Alfaraz de Sayago

Alfaraz de Sayago
Alministración
País	España
Autonomía	Castiella y Lleón
Provincia	provincia de Zamora
Tipu d'entidá	conceyu d'España
Alcalde de Alfaraz de Sayago ^(es)	Ángel José Berrocal García
Nome oficial	Alfaraz de Sayago (es)[1]
Códigu postal	49177
Xeografía
Coordenaes	41°13′38″N 5°59′00″W / 41.2273°N 5.9834°O / 41.2273; -5.9834
Alfaraz de Sayago Alfaraz de Sayago (España)
Superficie	73.02 km²
Altitú	813 m[2]
Llenda con	Moraleja de Sayago, Ledesma, Almeida de Sayago, Peñausende, Santiz y Palacios del Arzobispo
Demografía
Población	123 hab. (2023) - 74 homes (2019) - 55 muyeres (2019)
Porcentaxe	0% de provincia de Zamora
Densidá	1,68 hab/km²
Más información
Estaya horaria	UTC+01:00

Alfaraz de Sayago ye un conceyu y llocalidá española de la provincia de Zamora, na comunidá autónoma de Castiella y Lleón.^[3]

Allugar na contorna de Sayago, al sur de la provincia de la Zamora, atestando cola contorna salmantina de Tierra de Ledesma. Nel so términu municipal atópense les llocalidaes de Alfaraz y Viñuela de Sayago, xunto a un bon númberu de deveses que conformen el so típicu paisaxe encampizáu, con predominiu d'encines y d'otres especies quercíneas.

El castiellu del Asmesnal, asitiáu na devesa del Asmesnal, y la ermita románica de Santa María de Torremut, asitiada na devesa de Torremut, dexen constancia de la importancia pasada d'esti territoriu. Tamién conserva antigües manifestaciones culturales que, como la vaca vayona, enmárquense dientro de les muestres etnográfiques propies de la contorna de Sayago y, polo xeneral, de les mazcaraes d'iviernu de la provincia de Zamora.

Toponimia

Alfaraz ye un nome d'induldable raigón árabe.^[4] Sicasí, los autores nun establecieron la so procedencia exacta, esistiendo anguaño dos posibles opciones árabes. Pa unos procede alfarás, nome hispanoárabe deriváu del árabe clásicu faras, esto ye, nome del caballu qu'usaron les tropes llixeres árabes.^[5] Otros autores creen que tamién pudo derivar de "al-harsh" que ye'l campu.^[6] El periodu de dominación árabe de la península ibérica, dexó numberosos exemplos de topónimos árabes na contorna de Sayago (Almeida, Cozcurrita, Fariza, Gáname, Tamame o Safara) y nel restu de la provincia de Zamora (Alcubilla de Nozales, Algodre, Almaraz de Duero, Barriu de Rábanu o Venialbo, ente otros).^[7]

Nel términu municipal de Alfaraz atópase'l topónimu Asmesnal, col que se designa a la devesa y castiellu asitiada na caterretera que xune Zamora con Ledesma al traviés de Peñausende. Esti topónimu respuende a un modelu tradicional del área lleonesa, consistente nun nome d'árbol en singular y femenín, como yera común nes fales lleoneses; nel casu del Asmesnal ye inevitable allegar a la base la amexinar, esto ye, 'la cirolar damascena'.^[8]

Xeografía física

Allugamientu

Alfaraz na provincia de Zamora.

Alfaraz ye un conceyu español perteneciente a la comunidá autónoma de Castiella y Lleón y a la provincia de Zamora. Dientro d'esta postrera asítiase na zona más meridional, llindando parte del so términu cola provincia de Salamanca.

Pertenez a la histórica y tradicional contorna de Sayago, atopándose asitiáu tamién na so zona más meridional, xunto a la contorna salmantina de Tierra de Ledesma.

El conceyu inclúi la pequeña llocalidá, y términu, de Viñuela de Sayago. Nel pasáu tamién llegó a incluyir la llocalidá y términu d'Escuadro, anguaño integráu nel conceyu d'Almeida de Sayago.^[9]

Dende 1986 atópase integrada na mancomunidá Sayagua. Esta postrera ye una agrupación voluntaria de conceyos de la contorna de Sayago, constituyida pa la prestación del serviciu de suministru d'agua, d'otros servicios de competencia municipal y pa la realización d'obres d'interés común.

Noroeste: Almeida de Sayago	Norte: Escuadro	Nordeste: Viñuela de Sayago
Oeste: Almeida de Sayago		Este: Viñuela de Sayago Santiz
Suroeste Pelilla	Sur: Moraleja de Sayago	Sureste: Santiz

Xeoloxía

Ponte sobre la rivera del Asmesnal

Asítiase sobre la penillanura sayaguesa, una estensa zona relativamente llana con una altitú media de 750 m, siendo l'altitú de Alfaraz de 850 m. La so aparente horizontalidá, ye matizada cola presencia de tesos, berrocales, fondigonaes y riveras. Xeolóxicamente asítiase na zona norte de la zona centroibérica del macizu ibéricu o hespérico que forma parte de la cadena hercínica europea. Atópase formada, esencialmente, por materiales de la edá paleozoica (350 m.a.). Aprucen na zona fundamentalmente materiales ígneos y metamórficos, amás de pequeños recubrimientos terciarios y cuaternarios.^[10]

El so términu atópase circunvalado per montes de encina, carbayu y jara.^[11]El cascu urbanu ta asitiáu al mediudía d'un cuetu, ente los regueros de les Peñes y del Prau Conceyu.^[12]

