Emblema nacional de los Estaos Xuníos Mexicanos | |
---|---|
Datos | |
Estáu | Estaos Xuníos Mexicanos |
Fecha d'adopción | 1968 |
L'Escudu Nacional de los Estaos Xuníos Mexicanos o a cencielles escudu nacional de Méxicu inspirar na lleenda de la fundación de Méxicu-Tenochtitlan la cual básicamente diz que'l dios Huitzilopochtli indicó a los azteques qu'establecieren la so ciudá onde atoparen a una águila posada nun nopal. Ye según asitiáronse nel valle de Méxicu al centru de Mesoamérica, no que güei ye la Ciudá de Méxicu
L'actual diseñu del escudu nacional ta n'usu dende 1968 y dende febreru de 1984 el so usu ye reguláu pola Secretaría de Gobernación con base na Llei sobre l'escudu, la bandera y l'himnu nacional nel capítulu segundu. Sol títulu "De les carauterístiques de los símbolos patrios" describir en forma xeneral:[1]
Artículu 2° L'Escudu Nacional ta constituyíu por una águila y una culiebra mexicanes, col perfil esquierdu espuestu, la parte cimera de les ales nun nivel más altu que'l moñu y llixeramente esplegaes n'actitú de combate; col plumaxe de sustentación escontra baxo tocando la cola y les plumes d'ésta n'abanicu natural. Cuando l'Escudu Nacional reproducir nel aviesu de la Bandera Nacional, l'águila mexicana va presentase posada na so garra derecha, suxetando cola izquierda y el picu la culiebra curvada.Llei Sobre l'Escudu, la Bandera y l'Himnu Nacionales
Esta llei define les carauterístiques y usu del escudu, tocantes a la so forma o carauterístiques indica en forma xeneral que l'escudu:
CAPÍTULU SEGUNDUDe les carauterístiques de los Símbolos Patrios
ARTÍCULU 2o.
-L'Escudu Nacional ta constituyíu por una águila mexicana, col perfil esquierdu espuestu, la parte cimera de les ales nun nivel más altu que'l moñu y llixeramente esplegaes n'actitú de combate; col plumaxe de sustentación escontra baxo tocando la cola y les plumes d'ésta n'abanicu natural. Posada la so garra izquierda sobre un nopal floriáu que naz nuna peña que remanez d'un llagu, suxeta cola derecha y col picu, n'actitú de taramiar, a una culiebra curvada, de cuenta qu'harmonice col conxuntu. Delles pencas del nopal ramificar a los llaos. Dos rama, una de encino al frente de l'águila y otra de lloréu al llau opuestu, formen ente dambes un semicírculu inferior y xúnense per mediu d'un llistón estremáu en tres franxes que, cuando se representa l'Escudu Nacional en colores naturales, correspuenden a los de la Bandera Nacional.
Cuando l'Escudu Nacional reproducir nel aviesu de la Bandera Nacional, l'águila mexicana va presentase posada na so garra derecha, suxetando cola izquierda y el picu la culiebra curvada. (Párrafu amestáu DOF 09-05-1995)
Un modelu del Escudu Nacional, autenticado polos trés poderes de la Unión, va permanecer depositáu nel Archivu Xeneral de la Nación, unu nel Muséu Nacional d'Historia y otru na Casa de Moneda.[1]
Tocantes al so modelu puede atopase on-line una reproducción a baxa resolución nel siguiente enllaz.
Enllaz a una fotografía del modelu autentificado del Escudu Nacional so resguardu del Institutu Nacional d'Antropoloxía y Historia nel Muséu Nacional d'Historia. (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
Como parte del so usu la llei dispón distintes formes, dalgunes un pocu desconocíes pola mayoría de los mexicanos:
Al respeutive del so usu indica que les sos reproducciones:
CAPÍTULU TERCERU DelUsu y Espardimientu del Escudu Nacional
ARTÍCULU 5o.-Toa reproducción del Escudu Nacional tendrá de corresponder fielmente al modelu a que se refier l'Artículu 2o. d'esta Llei, que nun va poder variase o alteriase so nenguna circunstancia. Artículu reformáu DOF 21-01-2008.[1]
Enllaz a una fotografía del modelu autentificado del Escudu Nacional so resguardu del Institutu Nacional d'Antropoloxía y Historia nel Muséu Nacional d'Historia. (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
En cuanto el so usu en monedes, medayes oficiales, sellos, papel oficial y similares, la llei indica que:
ARTÍCULU 6º.-Por cuenta del so usu en monedes, medayes oficiales, sellos, papel oficial y similares, nelEscudu Nacional solo van poder figurar, por disposiciones de la Llei o de l'Autoridá, les pallabres "Estaos Xuníos Mexicanos", que van formar el semicírculu cimeru.
