus besiel is.^[109] Baie Gnostici het geglo dat Christus 'n Aeon (of "gepersonifiseerde tydperk") sou wees wat gestuur was deur 'n hoër godheid as die Demiurg, die skepper van die stoflike wêreld. Die Gnostici het die Griekse skrifte van die Nuwe Testament by voorkeur as allegories beskou, en sommige het ook Jesus self as 'n allegorie geïnterpreteer. Hulle het daarnaas 'n aantal ander tekste gebruik wat nie by die Bybelse kanon ingesluit is nie.

Sien ook Jesus van Nasaret (Gnosties-Christelike benadering).

Die Marcioniete was 2de eeuse nie-Joodse aanhangers van die Christelike teoloog Marcion van Sinope, wat as die seun van die plaaslike biskop gebore is. Hulle het geglo dat Jesus die Hebreeuse Skrifte verwerp het of dat ten minste dele daarvan onversoenbaar met sy leerstellings was.^[110] Marcion het – na aanleiding van Paulus se onderskeiding tussen die "Wet" (Ou Testament) en die "Evangelie" (Nuwe Testament) – 'n duidelike teenstelling tussen die wraaksugtige God van die Ou Testament en die liefdevolle God van Jesus gesien en besluit dat die Joodse God en Jesus twee afsonderlike godhede was. Net soos sommige Gnostici het die Marcioniete die Joodse God as die bose skepper van die wêreld beskou en Jesus as die verlosser van die stoflike wêreld. Hulle het ook beweer dat Jesus nie menslik was nie, maar eerder 'n volledig geestelike wese. Hulle het geglo dat sy stoflike liggaam – en ook sy kruisiging en dood – goddelike illusies was. Marcion was ook die eerste bekende vroeë Christen wat 'n Bybelse kanon geskep het, met tien Paulus-briewe en sy eie weergawe van die Evangelie volgens Lukas (moontlik sonder die eerste twee hoofstukke van die moderne weergawe en sonder Joodse verwysings),^[111] asook sy verhandeling oor die "Antitese" tussen die Ou en die Nuwe Testament. Weens die teenstrydighede tussen die kanonieke evangelies en sy eie Christelike geloofstelsel het Marcion die tekste "bewerk" en verwysings na Jesus se geboorte verwyder. Marcionisme is deur die proto-ortodokse stroming as kettery verdoem, maar sy teenkerk het tot in die 6de eeu bestaan. Die kerk het baie van sy leerstellings verander en nader beweeg aan die Gnostiese stromings.

Die Montaniste van die 2de eeu en Sabellius (3de eeu) het geleer dat die Drieënigheid nie drie persone sou verteenwoordig nie, maar een enkele persoon wat in drie "vorms" of "modusse" verskyn.

Islamitiese sienings

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Jesus in Islam.

In Islam is Jesus bekend as Isa en word hy beskou as een van God se geliefste en belangrikste profete. Die Koran verwys verskeie kere na hom as masih of Messias.^[112] Hy is een van vyf boodskappers (rusul) en een van die vyf "vasberade" profete. Die Hadit vertel dat Jesus na die wêreld sal terugkeer ná die Imam Mahdi om die Dajjal ('n Antichris-agtige figuur, vertaal as "bedrieër") te vernietig.^[113] Sommige Islamitiese geleerdes beskou egter hierdie tradisies as onbetroubaar en vals.^{[114][115][116]} Soos in die Christelike vertellings van Jesus se geboorte, vertel die 7de-eeuse Koran dat Jesus sonder 'n biologiese vader aan die maagd Maria gebore is, deur die wil van God (Allah). Daar word na Hom verwys as Isa ibn Maryam ("Jesus, seun van Maria").^[117] In Moslemtradisies het Jesus 'n perfekte lewe sonder geweld gelei en het hy goedaardigheid aan mense en diere betoon (wat ooreenkom met ander Islamitiese profete); hy het geen materiële besittings gehad nie en nie sonde gehad nie.^[118] Islamitiese geloof getuig dat Jesus wonderwerke kon verrig, maar slegs deur die wil van God.^[119]

Moslems glo egter nie dat Jesus 'n goddelike aard as God of die Seun van God gehad het nie. Die Koran waarsku teen 'n geloof in Jesus se goddelikheid.^[120] Moslems glo dat Jesus 'n evangelie van God ontvang het, die Injill, wat ooreenstem met die Christelike Nuwe Testament, maar dat dele daarvan deur die jare heen misgeïnterpreteer is en dus nie meer God se boodskap akkuraat verkondig nie.^[121]

Moslems glo ook nie in Jesus se rol as offer nie en die Koran, volgens algemene begrip, verklaar dat Jesus nie aan die kruis gesterf het nie. Islam aanvaar ook geen menslike opofferings vir sonde nie (Koran 22:37). Die Koran is teen die Jode wat verklaar het dat hulle Jesus doodgemaak het (na die kruisiging), maar sê dat hulle hom nié gekruisig het nie en ook nie doodgemaak het nie, maar slegs 'n beeltenis wat aan hulle gewys is (Koran 4:157-158).^[122] Sommige Moslemskrywers soos Ahmed Deedat het die teks in die Koran uitgebrei na aanleiding van teks in die Bybel.^[123] Die Moslemse tradisies voltooi egter die verklaring van die Koran: sommige tradisies hou vol dat Jesus met 'n dubbelganger verruil is en volgens ander was dit Simon van Sirene of een van die Apostels.^[122] Die ontkenning van die kruisiging word gesien as Jesus (die verteenwoordiger van geloof) se triomf oor sy teregstellers (die verteenwoordigers van die bose).^[122] Sommige Moslemgeleerdes en Ismaili-kommentators het egter die betrokke versies anders geïnterpreteer: "Die Koran praat hier nie oor 'n man nie, hoe regverdig en verontregd hy ook al mag wees, maar oor die Woord van God wat na die aarde gestuur is en na God teruggekeer het. Die ontkenning van Jesus se moord is dus 'n ontkenning van die krag van die mens om die goddelike Woord te verslaan en vernietig, en dit is vir ewig seëvierend".^[122][124]

Agmadija sienings

Die Agmadija-beweging is 'n beweging wat in 'n klein dorpie in Indië in die 19de eeu ontstaan het en nou meer as 10 miljoen volgelinge wêreldwyd het. Hulle glo dat Jesus die kruisiging oorleef het en na die ooste, na Kasjmir, gevlug het, waar hy aan natuurlike oorsake onder, die naam "Yuz Asaf Issa", op 'n ou ouderdom gesterf het. Hulle glo dat sy graf in Srinagar, Indië, geleë is. Hierdie siening word tans ook deur sommige westerse outeurs aangeneem.^[125]

Die Agmadija-beweging glo dat die voorspelling van Jesus se wederkoms as 'n spirituele wederkoms bedoel was en reeds vervul is in die persoon Mirza Ghulam Ahmad, die stigter van die beweging, wat hulle as die Iman Mahdi, of Messias, beskou.

Judaïstiese sienings

Judaïsme glo dat die idee van Jesus as God, as deel van 'n Drie-eenheid of as 'n middelaar na God, kettery is.^[126] Judaïsme glo ook dat Jesus nie die Messias is nie en beweer dat hy nie die Messiaanse voorspellings in die Tanakh vervul het nie en ook nie die persoonlike kwalifikasies van die Messias verpersoonlik nie.^[127]

Reformeerde Judaïsme, 'n moderne progressiewe beweging, verklaar dat "Enige persoon wat verklaar dat Jesus hulle redder is, is vir ons in die Joodse gemeenskap nie meer 'n Jood nie en 'n afvallige".^[128]

Volgens die Joodse tradisie was daar na 420 v.C. geen profete meer nie: Maleagi was die laaste profeet en hy het eeue voor Christus gelewe. Judaïsme hou vol dat Jesus nie die vereistes (soos deur die Tora uiteengeset) vervul het om te bewys dat hy 'n profeet is nie. Selfs al het Jesus so 'n teken wat deur Judaïsme erken word, openbaar, verklaar Judaïsme dat geen profeet of dromer die wette van die Tora kan weerspreek nie, wat Jesus wel volgens die Judaïsme gedoen het.^[129][130]

Boeddhistiese sienings

Boeddhistiese sienings van Jesus verskil, siende dat Jesus nie in enige Boeddhistiese teks voorkom nie. Sommige Boeddhiste, soos Tenzin Gyatso, die 14de Dalai Lama, beskou Jesus as 'n bodhisattva, of "verligde persoon", wat sy lewe aan die welsyn van die mens gewy het.^[131] Beide Jesus en Boeddha het radikale veranderings in die gebruiklike religieuse beoefenings van hulle dae gehad. Daar is nou en dan 'n ooreenkoms in die taal, soos die gebruik van 'n algemene metafoor van 'n lyn blinde mans om te verwys na die religieuse gesaghebbers van wie hulle verskil het.^[132] Sommige glo dat daar 'n noue verwantskap is tussen Boeddhisme (of Oostelike geestelike denkwyses oor die algemeen) en die leerstellings van Gnostiese tekste soos die Evangelie volgens Tomas.^[133]