Clima

El clima de Alfaraz, al igual que de la restante penillanura de Sayago, ye mediterraneu continentalizado, con un iviernu que suel empezar en payares y enllargase hasta mediaos d'abril, branu calorosu y bien secu, ente que cunta con primaveres y serondes bien curties. Polo xeneral, l'índiz pluviométricu ye baxu a lo llargo del añu, sacante los meses d'iviernu.^[13]

Flora y fauna

Nesti conceyu destaca la preeminencia d'un paisaxe de tipu encampizáu, debíu especialmente al importante númberu de deveses qu'históricamente esistieron y qu'entá perviven güei. Ente estes esplotaciones multiproductivas, destaquen les deveses de Soguino, Tolilla, Torremut, Macada y Macadina.^[14]

Estes grandes esplotaciones cunten con una notable vocación forestal, basada nel aprovechamientu de les quercíneas, especies xeneralmente predominantes ente les que destaca la encina, que sicasí nun presenten la so densidá natural, yá que fueron entesacaes pol home pa la creación de pacionales, pa un aprovechamientu predominantemente ganaderu —ovín, bovín, gocha y cabrío sobremanera— en réxime estensivu.^[15]

La especie por antonomasia de la devesa ye la encina y en menor midida'l sufrera. Amás, podemos atopar, ente munches otres, especies como'l caxigal, el rebollo, el carrasco, l'enebro coloráu y l'algarrobo, ente otros.^[15]

La devesa ufierta un inmeyorable hábitat a munches especies d'animales que lu pueblen, consumiendo los sos productos y abellugándose n'o ente los sos árboles. De los animales non domésticos, llamen l'atención especies cinexétiques como'l xabalín, la llebre, el coneyu, ente otros. Pelos cielos destaca la cigüeña, la utre lleonada o l'alimoche, ente otros.^[15]

Historia

Na denomada cortina del Tejar, y otres axacentes, topáronse restos cerámicos de los sieglos III-IV, datu que dexa asignar a Alfaraz un orixe que, cuandoquier, ye tardorromano. Esta hipótesis vese reforzada col fechu de que por esta llocalidá pasaba la calzada romana que xunía Zamora y Ledesma. Al marxe del citáu xacimientu, nun se dispón d'otros nicios que dexen retrotrayer la so fecha de primera ocupación.^[16]

Alfaraz caltién nel so nome, de claru raigañu árabe, el principal testimoniu del periodu de dominación musulmán. Posiblemente esta seya una de les llocalidaes nes que la so población se mozarabizó, de xuru de resultes del mayor poder y prestíu andalusí de la dómina.

Alfaraz integrar nel Reinu de Lleón nel 939, tres la victoria de les tropes de la coalición cristiana qu'encabezó Ramiro II de Lleón, “el Grande”, sobre l'exércitu musulmán d'Abd al-Rahman III na batalla de Simancas. La derrota de les huestes califales dexó la meyora de la frontera lleonesa que pasó del ríu Duero al ríu Tormes. De resultes, el vencedores empecipiaron un procesu repoblador sobre'l territoriu conquistáu que supunxo la ocupación efectiva de los castros esistentes –por ser puntos centrales de la organización indíxena presistente- y la colmatación del espaciu por aciu la creación o la reestructuración d'asentamientos. Alfaraz foi una de les llocalidaes sayaguesas que se vio somorguiada nesti procesu como llocalidá presistente, yá que sería absurdu que surdiera con nome árabe metanes un procesu colonizador impulsáu por xentes de llingua romance.

Tres la conquista y repoblación lleonesa, apaecen les primeres menciones documentales de les distintes llocalidaes de la contorna de Sayago. Alfaraz ta documentada na delimitación territorial que'l fueru de Ledesma (1161) fai d'esta villa cuando diz "commo priende en sommo del sierro de Penna Gusende y en Santiz et de termina Alfaraz et Pennela y con La Almexnal et de termina Vallonziel cum Torre de Unmum".^[17][18] El mesmu documentu tamién fai referencia al Almexnal -identificada cola actual devesa d'Asmesnal- y a Torre de Unmum -actual devesa de Torremut, tamién llamada Torre de Vermudo y Torre de Vernuy en documentación del sieglu XIII-.^[19][20]

Caltiénense dellos documentos del sieglu XVIII que se refieren a Alfaraz. Una d'ellos foi'l padrón de 1763 y otru ye del xeógrafu Tomás López, na que s'apurre una descripción detallada del territoriu sayagués de finales de sieglu.^[21] Nel XIX, la división provincial de 1833 encuadró a Alfaraz na provincia de Zamora y esta de la mesma na Rexón Lleonesa, que, como toles rexones españoles de la dómina, escarecía de competencies alministratives.^[22] Un añu dempués Alfaraz foi adscrita al partíu xudicial de Bermillo de Sayago.^[23]

Tres la constitución de 1978, Alfaraz pasó a formar parte en 1983 de la comunidá autónoma de Castiella y Lleón, en tanto conceyu adscritu a la provincia de Zamora.^[24] Esi mesmu añu, tres la supresión del partíu xudicial de Bermillo de Sayago, Alfaraz foi integráu nel actual Partíu Xudicial de Zamora.^[25]

Demografía

Gráfica d'evolución demográfica d'Alfaraz de Sayago ente 1900 y 2017

Fonte Institutu Nacional d'Estadística d'España - Ellaboración gráfica por Wikipedia.

Esti conceyu esperimentó una notable perda de población mientres los sieglos XX y XXI. Esta sangría demográfica ye consecuencia direuta del fenómenu denomináu éxodu rural, especialmente bederre nes zones rurales fronterices de Zamora y Salamanca, como ye'l casu del conceyu de Alfaraz y, polo xeneral, de les contornes de Sayago y Aliste en Zamora.^[26]

La llinia d'enclín ye decreciente y con clara continuidá na so cayida mientres les socesives décades, salvu dos contaes esceiciones de crecedera. La primera ente 1900 y 1910, década con un fuerte procesu de ruralización, impuestu por situaciones de posguerra. La segunda ente 1960 y 1970, década na que s'incorpora al conceyu la llocalidá de Viñuela a Alfaraz.