L'Escudu Nacional solo va poder figurar nos vehículos qu'use'l Presidente de la República, nel papel de les dependencies de los Poderes Federal y Estatal, lo mesmo que de les municipalidaes, pero queda prohibíu utilizalo pa documentos particulares. L'Escudu Nacional solo va poder imprimise y usase na papelería oficial, por alcuerdu de l'autoridá correspondiente apegándose puramente a lo establecío polos artículos 2o. y 5o. de la presente Llei. Párrafu reformáu DOF 21-01-2008.[1]
La llei axusta claramente trés tipu de banderes que s'estremen pol escudu:
La bandera oficial tien de llevar l'escudu a tou color tal que s'amuesa nel modelu.
ARTÍCULU 3o.-La Bandera Nacional consiste nun rectángulu estremáu en tres franxes verticales de midíes idéntiques, colos colores nel siguiente orde a partir del estil: verde, blancu y colloráu. Na franxa blanca y al centru, tien l'Escudu Nacional, con un diámetru de trés cuartes partes del anchu de dicha franxa. La proporción ente anchor y llargor de la bandera, ye de cuatro a siete. Va Poder llevar un llazu o corbata de los mesmos colores, xunto a la moharra. Un modelu de la Bandera Nacional, autenticado polos trés poderes de la Unión, va permanecer depositáu nel Archivu Xeneral de la Nación y otru nel Muséu Nacional d'Historia[1]
La bandera pa usu civil per otru llau tien de llevar l'escudu a una tinta, entiéndese que ye en fondu blancu con llinies negres pa dibuxar l'escudu, pero nun indica si ye una versión a un solu color del escudu modelu o ye la versión a una tinta pa reproducise en papeles. Esta ye una de les banderes más rares de ver porque cuasi naide sabe la so esistencia.
ARTÍCULU 32.-Los particulares van poder usar la Bandera Nacional nos sos vehículos, exhibila nos sos llugares de residencia o de trabayu. Nestos casos la Bandera va poder ser de cualquier dimensión y col escudu impresu en blancu y negru. El particular va reparar el respetu que correspuende al símbolu nacional y va tener curiáu nel so manexu y pulcritud.(Sic)[1]
Una tercer bandera son les destinaes a comerciu, una y bones la llei diz:
ARTÍCULU 33.-Los exemplares de la Bandera Nacional destinaos al comerciu, tendrán de satisfaer les carauterístiques de diseñu y proporcionalidad establecíes nel artículu 3o.(Sic)[1]
Pero nunca diz qu'escudu tien d'usase, por eso puédese interpretar que solo se pueden vender banderes pa usu oficial.
Pa curiar del bon usu del escudu la mesma llei define claramente a la oficina del executivu federal responsable:
ARTÍCULU 55.-Pertenez a la Secretaría de Gobernación vixilar el cumplimientu d'esta Llei; nesa función van ser el so auxiliares tou les autoridaes del país. Queda al cargu de les autoridaes educatives vixilar el so cumplimientu nos planteles educativos. Lo anterior va llevar a cabu de conformidá colos reglamentos correspondientes.(Sic)[1]
L'emblema nacional contién diez elementos: nopal, águila, culiebra, agua, cascoxos, chalchihuites, piedra, caña de lloréu, caña de encino y llistón tricolor. Ye l'emblema nacional con mayor númberu d'elementos biolóxicos (6).
