Jigme Singye Wangchuck

Jigme Singye Wangchuck
འཇིགས་མེད་སེང་གེ་དབང་ཕྱུག་
4de koning van Bhoetan
Wangchuck in 2014.
Wangchuck in 2014.
Bewind 24 Julie 1972 – 9 Desember 2006
Voorganger Jigme Dorji Wangchuck
Opvolger Jigme Khesar Namgyel Wangchuck
Gade Dorji Wangmo
Tshering Pem
Tshering Yangdon
Sangay Choden
Kinders Sien teks
Koningshuis Wangchuck
Gebore 11 November 1955 (1955-11-11) (69 jaar oud)
Thimphu, Bhoetan
Vader Jigme Dorji Wangchuck
Moeder Kesang Choden

Jigme Singye Wangchuck (འཇིགས་མེད་སེང་གེ་དབང་ཕྱུག,[1] gebore 11 November 1955) was van 24 Julie 1972 tot met sy abdikasie op 9 Desember 2006 die vierde koning van Bhoetan, of Druk Gyalpo ("Draakkoning"). Hy is opgevolg deur sy seun, Jigme Khesar Namgyel Wangchuck, die huidige koning.

Wangchuck was 16 toe hy sy pa as koning opvolg. Hy was toe reeds in beheer van die land se vyfjaarontwikkelingsplanne en het met sy projekte die plattelandse bevolking se inkomste en lewensomstandighede verbeter. Hy het klem gelê op sy mense se geluk en welsyn en die bruto nasionale geluk het eindelik die maatstaf van ontwikkeling geword.

Min inligting oor die sosiale en ekonomiese situasie in Bhoetan van voor 1974 is bekend. Sedertdien is padnetwerke en telefoonverbindings uitgebrei, gesondheidsdienste en elektrisiteitstoevoer is verbeter, die land het internet, satelliet-TV, rekenaars en lugdienste gekry en die nasionale inkomste is aansienlik verhoog. Hy het toerisme begin en die beskerming van die natuur verbeter.

In die 1990's het hy die grootste vlugtelingkrisis per capita ter wêreld veroorsaak deur derduisende Nepaleessprekende burgers te verban[2][3][4] om die Bhoetanese volk "suiwer" te hou.

Vroeë lewe

[wysig | wysig bron]

Jigme Singye Wangchuck is op 11 November 1955 in Thimphu, Bhoetan, gebore.[5] Hy het Westerse en tradisionle opleiding aan verskeie instellings ontvang, onder meer in Indië en Engeland.

In 1971 het die kroonprins se pa, Jigme Dorji Wangchuck, hom aangestel as voorsitter van die nasionale beplanningskommissie, belas met die beplanning en koördinering van die land se vyfjaarontwikkelingsplanne.[6] Op 16 Junie die volgende jaar is hy die Trongsa Penlop gemaak. Wangchuck was 16 toe sy pa dood is en hy koning word.

Bewind

[wysig | wysig bron]

As koning het Wangchuck voortgegaan met die ontwikkelingsplanne. Tydens die 1970's is intensiewe vallei-, landbou-, besproeiings- en hervestigingsprojekte aangepak om die inkomste en lewensomstandighede op die platteland te verbeter. In Suid-Bhoetan het die fokus op veral sitrusvrugte geval. Vandag word duisende tonne lemoene, kardemoms en appels elke jaar geoes.

Wangchuk en drie van sy vroue in 2010 by die destydse Amerikaanse onderminister van buitelandse sake vir Suid- en Sentraal-Asië, Robert O. Blake.

In 1986 het die koning die beplanningskommissie opdrag gegee[7] om met die sesde ontwikkelingsplan aandag te skenk aan die geluk en welsyn van die bevolking.[8] Die bruto nasionale geluk het eindelik die maatstaf van ontwikkeling geword.

