Wene

Wene
Kaart	Wapen
	Vlag
Land	Oostenryk
Deelstaat	Wene
Koördinate	48°12′N 16°22′O / 48.200°N 16.367°O / 48.200; 16.367
Stigting	1ste eeu n.C.
Stadstatus	1212
Oppervlakte:
- Totaal	414,87 vk km[1]
Hoogte bo seevlak	151–542 m
Bevolking:
- Totaal (1 Januarie 2018)	1 888 776[2]
- Bevolkingsdigtheid	4 552,7/vk km
- Metropolitaanse gebied (2015)	2 680 667[3]
Tydsone	UTC +1 (MET)
- Somertyd	UTC +2 (MEST)
Klimaat
- Tipe	Oorgangsklimaat
- Gemiddelde jaarlikse temperatuur	11,5 °C
- Gem. temp. Januarie/Julie	−1,4 / 19,9 °C
- Gemiddelde jaarlikse neerslae	600 mm
Burgemeester	Michael Ludwig (SPÖ)
Amptelike webwerf	wien.gv.at

Wene (Duits: Wien [viːn] , Oostenryks: Wean) is die hoofstad van Oostenryk en vorm tegelykertyd een van die nege federale deelstate (Bundesland Wien) van dié land. Met 'n bevolking van ongeveer 1,89 milljoen is Wene die grootste stad en die kulturele en politieke spilpunt van die Alperepubliek. Dit is na Berlyn en nog voor Hamburg die naasgrootste Duitssprekende stad in Europa.

'n Standbeeld van die godin Athene voor die parlementsgebou

Die stad is geleë aan weerskante van die Donau, 40 km van die Oostenryks-Slowaakse grens en 50 km van die Slowaakse hoofstad Bratislava af. Wene, wat ondanks sy periferiese ligging in die ooste van Oostenryk tot dié land se belangrikste politieke, ekonomiese, wetenskaplike en kulturele sentrum ontwikkel het, word as enklawe – en as een van Oostenryk se nege deelstate – volledig omring deur die deelstaat Neder-Oostenryk. Dit is die setel van Oostenryk se seremoniële staatshoof, die federale president (Bundespräsident), die federale regering (Bundesregierung), verskeie administratiewe federale liggame en die regering van Wene wat 'n dubbele politieke funksie uitoefen as munisipale en deelstaatregering. So fungeer die Weense burgemeester gelyktydig as eerste minister van die deelstaat Wene (Landeshauptmann).

Wene is een van die mees bekende stede in Europa en neem 'n prominente plek in die geskiedenis van die Westerse beskawing, wêreldkultuur en -geskiedenis in. Die historiese stadskern is deur Unesco in 2001 as wêrelderfenisgebied gelys. Maar selfs Wene se tradisionele koffiehuiskultuur word deur Unesco as immateriële wêrelderfenis erken.

In sy lang geskiedenis, wat oor meer as 2000 jaar strek, het Wene feitlik alle kenmerkende historiese fases van 'n Europese metropool deurloop, van 'n beskeie begin as Keltiese en Romeinse nedersetting tot sy huidige status as wêreldstad. Die langste fase was dié van keiserlike hoofstad en regeringsetel, 'n funksie wat Wene tussen 1558 en 1918 vervul het – tot 1806 as setel van die Heilige Romeinse Ryk en vervolgens as hoofstad van die Keiserryk Oostenryk-Hongarye, 'n veelvolkestaat wat ná die woelinge van die Eerste Wêreldoorlog verbreek het. Wene se status is daarna afgeskaal tot dié van 'n kleiner, landgebonde en merendeels Duitssprekende Republiek Oostenryk.