La población qu'emigró de Alfaraz, dirixir escontra cuatro ámbitos xeográficos receptores:

• Provincial, escontra la capital provincial zamorana.
• Rexonal, principalmente escontra Valladolid y, en menor midida, Salamanca.
• Nacional, les grandes árees urbanu-industriales del país: Madrid, Barcelona y País Vascu.
• Internacional, los países desenvueltos d'Europa occidental, como Francia, Suiza y Alemaña. Anque la emigración esterior tien una primera gran etapa que va dende principios del sieglu XX y hasta 1950, que'l so destín final ye, sobremanera, Iberoamérica. A partir de los 50 la emigración dirixir escontra Europa occidental, en plena fase de desarrollu industrial y urbanu que fai que los centros receptores europeos tengan gran capacidá d'atraición.

Nos últimos años, como puede apreciase nel siguiente gráficu, sigue'l cayente demográficu nel conceyu de Alfaraz. Nestes últimes décades, los estragos del masivu éxodu rural déxense notar, y l'efectu negativu d'una población demasiáu avieyada inflúi más que los movimientos d'emigración puramente dichos.

Evolución demográfica d'Alfaraz de Sayago

1991	1996	2001	2006	2010	2017
259	232	197	190	178	136
(Fonte: INE)

De resultes les principales tases demográfiques comparaes de Alfaraz de Sayago en 2010, refundien la siguiente información:^[27]

Pirámide de población (2010)[28]
%	Homes	Edá	Muyeres	%
5,26		85+		14,74
8,42		80-84		15,79
9,47		75-79		5,26
6,32		70-74		7,37
9,47		65-69		7,37
9,47		60-64		4,21
3,16		55-59		5,26
4,21		50-54		2,11
7,37		45-49		3,16
8,42		40-44		3,16
9,47		35-39		2,11
5,26		30-34		4,21
2,11		25-29		5,26
1,05		20-24		0,00
1,05		15-19		1,05
6,32		10-14		2,11
0,00		5-9		2,11
3,16		0-4		2,11

Tases demográfiques comparaes de Alfaraz en 2010

Tasa	Alfaraz	Castiella y Lleón	España
Dependencia	128,2%	52,6%	46,2%
Avieyamientu	47,8%	22,6%	16,9%
Maternidá	27,8%	17,6%	21,0%
Enclín	250,0%	100,7%	106,4%
Reemplazu	38,1%	100,1%	120,6%

La pirámide de población del conceyu de Alfaraz respuende a un modelu eclécticu ente regresivu y desequilibráu. Regresivu por amosar un claru enclín d'avieyamientu de la población del conceyu, principalmente por cuenta de los factores del éxodu rural y a la baxa tasa de natalidá, ente otros condicionantes. Desequilibrada tocantes a la so composición por grupos d'edá y sexu, siendo especialmente significativu l'altu porcentaxe de muyeres con edá cimera a los 80 años o'l de varones en dellos de los tramos d'edá. L'avieyamientu de la so población tien el so reflexu nel mayor porcentaxe de miembros de la tercer edá, el más numberosu con un 47,75% del total. El grupu de población activa, esto ye, el compuestu por habitantes con edaes entendíes ente los 18 y 65 años, ye'l segundu más numberosu con un 42,70%. A lo último, y con un 9,55%, ta'l grupu de los menores d'edá. Esti últimu datu, pon de manifiestu l'amenorgada posibilidá esistente de relevu xeneracional nel conceyu.

Alministración y política

El conceyu ye'l responsable de la vida municipal. Cola so plena personalidá xurídica, ye l'órganu que realiza les funciones de gobiernu y alministración del conceyu. Ta presidíu pol alcalde, qu'ostenta la presidencia de l'alministración llocal y del plenu municipal, esti postreru formáu polos conceyales o conceyales que, axuntaos en plenu, exercen la potestá normativa a nivel llocal.

Los miembros del equipu de gobiernu municipal, son escoyíos por aciu sufraxu nes eleiciones llocales convocaes con esi envís, y nes que'l conceyu de Alfaraz constituyir en circunscripción eleutoral. La siguiente tabla, amuesa los resultaos de les eleiciones municipales de Alfaraz nos cuatro últimes convocatories:^[29][30]

Resultaos Eleiciones Municipales en Alfaraz Partíu políticu 2011 2007 2003 1999 % Conceyales % Conceyales % Conceyales % Conceyales PP 58,88 5 71,54 5 63,97 4 73,91 5 PSOE 18,69 0 16,26 0 33,82 1 13,02 0 ZU-UPL - - 18,70 0 - - - - UC-CDS - - - - - - 14,29 0

D'ente'l personal del conceyu, destaca la figura del secretariu-interventor, que nel casu de Alfaraz la so plaza atópase arrexuntada col vecín conceyu de Moraleja de Sayago.^[31]

Ciertos servicios son amás apurríos pola Diputación Provincial de Zamora y, dende 1986, los servicios de suministru d'agua son ufiertaos pola mancomunidá Sayagua.

Esti conceyu cunta con dos llocalidaes. Al marxe del nucleu de población principal, constituyíu por Alfaraz, tamién forma parte d'esti conceyu la pequeña pedanía de Viñuela de Sayago.