Min inligting oor die sosiale en ekonomiese situasie in Bhoetan van voor 1974 is bekend. Sedertdien is padnetwerke uitgebrei: Teen 1974 was daar paaie van 1 332 km, in vergelyking met 4 544 km teen die einde van sy bewind in 2006. Telefoonverbindings het in dieselfde tyd van 480 tot 31 526 toegeneem. Studente het van 13 410 tot sowat 151 260 gestyg. Teen 2006 het byna 90% van kinders skoolgegaan en 60% van die bevolking was geletterd danksy gratis opvoeding.

Gesondheidsdienste, veilige drinkwater en beter voeding het gelei tot ’n lewensverwagting van 66 jaar. In 1974 was daar 56 gesondheidsinstellings teenoor die 715 in 2006, met 90% gratis gesondheidsdekking. Kindersterftes het afgeneem van 142 in 1985 tot 60 in 2006 en sterftes van moeders tydens geboorte van 7,7% tot 2,6%.[9]

Elektrisiteitseenhede het toegeneem van 4 miljoen in 1974 tot 3,357 miljard in 2006. Die internet, fakse, satelliet-TV, rekenaars en lugdienste het Bhoetan met die internasionale wêreld verbind. Die nasionale inkomste van die land, soos gemeet deur die bruto binnelandse produk, was in 1985 Nu 2,4 miljard en in 2006 Nu 36,9 miljard, wat ’n toename van 15 keer in 21 jaar is.

Die koning het ’n ongewone toerismebeleid ingestel van "groot waarde, klein volume".[10] Kort ná sy kroning in Oktober 1974 het die eerste groep van 20 toeriste die land deur die dorp Phuntsholing binnegekom, aangesien daar geen lugdiens was nie. Teen 2006 het die getal toeriste gestyg tot 17 344 wat van Druk Air gebruik gemaak het.

’n Hidroëlektrisiteitsprojek is in Maart 1983 begin bou en op 21 Oktober 1988 geopen en die Penden-sementfabriek was in 1982 in volle produksie.[11] Wangchuck het verder die beskerming van die natuur verbeter, veral in die lig van al die voortuitgang, en dit het daartoe gelei dat groot gebiede in parke en reservate omskep is.

Omstredenheid

[wysig | wysig bron]

As die absolute monarg van ’n destyds geheimsinnige koninkryk[12] het Wangchuk in die 1990's die grootste vlugtelingkrisis per capita veroorsaak deur ’n sesde van die land se Nepaleessprekende burgers te verban "om Bhoetan se nasionale identiteit te bewaar".[2][3][4][13][14] Wangchuk se regering het hierdie etniese suiwering uitgevoer omdat dit die land se Nepaleessprekende bevolking beskou het as ’n bedreiging vir Bhoetan se regerende minderheid, die Drukpa of "Draakvolk". Meer as 100 000 van hulle woon steeds in vlugtelingkampe, maar baie is in Westerse land hervestig.[15][16][17][18][19]

Vroue en kinders

[wysig | wysig bron]

Wangchuck was vier keer getroud en het 10 kinders:

  • Dorji Wangmo, eerste vrou; 10 Junie 1955 (1955-06-10) (69 jaar oud)
    • Prinses Sonam Dechen, 5 Augustus 1981 (1981-08-05) (43 jaar oud)
    • Prins Jigyel Ugyen, 6 Julie 1984 (1984-07-06) (40 jaar oud)
  • Tshering Pem, tweede vrou; 29 Desember 1957 (1957-12-29) (66 jaar oud)
    • Prinses Chimi Yangzom, 10 Januarie 1980 (1980-01-10) (44 jaar oud)
    • Prinses Kesang Choden, 23 Januarie 1982 (1982-01-23) (42 jaar oud)
    • Prins Ugyen Jigme, 11 November 1994 (1994-11-11) (30 jaar oud)
  • Tshering Yangdon, derde vrou; 21 Junie 1959 (1959-06-21) (65 jaar oud)
    • Koning Jigme Khesar Namgyel Wangchuck, 21 Februarie 1980 (1980-02-21) (44 jaar oud)
    • Prinses Dechen Yangzom, 2 Desember 1981 (1981-12-02) (42 jaar oud)
    • Prins Jigme Dorji, 14 April 1986 (1986-04-14) (38 jaar oud)
  • Sangay Choden, vierde vrou; 11 Mei 1963 (1963-05-11) (61 jaar oud)
    • Prins Khamsum Singye, 6 Oktober 1985 (1985-10-06) (39 jaar oud)
    • Prinses Euphelma Choden, 6 Junie 1993 (1993-06-06) (31 jaar oud)