Vanaf 1938 is Oostenryk sewe jaar lank by Adolf Hitler se Groot-Duitse Ryk ingesluit. Hitler, 'n boorling van Braunau am Inn in Oostenryk wat jare lank in Wene gewoon het, het besondere guns aan die stad betoon deur die inlywing van omliggende nedersettings. Hierdie Groß-Wien ("Groot Wene"), soos dit – analoog met Groß-Berlin – bekend gestaan het, is deur die geallieerde moondhede, wat Oostenryk in vier besettingsones verdeel het, weer ontbind en sy oorspronklike grense herstel. Anders as die res van die land is Wene in vier sones verdeel – die binnestad of Innere Stadt is tot internasionale sone verklaar. Met die ondertekening van die Oostenrykse Staatsverdrag in 1955 is die geallieerde besetting beëindig en Wene se status as hoofstad van 'n soewereine Republiek Oostenryk herstel.

Al is Wene deur die verwoestinge van die Tweede Wêreldoorlog geraak (meer as sestig persent van alle skade deur bomaanvalle en ander oorlogshandelinge in Oostenryk is in die hoofstad aangeteken), het 'n ambisieuse heropbouprogram verseker dat Wene in sy ou glorie kon herrys. Vandag is dit een van min groot Wes-Europese metropole waarvan die historiese middestad grotendeels bewaar gebly het – met al sy uitsigte wat oor die eeue deur generasies van stadsbeplanners en tuinargitekte ontwerp is. So word die stadskern se kimlyn steeds oorheers deur die torings van die Sint Stefanuskatedraal en het die stadskarakter in sy geheel – in vergelyking met die tydperk voor 1914 – nie merkbaar verander nie.

Terwyl 'n verskeidenheid moderne bouprojekte sedert die einde van die Eerste Wêreldoorlog verwesenlik is, het ook talle voorbeelde van Romeins-Duitse boukuns en argitektuur uit die Oostenryks-Hongaarse Keisertyd bewaar gebly. Leidende Jugendstil-kunstenaars en -boumeesters soos Klimt en Schiele het eweneens hul spore gelaat. Meer as eenhonderd museums (met eersterangse, maar soms ook baie eksentriese versamelings) en die veelsydige kulturele lewe, wat een van sy hoogtepunte gedurende die balseisoen in Januarie en Februarie bereik, en sy reputasie as die "Wêreldhoofstad van musiek",^[4] wat deur beroemde klassieke komponiste soos Ludwig van Beethoven, Wolfgang Amadeus Mozart, Gustav Mahler, Johann Strauss en Arnold Schönberg gevestig is, maak van Wene 'n eersterangse internasionale toeristebestemming wat jaarliks meer as elf miljoen besoekers lok.

Wene was, vanweë sy ligging in 'n grensgebied tussen Wes- en Oos-Europa, steeds blootgestel aan 'n verskeidenheid kulturele invloede, maar ook 'n trekpleister vir honderdduisende migrante uit afgeleë Alpevalleie, die Boheemse platteland, die vlaktes van Galisië of die donker woude van Transsilvanië wat hier 'n heenkome probeer vind het.^[5] Danksy ongekende groei het Wene se bevolking in 1910 die twee-miljoen-kerf oorskry. Later, gedurende en ná die Groot Oorlog, wat in 1914 uitgebreek het, het vlugtelinge en ander ontworteldes na die Donaumetropool gestroom.

Die Organisasie vir Veiligheid en Samewerking in Europa (OVSE), die Verenigde Nasies se Industriële Ontwikkelingsorganisasie (UNIDO), die Organisasie van Petroleum Uitvoerende Lande (Opul), die Internasionale Atoomenergie Agentskap (IAEA), sowel as ander VN-kantore en verskeie internasionale instellings en maatskappye is gevestig in Wene.

Geografie

Nasa-Satellietbeeld van Wene

Die snelweg A 23, met die hoofkwartier van t-mobile Oostenryk in die agtergrond

Wene is as stadstaat met 'n oppervlak van 414,87 vierkante kilometer die kleinste deelstaat van Oostenryk. Dit is ook die enigste wat nie aan 'n ander Europese land grens nie. Slegs sowat die helfte van Wene se oppervlak is bebou. Die res is natuur- of landbougebiede. Die gemiddelde hoogte bo seevlak styg van 151 m in die Lobau tot 542 m by die bergpiek Hermannskogel.