Hindoeïstiese sienings

Hindoe sienings oor Jesus verskil. Baie in die Surat Shabd Yoga-tradisie beskou Jesus as 'n Satguru ("egte guru"). Swami Vivekananda het Jesus geprys en na hom verwys as 'n bron van sterkte en die personifikasie van perfeksie.^[134] Paramahanse Yoganada het geleer dat Jesus die reïnkarnasie van Elisa was en 'n leerling van Johannes die Doper, wat weer die reïnkarnasie van Elia was.^[135] Mahatma Gandhi het Jesus as een van sy hoofleraars en inspirasies vir nie-geweldadige teësetting beskou; hy het gesê "Ek hou van julle Christus, ek hou nie van julle Christene nie. Julle Christene is so anders as julle Christus".^[136]

Bahá'í-sienings

Die Baha'i-geloof beskou Jesus, saam met Mohammed, Boeddha, Krisjna, Zoroaster en ander boodskappers van die gelowe van die wêreld, as verskynsels van God (of profete) wat beide menslik en goddelik is.^[137] In hulle goddelike posisie, is die Bahá'í-siening dat hulle 'n noodsaaklike eenheid met mekaar en met God vorm en dat hulle onderskeidelike individue is in hulle menslike verskynsels.^[137] Volgens die Bahá'í-geloof verpersoonlik Jesus God se eienskappe en weerspieël en betuig hy dit op 'n perfekte wyse.^[137] Die Bahá'í verwerp egter die geloof dat Jesus (of enige ander menslike wese) die essensie van God volledig of perfek besit het, siende dat Bahá'í skrifte die oortreflikheid van die essensie van God benadruk.^[137] Jesus word gesien as die "Seun van God", alhoewel hy nie as die letterlike, biologiese seun gesien word nie. Volgens die Bahá'í is die titel "Seun van God" geheel en al 'n geestelike titel wat die noue verhouding tussen God en Jesus aandui.^[138]

Bahá'í's aanvaar Jesus as die Messias wie se koms in die Joodse Skrifte voorspel word. Hulle glo egter dat hulle boodskapper, Baha'u'llah, die simboliese wederkoms van Christus is, soos hy in die laaste dae verwag word.^[139] Volgens die sienings van die Bahá'í word geloof voortdurend openbaar deur God se boodskappers of profete en dat die boodskappers van God die geestelike wederkoms van die boodskappers van vroeër is.^[139]

Mandaeïstiese sienings

Mandaeërs beskou Jesus as 'n bedriegende profeet (mšiha kdaba) van die valse Joodse God van die Ou Testament, Adonai,^[140] en 'n opponent van die goeie profeet, Johannes die Doper, wat as 'n groot leraar in Mandaeïsme beskou word.

Ander sienings

Die Nuwe Era-beweging bevat 'n verskeidenheid sienings oor Jesus. Sommige aanhangers van die beweging beweer dat hulle sy gees kan ervaar. Die Nuwe Era-beweging leer oor die algemeen dat Christusskap iets is wat almal kan verkry. Teosofiste, van waar baie van die Nuwe Era se leerstellings kom ('n Teosofis genaamd Alice Bailey het die term Nuwe Era uitgedink), verwys van Jesus as die Meester Jesus en glo dat hy vroeër reeds mens geword het en tans een van die Kosmiese Meesters van die Antieke Wysheid is (die opperwesens wat verantwoordelik vir die bestuur van die aarde is).

Baie skrywers benadruk die morele leerstellings van Jesus. Garry Wills meen dat Jesus se gedragsnorme onderskei kan word van dié wat deur die Christendom geleer word.^[141] Die Jesus Seminaar beeld Jesus uit as 'n rondreisende priester wat vrede en liefde verkondig het, asook vrouregte en respek vir kinders en dat hy gepreek het teen die skynheiligheid van godsdienstige leiers en die rykes.^[142] Thomas Jefferson, een van die stigtende vaders van die Verenigde State van Amerika, was 'n deïs en het die Jefferson Bybel geskep, getiteld "The Life and Morals of Jesus of Nazareth", wat slegs Jesus se etiese leerstelling ingesluit het, aangesien hy nie in Jesus se goddelikheid of die ander bonatuurlike aspekte van die Bybel geglo het nie.

Die filosoof en ateïs Bertrand Russel glo dat Jesus se leerstellings en waardes deur ander filosowe oortref is: Russel skryf "Ek kan nie self voel dat óf in die kwessie van wysheid óf die kwessie van deugsaamheid, Christus so hoog soos ander mense aan die Geskiedenis bekend gestaan het nie. Ek dink ek sou Boeddha en Sokrates bo Hom stel in hierdie respekte".^[143] Friedrich Nietzsche het Sokrates en Jesus as grondbeginsels van die westerse kultuur beskou en beide gekritiseer. Hy beskou Jesus se besorgdheid vir die swakkes as 'n ommekeer van edele moraliteit en het Christendom beskuldig van die verspreiding van gelyke regte vir almal; iets wat hy self teëgestaan het.^[144]

Spekulatiewe teorieë en omstrede sienings

'n Karakteristieke kenmerk van vroeë Christelike tekste was die verhalende manier waarop Jesus as Christus te verkondig en sy betekenis slegs ten opsigte van hul eie tyd geïnterpreteer was, eerder as om presiese biografiese gegewens te verstrek. Die gebrek aan biografiese besonderhede het regstreeks van die begin van die navorsing oor die Nuwe Testament af 'n verskeidenheid spekulatiewe teorieë opgewek, wat dikwels op enkele aanhalings en aanduidings in die Christelike tekste steun en probeer om die gebrek aan presiese inligting met kennis vanuit ander bronne te kompenseer. Daar is tans 'n groot aantal spekulatiewe teorieë ten opsigte van Jesus en ander figure uit die Nuwe Testament.

Voorbeelde vir hierdie soort teorieë is:

• "Jesus het nie aan die kruis gesterf nie": Gnosties-Christelike groepe was daarvan oortuig dat Jesus slegs skynbaar gedood is en leerstellings van 'n skynlyf ontwikkel wat gekruisig sou wees. Die ware goddelike natuur was vir hulle onversoenbaar met menswording, materie, lyding en sterflikheid. Hierdie leerstellings het ook 'n invloed op die latere Islam uitgeoefen – in sy Koran beweer die Islamitiese profeet Mohammed dat 'n ander man, wat met Jesus verwissel is, aan die kruis gesterf het.
• "Jesus het sy boodskap later in Indië en Tibet verkondig en is hier oorlede": Hierdie hipoteses is vir die eerste keer deur reisskrywers soos die Fransman Louis Jacolliot en die Rus Nikolaj Notowitsj geformuleer en later deur die stigter van die Islamitiese Ahmadiyya-groep, Ghoelam Ahmad, oorgeneem wat na homself as die wedergebore "Mahdi" (Messias) verwys het. Ander outeurs, wat die teorie aanvaar het, was Mathilde Ludendorff, Kurt Berna, Siegfried Obermeier, Erich von Däniken, Elmar R. Gruber en Holger Kersten.
• "Jesus word in die skrifrolle wat in 1947 by die Dooie See gevind is genoem, en word deur die Vatikaan agter slot en grendel gebêre of is slegs in 'n gemanipuleerde weergawe vrygestel": Die outeurs Michael Baigent en Richard Leigh het hierdie samesweringsteorie in hul boek The Dead Sea Scrolls Deception, wat in 1991 verskyn het, behandel.
• "Jesus was getroud en het met sy vrou kinders gehad": Hierdie hipotese baseer op 'n aanhaling uit een van die evangelies waarvolgens Jesus Maria Magdalena gekus het en is onder meer in die boek "The Holy Blood and the Holy Grail" deur Michael Baigent, Richard Leigh, en Henry Lincoln, behandel.

In die ernstige histories-kritiese navorsing oor die Nuwe Testament word hierdie teorieë grootliks verwerp aangesien die aanduidings daaroor in die bronne nie verifieerbaar of presies genoeg is nie en geen wetenskaplike metodes by hulle formulering ingespan word nie. Sommige teorieë trek wel die aandag van die media en die publiek, soos gesien kan word uit die sukses van die fiktiewe roman, The Da Vinci Code, deur Dan Brown.