Economía

L'actividá agropecuaria ye la principal fonte de recursos del conceyu de Alfaraz. El so términu municipal partir a partes práuticamente iguales ente terrén arable de secanu y pacional. Al respective de l'actividá ganadera, la principal cabaña del conceyu ye la vacuna, siguida de la ovina. El restu d'actividaes económiques que s'atopen censaes nel conceyu, tienen una representatividá escasa en comparanza coles anteriores.^[32][27]

Cobra especial interés el datu de que'l territoriu municipal de Alfaraz atópase incluyíu dientro de delles denominaciones d'orixe y marques de garantía. Esti últimu datu puede otorgar a los sos productos agropecuarios un notable valor y reconocencia. Dalgunes d'estes son la Carne d'Ávila,^[33] el Lechazo de Castiella y Lleón,^[34] el Quesu Zamorano,^[35] la Farina Tradicional de Zamora^[36] y la Xata de Aliste.^[37]

Bienestar social

Educación

Alfaraz nun dispón de colexu propiu, siendo'l CEIP Maite Ledesma, con sede en Almeida de Sayago, l'encargáu de cubrir los servicios educativos básicos d'educación infantil y educación primaria. Debíu al calter obligatoriu d'esta enseñanza, el centru cunta con servicios de tresporte y comedor.^[38][39]

Los alumnos qu'empiecen la educación secundaria obligatoria tienen dos opciones, pudiéndose dirixir a unu de los dos centros educativos de referencia territorial:

• En Bermillo de Sayago el IES Arribes de Sayago. Este ye'l centru de secundaria al que s'atopa adscritu'l CEIP Maite Ledesma. Tamién dispón de servicios complementarios de tresporte y comedor. Nél imparten los ciclos completos de la ESO (de 1º a 4º de la ESO) y dos modalidaes de bachilleratu: per un sitiu el de ciencies y teunoloxía y, por otru, el d'humanidaes y ciencies sociales.^[40]

• En Muga de Sayago el IES José Luis Gutiérrez. Nesti centru imparte la educación secundaria y el bachilleratu.^[41]

La formación profesional nun ta presente na contorna de Sayago. Los alumnos de Alfaraz han de movese a Zamora, onde van poder cursar los ciclos formativos de grau cimeru esistentes nos sos centros.

Sanidá

Alfaraz

cunta con un serviciu médicu espacháu por un facultativu que se tresllada hasta'l pueblu dos díes a la selmana. Esti serviciu tamién ye emprestáu na pedanía de Viñuela, anque con una periodicidad d'una vegada a la selmana.^[42]

Alministrativamente, Alfaraz pertenez a la zona básica de salú de Sayago. Los servicios médicos d'esta zona (médicu de familia, pediatría, enfermería, …) son emprestaos pel Centru de Salú de Sayago asitiáu en Bermillo de Sayago. Esti centru de salú, de la mesma, cuenta col Complexu Asistencial de Zamora (Hospital Virxe de la Concha y l'Hospital Provincial de Zamora) como hospital de referencia. Esti complexu asistencial asítiase na capital provincial, dende onde cubre les necesidaes médiques del área de salú de Zamora.^[43]

Servicios sociales

Los servicios sociales básicos (CEAS), son atendíos dende'l Centru d'Aición Social de Sayago, con sede en Bermillo de Sayago. Dende esti centru ufierten les prestaciones y funciones de la so competencia que dexen la meyora de les condiciones de vida de los individuos o coleutivos del so territoriu, con cuenta de que puedan desenvolver la so plena integración social.^[44]

Seguridá ciudadana

La Guardia Civil

ye ser la encargada de protexer el llibre exerciciu de los derechos y llibertaes de los ciudadanos, según garantizar la so seguridá. Alfaraz nun cunta con un acuartelamiento propiu, siendo los puestos más cercanos los asitiaos en Bermillo de Sayago y Fermoselle.^[45][46]

Suministru

Los

servicios básicos son emprestaos pol conceyu de Alfaraz y pola mancomunidá Sayagua. La mancomunidá encárgase, ente otros servicios, del suministru d'agua del conceyu y de la recoyida y tratamientu de residuos.^[47]

Xusticia

Cuenta con

un xuez de paz nomáu pol Tribunal Cimeru de Xusticia de Castiella y Lleón.^[48] Alfaraz pertenez alministrativamente al partíu xudicial nᵘ2 de Zamora, siendo los xulgaos y tribunales asitiaos en Zamora los encargaos d'alministrar xusticia xusticia.^[49]

Otros

Los servicios de notaría y de rexistru de la propiedá asítiase en Bermillo de Sayago.^[50][51]

Comunicaciones

L'accesu al Alfaraz faise al traviés de la CL-528. Esta ye una carretera autonómica perteneciente a la rede básica de Castiella y Lleón, qu'enllaza la llocalidá salmantina de Ledesma y la ciudá de Zamora.

Tresporte

Esiste una llinia regular de viaxeros que xune a Alfaraz y Viñuela de Sayago con Zamora, la capital provincial.^[52] Amás, la Xunta de Castiella y Lleón implementó un sistema de xestión del tresporte basáu nun pidimientu previu del ciudadanu, que se denomina "Tresporte a la Demanda" y que se dirixe y entama dende un centru virtual de tresporte. Con él preténdese que los vehículos qu'empresten los servicios regulares lleguen a los pueblos pequeñu y alloñar, y polo tanto peor comunicaos, cuando'l so habitantes realmente precisar. Esti serviciu, nel casu de los residentes nel conceyu de Alfaraz ye cubiertu pela llinia esistente ente Moraleja de Sayago y Bermillo de Sayago.^[53][54]

Patrimoniu

Ilesia parroquial de Santolaya^[55]

La ilesia parroquial de Alfaraz, so la advocación de Santolaya, pertenez organizativamente al arciprestalgu de Sayago y, de la mesma, a la Diócesis de Zamora.