Danksy sy ligging teen die noordelike rand van die Weense Bekken; by die kruispunt van belangrike handelsroetes wat hier in wes-oostelike en noord-suidelike rigting loop; by die kruispunt van die voetheuwels van twee magtige Sentraal- en Suidoos-Europese bergreekse, die Alpe en Karpate, en die Pannoniese Bekken, maar veral aan die Donau, een van die belangrikste Europese waterweë, het Wene oor die eeue gegroei tot een van die belangrikste en grootste metropole van Sentraal-Europa. Aangesien die Donau in die Weense Bekken breër en vlakker word en in talle kleiner rivierarms vertak, met talle klein eilande daartussen, kon dit hier maklik oorgesteek word. Die historiese stad het net suid van die Donau ontwikkel, maar die huidige stadsgebied is aan weerskante van die rivier geleë.

Ná die val van die Ystergordyn smee Oostenryk steeds nouer bande ten opsigte van handel en vervoer met sy Oos-Europese buurlande. Die afstand tussen Wene en die Slowaakse hoofstad Bratislava is net 60 km – dit is die kortste afstand tussen twee hoofstede in heel Europa.

Die Wienerwald ("Weense Woud") strek met sy berge en woude in die noordweste, weste en suidweste van Wene tot by die stadsgebied. Die Donau vloei hier deur die Weense Poort, 'n nou kloof tussen die Leopolds- en Kahlenberg, die stad binne. Die Weense Woud is ook die brongebied van kleiner riviere soos die Wenerivier. Terraslandskappe soos die Wienerberg en Laaer Berg, wat in die Ystydperk ontstaan het, sluit in die weste by die berglandskap aan. Hierdie streek is 'n belangrike wynbougebied.

Die ooste van Wene word gekenmerk deur die oop vlaktes van die Marchfeld, wat as boerderygebiede dien. Die groen riviereilande van die Donauauen, wat in die suid-ooste langs die Donau strek, is tot nasionale park verklaar.

Klimaat

Austria Center Vienna in die aandskemer

Dagaansig: Moderne boukuns buite die historiese middestad

Wene word deur 'n Sentraal-Europese oorgangsklimaat of gematigde vastelandse klimaat met oseaniese invloede uit die weste en kontinentale invloede uit die ooste gekenmerk. Temperature en reënval is dus dikwels wisselvallig. In die algemeen kry Wene relatief min reënval – die jaarlikse gemiddelde neerslae is omtrent 600 mm. In die westelike stadsdele word 'n gemiddeld van 741,5 mm se neerslae aangeteken, in die oostelike slegs 514,5 mm.

In vergelyking met die ander Oostenrykse deelstate is die winters baie gematig. Die gemiddelde jaarlikse temperatuur is 11,4 °C in die stadsgebied en 10,2 °C in die omgewing. Daar is jaarliks sowat 60 warm somerdae en 70 dae met temperature benede vriespunt. Die hoogste temperatuur, wat ooit gemeet is (39,5 °C), is op 8 Augustus 2013 in Wene se middestad aangeteken. Jaarliks word 'n gemiddeld van 1 980 sonskynure aangeteken.^[6]

Weergegewens vir Wene (Innere Stadt)
Maand	Jan	Feb	Mar	Apr	Mei	Jun	Jul	Aug	Sep	Okt	Nov	Des	Jaar
Hoogste maksimum (°C)	16,8	20,3	25,4	27,4	31,5	36,5	36,1	37,0	31,8	24,8	21,3	16,4	37,0
Gemiddelde maksimum (°C)	3,8	6,1	11,5	16,1	21,3	24,0	26,7	26,6	21,1	15,3	8,1	4,6	15,3
Gemiddelde temperatuur (°C)	1,2	2,9	6,4	11,5	16,5	19,1	21,7	21,6	16,8	11,6	5,5	2,4	11,4
Gemiddelde minimum (°C)	−0,8	0,3	3,5	7,8	12,5	15,1	17,4	17,5	13,6	8,8	3,6	0,5	8,3
Laagste minimum (°C)	−17,6	−16,4	−10,4	−2,1	4,9	6,8	10,9	10,1	5,6	−1,8	−7,0	−15,4	−17,6
Neerslag (mm)	21,3	29,3	39,1	39,2	60,9	63,3	66,6	66,5	50,4	32,8	43,9	34,6	547,9
Sonskynure (u/d)	70,1	101,6	142,9	197,5	238,5	237,9	263,1	251,6	181,6	132,3	66,7	51,8	161,6
Reëndae (d)	5,3	6,0	8,1	6,3	8,3	9,3	8,2	8,5	6,9	6,0	7,5	7,6	88
Bron: Zentralanstalt für Meteorologie und Geodynamik[7]