Homo-erotiese verhoudings

Ondersoek aangaande die moontlikheid van Jesus van Nasaret se homoseksuele gedrag was eeue lank 'n taboe, maar interpretasies van 'n erotiese, homoseksuele verhouding bestaan sedert die 16de eeu.^[145] Die navorser professor Morton Smith het in 1958 in die klooster Mar Saba in Jerusalem 'n dokument ontdek: 'n handgeskrewe kopie van 'n brief wat deur sommige geleerdes aan Clemens van Alexandrië toegeskryf word.^[146] Die brief was gerig aan ene Theodorus en bevat aanhalings uit die Geheime Evangelie volgens Markus. Die Geheime Evangelie (waarvan die egtheid steeds betwis word) was langer as die teks wat uiteindelik by die Bybelse kanon gevoeg is. Waar sommige geleerdes die teks as die rites van die doop interpreteer, beskou ander geleerdes, waarvan Morton Smith die eerste was, dit as 'n bekendmaking van Jesus se homoseksualiteit.

"En hulle het na Bethanië gekom. En 'n sekere vrou ontmoet wie se broer daar gesterf het. Sy het op haar knieë neergeval en vir Jesus gesê: 'Seun van Dawid, erbarm u oor my!' Maar die volgelinge het haar teruggewys. En Jesus het kwaad geraak en met haar na die tuin gegaan waar die graf geleë was en daar was onmiddellik 'n kreet van die graf gehoor. En Jesus het nader getree en die steen voor die ingang van die graf weggerol. En hy het na binne gegaan waar die jongeling gelê het, sy hand uitgestrek en hom aan sy hand omhoog gehef. Maar toe die jongeling hom bekyk het, het hy verlief geraak op hom en gesmeek dat hy by Jesus wil bly. En hulle het uit die graf gekom en na die jongeling se huis gegaan, want hy was welvarend. En ná ses dae het Jesus vir hom gesê wat hy moes doen, en in die aand het die jongeling na hom gekom, en hy het 'n linnedoek om sy naakte lyf gehad. En hy het daardie nag by hom gebly, want Jesus het hom die geheim van die Ryk van God geleer."^[147]

Die Heilige Huwelik van Jesus en Maria Magdalena

Ses dae voor die paasfees het Jesus na Betánië toe gekom, waar Lasarus wat hy uit die dood opgewek het, gewoon het. Daar het hulle vir Jesus 'n ete gegee: Marta het bedien, en Lasarus was een van dié wat saam met Hom aan tafel was. Toe het Maria 'n halfliter, egte, baie duur nardusolie gebring en dit op Jesus se voete uitgegiet en sy voete met haar hare afgedroog. Die hele huis is deurtrek met die reuk van die reukolie. (Johannes 12:1-3)

Welvarende vroue het in Jesus se tyd soms 'n klein fiool uit alabaster met kosbare nardusolie om hulle nek gedra. Die alabaster-fiool is stukkend geslaan sodra hulle mans oorlede was, en die vroue het die oorledene daarmee gesalf. Sommige geleerdes sien ooreenkomste in die verhaal in die Evangelie van Johannes en die Hooglied van Salomo, 'n Hebreeuse weergawe van die Sumeriese erotiese gedig oor koning Dummuzi en Inanna. Net soos Jersus word Dummuzi gemartel, sterf en staan weer op. Die navorser Margaret Starbird het in haar boek The Woman With the Alabaster Jar na die parallele tussen Dummuzi en Jesus verwys.^[148]

Die ritueel van die Heilige Huwelik was destyds 'n praktyk van die Hieros-Gamos-kult, waarby die Aarde se vrugbaarheid bewaar word deur die vereniging van die hemelse god met die godin van die Aarde. Die Heilige Huwelik is 'n ritueel wat reeds gedurende die bronstydperk in verskillende Europese en Oosterse beskawings, waaronder ook die Griekse, Minoïese en Egiptiese, voorgekom het. Jesus het die Laaste Nagmaal in Markus 2:19 self as 'n bruilof beskryf. Met haar salwing het Maria Magdalena volgens sommige navorsers die Heilige Huwelik met Jesus voltrek en hom tot Messias gesalf.

In die destydse konteks was Jesus net een van 'n hele reeks Messias-kandidate, en dat hy na homself as "God" verwys het was volgens die Joodse wet godslastering. Die evangelies berig van insidente waar Jesus byna deur Joodse gelowiges gestenig is.

Wetenskaplikes wat hierdie teorieë summier verwerp voer aan dat Jesus in die Joodse tradisie verwortel was, alhoewel Judea en Galilea destyds Romeinse provinsies was en ook al langer onder Helleense invloed gestaan het.

Opwekking van dooies

Jesus wek Lasarus uit die dood op (Giotto di Bondone, 1267–1337, Scrovegni-kapel in Padua, Italië).

Volgens die Christelike leerstellings is dit onwaarskynlik dat dooies al vóór Jesus se eie opstanding opgewek is. Die skrywer Jacques Bergier verwys na die geheime kulte en rituele wat destyds in die Heilige Land beoefen is.^[149] Nuwelinge is deur middel van 'n inlywing tot hierdie geheime groepe toegelaat en dikwels het mense op 'n simboliese manier van hulle ou lewens afskeid geneem deur hul eie "dood" in 'n ritueel te beleef. Hierdie ritueel was uiters realisties – die "oorledene" is met die sidon, die tradisionele lykdoek, omwikkel en soms ook in 'n rituele grafkamer "ter ruste gelê". Soortgelyke rituele kom nog steeds voor in geheime groepe soos byvoorbeeld die Vrymesselaars. Die simboliese "dood" het ure of selfs enkele dae geduur. Die toelating tot die gemeenskap is daarna as 'n "opstanding van die dooies" gevier.

Nalatenskap

Volgens die meeste Christelike interpretasies van die Bybel was die tema van Jesus se leerstellings berou van die sonde, onvoorwaardelike liefde (Johannes 13:34-35), die vergifnis van sonde, goddelike genade en die koms van die Koninkryk van God.^[150] Jesus het sy dissipels geleer en hulle het na sy dood sy leerstellings versprei. Binne 'n paar dekades was sy volgelinge deel van 'n geloof wat van Judaïsme onderskei kan word. Christendom het deur die Romeinse Ryk versprei onder 'n weergawe bekend as Niceaanse Christendom en het die staatsgodsdiens onder Konstantyn die Grote geword. Deur die eeue het dit na Europa en die res van die wêreld versprei.

Pietà, Michelangelo, 16de eeu.: Jesus se moeder, Maria, hou die liggaam van haar dooie seun in haar arms.

Jesus is al op baie verskillende manier uitgebeeld in tekeninge, skilderye en beeldhouwerke, op die verhoog en in rolprente, wat strek van die ernstige tot die humoristiese. Die figuur van Jesus vertoon prominent in kuns en letterkunde. 'n Aantal gewilde romans, soos The Da Vinci Code stel verskeie idees rakende Jesus en sy lewe voor en 'n aantal rolprente, soos The Passion of the Christ, beeld sy lewe, dood en opstanding uit. Baie van die spreuke wat aan Jesus toegeken word, het deel van die Westerse kultuur geword. Daar is baie items wat beweerde relieke van Jesus is, soos die bekende Kleed van Turyn en die Sweetdoek van Oviedo.

Ander nalatenskappe sluit 'n siening van God in as meer liefdevol, genadevol, vergewingsgesind en die groei van 'n geloof in 'n vreugdevolle hiernamaals en die opstanding van die dood. Sy leerstellings bevorder die waarde van diegene wat oor die algemeen as ondergeskik beskou word: vroue, die armsaliges, etniese buitestaanders, kinders, prostitute, sieklikes, gevangenes, ens. Vir meer as 'n duisend jaar is tallose hospitale, weeshuise en skole uitdruklik in Jesus se naam gestig. Jesus en sy boodskap is en was deur baie mense geïnterpreteer, verduidelik en verstaan. Jesus is met name deur (onder meer) Paul van Tarsus, die Kerkvaders (waaronder Augustinus van Hippo), Maarten Luther en meer onlangs C.S. Lewis en Pous Johannes Paulus II verduidelik. Thomas Jefferson het Jesus se leerstellings beskryf as "die mees heerlike en liefdadige morele kode wat ooit aan die mensdom geskenk is".^[151]

Vir sommige Jode was die nalatenskap van Jesus 'n geskiedenis van anti-Semitisme,^{[152][153][154][155][156][157][158][159][160][161]} alhoewel baie Christengroepe na die Joodse Volksmoord moeite gedoen het om versoening met die Jode te bewerkstellig en om wedersydse respek en dialoog te bevorder. Vir ander is die Christendom gekoppel aan Europese kolonialisme.^{[162][163][164][165][166][167]} 'n Omgekeerde siening voer aan dat, deur Bartolomé de las Casas se verdediging van die inheemse inwoners van Spanje se Nuwe Wêreldryk, een van die erfenisse van Jesus die begrip van universele menseregte is.