Destaca pol so campanariu, con trés amplios ventanales que se rematen con un frontón triangular.

Castiellu del Asmesnal.

Castiellu del Asmesnal^[13]

Artículu principal: Castiellu del Asmesnal

Ye unu de los trés esistentes na contorna de Sayago, los otros dos son los de Peñausende y Fermoselle. Atopar a unos 8 km de Alfaraz, xunto a la carretera que xune Zamora con Peñausende y Ledesma. Foi construyíu nel sieglu XII na llinia de defensiva ente Peñausende y Ledesma, nos años que'l rei Fernando de Lleón fixo venir d'Estremadura a Castrotorafe y Peñausende a los caballeros de la Orde de Santiago. Los restos que presenta anguaño corresponder al sieglu XV, xunto coles reformes que tuvo nel sieglu XVI. Componer d'un torrexón cuadráu con cubos nos sos ángulos y una cortil esterior, tamién con cuatro cubos y planta cuadrada. Piénsase que pol so allugamientu fuera unu de los puntos estratéxicos nes guerres contra Portugal.

Palaciu del Asmesnal^[13]

Foi casa solariega y residencia del obispu cuando perteneció a la diócesis de Zamora. Anguaño caltiénse en bon estáu.

Ilesia del Asmesnal^[13]

N'orixe románica, anque foi oxetu de delles reformes posteriores. Nel interior caltién una placa col nome del so constructor, Fernando Nuño. Esti últimu datu da que pensar que se trató d'una reconstrucción na que s'utilizaron materiales pedreses procedentes del vieyu castiellu.

Ermita de Santa María de Torremut^[56]

Artículu principal: Ermita de Santa María de Torremut

Ermita so la advocación de Santa María que na antigüedá foi ilesia parroquial del despobláu de Torremut. Pertenez, al igual que'l so campusantu amiesto, a la diócesis de Zamora, anque s'atopa allugada nuna devesa de propiedá particular.

Hasta hai bien pocu tiempu caltuvo de pies gran parte de los elementos estructurales románicos del so únicu cuerpu, probablemente del sieglu XII, anque nel XVIII foi oxetu de delles intervenciones.

Al interior apuértase al traviés d'un pórticu con arcu de mediu puntu. Les cubiertes de la nave son d'armadura. Nel esterior podíen trate canecillos al muro norte, pela parte onde esisten delles dependencies ganaderes adosaes.

De dómina bien posterior a les fábriques orixinales ye la espadaña triangular –que sobresal polo afilao del vértiz de les sos agües asitiada al oeste, y qu'alluga dos baldíos con arcos carpaneles, unu'l principal y otru de dimensiones amenorgaes nel áticu.

El patrimoniu mueble consta de delles pieces, ente elles un calvariu que pudo ser rescatáu pola Diócesis de Zamora.

Cultura

Acontecimientos culturales

Mientres el trenta y ún d'avientu y a otru día pela mañana, tien llugar una mazcarada d'iviernu, denomada la “vaca vayona”. Pa la ocasión, unu de los paisanos amarutar con una mázcara o mazcaritu de corchu con cuernos naturales, una gran llueca que cuelga nel pechu, una tornadera y unes sayas desarrapadas de muyer. Con estes guisas percuerre tola población, acometiendo a tolos moradores del llugar col fin de consiguir la so aportación monetaria o n'especie.^[57]

Fiestes

Dalgunes de les fiestes más populares de Alfaraz son San Isidro'l 15 de mayu, el Ofertorio na primer selmana d'ochobre y les fiestes del emigrante na última selmana d'agostu.^[58][59][60]

Persones destacaes

• Francisco Sánchez Tamame (Alfaraz de Sayago, Zamora, 25 de xineru de 1894-1987), prósperu empresariu en Cuba, unu de los principales artífices de la puesta en marcha y afitamientu de l'asociación d'emigrantes, de la qu'aportó a presidente y pola que'l Gobiernu español, como pagu, nomólu Caballeru de la Real Orde d'Isabel La Católica. Amás, Adolfo Suárez condecoró-y col Títulu y Medaya d'Honor de la Emigración.^[61]

• Ramiro Ledesma Ramos (Alfaraz de Sayago, Zamora, 23 de mayu de 1905-Aravaca, Madrid, 29 d'ochobre de 1936) foi un destacáu intelectual, ideólogu y políticu, fundador del movimientu conocíu como nacional-sindicalismu. Morrió en plena mocedá asesináu por partidarios del Frente Popular nel campusantu de la llocalidá madrilana de Aravaca. Al pie de él foi asesináu l'escritor perteneciente a la Xeneración del 98 Ramiro de Maeztu.

Ver tamién

Contorna de Sayago Paisaxe de la contorna de Sayago Castiellu del Asmesnal Ermita de Torremut Fermoselle Bermillo de Sayago

P.N. d'Arribes del Duero Ríu Duero Ríu Tormes Banzáu d'Almendra Ponte de Requejo

Fala sayaguesa Gastronomía de la provincia de Zamora Contornes de la provincia de Zamora Conceyos de la provincia de Zamora Provincia de Zamora