Nel escudu destáquense l'águila y la culiebra, anque tamién s'inclúin trés pequeños cascoxos na agua:
L'ave nel escudu d'armes mexicanu vixente identificóse como la llamada águila real o tamién llamada águila caudal de nome científicu Aquila chrysaetos, del llatín: aquila, "águila" y del griegu: χρυσός, "doráu" y ἀετός, "águila", que ye una especie d'ave accipitriforme de la familia Accipitridae. Ye una de les aves de presa más conocíes y llargamente distribuyíes de la Tierra. Viven en gran parte d'América del Norte, Eurasia y el norte d'África. Ye una especie en peligru d'estinción yá que sumió o la so población ta a la baxa en munches zones d'Europa y América del Norte[2][3][4]
En 1960 tres la escoyeta de delles notes del ornitólogu mexicanu Rafael Martín del Campo espublizóse qu'él ponía en dulda la identificación de l'ave del escudu como un águila real, depués d'años d'estudiar representaciones prehispániques de los llamaos escudos prehispánicos identificó l'ave como'l Caracara cheriway o "frangüesos mexicanu", una especie común en Méxicu (polo que'l nomala "águila" ye incorreutu, yá que el caracará ye un tipu de ferre). Comoquier, l'águila real considérase como l'águila mexicana pa fines oficiales.[5][6]
Nes versiones previes al escudu oficial de 1916 foi bien común la identificación de la culiebra como una culiebra acuática de dalguna especie indeterminada ya imposible de determinar, anguaño'l llagu de Texcoco onde habitaba la supuesta culiebra del designio de Huitzilopoztli ta amenorgáu a un vasu regulador del drenaxe de la Zona Metropolitana del Valle de Méxicu. Pero tal que lu amuesa Diego Durán, o como se describe nel decretu del 14 d'abril de 1823.
1º.- Que'l escudu seya a l'águila mexica, parada nel pie esquierdu, sobre un nopal que naza d'una peña ente les agües de la llaguna, y garrando col derechu una CULIEBRA n'actitú de despedazarla col picu; …
Pero dende'l modelu de 1916 introducióse la culiebra identificada como una serpiente de cascabel porque yera más común pal dibuxante o porque yá s'escastaren les especies de culiebres acuátiques xunto col desecado llagu de Texcoco. Inclusive na descripción xeneral solo méntase una culiebra curvada y solo nel modelu amuésase-y con un crótalu. Independientemente d'esto, el diseñu y coloración actual de la culiebra nun se correspuende con nenguna especie de culiebra conocida.[7]
El nopal presentar con cinco pencas (partes del nopal sobresalientes), forma bien pocu natural, sobre él posa l'águila y amás, amuesa tres frutos coloraos identificaos como tunes con inflorescencies, esto ye flores daqué que nun sería natural una y bones la flor esprender primero que'l frutu póngase coloráu o de cualesquier otru color, amás de que la so representación nun tien escayos. D'ente les varies especies díxose qu'esta ten de ser d'Opuntia ficus indica pero pol frutu coloráu otros proponen la Opuntia streptacantha. Les llamaes pencas del nopal cunta con 32 escayos fronteros que se dalgunos ven como una representación de los 31 estaos de la Unión más el Distritu Federal, anque pa esa dómina los actuales estaos de Baxa California Sur y Quintana Roo yeren territorios federales y solo yeren Entidaes Federales como güei ser la Ciudá de Méxicu.[8]
Una interpretación de la so forma en “T” ye que representen a la ciudá indíxena de Méxicu-Tenochtitlan, lo cual en parte ye ciertu una y bones el topoglifo que s'usaba nos códices pictográficos prehispánicos pa señalar a esa ciudá yera un nopal con frutos en flor sobre un símbolu de tierra pero ensin l'águila, como s'amuesa nel Códiz Mendoza y otros documentos prehispánicos o cercanos a la conquista.[9]
Al frente del águila amuésase una estilización d'una caña de encina o Quercus robur con cuatro fueyes y trés pares de frutos, mientres al so llombu una caña de Laurus nobilis col mesmu númberu de fruto pero con cuatro grupos de tres fueyes de la planta, en dambos casos los frutos son d'un color doráu, lo cual nun correspuende a los color verdaderu de los frutos. Dambes plantes d'orixe totalmente européu usáronse como símbolu de trunfu o victoria n'Europa onde llegaron a simbolizar nos sieglos XVII y XIX les instituciones republicana y por eso del trunfu de la república sobre la monarquía.[8]
El dios Huitzilopochtli ordenara a los mexicas qu'establezan el so territoriu y pueblu nun llugar onde vieren a una águila parada nun nopal taramiando una culiebra. La historia de l'águila y la culiebra puede remontase a la fundación de Méxicu-Tenochtitlan escontra 1325 anque munchos investigadores crear un mitu fundador que se creó mientres el gobiernu d'Itzcóatl (1427 a 1440) p'afirmar una especie de sofitu divín a la so supremacía sobre los demás habitantes del valle de Méxicu, eso foi depués de que llograren imponese a los tepaneques del Altépetl d'Azcapotzalco, depués d'eso Itzcóatl mando faer una quema xeneral de llibros pa poder reescribir la historia al gustu de los mexicas ensin qu'hubiera fontes anteriores y contraries, como fuera entós, na actualidá ye'l símbolu nacional mexicanu. L'águila sobre'l nopal y cola culiebra nel picu ye conocíu por tolos mexicanos como l'escudu del so país y rellacionar cola dómina prehispánica.[10]