Sien ook

• Lys van persone in die Bybel
• Soteriologie
• Wederkoms

Verwysings

Hierdie artikel gebruik gedeeltes uit die Engelse Wikipedia-artikel, "Jesus"

1. Sommige geskiedkundiges en Bybelse akademici wat die geboorte en dood van Jesus in hierdie tydperk plaas, sluit in D. A. Carson, Douglas J. Moo and Leon Morris. An Introduction to the New Testament. Grand Rapids, MI: Zondervan Publishing House, 1992, 54, 56; Michael Grant, Jesus: An Historian's Review of the Gospels, Scribner's, 1977, bl. 71; John P. Meier, A Marginal Jew, Doubleday, 1991–, vol. 1:214; E. P. Sanders, The Historical Figure of Jesus, Penguin Books, 1993, bl. 10–11, en Ben Witherington III, "Primary Sources," Christian History 17 (1998) No. 3:12–20.
2. Raymond E. Brown, The Death of the Messiah: From Gethsemane to the Grave (New York: Doubleday, Anchor Bible Reference Library 1994), bl. 964; D. A. Carson, et al., bl. 50–56; Shaye J.D. Cohen, From the Maccabees to the Mishnah, Westminster Press, 1987, bl. 78, 93, 105, 108; John Dominic Crossan, The Historical Jesus: The Life of a Mediterranean Jewish Peasant, HarperCollins, 1991, bl. xi – xiii; Michael Grant, bl. 34–35, 78, 166, 200; Paula Fredriksen, Jesus of Nazareth, King of the Jews, Alfred B. Knopf, 1999, bl. 6–7, 105–110, 232–234, 266; John P. Meier, vol. 1:68, 146, 199, 278, 386, 2:726; E.P. Sanders, bl. 12–13; Geza Vermes, Jesus the Jew (Philadelphia: Fortress Press 1973), bl. 37.; Paul L. Maier, In the Fullness of Time, Kregel, 1991, bl. 1, 99, 121, 171; N. T. Wright, The Meaning of Jesus: Two Visions, HarperCollins, 1998, bl. 32, 83, 100–102, 222; Ben Witherington III, bl. 12–20.
3. Alhoewel baie geskiedkundiges sommige voorbehoudings mag hê rakende die gebruik van die Evangelies vir geskiedkundige rekords, "even the most hesitant, however, will concede that we are probably on safe historical footing" rakende die basiese feite oor Jesus se lewe. Jo Ann H. Moran Cruz and Richard Gerberding, Medieval Worlds: An Introduction to European History Houghton Mifflin Company 2004, bl. 44–45.
4. Voorbeelde van outeurs wat beweer dat Jesus 'n mite is, is: Thomas L. Thompson, The Messiah Myth: The Near Eastern Roots of Jesus and David (Jonathan Cape, Publisher, 2006); Michael Martin, The Case Against Christianity (Philadelphia: Temple University Press, 1991), 36–72; John Mackinnon Robertson.
5. Strobel, Lee. The Case for Christ: A Journalist's Personal Investigation of the Evidence for Jesus. Zondervan, 1998. ISBN 0-310-20930-7; Wright, N.T. The Challenge of Jesus: Rediscovering Who Jesus Was and Is. InterVarsity Press, 1999. ISBN 0-8308-2200-3; Dunn, James D.G. The Evidence for Jesus." Westminster John Knox Press, 1985. ISBN 0-664-24698-2
6. Darrell L. Bock, Jesus According to Scripture, bl. 29–30, gee 'n c. 60–70 datum; L. Michael White, From Jesus to Christianity, bl. 244, gee c. 80–90.
7. Bock, ibid., bl. 38, gee c. 62–70; White, ibid., bl. 252, gee c. 90–100.
8. Erwin Fahlbusch en Geoffrey William Bromiley, The Encyclopedia of Christianity. Grand Rapids, Mich.; Leiden, Netherlands: Wm. B. Eerdmans; Brill, 1999–2003, 1:454–55
9. Porterm J. R. Jesus Christ: The Jesus of History, the Christ of Faith. Oxford University Press, 1999. bl. 70 ISBN 0-19-521429-3
10. Joseph Cardinal Ratzinger (Benedict XVI), The Spirit of the Liturgy, vertaal deur John Saward (San Francisco: Ignatius Press, 2000), bl. 108; cf. bl. 100. Sien ook H. Rahner, Griechische Mythen in christlicher Deutung. Darmstadt, 1957. 'n Engelse vertaling is beskikbaar as Greek Myths and Christian Mystery, vertaal deur. Brian Battershaw (New York: Harper Row, 1963).
11. Josephus, Antiquities 17.342–4
12. Sien Leon Morri], The Gospel According to John, Revised, bl. 284–295, vir 'n bespreking van verskeie alternatiewe teorieë met verwysings.
13. Joseph A. Fitzmyer, The Gospel According to Luke I-IX. Anchor Bible. Garden City: Doubleday, 1981, bl. 499–500; I. Howard Marshall, The Gospel of Luke (The New International Greek Testament Commentary). Grand Rapids: Eerdmans, 1978, bl. 158.
14. Johannes 19:25-27; Easton, Matthew Gallego, "Joseph (the foster father of Jesus Christ)", Christiananswers.net Laaste besoek op 14 April 2007.
15. Matteus 13:55–56, Markus 6:3 en Galasiërs 1:19
16. Vir Egipte: Matteus 2:13–23; Vir Tirus en Sidon: Matteus 15:21–28 en Markus 7:24–3.
17. Matteus 3:15
18. Matteus 4:1–11, Markus 1:12–13 en Lukas 4:1–13
19. Johannes 11:1–44, Matteus 9:25 en Lukas 7:15.
20. "The Thompson Chain-Reference Study Bible NIV," Desember 1999, B.B. Kirkbride Bible Co., Inc.; William Adler & Paul Tuffin, "The Chronography of George Synkellos: A Byzantine Chronicle of Universal History from the Creation," Oxford University Press (2002), bl. 466
21. Handelinge 15:1–31 en Galasiërs 2:7-9.
22. Bergrede: Matteus 5–7; Verlore seun: Lukas 15:11–32; Die saaier: Matteus 13:1–9; Agape: Matteus 22:34–40.
23. Matteus 9:9–13
24. Johannes 4:1–42
25. Matteus 17:1–6, Markus 9:1–8 en Lukas 9:28–36.
26. Die skare het Psalms 118:26 aangehaal, soos in Johannes 12:13-16.
27. Lukas 22:47–52 en Matteus 26:47–56.
28. Die apostel word in Johannes 18:10 as Simon Petrus identifiseer; die genesing van die oor vind plaas in Lukas 22:51.
29. Lukas 22:70–71
30. Matteus 27:11 en Markus 15:12
31. Hierdie tradisie is nêrens anders as die evangelies aangeteken nie.
32. Matteus 27:11–26
33. Markus 15:42–46 en Lukas 23:50–56.
34. Matteus 28:5-10, Markus 16:9, Lukas 24:12–16, Johannes 20:10–17, Handelinge 2:24 en Korintiërs 6:14
35. Matteus 28:1–10
36. Leerstelling aan Israels: Matteus 15:24; Hemelvaart: Markus 16:19; Lukas 24:51 Handelinge 1:6–11; Saulus se visoen en bekering: Handelinge 9:1–19 en 22:1–22|31, asook 26:9–24|31; Wederkoms: Matteus 24:36–44
37. "What the Old Testament Prophesied About the Messiah" Geargiveer 17 Desember 2007 op Wayback Machine Laaste besoek op 2007-10-11.
38. Conzelmann, H. en Lindemann, A.: Arbeitsbuch zum Neuen Testament, bl. 353; Theißen, G.: Der historische Jesus, bl. 221
39. Theißen, G.: Der historische Jesus, bl. 224 en 230
40. Verskillende interpretasies word aangevoer in: Wiefel, W.: Das Evangelium nach Matthäus, bl. 214
41. Theißen, G.: Der historische Jesus, bl. 223-226
42. Schoottroff, L. en Stegemann, Wolfgang: Jesus von Nazareth – Hoffnung der Armen, bl. 26
43. Sien, vir 'n voorbeeld van die laasgenoemde, Jesus of Nazareth deur Pous Benedictus XVI, Doubleday, 2007. ISBN 978-0-385-52341-7
44. Oorspronklike aanhaling: "effectively refuted". Uit Robert E. Van Voorst, Jesus Outside the New Testament: An Introduction to the Ancient Evidence (Grand Rapids, MI: Eerdmans, 2000), bl. 16.: "The nonhistoricity thesis has always been controversial, and it has consistently failed to convince scholars of many disciplines and religious creeds. … Biblical scholars and classical historians now regard it as effectively refuted."
45. Harrison, John B. en Richard E. Sullivan. A short history of Western civilization. New York: Knopf. 1975.
46. Brown, R., et al. The New Jerome Biblical Commentary, Prentice Hall, 1990. Bl. 164.
47. Meier, John P., A Marginal Jew: Rethinking the Historical Jesus. Doubleday, 1991, v. 1, bl. 43
48. Brown, Raymond E. (1997). Introduction to the New Testament. New York: Anchor Bible, bl. 226. ISBN 0-385-24767-2.
49. Meier, John P., A Marginal Jew: Rethinking the Historical Jesus. Doubleday, 1991, v. 1, bl. 43