Referencies

1. Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
2. URL de la referencia: https://www.aemet.es/es/eltiempo/prediccion/municipios/alfaraz-de-sayago-id49005.
3. «Los nuesos conceyos: Alfaraz de Sayago» (castellanu). Consultáu'l 11 d'avientu de 2011.
4. Martín Viso, Iñaki (1996). «Una contorna periférica na Edá Media: Sayago, de l'autonomía a la dependencia feudal». Revista: Studia Histórica. Historia Medieval (14: 97-155). ISSN 0213-2060. Archivado del original el 2016-03-04. https://web.archive.org/web/20160304135645/http://bddoc.csic.es:8080/detalles.html?id=360140&bd=HISTORI&tabla=docu. Consultáu'l 2018-03-07. 
5. Alfaraz nel DRAE
6. Miguel Asín Palacios; Contribución a la toponimia árabe d'España. Madrid: C.S.I.C., 1940; páx.59
7. «Herminio Ramos desvela la influyencia árabe na toponimia provincial.» (castellanu). Consultáu'l 3 de xineru de 2012. «Llocalidaes como Alcubilla De Nozales, Alfaraz, Algodre, Almaraz Del Duero, Almeida, Barriu de Rábanu o Venialbo son otros pueblos que les sos denominaciones paecen suxerir claramente un orixe árabe, yá que entá güei caltienen esa sonoridá.»>
8. Pascual RIESCO CHUECA, “Medio natural y poblamiento en la toponimia mayor de Zamora” Archiváu 2012-04-12 en Wayback Machine, estrayíu del Anuariu 2000, Institutu d'Estudios Zamoranos "Florián de Ocampo", Diputación de Zamora, p. 449-500
9. Los diezmos en Zamora (1500-1840); José Antonio Álvarez Vázquez
10. «Naturaleza» (castellanu). Consultáu'l 16 d'avientu de 2011. «Una singular combinación de factores xeolóxicos, climáticos y históricos dexaron a Sayago caltener unu de los paisaxes más ancestrales ya interesantes d'Europa. La contorna asitia sobre un antiguu batolito graníticu, alzáu mientres la oroxenia hercínica pa dempués ser lliteralmente afaráu pola erosión mientres millones d'años, lo que dio llugar a un relieve práuticamente llanu que recibe'l nome de penillanura, una formación xeomorfolóxica carauterística del sector occidental de Castiella y Lleón. Pero esta aparente horizontalidá, magar matizada por nidies alomamientos o la presencia de tesos, berrocales, fondigonaes y “riveras”,...»
11. «Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar». Consultáu'l 16 d'avientu de 2011.
12. «Diccionariu xeográficu-estadísticu d'España y Portugal». Consultáu'l 17 d'avientu de 2011.
13. "Polos Pueblos de Sayago", Fotografía: Carlos Sánchez, Testu: José Luis Valdueza Morán, Juan Antonio Panero Martín, Joaquín Sanz-Zuasti Edición ochobre de 2000. ISBN 84-931256-2-8
14. Álvarez Vázquez, José Antonio (1984). «Los diezmos en Zamora (1500-1840)» (castellanu). Universidá de Salamanca. Consultáu'l 17 d'avientu de 2011. «Alfaraz tien como anexos los llugares de Escuadro y Viñuela, y les deveses de Soguino, Tolilla, Torrebermut, Macada y Macadina.»
15. Sánchez Gómez, Luis Ángel; Evolución histórica de la devesa como sistema d'apropiación y esplotación de los recursos naturales. L'exemplu de la comaraca de Sayago (1752-1992)
16. Valdueza Morán, José Luis; Panero Martín, Juan Antonio; Sanz-Zuasti, Joaquín. (Edición revisada en xunu de 2005, 1ª edición n'ochobre de 2000.). Polos Pueblos de Sayago., Sánchez, Carlos. (fotografía), Aderisa. M-40644-2000.
17. Martín Viso, Iñaki (1996). Universidá de Salamanca (Studia historica. Historia medieval, Nᵘ 14): Una contorna periférica na Edá Media. Sayago, de l'autonomía a la dependencia feudal, páx. 127.
18. Castro, Américo; D'Onís, Federico (1916). Centro d'Estudios Históricos: Fuero lleoneses de Zamora, Salamanca, Ledesma y Alba de Tormes, páx. 216. «Isti sunt terminos de Ledesma quelle dio el rey don Fernando, primera villa quel rey don Fernando poblo de fuego muerto. Commo prende en sommo del sierro de Penna gusende e en Santiz, e de termina Alfaraz et Pennela e conla Almexnal, et de termina Ual llonziel con Torre de Unmum, e de termina Peliella con Torre de Unmum, e sier en Tormes, e corren aguas de Tormes e entran a Muzena en Duero, e corren aguas de Duero assasta hu entra Yieltes en Espada çinta. Et de la otra parte, commo prende ensommo del sierro, e correm aguas por Ual dela Ossa, e ende a Torre de Pero baroncelle, e ende por Torres menudas, e ende a Penna corua, e ende a Çarapicos, e ende a Golpeyas de la torre, e dende a Poços de Almondar, e desde ala Cabeça de Caniça fame, e desde a Uillareyo, e desde a la Cabeça de castro, e fier enlla calçada colunbrana, e ende a Moçaraues, e dende ala Albergaria de Aroyo de Uelas, e fier en Pero luengo, e ua la calçada entre Cornocal e Munnoz, e ende al Aroyo del asno, e fier la calçada en Yieltes, e dende commo corre Yieltes e entra Espada cinta en Duero e Pinnales e de Castanales fasta somo de la sierra, de todo aya Ledesma su parte.»
