Andrea Mantegna (1431, Isola Mantegna (en) – 13 de setiembre de 1506, Mantua (es) ) foi un pintor cuatrocentista italianu.
Nació en Isola di Carturo, un burgu nes cercaníes de Padua, pero que na dómina pertenecía al condáu de Vicenza. De neñu, solía guardar ganaos anque consiguió ser, polos sos propios méritos, caballeru. Igualmente, a los 10 años empieza a trabayar nel taller de pintura de Francesco Squarcione en Padua. Este, al afayar el so gran talentu, adoptar. Asina, siendo consciente Squarcione de que nun yera'l más arteru de los pintores y col propósitu de qu'Andrea aprendiera más de lo qu'él sabía, fíxo-y estudiar copies de yelsu d'estatues antigües y delles pintures sobre tela, principalmente orixinaries de Toscana y Roma. D'esta miente, Andrea aprendió enforma na so mocedá. Coles mesmes, la rivalidá con otros discípulos del so maestru (Marcu Zoppo de Bolonia, Dario de Treviso, Niccolò Pizzolo de Padua)sirvió-y d'ayuda y, sobremanera, d'estímulu. Ello ye que foi con diecisiete años cuando fixo la pintura pal altar mayor de Santa Sofía, en Padua; obra que paez d'un artista espertu y non d'un simple rapazu. Depués, asignáronlu a Squarcione la decoración de la capiya de San Cristóbal, na ilesia de los flaires Ermitaños de San Agustín, y este confió'l trabayu a Niccolò Pizzolo y a Andrea. Niccolò fixo al Padre Eternu, sentáu majestuosamente metanes los Doctores de la Ilesia, de gran calidá artística, y Andrea pintó los cuatro Evanxelistes, perdíos na so mayor parte tres los bombardeos sobre la ciudá na Segunda Guerra Mundial.
Ye tamién a los 17 años cuando s'independiza, cansáu de que'l so talentu artístico fuera apropiáu pol so mantenedor. Amás, en 1453 cásase con Nicolosia Bellini hermana de los tamién reconocíos artistes Giovanni Bellini y Gentile Bellini, y, por tanto, fía de Jacopo Bellini, rival de Squarcione. Esti fechu llevará-y a la enemistá col que fuera'l so maestru. A partir d'esi episodiu ente maestru y discípulu, Squarcione, foi bien duru criticando al so antiguu alumnu; crítiques que, a pesar de que nun primer momentu mancaron a Mantegna, tamién-y fixeron progresar.
Verdaderamente, hai que reconocer que, naquellos momentos, Padua fierve como un llugar especialmente aparente pal arte de Mantegna. Él frecuenta los anticuarios de la ciudá, emprestando especial atención a la pintura y l'arte de l'antigua Roma y perfilando asina'l so propiu estilu.
En 1459, Lluis III Gonzaga convence al autor por que se tresllade a Mantua. A partir d'esti momentu va trabayar tola so vida pa la familia Gonzaga, sol mecenalgu direutu d'Isabel d'Este, marquesa de Mantua y esposa de Francisco II Gonzaga. Realiza entós el que, pa munchos, ye'l so trabayu más importante: Los trunfos del César, decoración mural de la «Cámara de los maríos» nel Palaciu Ducal de los Gonzaga y que güei se caltién nel palaciu de Hampton Court en Gran Bretaña). Tamién realiza Parnasu (1497) para Isabel d'Este (Muséu de Louvre).
Realizó amás, pa la capiya del castiellu ducal mantuano, un retablu del que forma parte'l Tránsitu de la Virxe que se caltién nel Muséu del Prado.
Enantes, realizó'l San Sebastián agora calteníu en Viena (Kunsthistorisches Museum), y espándese la so fama por toa Italia. Tres una estancia en Roma a les órdenes del Papa Inocencio VIII pa restaurar distintes obres.
Darréu, con El Cristu muertu, Mantegna va dar la pauta de la pintura del los años siguientes. El so trabayu tien cierta semeyanza col del so contemporaneu Melozzo da Forli, siguidor de Ansuino, anque en concretu, la orixinal perspeutiva utilizada por Mantegna pa la figura'l so Cristu muertu ye dafechu inusual na pintura renacentista.