Anque contrariu a lo anterior argumentóse que la escultura d'una águila taramiando un corazón presente nel templo de Tlahuizcalpantecuhtli en Tula, Hidalgo y que'l monolitu denomináu Piedra del Escudu Nacional, escultura que representa un Teocalli o Templu de la Guerra Sagrada, que ta talláu con gran curiáu y maestría y ye exhibíu nel Muséu Nacional d'Antropoloxía nel Distritu Federal, son los sos más antigües representaciones. Pero como se dixo antes na primer escultura taramia o sostién nel picu un corazón y non una culiebra, mientres na otra solo ta cerca del picu'l glifo de la guerra "Atl-tlachinolli" o "agua qu'ambura" que pa dalgunos paez una culiebra anque nun lo ye, amás de que la Piedra del Escudu Nacional fechar ente 1507 y 1508, bien posterior a la fundación de Méxicu-Tenochtitlan y por eso nenguna de los dos sería una representación de l'águila taramiando una culiebra. Una situación similar dar col Códiz Mendoza onde se representa l'águila parada sobre un nopal, un símbolu de tierra y un escudu, pero nesti casu nun sostién nengún tipu d'oxetu.[11]
Les cróniques de Frai Bernardino de Sahagún, Juan de Torquemada, Cristóbal del Castillo, Hernando de Alvarado Tezozómoc, Diego Duren y otros nun faen enforma por afirmar que'l mitu fundador seya anterior a Izcóatl una y bones toes elles son posteriores a 1519, como asocede cola Crónica Mexicana de Hernando de Alvarado Tezozómoc que diz:[12]
… persuadíos del demoniu Huizilopochtli, llegaron a la bella ciudá, que ye agora Mexico Tenochtitlan, porque'l día que llegaron nesta llaguna mexicana metanes ella taba y tenía un sitiu de tierra y nél una peña y enriba d'ella un gran tunal; y na hora que llegaron coles sos balses de cañu y carrizu toparon nel sitiu la bella piedra y tunal y al pie d'él un formigueru, y hasta enriba del tunal una águila comiendo y despedazando una culiebra; …(Sic)[12]
Per otru llau este Frai Diego Durán quien fai referencia a dos versiones del mitu, unu onde presenta a l'águila taramiando una culiebra y n'otra mentar taramiando páxaros de plumes precioses, otros cronistes inclusive solo menten a l'águila parada sobre'l nopal ensin mentar que sostuviera o taramiara daqué, como asocede con Cristóbal del Castillo quien diz que:[10]
“yo diré emponiéndovos a onde vayais, voi dir amosándome como águila, diré llamándovos escontra onde vais dir (…) y cuando llegara a onde yá me paeza bonu, onde vais asitiar, allá voi posar, allá vais veme, yá nun voi volar”.(Sic)
Per otru llau esiste un discutiniu sobre qu'especie d'ave ye la representada nos grabaos y dibuxos prehispánicos, una y bones el notable ornitólogu mexicanu Rafael Martín Ocampo al rellacionar el plumaxe, la zona d'habitación de les especies d'aves nel continente americanu y la dieta descrita nos trabayos prehispánicos propunxo que se trata en realidá del caracara o "frangüesos" y non del águila real. En fin que la representación como güei conocer nun ye anterior al entamu del Virreinatu de la Nueva España en 1521.[10][5]
Dempués de la conquista y yá con un gobiernu español firmemente asitiáu no que yá llamaben ciudá de Méxicu, empezar a usar delles interpretaciones de lo que depués fuera l'escudu nacional como una especie de sellu pa estremase del restu de les posesiones de la Corona, la llamada “Águila Mexicana” formada siquier por una águila y una culiebra de normal sostenida pola águila col so picu siquier, l'usu d'eses interpretaciones por casu usáronse pol Conceyu de Méxicu un escudu similar al dau a la ciudá de Méxicu el 4 de xunetu de 1523, pero onde l'águila mexicana sobre la torre central estremar, d'igual forma'l gobiernu virreinal ponía una representación similar de l'águila y la culiebra en documentos oficiales como'l casu de La Gaceta de Méxicu ente 1722 y 1821,[13] d'igual forma yera usada n'obres privaes como l'ex libris del Conventu Grande de San Francisco, la portada d'una de les primeres ediciones de la Compendiosa Narración de Méxicu del autor Juan de Viera, según en numberosos grabaos de José de Nava (1755), Emmanuel Villavivencio (1770 y 1782), José María Montes de Oca (1802), toos ellos grabadores de los sieglos XVII y XVIII.[14][15][10]