50. Cerinthus by die Catholic Encyclopaedia. Laaste besoek op 21 November 2007.
51. Langbein, Walter-Jörg: Maria Magdalena. Die Wahrheit über die Geliebte Jesu. Berlyn: Aufbau Taschenbuch Verlag 2006
52. Sien S. G. F. Brandon, Jesus and the Zealots: a study of the political factor in primitive Christianity, (Manchester University Press (1967) ISBN 0-684-31010-4) vir 'n vergelyking tussen die Selote en die Jesusbeweging.
53. Sien gerus John P. Meier se Companions and Competitors (A Marginal Jew: Rethinking the Historical Jesus, Volume 3) (Anchor Bible, 2001. ISBN 0-385-46993-4) vir 'n meer algemene vergelyking van Jesus se leerstelling met ander skole van eerste-eeuse Judaïsme.
54. Gebaseerd op 'n vergelyking van die Evangelies met die Talmoed en ander Joodse letterkunde. Maccoby, Hyam. Jesus the Pharisee, Scm Press, 2003. ISBN 0-334-02914-7; Falk, Harvey Jesus the Pharisee: A New Look at the Jewishness of Jesus, Wipf & Stock Publishers (2003). ISBN 1-59244-313-3.
55. Markus 10:1-12, asook Neusner, Jacob: A Rabbi Talks With Jesus, McGill-Queen's University Press, 2000. ISBN 0-7735-2046-5. Rabbi Neusner meen dat Jesus se leerstellings meer in gemeen gehad het met die Huis van Sjammai as die Huis van Hillel.
56. Gebaseer op 'n vergelyking van die Evangelies met die Dooie Seerolle, veral die Leerder van Regverdigheid en die Deurboorde Messias. Eisenman, Robert: James the Brother of Jesus: The Key to Unlocking the Secrets of Early Christianity and the Dead Sea Scrolls, Penguin (Non-Classics), 1998. ISBN 0-14-025773-X; Stegemann, Hartmut: The Library of Qumran: On the Essenes, Qumran, John the Baptist, and Jesus. Grand Rapids MI, 1998. Sien ook Broshi, Magen, "What Jesus Learned from the Essenes," Biblical Archaeology Review, 30:1, bl. 32–37, 64. Magen dui op die ooreenkomste tussen Jesus se leerstellings oor egskeiding en die deugsaamheid van armoede en die Esseniese leerstellings soos weergegee word in Josefus se "Joodse Oorloë" en die Damaskusdokument van die Dooi Seerolle, respektiewelik. Sien ook Akers, Keith: The Lost Religion of Jesus. Lantern, 2000. ISBN 1-930051-26-3.
57. Die Evangelies wys dat beide Jesus en Johannes die Doper berou van sondes en die koms van die Koninkryk van God verkondig het.
58. Sien Schwietzer, Albert: The Quest of the Historical Jesus: A Critical Study of its Progress from Reimarus to Wrede, bl. 370–371, 402. Scribner (1968), ISBN 0-02-089240-3; Ehrman, Bart Apocalyptic Prophet of the New Millennium, Oxford University Press USA, 1999. ISBN 0-19-512474-X. Crossan maak egter 'n onderskeid tussen Johannes se apokaliptiese leerstellings en Jesus se morele leerstellings in The Birth of Christianity: Discovering What Happened in the Years Immediately After the Execution of Jesus deur John Dominic Crossan. bl. 305–344. Harper Collins, 1998. ISBN 0-06-061659-8.
59. Dit sluit die geloof van Jesus as die Messias in. Brown, Michael L. Answering Jewish Objections to Jesus: Messianic Prophecy Objections Baker Books, 2003. ISBN 0-8010-6423-6. Brown wys hoe die Christelike konsep van 'n Messias verwant is aan idees uit die laat Tweede Tempel-periode in Judaïsme. Sien ook Klausner, Joseph: The Messianic Idea in Israel: From its Beginning to the Completion of the Mishnah, Macmillan 1955; Patai, Raphael: Messiah Texts, Wayne State University Press, 1989. ISBN 0-8143-1850-9 en Crossan, John Dominic: The Birth of Christianity: Discovering What Happened in the Years Immediately After the Execution of Jesus, bl. 461. Harper Collins, 1998. ISBN 0-06-061659-8. Patai en Klausner is van mening dat een interpretasie van die voorspellings twee Messiase noem: Messias ben Josef (die sterwende Messias) en Messias ben Dawid (die Dawid-koning), of moontlik een Messias wat twee keer kom. Crossan haal ook die Esseniese leerstelling oor die twee Messiasse aan. Hierdie kan ook met die Christelike doktrine van die wederkoms vergelyk word.
60. Katzer, Josef: Das Leben in Israel zur Zeit Jesu. Würzburg: Echter 2003, bl. 183 Uittreksel aanlyn beskikbaar: Jesus von A-Z: Frauen Geargiveer 27 September 2007 op Wayback Machine
61. Katzer (2003), bl. 183
62. Durant, Will. Caesar and Christ. New York: Simon and Schuster, 1944. bl. 558; John P. Meier, A Marginal Jew. New York: Doubleday, 1991 vol. 1:205–7;
63. Vermes, "Jesus the Jew: A Historian's Reading of the Gospels"
64. Stern, nommer 52, 18 Desember 2002: Jesus: Was Forscher heute wissen. Bl. 50
65. Bettenson, Henry en Maunder, Chris. Documents of the Christian Church (3de uitgawe), Oxford University Press, 1999. ISBN 0-19-288071-3
66. Gaztambide, Daniel. "The Synoptic Problem: Two-Source Hypothesis and Q" Geargiveer 17 Januarie 2007 op Wayback Machine, AramaicNT.org. Besoek op 14 April 2007.
67. Gaztambide, Daniel. "So Sayeth The Lord... According to Who?" Geargiveer 10 Februarie 2006 op Wayback Machine, AramaicNT.org. Besoek op 14 April 2007.
68. Miller, Robert J. ed. (1994) The Complete Gospels: Annotated Scholars Version. Polebridge Pres: Sonoma, CA. bl. 1–5.
69. Barnett, Paul: "Is the New Testament History?," bl.1.
70. Hawkins, Craig S. "The Book of Acts and Archaeology" Geargiveer 11 Oktober 2007 op Wayback Machine, Apologetics Information Ministry. Besoek op 14 April 2007.
71. Durant, Will. Caesar and Christ. New York: Simon and Schuster, 1944. ISBN 0-671-11500-6. bl. 553–7
72. Meier, John P. A Marginal Jew: Rethinking the Historical Jesus. Doubleday: 1991. vol 1: bl. 168–171.
73. Michael Martin; John Mackinnon Robertson; G.A. Wells. The Jesus Legend, Chicago: Open Court, 1996, bl xii.
74. Oorspronklike aanhaling: "We might for our purposes define parallelomania as that extravagance among scholars which first overdoes the supposed similarity in passages and then proceeds to describe source and derivation as if implying a literary connection flowing in an inevitable or predetermined direction." Sandmel, Samuel. "Parallelomania," Journal of Biblical Literature 1 (Maart 1962)
75. Komoszewski et al (2006), Reinventing Jesus, Kregel, bl.237
76. Oorspronklike aanhaling: "Judaism was a milieu to which doctrines of the deaths and rebirths, of mythical gods seemed so entirely foreign that the emergence of such a fabrication from its midst is very hard to credit." uit Grant, Michael: Jesus: An Historian's Review of the Gospels, Scribner, 1995 bl. 199. ISBN 0-684-81867-1
77. Hierdie afdeling gebruik 'n aantal bronne om die leerstellings van hierdie groep te bepaal, veral die vroeë Geloofsbelydenisse, die Kategismus van die Katolieke Kerk, 'n aantal teologiese werke en die verskeie Belydenisse wat deur die Reformasie opgestel is, insluitende die Nege-en-dertig Artikels van die Kerk van Engeland, werke in die Boek van Konkordansie en ander tekste.
78. Catechism of the Catholic Church § 436–40; Thirty Nine Articles of the Church of England, artikel 2; Irenaeus On the Detection and Overthrow of the So-Called Gnosis in Patrologia Graeca red. J. P. Migne (Parys, 1857–1866) 7/1, 93; Lukas 2:11; Matteus 16:16
79. Catechism of the Catholic Church § 606–618; Council of Trent (1547) in Denzinger-Schönmetzer, Enchiridion Symbolorum, definitionum et declarationum de rebus fidei et morum (1965) NIV Johannes 14:2–3
80. Thirty Nine Articles of the Church of England, artikel 9; Augsburg Confession, artikel 2; Second Helvetic Confession, hoofstuk 8; Romeine 5:12–21; 1 Korintiërs 15:21–22.