Geskiedenis

Antieke tydperk

Keltiese wortels

Een van die argeologiese spanne van die Wiener Stadtarchäologie het tydens opgrawings in die Rasumofskygasse in die 3de Weense Distrik in 2015 vir die eerste keer oorblyfsels van 'n laat-Keltiese nedersetting in die huidige stadsgebied ontdek. Munte en gietvorms, wat hier opgegrawe is, dui daarop dat die nedersetting deur 'n Keltiese elite bewoon is wat reeds handelsbetrekkinge met die Romeinse Ryk gehandhaaf het. Moontlik het dit ook al die naam Vindobona gedra wat later deur die nuwe maghebbers oorgeneem is.

Romeinse oorsprong

Die gerekonstrueerde stadsuitleg van Vindobona in die Romeinse Museum te Wene

Net soos baie ander stede in Europa het Wene sy oorsprong in 'n antieke Romeinse nedersetting. In die 1ste eeu n.C. het die Romeine 'n militêre kamp, Vindobona, gevestig om die noordelike grens van hul ryk te beskerm. Dié kamp was naby die Donau in die hart van die moderne Weense middestad geleë. Die verloop van sy oorspronklike verdedigingsmure is ook vandag nog maklik herkenbaar in dele van die middestad se straatuitleg. 'n Romeinse legioenkamp met enkele duisend soldate – hul getal word in Vindobona op sowat 6 000 beraam – het, soos elders in Europa, bygedra tot die ekonomiese ontwikkeling van die omgewing, veral omrede Romeinse militêre personeel ook administratiewe take verrig het en in vredestye as ambagsmanne werksaam was.^[8] Vanaf die 3de eeu het net buite die militêre kamp 'n burgerlike nedersetting ontstaan wat in die huidige 3de Distrik van Wene geleë was.

Gedurende sy bloeitydperk het dié nedersetting 'n kosmopolitiese bevolking van meer as 30 000 uit alle dele van die Romeinse Ryk gehuisves. Nogtans het nóg die legioenkamp Vindobona nóg sy burgerlike voorstad tot een van die Romeinse Ryk se vernaamste stedelike nedersettings op die gebied van die huidige Oostenryk ontwikkel. Net Carnuntum, wat oos van Vindobona geleë was en oorspronklik eweneens as legioenkamp gevestig is, kon as administratiewe setel van die Romeinse provinsie Pannonië aanspraak maak op sodanige status.

Vanaf die 4de eeu n.C. is militêre geboue soos kaserne blykbaar toenemend vir siviele doeleindes gebruik – moontlik as gevolg van die algemene agteruitgang van administratiewe en ander strukture in die laat Romeinse Keiserryk wat sy invloed ook in Vindobona laat geld het. 'n Verwoestende brand in die militêre kamp het in die vroeë 5de eeu bygedra tot Vindobona se kwynende belangrikheid.

Middeleeue

Die vroeë Middeleeue en die stadstigting

Die ondergrondse Middeleeuse Vergiliuskapel (tans Magdalene-kapel) naby die plein Stephansplatz in die binnestad van Wene

Schottenkirche (Skotse Kerk), suidoostelike aansig

Uit die tydperk tussen die laat 5de en 9de eeu is geen historiese verwysings na Vindobona en sy legioenkamp oorgelewer nie. Argeologiese navorsing dui daarop dat die nedersetting in dié periode onbewoon was, terwyl bouvalle bewaar gebly het – 'n toestand waarna Duitssprekende argeoloë as Ruinenkontinuität verwys. Omstreeks 800 het die eerste Christelike kerkgeboue ontstaan. Die naam van een van dié kerke, St. Ruprecht, verwys na 'n heilige uit Salzburg en het sodoende voor 829 ontstaan, die jaar toe die grense tussen die bisdomme van Passau en Salzburg nuut bepaal is. St. Peter, wat ewenens na 'n Salzburgse beskermheilige vernoem is, sou later as Wene se eerste parogiekerk dien.