Tocantes a l'arquiteutura usábase tamién como distinción, por casu nel medallón del frente de l'Academia de San Carlos, y que data de 1784, una forma más simple puede vese nes águiles de la fachada del antiguu edificiu de l'Aduana, y nos remates de los dos portaes del Templu de Jesús María, estos postreros del sieglu XVIII. En fin que se volvió un símbolu de los habitantes de la Nueva España.[10]
Ente 1810 y 1821 l'usu de l'águila mexicana yera del tou aceptada, pa empecipiar Miguel Hidalgo y Costilla, Ignacio Allende y Juan Aldama non solo usaron la figura de Nuesa Señora de Guadalupe p'abanderar a les huestes insurxentes, tamién Ignacio Allende y nun sería estrañu que Juan Aldama, mando preparar un par de banderes que güei conocemos como Banderes ximielgues de Allende que teníen dos frentes, el principal cola imaxe coronada de Nuesa Señora de Guadalupe como símbolu de la Nueva España y pel llau contrariu un bien estremable escudu que'l so centru tien una águila mexicana, estes banderes ximielgues fueron escaecíes mientres doscientos años yá que fueron prindaes polos Realistes en 1811 y unviaes a España en 1814 onde tuvieron hasta l'añu de 2010 como troféu de guerra.[16]
Depués d'eso la idea d'un escudu nacional foi una de les bases pa dar a entender la soberanía del pueblu americanu (indíxenes, mestizos y criollos) en contra del gobiernu de los españoles (los llamaos Gachupines), d'esi primer escudu o gran sellu nacional nun se conoz nengún documentu que lu oficializara, pero foi llargamente usáu polos insurxentes, na bandera de José María Morelos y nos sellos propios d'Ignacio López Rayón y José Sixto Verduzco no que fuera la llamada Suprema Xunta Nacional Americana o Suprema Xunta Gubernativa d'América. Esi primer escudu estremar por ser bien paecíu al que s'usaba popularmente na ciudá de Méxicu, formáu por una ponte d'arcos romanos, de normal trés, sobre'l cual álzase un nopal con frutos, nel cual pósase una águila coles ales estendíes y la cual esta coronada, al so alredor atópense distintes armes y banderes que se suponen son trofeos de guerra, nesa primer representación nunca sostién l'águila nel picu una culiebra y ye bien común atopalo acomuñáu al nome de Fernandu VII. Esti primer gobiernu solo controlo delles zones del país ente 1811 y 1813, y terminó per desfacer se ensin faer llograr un verdaderu gobiernu.[17]
Depués ente a 1813 y 1815 entamóse'l Congresu de Anáhuac quien si tenía la forma d'un gobiernu propiu, y quien dio'l pasu pa la creación formal de los primeros símbolos patrios, con trés distintos banderes y un gran sellu y escudu de la nación, esti postreru promulgáu pol xeneral José María Morelos nun decretu del 3 de xunetu de 1815, onde amás yá se noma a la nación como Méxicu ensin amesta-y los otros nomes con qu'hasta entós se -y nomaba, América Septentrional, América Mexicana o América. Esi primer decretu dicía:[18][19][17]
Que'l Supremu Congresu Mexicanu, queriendo conformase nun tou coles costumes que'l derechu de xentes introdució nos gobiernos soberanos, y topándose nel casu de reformar l'antiguu escudu d'armes con cuenta de que esti postreru sírva-y de distintivu, asina pa reconocer el so pabellón como p'autorizar les sos providencies, diplomes y toa clase de preseos propios de les sos altes y soberanes funciones, decretó:"Qu'anque sían firmes y valederos los despachos daos enantes col primer sellu que se dicía de la Suprema Xunta, pero que d'equí d'equí p'arriba reconócense por sables y gran sellu de la República Mexicana, les siguientes:
"Nun escudu de campu de plata asitiaráse una Águila de pies con una culiebra nel picu y folgando sobre un nopal cargáu de frutu, que'l so tueru ta afitáu nel centru d'una llaguna. Afataren l'escudu trofeos de guerra, y va asitiase na parte cimera del mesmu una corona cívica de lloréu por que'l so centru travesara una cinta con esta inscripción: Independencia Mexicana, añu de mil ochocientos diez. Estes armes formaren el Gran Sellu de la Nación, col cual autorizárense los decretos en que se sancionen les lleis, los poderes de los plenipotenciarios y demás ministros diplomáticos, los despachos de toa clase d'emplegaos, los qu'expediera'l Supremu Tribunal de Xusticia, y los pasaportes pa naciones estranxeres, ensin que nengún xefe nin maxistráu subalternu pueda usalo.(Sic)[19]
Esti sellu tuvo solo una vida llindada a la del Congresu de Anáhuac dempués de lo que dexó d'usase anque al paecer nunca s'escaeció, por casu el Xeneral Vicente Guerrero uso un resello pa les monedes que claramente recuerda un escudu nacional, inclusive cola corona de encina y lloréu, otros insurxentes usaron resellos similares.[17]
Depués de la independencia y entá sol gobiernu de la Primer Rexencia expédese una orde pa esclariar la forma y usu de los colores de la bandera nacional, este diz:[17]
Orde. Desígnase l'escudu d'armes del imperiu, y los colores del so pabellón.Payares 2 de 1821.