81. Belydenis van die apostel; Geloofsbelydenis van Nicea, Kategismus van die Katolieke Kerk § 441–451; Augsburg Confession, artikel 3; Luther's Small Catechism, kommentaar op die Belydenis van die Apostel; Matteus 16:16–17; 1 Korintiërs 2:8.
82. Augsburg Confession, artikel 3; Johannes 1:1.
83. Belydenis van die apostel; Geloofsbelydenis van Nicea, Kategismus van die Katolieke Kerk § 461–463;Thirty Nine Articles of the Church of England, artikel 2; Luther's Small Catechism, kommentaar op die Belydenis van die Apostel; Johannes 1:14, 16; Hebreërs 10:5–7.
84. Catechism of the Catholic Church § 456–460; Gregory of Nyssa, Orat. catech. 15 in Patrologia Graeca red. J. P. Migne (Parys, 1857–1866) 45, 48B; St. Irenaeus, Adversus Haereses 3.19.1 in ibid. 7/1, 939; St. Athanasius, De inc., 54.3 in ibid. 25, 192B. St. Thomas Aquinas, Opusc. in ibid. 57: 1–4; Galasiërs 4:4–5.
85. Belydenis van die apostel; Geloofsbelydenis van Nicea, Kategismus van die Katolieke Kerk § 484–489, 494–507; Luther's Small Catechism, kommentaar op die Belydenis van die Apostel.
86. Kategismus van die Katolieke Kerk § 541–546
87. Belydenis van die apostel; Kategismus van die Katolieke Kerk § 551–553; Augsburg Confession, article 8; Luther's Small Catechism kommentaar oor die Belydenis van die apostel; Second Helvetic Confession, hoofstuk 9; Leo the Great, Sermo 4.3 in Patrologia Latina red. J. P. Migne (Parys, 1841–1855); Matteus 16:18.
88. Kategismus van die Katolieke Kerk § 1322–1419; Maarten Luther, Augsburg Confession, artikel 10; Luther's Small Catechism: the Sacrament of the Altar
89. Belydenis van die apostel; Geloofsbelydenis van Nicea; Luther's Small Catechism kommentaar oor die Belydenis van die apostel; Second Helvetic Confession, hoofstuk 9
90. Belydenis van die apostel; Kategismus van die Katolieke Kerk § 632–635; Thirty Nine Articles of the Church of England, artikel 3; Augsburg Confession, artikel 3; Council of Rome (745) in Denzinger-Schönmetzer, Enchiridion Symbolorum, definitionum et declarationum de rebus fidei et morum (1965) § 587; Benedict XII, Cum dudum (1341) in ibid. § 1011; Clement VI, Super quibusdam (1351) in ibid. § 1077; Council of Toledo IV (625) in ibid. § 485; Matteus 27:52–53.
91. Kategismus van die Katolieke Kerk § 638–655; Byzantine Liturgy, Troparion of Easter; Thirty Nine Articles of the Church of England, artikel 4 en 17; Augsburg Confession, artikel 3; Second Helvetic Confession, hoofstuk 9.
92. Belydenis van die apostel; Geloofsbelydenis van Nicea, Kategismus van die Katolieke Kerk § 668–675, 678–679; Luther's Small Catechism, kommentaar op die Belydenis van die Apostel; Matteus 25:32–46.
93. Pliny the Younger: C. Plinius Traino Imperatori Liber Decimus Epistula XCVI Geargiveer 23 Oktober 2007 op Wayback Machine. Vertaal uit die Engesle aanhaling: "Christians were 'singing responsively a hymn to Christ as to god'".
94. Beleid van Nicea; Thirty Nine Articles of the Church of England, artikel 1; Augsburg Confession, artikel; Second Helvetic Confession, hoofstuk 3; Council of Nicaea I (325) in Denzinger-Schönmetzer, Enchiridion Symbolorum, definitionum et declarationum de rebus fidei et morum (1965) § 126; Council of Constantinople II (553) in ibid. § 424 and 424; Council of Ephesus in ibid. § 255; Johannes 1:1; Johannes 8:58; Johannes 10:30.
95. Kategismus van die Katolieke Kerk § 464–469; Thirty Nine Articles of the Church of England, artikel 2 en 3 Second Helvetic Confession, hoofstuk 9; Council of Ephesus (431) in Denzinger-Schönmetzer, Enchiridion Symbolorum, definitionum et declarationum de rebus fidei et morum (1965) § 250; Council of Ephesus in ibid. § 251; Council of Chalcedon (451) in ibid. § 301 and 302; Hebreërs 4:15.
96. Pous Benedictus XVI (2007): Jesus of Nazareth. Double Day; Sien ook Van Biema (2007). The Pope's Favorite Rabbi Geargiveer 31 Oktober 2007 op Wayback Machine. Time Magazine, asook Murray J. Harris (1998) Jesus as God . Baker Academic.
97. C.S. Lewis en Peter Kreeft (1988): "The Divinity of Jesus Christ" uit Fundamentals of the Faith. Ignatius Press; Kreeft en Tacelli, Handbook of Christian Apologetics, (Madison, 1994), 149-174.
98. http://scriptures.lds.org/en/dc/20/28#28
99. Boek van Mormon: 3 Nefi 11:8.
100. "Jesus The Ruler Whose Origin Is From Early Times," The Watchtower (15 June 1998) bl. 22.
101. "What Do They Believe?", Watchtower Bible and Tract Society c.f.. Besoek op 14 April 2007.
102. Flint, James; Flint, Deb. One God or a Trinity? Printland Publishers: Hyderabad. Bl. 3. ISBN 81-87409-61-4.
103. Flint, James; Flint, Deb. One God or a Trinity? Printland Publishers: Hyderabad. Bl. 10. ISBN 81-87409-61-4.
104. Pearce, Fred. Jesus: God the Son or Son of God? Does the Bible Teach the Trinity?. The Christadelphian Magazine and Publishing Association Ltd (UK). Birmingham, VK. Bl. 7.
105. Pearce, Fred. Jesus: God the Son or Son of God? Does the Bible Teach the Trinity?. The Christadelphian Magazine and Publishing Association Ltd (UK). Birmingham, VK. Bl. 8.
106. Morgan, Tecwyn. Christ is Coming! Bible Teaching About His Return. The Christadelphian Magazine and Publishing Association Ltd (UK). Birmingham, UK. Bl. 1.
107. Ehrman, Bart D.: Lost Christianities, Oxford 2003, bl. 102
108. McManners, John, ed., The Oxford Illustrated History of Christianity, Oxford: Oxford University Press 1990, bl. 26–31.
109. Ehrman, Bart D. Lost Christianities, Oxford, 2003, bl. 124–125
110. Wace, Henry: "Commentary on Marcion". Besoek op 16 April 2007.
111. Ehrman, Bart D.: Lost Christianities, Oxford 2003, bl. 103, 104–105 en 108
112. Bernhard von Dadelsen: Aufbruch ins Morgenland. Weltreligion Islam: Geschichte, Kultur, Gesellschaft. München: Zabert Sandmann 2009, bl. 48
113. Mufti A.H. Elias, "Jesus (Isa) A.S. in Islam, and his Second Coming" Geargiveer 21 April 2012 op Wayback Machine, Islam.tc. Verkry op 14 April 2007.
114. Parrinder, Geoffrey. Jesus in the Quran, bl.121, Oxford: Oneworld Publications, 1996. ISBN 1-85168-094-2
115. Hanif, Jhangeer. "Qur'anic Verse regarding Second Coming of Jesus". Verkry op 14 April 2007.
116. Islahi, Amin. [Tadabbur-i-Qur'an. Faran Foundation:Lahore vol.2, bl.243
117. Koran 3:45, Koran 19:21, Koran 19:35 en Koran 21:19
118. III&E. "Prophethood in Islam" Geargiveer 24 Desember 2007 op Wayback Machine, Verkry op 14 April 2007.
119. "The Islamic and Christian views of Jesus: a comparison" Geargiveer 13 November 2007 op Wayback Machine, ISoundvision, verkry op 14 April 2007.
120. Koran 3:59; Koran 4:171; Koran 5:116-117.
121. Abdullah Ibrahim, "The History of the Quran and the Injil" Geargiveer 7 November 2007 op Wayback Machine, Arabic Bible Outreach Ministry. Verkry op 15 April 2007.
122. Artikel oor Jesus in die Encyclopedia of Islam.
123. "Crucifixion or cruci-fiction", deur Ahmed Deedat
124. Mahmoud Ayoub, The death of Jesus: Reality or Delusion, Journal of the Muslim World 70 (1980) bl. 91–121. Oorspronklike Engelse aanhaling: "The Qur'an is not here speaking about a man, righteous and wronged though he may be, but about the Word of God who was sent to earth and returned to God. Thus the denial of killing of Jesus is a denial of the power of men to vanquish and destroy the divine Word, which is for ever victorious.".
125. Ahmad, M. M. "The Lost Tribes of Israel: The Travels of Jesus", Ahmadiyya Muslim Community. Verkry op 14 April 2007. Günter Grönbold, Jesus In Indien, München: Kösel 1985, ISBN 3-466-20270-1. Norbert Klatt, Lebte Jesus in Indien?, Göttingen: Wallstein 1988.
