Auritz

Auritz
Alministración
País	España
Comunidá foral	Navarra
Tipu d'entidá	conceyu d'España
Alcalde de Burguete (es)	Jose Irigaray Gil
Nome oficial	Auritz (eu); Burguete (es)
Nome llocal	Auritz, Ahuritze (eu); Burguete (es)
Códigu postal	31640
Xeografía
Coordenaes	42°59′27″N 1°20′05″W / 42.99080514°N 1.33463753°O
	Auritz Auritz (España)
Superficie	12.71 km²
Altitú	894 m
Llenda con	Arce (es) , Garralda (es) , Orbaizeta, Orreaga, Luzaide, Banca y Erroibar
Demografía
Población	230 hab. (2024); - 118 homes (2019); - 113 muyeres (2019)
Porcentaxe	0.03% de Navarra
Densidá	18,1 hab/km²
Más información
Estaya horaria	UTC+01:00
	burguete.es…

Auritz (Burguete en castellán y, de forma oficial, Auritz/Burguete) ye un conceyu español de la Comunidá Foral de Navarra, asitiáu na merindad de Sangüesa, nel partíu xudicial de Aoiz, nes contorna d'Auñamendi y Pirinéu Navarro y a 45 km de la capital de la comunidá, Pamplona.

La so población ye de 230 habitantes (2024)^[2]^[3].

Topónimu

Esta llocalidá enclavada na zona vascófona de Navarra tien una doble tradición na so denominación. La población surdió como un burgu o pueblu nel llanu asitiáu a los pies del vecín hospital de pelegrinos de Roncesvalles. Por cuenta de ello na Edá Media recibió denominaciones como Roncesvalles (confundiendo Burguete cola colexata y el conxuntu del valle onde se enclava), Burgu de la Plana, Burgu del Llanu de Roncesvalles o Burgu de Roncesvalles. Una serie de quemes fixeron aparrar la so importancia nel sieglu XV. Asina en 1476 ye mentáu nel Llibru de Comptos col diminutivu de Burguet de Roncesvalles. Col pasu del tiempu y yá que nunca pasó de ser una población modesta, sería conocíu definitivamente como Burguete.

Paralelamente la población tuvo otru nome en llingua vasca. El nome vascu de la llocalidá Auritz ye antiguu y de significáu desconocíu. Dellos etimoloxistes consideren que forma parte de la serie de topónimos vasconavarros con terminación -iz/-itz. Julio Caro Baroja defendía qu'estos topónimos proveníen d'un nome propiu xuníu al sufixu -iz, qu'al igual qu'otros sufixos como -oz o -ez surdiríen de la evolución del sufixu llatín -icus. Esti sufixu tamién daría orixe a los patronímicos utilizaos nos idiomes llatinos de la Península Ibérica. Na zona vasconavarra Caro Baroja consideraba que los sufixos -oz, -ez y -iz aplicaos a la toponimia indicaben que na antigüedá el llugar fuera propiedá de la persona que'l so nome apaecía xuníu al sufixu, pudiéndose remontar el so orixe dende la Edá Media hasta la dómina del Imperiu romanu. Nel casu de Auritz, figuraríen como posibles candidatos nomes llatinos como Auricius, Aurius o Aurus. Como interés la vecina llocalidá d'Espinal recibe'l nome de Aurizberri (Auritz nuevu) n'eusquera.

Na actualidá Auritz y Burguete son nomes cooficiales.

Los xentilicios de los habitantes de Burguete son 'burguetano' y 'burguetana' pal masculín y femenín respeutivamente en castellán y auriztarra n'eusquera. Esti postreru utilízase tamién al falar en castellán y ye idénticu pa homes y muyeres.

Símbolos

Escudu

Adoptóse como Escudu municipal el que figuraba na fachada de la ilesia San Nicolás de Bari, nel añu 1952. L'Escudu d'armes de Burguete tien el siguiente blasón:

Escudu partíu; nel 1º: En campu d'oru un carbayu trevesáu por un venáu andante nel so color natural y nel 2º cuartel: en campu de d'azur, un creciente de plata en xefe y un lluceru d'oru en punta. De bordura les cadenes de Navarra sobre gules.^[4]

Xeografía

Llocalidaes estremeres

El so términu muncipal llenda al norte con Roncesvalles y Luzaide, al este con Garralda y Orbaizeta nel valle de Aézcoa, al sur con El valle de Arce y al oeste col Erroibar.

Alministración

Llista d'alcaldes
2015	Luis de Potestá Tellechea	G-Bai
2011	José Irigaray Gil	Independiente
2007	José Irigaray Gil	Independiente
2006	Iñaki Cilveti	-

Demografía

Gráfica d'evolución demográfica de Burguete ente 1900 y 2017

Población de derechu (1900-1991) o población residente (2001) según los censos de población del INE.^[5] Población según el padrón municipal de 2017 del INE.

Monumentos

Monumentos relixosos

Ilesia parroquial de San Nicolás de Bari

Monumentos civiles

Cases solariegas de los sieglos XVI a XVIII
Campusantu municipal.
Ponte Arrobi, conocíu tamién como "ponte romana".

Cultura

Camino de Santiago

El conceyu de Burguete topar nel trazáu del Camín de Santiago Francés, a una distancia de 752 km de la capital compostelana.

Menditxuri

Esti paséu ye per montes. Menditxuri ye un monte que destaca como centinela predresu.

Fiestes

Fiestes patronales: Son n'honor a San Xuan, ente otros actos ta la típica foguera, el 23 de xunu; el baille del tríbuli, les dianes, xuegos..
Fiestes chiquitas: Celébrense'l 6 d'avientu n'honor a San Nicolás de Bari. Suel haber comida y baille. Los díes anteriores, hai campeonatos de parchís y mus.
Feria de ganáu: Celébrase'l domingu más cercanu al 21 de setiembre y espónense los ganaos en distintes corrolades y cada añu realiza un concursu.
Cabalgata de reis: Celébrase'l 5 de xineru pela nueche y de primeres llámase-yos a los reis cola cencerrada (que según antigües lleendes yera pa estornar malos espíritus). Percuérrese la cai principal de Burguete, parando na ilesia de San Nicolás de Bari. De siguío dan un discursu y depués vuelven percorrer toles cais llanzando carambelos y globos.
Antroxos: Faise una karrika dantza (baille de la cai), cola xente amarutada. Depués báillase'l Ingurutxo na plaza (baille rexonal de Burguete) y pártese balto con chistorra y tocín.
Feria d'artesanía: Ye'l 15 d'agostu (festividá de la Virxe). Na mañana, los artesanos vienden los sos productos na plaza.
Olentzero: El 24 d'avientu a la tarde, celébrase la baxada del Olentzero del monte y va partiendo regalos a los neños. De siguío faise una chicolatada.
Romería a la virxe de Roncesvalles: Celébrase l'últimu domingu de mayu. Salar de la ilesia a les 9:00 y llégase sobre les 9:30. A les 10:30, dir a la misa y dempués hai aperitivo. Al mediudía fai una despidida a la Virxe y vuélvese andando.