Enterada la soberana xunta provisional gubernativa d'esti imperiu, de lo espuesto V. Y. d'orde de la rexencia con feches 6 y 16 del inmediatu Ochobre, manifestando la necesidá de determinar l'escudu d'armes imperiales, y los sellos que tienen de sirvir pa l'autenticidá de ciertos papeles, y les qu'hai tamién d'afitar el pabellón nacional, resolvió lo primero: que les armes del imperiu pa toles clases de sellos, seya solamente'l nopal nacíu d'una peña que sale de la llaguna, y sobre él parada, nel pie esquierdu, una águila con corona imperial.
Lo segundo: que'l pabellón nacional y banderes del exércitu tendrán de ser tricolores, adoptándose los colores verde, blancu y encarnáu en faxes verticales, y dibuxándose na blanca una águila coronada; tou na forma que presenta l'axuntu diseñu.
Payares 2 de 1821.(Sic)[20]
Lo cual esclarióse y formalizo pol decretu del 7 de xineru de 1822 que s'emitió colos modelos dichos y que los sos orixinales perdiéronse anque perduren munchos exemplos en monedes de la dómina.[17]
Decretu. Escudu d'armes del imperiu y sellos que tienen de sirvir.Xineru 7 de 1822
Habiendo tomáu en considerancia la soberana xunta provisional gubernativa del imperiu, la necesidá qu'hai de determinar l'escudu de les armes imperiales, y los sellos que tienen de sirvir pa l'autenticidá de ciertos papeles, como coles mesmes la d'afitar el pabellón nacional, tuvo a bien decretar y decreta: lo primero, que les armes del imperiu, pa toa clase de sellos seya solamente'l nopal nacíu d'una peña que sale de la llaguna, y sobre él parada nel pie esquierdu, una águila con corona imperial: lo segundo, que'l pabellón nacional y banderes del exércitu tendrán de ser tricolores, adoptándose perpetuamente los colores verde, blancu y encarnáu en faxes verticales, y dibuxándose na blanca una águila coronada, tou na forma que presenta'l diseñu.(Sic)[21]
Esi primer diseñu del escudu estrémase sobremanera por ser una águila bien delgada, con ales asitiaes escontra tres del cuerpu como si acabara de posase y qu'enxamás sostién una culiebra, nin esta coronada por cañes de lloréu o olivo.[17]
Tres la cayida del Primer Imperiu Mexicanu, el Primer Congresu Constituyente decreto un nuevu escudu'l 14 d'abril de 1823, que dicía:[23]
Decretu.Escudu d'armes y pabellón nacional.Abril 14 de 1823
El soberanu congresu constituyente mexicanu, por cuenta de la consulta de gobiernu, de 9 de corriente, sobre si hai de variase o non l'escudu d'armes y pabellón nacional, sirvióse decretar.
1º.- Que'l escudu seya a l'águila mexica, parada nel pie esquierdu, sobre un nopal que naza d'una peña ente les agües de la llaguna, y garrando col derechu una culiebra n'actitú de despedazarla col picu; y que orlen esti blasón dos rames, la una de lloréu, y la otra de encina, conforme'l diseñu qu'usaba'l gobiernu de los primeros defensores de la independencia.