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ "Early life of King Jigme Singye Wangchuck". Bhoetanese departement van inligtingstegnologie. Besoek op 6 November 2008.
  2. ↑ 2,0 2,1 Sarkar, Sudeshna. "No homecoming for Bhutan's refugees". www.aljazeera.com (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 Augustus 2019. Besoek op 18 Augustus 2018.
  3. ↑ 3,0 3,1 AsiaNews.it. "Nepal, Bhutanese refugees ask new king for end of exile". www.asianews.it (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Januarie 2019. Besoek op 18 Augustus 2018.
  4. ↑ 4,0 4,1 Diplomat, Maximillian Mørch, The. "Bhutan's Dark Secret: The Lhotshampa Expulsion". The Diplomat (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 5 Maart 2020. Besoek op 18 Augustus 2018.{{cite news}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  5. ↑ WANGCHUCK DYNASTY. 100 Years of Enlightened Monarchy in Bhutan. Lham Dorji
  6. ↑ Gross National Happiness Commission Geargiveer 3 Julie 2017 op Wayback Machine, Thimphu, Bhoetan
  7. ↑ Sonam Tobgay. "Gross National Happiness Commission". gnhc.gov.bt (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 Junie 2017. Besoek op 26 September 2018.
  8. ↑ Gross National Happiness Commission. "6th Five Year Plan" (PDF). Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 18 Junie 2013. Besoek op 15 Junie 2015.
  9. ↑ Ministry of Health. "Annual Health Bulletin 2006" (in Maleis). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 September 2015. Besoek op 12 Junie 2015.
  10. ↑ "About TCB". tourism.gov.bt. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 Maart 2018. Besoek op 26 September 2018.
  11. ↑ Penden Cement Authority Ltd. Geargiveer 11 Augustus 2018 op Wayback Machine, Gomtu, Bhutan.
  12. ↑ Grunert, Peter. "Bhutan, the kingdom of the clouds" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 Oktober 2018. Besoek op 20 Augustus 2018.
  13. ↑ Bird, Kai. "The Enigma of Bhutan | The Nation" (in Engels (VSA)). ISSN 0027-8378. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 November 2019. Besoek op 18 Augustus 2018.
  14. ↑ "Nepal: The Unsettling Resettlement of Bhutan's Refugees". ReliefWeb (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 November 2018. Besoek op 18 Augustus 2018.
  15. ↑ "Bhutan's ethnic cleansing". Human Rights Watch (in Engels). 1 Februarie 2008. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 15 Januarie 2020. Besoek op 18 Augustus 2018.
  16. ↑ Mishra, Vidhyapati. "Opinion | Bhutan Is No Shangri-La" (in Engels). Besoek op 18 Augustus 2018.
  17. ↑ "Bhutanese refugee crisis: a brief history". The Seattle Times (in Engels). 14 Oktober 2016. Besoek op 18 Augustus 2018.
  18. ↑ "The ethnic cleansing hidden behind Bhutan's happy face - Firstpost". www.firstpost.com (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 23 Desember 2019. Besoek op 18 Augustus 2018.
  19. ↑ "Bhutan's forgotten people". www.aljazeera.com (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 Augustus 2019. Besoek op 18 Augustus 2018.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]