St. Stephan, wat deur Passause geestelikes gestig is, het nog voor die 10de eeu ontstaan, alhoewel nie as parogiekerk nie. In dié tyd kon daar immers nog nie sprake wees van enige stedelike strukture nie. Die eerste historiese verwysing na 'n nedersetting met die huidige naam (Wenia) dateer van 881, en dus uit 'n tyd toe die gebied deur Hongare bedreig is. Eers omstreeks 1000 het rustiger tye aangebreek en het die gebied 'n tydperk van konsolidering betree.

Die kerstening van die Hongare, oorspronklik 'n nomadiese volk, en hul vestiging in permanente nedersettings was net soos die uitgebreide kolonisasie van die Donaugebied deur Duitssprekende setlaars 'n voorvereiste vir die groei van Wene. Die stigting van die Markgraafskap Oostenryk deur die Huis Babenberg in 976 het die politieke konteks vir dié ontwikkeling gevorm. Wene was immers nog tot in die 12de eeu naby die Hongaarse grens geleë en afhanklik van 'n stabiele Oostenrykse bewind. 'n Ander voorvereiste vir stedelike groei was die ooreenkoms wat in 1137/38 met die Bisdom Passau gesluit is om wedersydse belange te beskerm.

Hertog Leopold die Glorieryke van Oostenryk ken stadstatus aan Wene toe. Wene was die tweede stad in die Hertogdom Oostenryk wat dié voorreg geniet het
Tekening deur Moriz Bermann (1880). Tans in besit van die Britse Biblioteek, Londen

In die vroeë 1150's het die Oostenrykse markgrawe, wat destyds in personele unie ook as hertoë van Beiere geregeer het, hul setel na Wene verskuif. Hendrik II van Oostenryk, wat met die Bisantynse prinses Theodora getroud was, het Ierse Benediktyne-monnike uit Regensburg na die stad ontbied om Wene se oudste klooster, St. Maria bei den Schotten, te stig (na Ierland is in dié tydperk verwys as Scotia Maior of die "Groter Skotland", terwyl sy bewoners in Duits "Skotte" genoem is). Die destydse Beierse regeringsetel Regensburg het as voorbeeld vir Wene se uitbou gedien. Binne enkele dekades het Wene, wat sy inwonertal betref, by die Beierse hoofstad verbygesteek. In 1156 is Oostenryk tot hertogdom verhef. Omstreeks 1170 het een waarnemer na Wene verwys as civitas metropolitana, dit wil sê die belangrikste nedersetting in die hertogdom.

In 1160 is die eerste boufase van die Sint Stefanus-katedraal voltooi. Die inwydingsplegtigheid is bygewoon deur adellikes uit ander Europese lande wat voor hul deelname aan die Kruistogte nog die kerklike seën wou ontvang.^[9] Kruisvaarder-pelgrims op pad na die Heilige Land het andersins 'n slegte reputasie in Wene ontwikkel, net soos elders in Europa. Dit was nie net aan die feit te danke dat hulle van hul gashere verwag het om die vrome doelwit van hul tog te waardeer deur gratis kos en verblyf aan hulle te voorsien nie (wat 'n betreklike finansiële las op gashere kon plaas). Dikwels was ook rowers en diewe, wat hulle in 'n vrome skyn vermom het, bedrywig op die pelgrimsroetes. In die Weense dialek is aan die Duitse term vir pelgrim, Pilger, sodoende 'n negatiewe konnotasie geheg wat voortleef in die skeldwoord Pülcher.^[10]