2º.- Qu'en cuanto al pabellón nacional, tar al adoptáu hasta equí, cola única diferencia d'asitiar l'águila ensin corona, lo mesmo que tendrá de faese nel escudu.(Sic)[23]
Como puede lleese les diferencies ente dambos escudos son simples, al segundu faltáralu la corona y amestárase-y la corona d'olivar y lloréu, mesmu que se rellacionaben col réxime políticu de la República. Esti escudu nunca foi suprimíu o camudáu en forma oficial polos gobiernos republicanos de Méxicu, tanto federalistes como centralistes ente 1823 y 1879, anque na práutica esistieron ensame de diseños, ente los cualos el más popular yera solo formáu pola águila y la culiebra ensin nopales o corona de lloréu y olivo, exemplu d'eso puédese ver nel escudu de la bandera del Batallón de San Blas, per otru llau mientres la revolución d'Ayutla y la Guerra de Reforma los grupos lliberales amosaben a l'águila mirando escontra'l color verde, a la izquierda del observador, pa estremase de los grupos conservadores, en que los sos escudos les águiles miraben en candia o a la derecha.[17][24]
Mientres el periodu que toma'l llamáu Segundu Imperiu Mexicanu, ente 1863 y 1867 asocedió pal gobiernu monárquicu tres cambios nel diseñu del escudu nacional. El primeru d'ellos diose sol gobiernu de la Rexencia del Imperiu quien ufiertaba al archiduque Maximiliano la corona de Méxicu, nesti primer decretu del 20 de setiembre de 1863 descríbese como:[17][26]
…LA REXENCIA DEL IMPERIU MEXICANU, en vista del dictame del Sub-secretariu d'Estáu de Negocios Estranxeros, decreta:Artículu únicu. En delantre, l'escudu d'armes del Imperiu va ser según la siguiente descripción: Nel centru d'un mantu imperial, recoyíu nos sos estremos, formando pabellón, con un llazu tricolor, verde, blancu y encarnáu, col lema RELIXÓN, INDEPENDENCIA Y UNIÓN, rematando la parte cimera d'aquel con una corona de la mesma clase, va tar l'Águila Mexicana dientro d'un escudu realzáu, na actitú de siempre, esto ye, de pies sobre'l nopal, y la culiebra garrada col picu y una garra: na cabeza va tener la corona imperial.
A lo cimero del escudu va haber el moñu de siete plumes, de los antiguos Monarques Azteques: a los llaos d'ésti veránse a la derecha, nuna maza, la mano de la Xusticia, y a la izquierda el Cetru Imperial. A la metá de les bandes del escudu van representase, n'unu, la macana, y nel otru'l carcax. Estos cuatro emblemes van apaecer como si tuvieren asitiaos detrás del escudu, viéndose solo la parte principal d'ellos.
Del carcax y la macana va escolgar el collar de la Gran Cruz de la Orde Imperial de Guadalupe, sirviendo ésti de términu a tol blasón d'armes, n'unión de los ramos de lloréu y de encina, que siempres tuvieron les de la Nación.
Esti escudu, que'l so diseñu circular col presente decreto, simboliza l'antigua Monarquía Mexicana; la Soberanía Nacional adquirida pola Independencia en 1821, y l'ereición del Imperiu Sancionada últimamente.
El Sub-secretariu d'Estáu y Negocios Estranxeros queda encargáu del cumplimientu d'esti decretu.
Dau nel Palaciu Imperial de Méxicu, a 20 de setiembre de 1863.-Juan N. Almonte.-José Mariano de Salas.-Juan B.Ormaechea. (Sic)[17]
Un modelu d'esti escudu atopar nel Muséu d'Historia Mexicana na ciudá de Monterrey, por dalguna razón esti escudu venceyóse a l Primer Imperiu Mexicanu el cual nun lo uso a diferencia de la Casa Imperial d'Agustín de Iturbide quien lo adoptó como propiu y hasta güei siguir usando.[27][17]
Tres esi decretu dio l'aceptación y llegada a Méxicu de Maximiliano y la so esposa Carlota, quien al paecer nun-yos gusto'l diseñu anterior o a cencielles usaron unu más propiu a la so costume, por eso'l 18 de xunu de 1864, el yá llamáu Maximiliano I de Méxicu promulgo un decretu pol cual daba un nuevu escudu a la nación monárquica, pero esti decretu basar en modelos que al paecer nunca se crearon y en bona midida quedó nel olvidu. Esti decretu dicía:[17]
”MAXIMILIANO, Emperador de Méxicu:DECRETEMOS y decretamos lo siguiente:
Art. 1º. L'Escudu d'armes del Imperiu ye'l que señala'l modelu númberu 1.
