Louis Pasteur

Louis Pasteur, 1878
Louis Pasteur in syym Labor, Studie vum Albert Edelfelt (1885)
Geburtshuus vum Louis Pasteur z Dole

Dr Louis Pasteur (* 27. Dezämber 1822 z Dole im Département Jura; † 28. Septämber 1895 z Villeneuve-L'Etang bi Paris) isch e franzesische Naturwisseschaftler un ain vu dr Begrinder vu dr Mikrobiologi gsii.

Lääbe

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Dr Pasteur isch anne 1822 in arme Verhältnis as Suhn vum Jean-Joseph Pasteur, eme Gäärber, un dr Jeanne-Etienne Roqui uf d Wält chuu un z Arbois ufgwagse. Noch eme gaischteswisseschaftlige un eme mathematische Studienabschluss het dr Loius Pasteur er 1847 z Paris in Physik promoviert. Vu 1848 bis 1853 isch er Chemiprofässor z Dijon gsii un derno z Stroßburi, wun er d Marie Laurent, d Dochter vum Universitetsräktor, chänneglehrt un si anne 1849 ghyrote het. Vu ihre fimf Chinder sin nume zwai groß wore, di andre drei sin jung an Typhus gstorbe.

Vu 1854 bis 1857 isch dr Pasteur Profässor z Lille gsii, 1858 isch er Diräktor vu dr École normale supérieure (Rue d'Ulm) z Paris wore. 1867 het er e Lehrstuel an dr Sorbonne iberchuu, 1887/88 isch dr Pasteur Grinder un erschte Diräktor vum no ihm gnännt Institut Pasteur wore.

Wärch

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Dur d Racematspaltig vun eme Ammoniumsalz vu dr (±)-Wyysyyri het dr Pasteur 1848 d Grundlage vu dr Stereochemi entdeckt.[1]

Dr Pasteur het e Impfstoff entwicklet gege d Gfligelcholera, gege dr Milzbrand, dr Rotlauf un gege d Dollwuet, wu ohni Schutzimpfung allwyl zum Dod fiert. As Schutzimpfig gege d Dollwuet het dr Pasteur Dollwuetvire yygsetzt, wu im Ruckemarch vu Haase abgschwecht wore sin. Di erscht Dollwuetimpfig bi me Mänsch het dr Pasteur am 6. Juli 1885 bim nyynjehrige Bue Joseph Meister durgfiert, wu vun eme dollwietige Hund biss woren isch. Dervor het er syy Impfstoff nume an Hind teschte ghaa, aber d Bhandlig isch erfolgrych verloffe.

Är het au entdeckt, dass dur s churzzytig Erhitze vu Lääbensmittel uf 60–70 °C e Großdail vu dr Chyym, wu s din het, abdeetet wird, dass Chyym wie Chrankets- oder Fyylierreeger dur Pasteurisierig chenne deetet wäre. Wie dr Robert Koch het er noogwiise, dass bstimmti Chrankete vu Mikroorganisme verursacht wäre. Die Erkänntnis het zue dr Entwicklig vu dr Sterilisation gfiert, wu mer z. B. medizinischi Inschtrumänt dermit chyymfrei macht. S Verfahre, Milch dur churzes Erhitze uf rund 60 °C haltbar z mache („Pasteurisiere“), wu ihm entwicklet woren isch, wird hite no bruucht.

Im Lauf vum Johr 1857 – zue däre Zyt isch dr Pasteur Dekan un Profässor fir Chemi an dr naturwisseschaftlige Fakultet z Lille gsii – het er s Bakterium entdeckt, wu fir d Milchsyyrijääsig verantwortlig isch. Des het syy Vermuetig bstetigt, dass d Jääsig e Brozäss isch, wu vu lääbige Zälle abhangt, un het dodermit s Konzäpt vun ere uusschließlig chemische Erklerig widerlait, wu vu dr Chemiker Justus von Liebig un Berzelius verdrätte woren un wu in dr Wisseschaft dertemol etabliert gsii isch. In Wirkligkait handlet s sich bi dr Fermäntation um e chemische Brozäss in lääbe Zälle. Ain vu dr wenige Chemiker, wu kai chemisch-mechanistischi Erklerig vu dr Jääsig wie dr Liebig un au kai vitalistischi Sicht (Protoplasmatheori wie dr Schwann un dr Pasteur) ghaa hän, isch dr dytsch Privatglehrt Moritz Traube gsii, wu mit em Pasteur in ere fruchtbare wisseschaftlige Uussenandersetzig gstanden isch (Abhängigkait vu dr Jääsig vu zellulärer Integritet, Häffe im suurstofffreie Milieu, Härstellig vu rainer Häffe). Erscht dr Eduard Buchner het dr Stryt 1897 ändgiltig entschide, wu noogwiise het, dass di alkoholisch Jääsig nit uubedingt an lääbigi Zälle bunden isch.

Dr Pasteur het anne 1859 au ne Problem zue dr Wyysyyri glest. Bi dr natyrlige Wyysyyri het er gmerkt, dass sich polarisiert Liecht um 7 Grad drillt. Bi synthetisch härgstellter Wyysyyri het er dää Effäkt nit chenne sää, drotz ass sich boodi Substanze chemisch idäntisch verhalte hän. No nechere Untersuechige het er uusegfunde, dass es in natyliger Wyysyyri nume ai Art vu Krischtall din het, in dr synthetische aber zwee, wu sich wie ne Spiegelbild zuenander verhalte (Chiralitet)

Uuszaichnige un Noowirkig

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Wohnhuus un Labor vum Louis Pasteur z Arbois (hite ne Museum)

Am 29. Dezämber 1883 het dr Pasteur fir syni Arbeite iber dr Wyy un d Jääsig d „Mérite agricole“ iberchuu.

Am 8. Juni 1886 het dr osmanisch Sultan Abdülhamid II. em Pasteur fir syni Verdienscht dr Mecidiye-Orde I. Klasse un derzue 10000 osmanischi Lira verliie.[2]

No ihm sin s Institut Pasteur z Paris un dr Asteroid (4804) Pasteur gnännt.

Rund 70 Johr no syym Dod het d Familie vum Pasteur 1964 syni private Ufzaichnige (144 Notizbiecher, dervu 102 nutzbari) dr Bibliothèque Nationale de Paris ibergee.

Literatur

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
  • Patrice Debré: Louis Pasteur („Louis Pasteur“). Johns Hopkins University Press, Baltimore, Md. 1998, ISBN 0-8018-5808-9 (übersetzt durch Elborg Forster).
  • René Dubos: Louis Pasteur. Free Lance of Science. Da Capo Press, New York 1986, ISBN 0-306-80262-7.
  • Gerald Geison: The Private Science of Louis Pasteur. Princeton University Press, Princeton, N.J. 1995, ISBN 0-691-03442-7.
  • Gerda Kirmse: Louis Pasteur. Ein Wohltäter der Menschheit. Pandion Verlag, Bad Kreuznach 1995, ISBN 3-922929-58-3.
  • John Hudson Tiner: Louis Pasteur: Founder of Modern Medicine. Mott Media, Milford, Mich. 1990. ISBN 0-88062-159-1 (Kinderbuch).
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
 Commons: Louis Pasteur – Sammlig vo Multimediadateie

Fueßnote

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
  1. ↑ Joseph Gal: Louis Pasteur, Language, and Molecular Chirality. I. Background and Dissymmetry, Chirality 23 (2011) 1−16.
  2. ↑ Sevan Nişanyan: Yanlış Cumhuriyet İstanbul: Kırmızı Yayınları 2009, S. 263.
Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Louis_Pasteur“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.