Reg en samelewing

'n Stadsmuur was een van die opvallendste argitektoniese kenmerke van 'n Middeleeuse Europese stad. Wene se versterkings het tussen die 1190's en omstreeks 1240 ontstaan. In 1221 is stadstatus aan Wene toegeken, insluitende die stapelreg waarmee kooplui op pad na ander bestemmings verplig was om hul goedere vir 'n bepaalde tydperk ook in Wene te koop aan te bied ("te stapel"). Die stad het in dié tydperk reeds handelsbetrekkinge oor groot afstande gehandhaaf – die Donau as eersterangse waterweg was net soos die betrekkinge met Venesië in die suide van groot belang. Wene se besondere status is in 1207 deur die plaaslike heerser bevestig wat na sy stad as die tweede belangrikste in die Heilige Romeinse Ryk na Keulen verwys het.

Ekonomiese groei

Handelsbetrekkinge met heel Europa en wynbou het die ekonomiese basis van die Middeleeuse stad gevorm. Danksy die stapelreg en sy ligging aan die Donau, een van die vernaamste Europese waterweë, het Wene voordeel getrek uit die handel tussen weste en ooste. Weense kooplui het daarnaas 'n aktiewe rol in die handel met Suid-Europa gespeel. Reeds in die vroeë 13de eeu het hulle oor hul eie filiaal in die Duitse Handelshuis in Venesië (Fondaco dei Tedeschi) beskik.

Wyn was eeue lank Wene se belangrikste – en enigste – uitvoergoed. Die plaaslike wynboubedryf is reeds vanaf die 13de eeu teen buitelandse mededingers beskerm, onder meer deur 'n invoerverbod wat op buitelandse, veral Hongaarse, wyne geplaas is. Die oudste dokument in besit van die Stad Wene, die sogenaamde Flandrenserprivileg ("Voorreg vir Vlaminge") van 1208, het eweneens 'n ekonomiese agtergrond. In dié dokument word regtelike en ekonomiese voorregte bepaal wat die destydse heerser aan Vlaamse doekverwers gegee het wat hulle in Wene gevestig het.

Ekonomiese krisistye

Poort tot die Arsenal, 'n vroeëre militêre kompleks uit die 19de eeu

Gedurende die 15de eeu het Wene se ekonomie as gevolg van politieke gebeure afwaarts begin gly – die Hussieteoorloë in Boheme en Morawië; die verdrywing van Wene se Joodse bevolking in die sogenaamde "Geserah" van 1421; die geskil tussen keiser Frederik III en sy broer, aartshertog Albrecht VI, en die aangrensende koninkryke Boheme en Hongarye; asook die besetting van Wene deur Hongaarse magte onder koning Matthias Corvinus tussen 1485 en 1490 en die daaropvolgende herowering van Oostenryk en Wene deur koning Maximiliaan het hul tol geëis.

Ook die ontdekking van die "Nuwe Wêreld" was 'n ingrypende gebeurtenis waardeur die swaartepunt van ekonomiese aktiwiteite geleidelik vanuit die Middellandse Seegebied na Wes-Europa verskuif is. Wene se stapelreg het in dié tydperk sy ekonomiese betekenis kwytgeraak nadat kooplui druk uitgeoefen het, terwyl die Habsburg-heerserhuis in finansiële opsig steedsmee afhanklik geword het van magtige handelsdinastieë soos die Augsburgse Fugger-familie. In 1517 is die stapelreg deur keiser Maximiliaan opgehef.

Wene as internasionale metropool

Die Vienna International Centre behels twee internasionale kantoorkomplekse, Uno-City en Austria Center Vienna

'n Nagaansig van Wene en die Nuwe Donau, 'n sytak van die Donau

Vanaf die 1950's het internasionale organisasies hulle in die Oostenrykse hoofstad gevestig. So het die Internasionale Atoomenergie-agentskap (IAEA), wat in 1957 in die lewe geroep is, sy hoofkwartier in die Weense UNO-City. Die Organisasie van Petroleumuitvoerlande (Opul), wat veertig persent van die wêrelduitvoer van ru-olie beheer, het sy setel sedert in 1965 in Wene. Een jaar later is die Verenigde Nasies se Organisasie vir Nywerheidsontwikkeling (UNIDO) gestig wat sy hoofkwartier eweneens hier het. In die 1970's het die UNO-City langs die Donau se noordoewer ontstaan. Met sy opening in 1979 het Wene die derde setel van die VN naas New York en Genève geword.