126. Emunoth ve-Deoth, II:5
127. Simmons, Shraga, "Why Jews Don't Believe in Jesus" Geargiveer 16 Maart 2006 op Wayback Machine. Verkry op 15 April 2007; "Why Jews Don't Believe in Jesus"; Ohr Samayach: Ask the Rabbi. Verkry op 15 April 2007; "Why don't Jews believe that Jesus was the messiah?" Geargiveer 8 Mei 2020 op Wayback Machine, AskMoses.com. Verkry op 15 April 2007.
128. Engelse teks: "For us in the Jewish community anyone who claims that Jesus is their savior is no longer a Jew and is an apostate." (Contemporary American Reform Responsa, #68)."Question 18.3.4: Reform's Position On...What is unacceptable practice?", faqs.org. Verkry op 15 April 2007.
129. Devarim 13:1–5
130. Buchwald, Ephraim: "Parashat Re'eh 5764–2004: Identifying a True Prophet"^{[dooie skakel]}, National Jewish Outreach Program, verkry op 15 April 2007; Tracey Rich, "Prophets and Prophecy", Judaism 101, verkry op 15 April 2007; Rabbi Pinchas Frankel, "Covenant of History: A Fools Prophecy" Geargiveer 28 Augustus 2013 op Wayback Machine, Orthodox Union of Jewish Congregations of America, verkry op 15 April 2007; Laurence Edwards, "Torat Hayim — Living Torah: No Rest(s) for the Wicked" Geargiveer 21 Desember 2005 op Wayback Machine, Union of American Hebrew Congregations, verkry op 15 April 2007.
131. Beverley, James A., Hollywood's Idol, Christianity Today, "Jesus Christ also lived previous lives," het hy gesê. "So, you see, he reached a high state, either as a Bodhisattva, or an enlightened person, through Buddhist practice or something like that," Verkry op 20 April 2007.
132. Digha Nikaya 13.15; Matteus 15:14.
133. "Gospel of Thomas:The Buddhist Jesus?" Geargiveer 24 Februarie 2012 op Wayback Machine Verkry op 15 April 2007.
134. Christ the Messenger. Verkry op 15 April 2007.
135. Paramahansa Yogananda, Autobiography of a Yogi, 2nd ed., Crystal Clarity Publishers, 2005. ISBN 1-56589-212-7.
136. (en) Taylor, Dan. "The Jesus So Few Know," Geargiveer 11 Desember 2007 op Wayback Machine The Good News A Magazine of Understanding. Verkry op 15 April 2007.
137. Jesus Christ in the Baha'i Writings deur Robert Stockman in die Bahá'í Studies Review. Vol. 1. 1992.
138. Brief deur Shoghi Effendi op 29 November 1937 soos gepubliseer in Hornby, Helen (red.) (1983). Lights of Guidance: A Bahá'í Reference File. Bahá'í Publishing Trust, New Delhi, Indië. ISBN 81-85091-46-3. Bl. 491.
139. Bahá'í Apocalypticism: The Concept of Progressive Revelation Geargiveer 27 September 2007 op Wayback Machine deur Zaid Lundberg. Hoofstuk VII. Department of History of Religion at the Faculty of Theology, Lund University: 1996–05. Besoek op 2007–07–04.
140. Mandaean Scriptures and Fragments: The Haran Gawaitha Verkry op 20 April 2007.
141. Wills, Garry, What Jesus Meant (2006) ISBN 0-670-03496-7
142. Crossan, John Dominic: The Historical Jesus: The Life of a Mediterranean Jewish Peasant, HarperSanFrancisco (1993), ISBN 0-06-061629-6; Robert Funk, The Five Gospels: What Did Jesus Really Say? The Search for the AUTHENTIC Words of Jesus, Harper San Francisco (1997), ISBN 0-06-063040-X; Robert Funk, The Acts of Jesus: What Did Jesus Really Do?, The Jesus Seminar, Harper San Francisco (1998), ISBN 0-06-062978-9; The Jesus Seminar, The Gospel of Jesus: According to the Jesus Seminar, Robert Walter Funk (Editor), Polebridge Press (1999), ISBN 0-944344-74-7
143. Vertaal vanaf die Engelse aanhaling: "I cannot myself feel that either in the matter of wisdom or in the matter of virtue Christ stands quite as high as some other people known to History. I think I should put Buddha and Socrates above Him in those respects." Russell, Bertrand, Why I am not a Christian Geargiveer 19 November 2006 op Wayback Machine, 6 Maart 1927, verkry op 15 April 2007.
144. Nietzsche, Friedrich. "The Anti-Christ" Geargiveer 23 September 2007 op Wayback Machine, afdelings 54, 43.
145. Rictor Norton, Lists of Famous Homosexuals. Volgens die webwerf het Jakobus 1 van Engeland in 1617 Jesus se homoseksualiteit as 'n verskoning van sy eie homoseksualiteit gebruik.
146. Langbein, Walter-Jörg: Maria Magdalena. Die Wahrheit über die Geliebte Jesu. Berlyn: Aufbau Taschenbuch Verlag 2006
147. (en) "Die brief van Clemens van Alexandrië, Engelse vertaling, Universiteit van Bremen". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 Junie 2007. Besoek op 31 Julie 2007.
148. Starbird, Margaret: The Woman With the Alabaster Jar. Mary Magdalen and the Holy Grail. Santa Fe (Nieu-Meksiko): Bear & Company 1993, hoofstuk 11
149. Langbein, Walter-Jörg: Das Sakrileg und die Heiligen Frauen. Das Geheimnis um die Nachkommen Jesu. Berlyn: Aufbau Taschenbuch Verlag 2006, bl. 162
150. Sniegocki, John. "Review of Joseph GRASSI, Peace on Earth: Roots and Practices from Luke's Gospel," Collegeville, Minnesota: Liturgical Press, 2004 (berou, vergifnis); Bock, Darrell L. "Major Themes of Jesus' life," (koms van die Koninkryk van God); Brussat, Frederic and Mary Ann. "Review of If Grace Is So Amazing, Why Don't We Like It?," (genade); Hughes, F. A. "Grace and Truth," STEM publishing 1972 (genade)
151. The Jefferson Bible. Verkry op 20 April 2007.
152. "Christian Antisemitism: A History of Hate" deur William Nicholls, 1993. Jason Aronson Inc., 1995
153. "Mature Christianity: The Recognition and Repudiation of the Anti-Jewish Polemic in the New Testament" Norman A. Beck, Susquehanna Univ. Press, 1985
154. "The Satanizing of the Jews: Origin and development of mystical anti-Semitism" Joel Carmichael, Fromm, 1993
155. "The Origins of Anti-Semitism: Attitudes Toward Judaism in Pagan and Christian Antiquity" John G. Gager, Oxford Univ. Press, 1983
156. "What Did They Think of the Jews?" Red.: Allan Gould, Jason Aronson Inc., 1991
157. "The New Testament's Anti-Jewish Slander and Conventions of Ancient Polemic," Luke Johnson, Journal of Biblical Literature, Volume 3, 1989
158. "Three Popes and the Jews" Pinchas E. Lapide, Hawthorne Books, 1967
159. "National Socialism and the Roman Catholic Church" Nathaniel Micklem, Oxford Univ. Press, 1939
160. "Theological Anti-Semitism in the New Testament", Rosemary Radford Ruether, Christian Century, Feb. 1968, Vol. 85
161. "John Chrysostom and the Jews" Robert L. Wilken, University of California Press, Berkeley, 1983
162. Of Revelation and Revolution, Volume 1: Christianity, Colonialism, and Consciousness in South Africa deur Jean Comaroff, John L. Comaroff, 1991, University of Chicago Press
163. A Violent Evangelism: The Political and Religious Conquest of the Americas deur Luis Rivera Pagan, 1992, Westminster Press
164. The Americas in the Spanish World Order: The Justification for Conquest in the 17th Century deur James Muldoon, 1994, University of Pennsylvania Press
165. An Empire Divided: Religion, Republicanism, and the Making of French Colonialism, 1880–1914 deur J.P. Daughton, 2006, Oxford University Press
166. Contracting Colonialism: Translations and Christian Conversion in Tagalog Society Under Early Spanish Rule deur Vicente L. Rafael, 1988, Cornell University Press
167. Christians and Missionaries in India: Cross-Cultural Communication Since 1500; With Special Reference to Caste, Conversion, and Colonialism (Studies in the History of Christian Missions) redigering deur Robert Eric Frykenberg en Alaine Low, 2003, Wm. B. Eerdmans