19. Martín Viso, Iñaki (1996). Universidá de Salamanca (Studia historica. Historia medieval, Nᵘ 14): Una contorna periférica na Edá Media. Sayago, de l'autonomía a la dependencia feudal, páx. 114. «Torre'l Mut -quiciabes sía'l Torre de Unmum del fueru de Ledesma, y ensin dulda tien de ser Torre de Vermudo y darréu Torre de Vernuy»
20. Martín Viso, Iñaki (2000). Universidá de Salamanca: Poblamientu y estructures sociales nel norte de la Península Ibérica. Sieglos VI-XIII, páx. 285. «Na Plena Edá Media surden Alfaraz de Sayago, Almeida (Sayago), Castro de Alcañices (Aliste), Mayalde (Sayago), Mombuey (Carballeda), Muga de Sayago, Nuez de Aliste, Santa Cruz de los Cuérnagos (Aliste), Triufé (Sanabria) y Safara (Sayago).»
21. Pascual Riesco Chueca. «Riesco Chueca, Pascual (2012): Reconstrucción documental del paisaxe rural. Destriana (-Y), Escuadro (ZA) y Brincones (SA). Zonificación actual y histórica de los sos trés contornes. En: Guía de Bones Práutiques pa la observación del Paisaxe Agrario como Espaciu Patrimonial nel Occidente Peninsular, coord. Esther Prada Llorente. Ministeriu d'Agricultura, Alimentación y Mediu Ambiente. Testos de Prada Llorente, Y., Riesco Chueca, P., Herrero Texedor, T., grupu Altekio.» (castellanu). Consultáu'l 6 de setiembre de 2012.
22. «Real Decretu de 30 de payares de 1833 sobre la división civil de territoriu español na Península ya islles axacentes en 49 provincies» (castellanu). Gaceta de Madrid.
23. INE: Provincia de Zamora. Entiende esta provincia los siguientes conceyos por partíos xudiciales
24. {{cita web|url=http://www.jcyl.es/web/jcyl/binarios/195/628/ESTATUTU%20DE%20AUTONOMIA.pdf%7Ctítulu =Ley Orgánica 14/2007, de 30 de payares, de reforma del Estatutu d'Autonomía de Castiella y Lleón|autor=
25. Real Decretu 529/1983, de 9 de marzu, pol que se determinen los Partíos Xudiciales de cada provincia, a considerar a efeutos de les eleiciones de Diputaos provinciales.
26. (1987-1992) «Les penillanuras de Zamora y Salamanca, Tomu 8», Ámbitu: Geografía de Castiella y Lleón (en castellanu). ISBN 84-86770-10-06.
27. «Dato económicos y sociales de Alfaraz de Sayago» (castellanu) (28 de febreru de 2011). Consultáu'l 17 d'avientu de 2011.
28. Institutu Nacional d'Estadística, España. (ed.): «Revisión del Padrón municipal 2010. Datos por conceyos. Zamora. Población por sexu, conceyos y edá (grupos quinquenales). Alfaraz.». Consultáu'l 10 de xineru de 2012.
29. Diputación de Zamora (ed.): «Xunta eleutoral de zona de Zamora.Publicación de candidatures. Fase presentación. Eleiciones Llocales 2011» (castellanu). Archiváu dende l'orixinal, el 2016-10-20. Consultáu'l 17 d'avientu de 2011.
30. Ministeriu del Interior (ed.): «Consulta de resultaos eleutorales» (castellanu). Consultáu'l 17 d'avientu de 2011.
31. «Presupuestu xeneral definitivu pal exerciciu 2011 de Moraleja de Sayago» (castellanu) (15 d'abril de 2011). Archiváu dende l'orixinal, el 2016-03-05. Consultáu'l 17 d'avientu de 2011. «Personal funcionariu:Secretariu-Interventor. Grupu: A. Plaza arrexuntada con Alfaraz de Sayago.»
32. Sodeza (ed.): «Informe socioeconómico municipal de Alfaraz de Sayago» (castellanu). Consultáu'l 17 d'avientu de 2011.
33. «Ámbitu Xeográficu de la indicación xeográfica protexida Carne d'Ávila» (castellanu). Archiváu dende l'orixinal, el 2013-06-13. Consultáu'l 18 d'avientu de 2011. «Comunidá Autónoma de Castiella y Lleón: Avila: Toles contornes. Burgos: Demanda. Lleón: El Monte de Riañu. Palencia: Guardo, Cervera. Salamanca: Toles contornes. Segovia: Toles contornes. Soria: Pinares. Valladolid: Centru, Sur, Sureste. Zamora: Sayago.»
34. «Indicación xeográfica protexida Lechazo de Castiella y Lleón» (castellanu). Consultáu'l 18 d'avientu de 2011. «...Zamora:Tolos conceyos de la contorna de Benavente y los Valles, tolos conceyos de la contorna de Aliste, tolos conceyos de la contorna de Aliste, tolos conceyos de la contorna de Campos-Pan y tolos conceyos de la contorna de Duero So»
35. «Reglamentu» (castellanu). Consultáu'l 18 d'avientu de 2011. «"... la totalidá de los términos municipales de la provincia de Zamora..."»
36. «Harina Tradicional de Zamora. Nacida del meyor trigu» (castellanu). Consultáu'l 18 d'avientu de 2011. «Superficie: La provincia de Zamora ye'l llugar onde se produz la farina sol paragües de "Tierra de sabor".»
37. «Zona xeográfica de producción» (castellanu). Archiváu dende l'orixinal, el 2011-09-04. Consultáu'l 18 d'avientu de 2011. «La zona xeográfica de producción de la Marca de Garantía Tenral de Aliste” ta constituyida poles contornes de Aliste, Tábara y Alba, Sanabria y Carballeda y Sayago pertenecientes a la provincia de Zamora, incluyendo los siguientes términos municipales:...»