La figura humana clásica va ser una de les sos obsesiones, y va reflexar nes sos obres cuerpos de perfectes proporciones, sólidos y de gran espresividá. De fechu anque, en independizándose de Squarcione, llogró perfeccionase nel dibuxu de figures del natural, Andrea siempres defendió la perfeición y fermosura de les bones estatues de l'antigüedá; pensaba que los maestros de l'Antigüedá combinaben nuna única figura les perfecciones (qu'escasamente se daben xuntes nun únicu individuu), dando llugar a exemplares incomparables de guapura. Tou esto foi influyendo nel so estilu.
Donatello va ser la so influyencia nesti periodu llamáu «pedrés». Los primeros años del sieglu XVI van tar claramente influyíos por Mantegna en tola pintura italiana. Amás, Andrea, ameyoró'l métodu pa dibuxar les figures en escorzo, vistes dende embaxo, lo cual foi un inventu difícil y almirable.
Andrea construyó y pintó pal so usu personal una formosa casa en Mantua, na cual moró tola so vida.
Los últimos años d'Andrea Mantegna na Corte de Mantua pasar so la proteición d'Isabel d'Este, unánimemente reconocida como una de les dames humanistes más ilustraes de la Renacencia Italiana que s'arrodio nel so pequeñu estudiu del Castiellu de San Jorge d'una importante corte d'artistes y pintores del momentu. Al pie de ella, un cuasi vieyu Andrea Mantegna cultivó sobremanera la temática mitolóxica, destacando obres como "El Parnasu", "El Trunfu de la Virtú", o "Isabel d'Este nel Reinu d'Harmonía", obres toes elles güei depositaes nel Muséu parisín del Louvre.
Andrea Mantegna morrería un día de setiembre de 1506, cuntando nada menos que con 75 años d'edá y apuráu por delles deldes yá que, les nueves modes pictóriques propuestes por artistes de la nueva xeneración fixeren que los sos encargos resintiérense.
A Mantegna gustába-y grabar en cobre. Produció asina, diversos grabaos, un mediu apropiáu pa espublizar el so dibuxu caltriante. Tuvieron gran repercusión y distribuyéronse inclusive n'Alemaña, polo qu'influyeron a artistes de dellos países europeos.
Con tou, la so autoría nun ye segura: asígnense-y con seguridá solamente siete planches, y les demás atribuyir a grabadores más o menos próximos al so círculu, como Giovanni Antonio da Brescia (Zoan Andrea) y dellos anónimos estremaos con nomes como Premier engraver y Master of 1515. La Royal Academy de Londres dedicólos especial atención na esposición antolóxica Andrea Mantegna y nel correspondiente catálogu (ed. Thames and Hudson, 1992).
En 1599, yá muncho depués de fináu Mantegna, el grabador Andrea Andreani realizó una famosa serie de xilografíes de chiaroscuro copiando Los trunfos del César.
Esisten grabaos de Mantegna n'España, como El combate de los dioses marinos (Madrid, Biblioteca Nacional d'España) y Cristu baxando al Llimbu (Madrid, Palaciu de Liria, coleición de la Casa d'Alba).
Por enforma tiempu Mantegna foi consideráu l'autor d'una serie de 50 grabaos particulares, el Taró de Mantegna, enigmática obra maestra del arte del grabáu. Pero, como foi demostráu por Giordano Berti nel catálogu de la esposición A casa di Andrea Mantegna. Cultura artistica a Mantova nel Quattrocento (Mantua, 2006), nun se trata puramente d'un Taró, nin tampoco d'una creación del célebre pintor. Esta baraxa, de la que se caltienen una decena d'exemplares en diverses biblioteques y museos, realizar n'Italia, en Ferrara o nuna ciudá del Vénetu, escontra 1465. Tratábase claramente d'un xuegu educativu que representa una concepción del mundu típica de la Edá Media, ye dicir un cosmos en miniatura espresáu por cinco grupos: condiciones humanes, Apolo y les Muses, Artes lliberales, principios cósmicos y virtúes cristianes, cuerpos celestes.