Bronnelys

• Allison, Dale. Jesus of Nazareth: Millenarian Prophet. Minneapolis: Augsburg Fortress, 1999. ISBN 0-8006-3144-7
• Brown, Raymond E. An Introduction to the New Testament. New York: Doubleday, 1997. ISBN 0-385-24767-2
• Cohen, Shaye J.D. From the Maccabees to the Mishnah. Louisville, KY: Westminster John Knox Press, 1988. ISBN 0-664-25017-3
• Cohen, Shaye J.D. The Beginnings of Jewishness: Boundaries, Varieties, Uncertainties. Berkeley: University of California Press, 2001. ISBN 0-520-22693-3
• Crossan, John Dominic.
  • The Historical Jesus: The Life of a Mediterranean Jewish Peasant. New York: HarperSanFrancisco, 1993. ISBN 0-06-061629-6
  • Who Killed Jesus?," 1995. ISBN 0-06-061480-3
• Guy Davenport and Benjamin Urrutia. The Logia of Yeshua; The Sayings of Jesus. Washington, DC: 1996. ISBN 1-887178-70-8
• De La Potterie, Ignace. "The Hour of Jesus." New York: Alba House, 1989.
• Doherty, Earl: The Jesus Puzzle. Did Christianity Begin With A Mythical Christ? - Challenging the Existence of an Historical Jesus. Ottawa: Canadian Humanist Publications 1999
• Durant, Will. Caesar and Christ. New York: Simon and Schuster, 1944. ISBN 0-671-11500-6
• Ehrman, Bart. The Lost Christianities: The Battles for Scripture and the Faiths We Never Knew. New York: Oxford University Press, 2003. ISBN 0-19-514183-0
• Ehrman, Bart. The New Testament: A Historical Introduction to the Early Christian Writings. New York: Oxford University Press, 2003. ISBN 0-19-515462-2
• Flemming, Brian (regisseur): The God Who Wasn't There. DVD: Beyond Belief Media, vrystelling: 23 Augustus 2005
• Fredriksen, Paula. Jesus of Nazareth, King of the Jews: A Jewish Life and the Emergence of Christianity. New York: Vintage, 2000. ISBN 0-679-76746-0
• Fredriksen, Paula. From Jesus to Christ. New Haven: Yale University Press, 2000. ISBN 0-300-04864-5
• Finegan, Jack. Handbook of Biblical Chronology, revised ed. Peabody, MA: Hendrickson Publishers, 1998. ISBN 1-56563-143-9.
• Fuller, Reginald H., The Foundations of New Testament Christology']. New York: Scribners, 1965. ISBN 0-227-17075-X
• Lepelley, Claude: Rome et l'intégration de l'Empire. Tome 2: Approches régionales du Haut-Empire romain 44 av.J.-C.-260 ap.J.-C. Parys 1998: Presses Universitaires de France
• Meier, John P., A Marginal Jew: Rethinking the Historical Jesus, New York: Anchor Doubleday,

v. 1, The Roots of the Problem and the Person, 1991. ISBN 0-385-26425-9

v. 2, Mentor, Message, and Miracles, 1994. ISBN 0-385-46992-6

v. 3, Companions and Competitors, 2001. ISBN 0-385-46993-4

• Ochmann, Frank: Jesus. Was Forscher heute wissen. In: Stern. Nommer 52, 18 Desember 2002. Aanlyn beskikbaar: www.stern.de^{[dooie skakel]}
• O'Collins, Gerald. Interpreting Jesus. Mahwah, NJ: Paulist Press, 1983.
• Pelikan, Jaroslav. Jesus Through the Centuries: His Place in the History of Culture. New Haven: Yale University Press, 1999. ISBN 0-300-07987-7
• Pleticha, Heinrich en Schönberger, Otto: Die Römer. Ein enzyklopädisches Sachbuch zur frühen Geschichte Europas. Bindlach: Gondrom 1992
• Robinson, John A. T. Redating the New Testament. Eugene, OR: Wipf & Stock, 2001 (original 1977). ISBN 1-57910-527-0.
• Sanders, E.P. The Historical Figure of Jesus. New York: Penguin, 1996. ISBN 0-14-014499-4
• Sanders, E.P. Jesus and Judaism. Minneapolis: Fortress Press, 1987. ISBN 0-8006-2061-5
• Vermes, Geza. Jesus the Jew: A Historian's Reading of the Gospels. Minneapolis: Augsburg Fortress, 1981. ISBN 0-8006-1443-7
• Vermes, Geza. The Religion of Jesus the Jew. Minneapolis: Augsburg Fortress, 1993. ISBN 0-8006-2797-0
• Vermes, Geza. Jesus in his Jewish Context. Minneapolis: Augsburg Fortress, 2003. ISBN 0-8006-3623-6
• Walker, Jim: Did Jesus exist? 12 Junie 1997. Aanlyn beskikbaar: nobeliefs.com Geargiveer 23 Januarie 2005 op Wayback Machine
• Wilson, A.N. Jesus. London: Pimlico, 2003. ISBN 0-7126-0697-1
• Wright, N.T. Jesus and the Victory of God. Minneapolis: Augsburg Fortress, 1997. ISBN 0-8006-2682-6
• Wright, N.T. The Resurrection of the Son of God: Christian Origins and the Question of God. Minneapolis: Augsburg Fortress, 2003. ISBN 0-8006-2679-6
• Zindler, Frank R.: Did Jesus Exist? In: The American Atheist, Somer 1998. Aanlyn beskikbaar: atheists.org Geargiveer 21 September 2007 op Wayback Machine
• Webwerf oor Flavius Joseph

Eksterne skakels

Wikimedia Commons bevat media in verband met Jesus van Nasaret.

Gelowige sienings

• Volledige spreuke van Jesus Christus In Parallel Latyn & Engels
• Jesus Christ – artikels in die Catholic Encyclopedia
• Christian Foundations: Jesus articles from a Protestant perspective
• Verklaring oor die goddelikheid van Jesus Christus deur die Heiliges van die Laaste Dae.
• 'n Hindoe-perspektief oor Jesus Geargiveer 14 November 2007 op Wayback Machine
• 'n Islamiese perspektief oor Jesus
• BiblicalStudies.org.uk Bied 'n uitgebreide bibliografie en talle vol-teks artikels.
• Gnostic Christianity Geargiveer 8 Augustus 2007 op Wayback Machine

Geskiedkundige en skeptiese sienings

• Overview of the Life of Jesus Geargiveer 9 Junie 2008 op Wayback Machine 'n Opsomming van die verhalings in die Nuwe Testament.
• From Jesus to Christ — 'n PBS dokumentêre program oor Jesus en vroeë Christendom.
• Die Joods-Romeinse wêreld van Jesus
• The Jesus Puzzle Geargiveer 24 Februarie 2008 op Wayback Machine — Earl Doherty s webwerf
• Jesus: Die Wahrheit hinter der Legende
• Wie Jesus wirklich starb Geargiveer 29 September 2007 op Wayback Machine
• The Greatest Story Never Told Geargiveer 28 September 2007 op Wayback Machine – 'n Onderhoud met die Rooms-Katolieke navorser Margaret Starbird oor die Heilige Huwelik en Maria Magdalena.

	Profete van Islam, soos in die Koran genoem.
ʾĀdam Iederies Nūḥ Hüd Salih Ibrāhīm Loet Ismāʿīl Iṣḥāq Yāqub Yūsuf Ajjoeb آدم ادريس نوح هود صالح إبراهيم لوط اسمعيل اسحاق يعقوب يوسف أيوب Adam Henog Noag Eber Selag Abraham Lot Ismael Isak Jakob Josef Job Suayb Mūsa Haroen Dhoelkifl Dawud Süleyman Iljas Al-Yasa Yunus Zakarija Jahja ʿĪsā Mohammed شعيب موسى هارون ذو الكفل داود سليمان إلياس اليسع يونس زكريا يحيى عيسى Mohammed Jetro Moses Aäron Esegiël Dawid Salomo Elija Elisa Jona Sagaria Johannes Jesus