Europese Unie

Danksy sy ligging in die hart van Europa het Wene steeds 'n belangrike rol as internasionale metropool gespeel, al het die konteks verskeie kere merkbaar verander. In die tyd van die "Ystergordyn" het Wene 'n brugfunksie tussen die Wes-Europa en die kommunistiese lande in Oos-Europa vervul. Met die verbrokkeling van die Sowjetunie vanaf 1989 het Wene nuwe uitdagings in die gesig gestaar. So het Oos-Europese metroole soos Praag en Boedapest intussen tot belangrike mededingers ontwikkel. Oostenryk se toetreding tot die Europese Unie in 1994/95 het die politieke en ekonomiese konteks vir Wene nog eens ingrypend verander.

Wene in die 21ste eeu

Nuwe moderne woonstelgeboue in die Seestadt Aspern in 2015

In die vroeë 21ste eeu het die Weense stadsregering verskeie stappe onderneem om die uitdagings van internasionale mededinging die hoof te bied. Hierby staan die uitbou van Wene se infrastruktuur sentraal. Nuwe projekte, wat in dié verband aangepak is, is die bou van 'n nuwe hoofstasie wat van Wene 'n Sentraal-Europese vervoerspilpunt maak; die herontwikkeling van die vroeëre Aspern-vliegveld as Seestadt Aspern, een van die grootste stedebouprojekte in 21ste eeuse Europa waar 'n nuwe woonbuurt en werkgeleenthede vir sowat 20 000 bewoners ontstaan; en die herontwikkeling van Wene se historiese gasreservoirs (gasometers). Besondere klemtoon val op die bewaring van groen ruimtes en ander stedelike ontspanningsgebiede.

Toeristeaantreklikhede

Die Hofburg in Wene

Schönbrunn

Sint Stefanus-katedraal

Weense Stadsaal

Karlskirche (St. Karelskerk)

Burgtheater

Staatsoper

Onder die plekke van belang is:

• Binnestad
• Hofburg (Keiserlike Paleis, winterspaleis)
• Kahlenberg
• Parlement
• Ringstraße
• Schönbrunn (Schönbrunn Paleis en tuine, somerspaleis)
• Belvedere-paleis
• Sint Stefanus-katedraal (Stephansdom)
• Schönbrunner Tiergarten (Weense dieretuin)
• Wiener Prater met die Riesenrad (reusewiel), 'n plaaslike ontspanningsarea, die Wurstelprater en die Schweizerhaus biertuin en restaurant.
• 'n Lugafweertoring van die Tweede Wêreldoorlog
• Albertina
• Beethoven historiese plekke
• Burgtheater (Keiserlike Teater)
• Donauturm (Donautoring)
• Gasometer (Wonings- en inkopiesentrum)
• Heldenplatz (Heldeplein)
• Hermesvilla Lainz (Villa van Keiserin Elisabeth, ook bekend as "Sissi")
• Hundertwasserhaus (Ontwerp deur die kunstenaar en aktivis Friedensreich Hundertwasser, in samewerking met die argitek Josef Krawina)
• Judenplatz ("Joodseplein") met die Sjoa-monument
• Kapuzinergruft (Keiserlike grafkelder)
• Kaiserliches Hofmobiliendepot (Keiserlike meubelversameling)
• Karl-Marx-Hof
• Lutherische Stadtkirche (Lutheraanse Stadskerk)
• Karlskirche (St. Karelskerk)
• Österreichische Nationalbibliothek (Oostenrykse nasionale biblioteek)
• Pestsäule (Pessuil)
• Peterskirche (St. Pieter se kerk)
• Die kerk Maria am Gestade
• Maria-Theresien-Plein
• Minoritenkirche (Minorietekerk)
• Millenniumstoring
• Museumsquartier (Museumskwartiere)
• Palais Kinsky
• Palais Palffy
• Palais Schwarzenberg
• Rathaus (Stadsaal)
• Ruprechtskirche
• Schottenstift
• Spittelberg (16de-eeuse huise)
• Staatsoper (Staatsoperahuis)
• Stadtpark (Stadspark)
• Tempel (ou Sinagoge in die Innenstadt)
• Theater an der Wien
• Universiteit van Wene
• UNO-City (VN-Hoofkwartier in Wene)
• Urania (voormalige sterrewag)
• Virgilkapelle
• Votivkirche
• Wiener Secession
• Zentralfriedhof met verskeie grafte van bekende persone
• Cafe Hawelka
• Cafe Demel
• Mariahilfer Straße
• Kärtner Straße
• Graben
• Kohlmarkt
• Heurigen in Grinzing
• Schloss Neuwaldegg
• Wienerwald (Weensewoude)
• Donauinsel (Donaueiland met Copa Cagrana)
• Republik Kugelmugel
• Sigmund Freud se huis in Berggasse