38. «CEIP Matilde Ledesma Martín de Almeida de Sayago (Zamora)» (castellanu). Consultáu'l 18 d'avientu de 2011.
39. «Plataforma educativa CEIP Matilde Ledesma» (castellanu). Consultáu'l 18 d'avientu de 2011. «Ye un Centru d'Educación Infantil y Primaria qu'acueye los alumnos de los pueblos estremeros: Carbellino, Roelos, Salce, Fresnu, Mogatar, Tamame, Alfaraz, Viñuela y Escuadro; amás de los neños procedentes de numberoses deveses anejas como Pelilla, Paredes, Villoria, Soguinos, Macada y Castro. Por esti motivu cunta con serviciu de comedor y tresporte»
40. «Plataforma educativa del IES Arribes del Duero» (castellanu). Consultáu'l 18 d'avientu de 2011.
41. {{cita web |url=https://web.archive.org/web/http://www.educa.jcyl.es/es/direutoriocentros/zamora/ies-jose-luis-gutierrez-muga-sayago-zamora |títulu=IES José Luis Gutiérrez - Muga de Sayago (Zamora) |fechaaccesu= 18 d'avientu de 2011 |idioma=castellanu |-}
42. «Mayores en forma» (castellanu). Consultáu'l 18 d'avientu de 2011. «Anque'l conceyu nun dispón de colexu propiu, una y bones los escolares tienen de viaxar a diariu hasta'l centru de Almeida de Sayago, sí esfruta de serviciu médicu. Ésti espachar un facultativu que se tresllada hasta'l pueblu dos díes a la selmana, ente que na so pedanía solo facer un día.»
43. «Área de Salú de Zamora» (castellanu). Consultáu'l 18 d'avientu de 2011.
44. «Servicios Sociales Básicos (CEAS): Centru d'Aición Social de Sayago» (castellanu). Archiváu dende l'orixinal, el 2017-08-31. Consultáu'l 18 d'avientu de 2011.
45. «Rellación d'unidaes de la provincia de Zamora» (castellanu). Archiváu dende l'orixinal, el 6 d'avientu de 2011. Consultáu'l 18 d'avientu de 2011.
46. «Rellación d'unidaes de la provincia de Zamora» (castellanu). Archiváu dende l'orixinal, el 6 d'avientu de 2011.
47. «Mancomunidad de Zamora: Mancomunidá Sayagua» (castellanu). Archiváu dende l'orixinal, el 2017-06-29. Consultáu'l 18 d'avientu de 2011.
48. «Alcuerdo adoptáu pola Sala de Gobiernu del Tribunal Cimeru de Xusticia de Castiella y Lleón en Burgos, a 7 de payares de 2011, de nomamientu de Xueces de Paz titulares y sustitutos, de conformidá colo dispuesto nel art. 101 de la Llei Orgánica del Poder Xudicial y art. 4 del Reglamentu de Xueces de Paz (BOE 13-07-95), que se faen públicos y correspuenden a les poblaciones que se rellacionen de siguío, de la provincia de Zamora.» (castellanu). Archiváu dende l'orixinal, el 2016-03-05. Consultáu'l 18 d'avientu de 2011.
49. «Partíu xudicial nᵘ2 de Zamora» (castellanu). Consultáu'l 18 d'avientu de 2011.
50. «Buscador de notarios na guía notarial» (castellanu). Consultáu'l 18 d'avientu de 2011.
51. «Buscador de Rexistros de la Propiedá» (castellanu). Archiváu dende l'orixinal, el 27 d'avientu de 2011. Consultáu'l 18 d'avientu de 2011.
52. «Autobuses interurbanos» (castellanu). Consultáu'l 18 d'avientu de 2011. «Llinia: Zamora a Pueblica de Campean, Les Enillas, La Tuda, Tamame, Viñuela, Escuadro, Alfaraz y Moraleja de Sayago»
53. «Centro virtual del tresporte a la demanda» (castellanu). Archiváu dende l'orixinal, el 20 d'avientu de 2011. Consultáu'l 18 d'avientu de 2011. «La Conseyería de Fomentu de la Xunta de Castiella y Lleón, ta desenvolviendo y enllantando un nuevu sistema de xestión del tresporte basáu nun pidimientu previu del ciudadanu, que se denomina "Tresporte a la Demanda" y que se dirixe y entama dende un "Centru Virtual de Tresporte".»
54. «Tresporte a la demanda: Zamora - Zona de Sayago. Llinia Moraleja de Sayago a Bermillo de Sayago» (castellanu). Consultáu'l 18 d'avientu de 2011.
55. «Organización territorial: Parroquies» (castellanu). Consultáu'l 21 d'avientu de 2011.
56. «Ermita románica de Santa María de Torremut» (castellanu). Consultáu'l 21 d'avientu de 2011. «L'antigua ilesia parroquial –güei amenorgada a la condición d'ermita- so la advocación de Santa María, atopar nel actual despobláu de Torremut, devesa de propiedá particular, y pertenez –como'l campusantu amiesto- al Obispáu de Zamora.»
57. «Vaques Vayonas y Talanqueiras» (21 d'avientu de 2011).
58. «Alfaraz Fiestes Octubre 2011: Procesión y Ofertorio» (22 d'avientu de 2011).
59. «Alfaraz de Sayago». Consultáu'l 22 d'avientu de 2011. «Fiestes: San Isidro, el día 15 de mayu y la fiesta patronal, primer fin de selmana d'ochobre.»
60. «Los nuesos pueblos: Alfaraz de Sayago». Archiváu dende l'orixinal, el 28 de xineru de 2011. Consultáu'l 22 d'avientu de 2011. «Fiestes: 23 - 26 d'agostu Fiestes del Emigrante, 4 - 7 d'ochobre Fiestes patronales.»
61. «La forxa d'un líder. Francisco Sánchez Tamame, de Alfaraz de Sayago, convertir nun prósperu empresariu en Cuba, onde foi presidente del Centru Castellanu». Consultáu'l 23 d'avientu de 2011.

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Alfaraz de Sayago.