Bekende boorlinge

• Falco (1957–1998), sanger
• Niki Lauda (1949–2019), Formule Een-renjaer
• Patrizio Buanne, Italiaans-Oostenrykse bariton, liedjieskrywer en musiekvervaardiger (* 1978).

Susterstede

• Ankara, Turkye^[11]
• Brasília, Brasilië^[11]
• Bratislava, Slowakye^[11]
• Brno, Tsjeggië^[11]
• Boedapest, Hongarye^[11]
• Chengdu, Volksrepubliek China^[11]
• Hamburg, Duitsland^[11]
• Kijif, Oekraïne^[11]
• Krakau, Pole^[11]
• Ljubljana, Slowenië^[11]
• Moskou, Rusland^[11]
• Parys, Frankryk^[11]
• Triëst, Italië^[11]

Verwysings

1. (de) Stadtgebiet – Statistiken
2. (de) Bevölkerung von Wien von 2008 bis 2018. Besoek op 5 Desember 2018
3. (de) Bevölkerung am 1. Januar nach Geschlecht und Altersgruppen
4. (de) Heide Marie Karin Geiss en Dieter Luippold: Baedeker Reiseführer Wien. 19de uitgawe. Ostfildern: Verlag Karl Baedeker 2016, bl. 4
5. (de) Johannes Sachslehner: Wien. Eine Geschichte der Stadt. Voorwoord. Wien • Klagenfurt • Graz: Styria Books/Pichler Verlag 2012. Eerste digitale uitgawe 2015 deur Zeilenwert
6. Johannes Sachslehner: Wien. Geschichte einer Stadt. Wien • Graz • Klagenfurt: Pichler Verlag in der Verlagsgruppe Styria 2016, bl. 13
7. (de) "Klimadaten von Österreich 1971–2000 – Wien-Innere-Stadt". Zentralanstalt für Meteorologie und Geodynamik. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 Junie 2020. Besoek op 22 Mei 2016.
8. (de) "www.wienmuseum.at: Römermuseum. Besoek op 22 Januarie 2017". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 Februarie 2017. Besoek op 22 Januarie 2017.
9. (en) Sarah Woods: National Geographic Traveler – Wien. Tweede hersiene uitgawe. Hamburg: National Geographic Deutschland 2014, bl. 24
10. (de) "Österreichisches Wörterbuch: Pülcher. Besoek op 18 Mei 2017". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 28 Julie 2011. Besoek op 18 Mei 2017.
11. (de) wien.gv.at: Städtekooperationen der Stadt Wien

Eksterne skakels

Wikimedia Commons bevat media in verband met Wene.

• (de) Amptelike webwerf van Wene
• (de) Amptelike Toerismewebwerf
• (de) Webwerf oor Wene Geargiveer 14 Mei 2008 op Wayback Machine
• (de) www.wienkultur.info panoramic-pictures
• (en) (fr) Amptelike Unesco-bladsy

Deelstate van Oostenryk
Burgenland | Karintië | Neder-Oostenryk | Opper-Oostenryk | Salzburg | Stiermarke | Tirol | Vorarlberg | Wene