Art. 2º. Les banderes del Estáu son les que se designen nel modelu númberu 2.
Art. 3º. Arriendes d'ello, queden derogaes toles disposiciones anteriores qu'esisten sobre esta materia.
Esti decretu depositar nos Archivos del Imperiu, publicar na forma debida pal so puntual cumplimientu.
Dau nel palaciu de Méxicu, a 18 de xunu de 1864.-MAXIMILIANO…(Sic)[17]
Esti decretu como se dixo antes nun tuvo de tener muncho espardimientu por eso'l 1 de payares de 1865 promúlgose un nuevu decretu onde describía l'escudu oficial. Este dicía:[17]
”MAXIMILIANO, EMPERADOR DE Méxicu:Vistu lo determinao nel Art. 78 del Estatutu.[28]
DECRETAMOS
L'Escudu d'armes del Imperiu ye de forma oval y campu azul: lleva nel centru l'águila del Anáhuac, de perfil pasante, sostenida por un nopal, soportáu por una roca anubierta d'agua, y esgañando la culiebra: la bordura ye d'oru, cargada de los ramos de encina y lloréu, timbrado cola corona imperial: por soporte tien los dos Grifos de les armes de Los nuesos mayores, metá, la parte cimera negra y l'inferior d'oru; y por detrás en sotuer el cetru y la espada: ta arrodiada del collar de la Orde de l'Águila Mexicana, y por divisa: “Equidad na Xusticia”. Tou conforme al modelu que s'acompaña, señaláu col númberu 1.
Los colores del pabellón nacional son: el verde, el blancu y colloráu, asitiaos paralelamente al estil nel mesmu orde en que se numberen y n'iguales dimensiones cada unu.
Los adornos del Imperial son, l'Escudu d'armes sobre'l color blancu, y cuatro águiles sobre'l nopal, coronaes, nos cuatro ángulos del pabellón.
El de guerra nun tien más adornu que l'águila coronada sobre'l nopal nel centru del color blancu.
Por que la forma seya regular y una sola, va curiase dar a los pabellones a lo llargo dobles dimensiones qu'a lo ancho; a les banderes de los cuerpos iguales dimensiones a lo llargo qu'a lo ancho, y que'l gallardete seya venti veces más llargu qu'anchu na so nacencia, como se pon a la vista per mediu de los diseños axuntos a esti decretu, na estampa marcada como númberu 2.
El nuesu Ministru d'Estáu queda encargáu de la execución d'esti decretu.
Dau en Méxicu, a 1o. de payares de 1865.-MAXIMILIANO…(Sic)[17]
Obviamente esti decretu non duru más que l'imperiu y namái s'aplicó onde'l so poder llegó. N'este mesmu contestu tiense un modelu d'escudu nel Muséu d'Historia Mexicana na ciudá de Monterrey, qu'inclúi un mantu imperial sobre l'Escudu d'armes del Imperiu, créese qu'esta versión foi un diseñu pa usu esclusivu del emperador o la so familia.[29][17]
Como se dixo antes l'escudu foi bien variáu, respetándose bien pocu'l diseñu orixinal, ente 1846 y 1879 los gobiernos federalistes y grupos lliberales tendieron a usar diseños inspiraos n'águiles imperiales franceses, que fluctuaron ente postures llaterales y frontales de l'águila, siendo la postrera la más avezada, nesi mesma dómina foi común que-y punxeren les inscripciones “República Mexicana” y en menor grau “Estaos Xuníos Mexicanos”, amás d'eso amestábense-y banderes, armes, Gorru Frigio, soles, rayos solares y munches otres coses.[17]
Polo anterior depués de llegar al gobiernu pol Plan de Tuxtepec, l'entós presidente Porfirio Díaz dar a la xera de normalizar el caóticu usu del escudu, emitiendo un decretu qu'en bona midida regulo l'usu y el modelu del escudu. Anque esti solu foi una circular onde l'entós Secretariu d'Instrucción Pública Diez Gutiérrez fixo saber que taba a valir el decretu del 14 d'abril de 1823, y que tenía d'usase esi escudu como l'oficial, esta circular del 30 d'avientu de 1880, foi un pocu ambigua yá que nun esistía un modelu conocíu del orixinal polo cual diose la encomienda al artista Tomas de la Peña el diseñu d'un modelu, el so diseñu nun s'estremó enforma del modelu xeneral afrancesando que se venía usando dende 1846, esi diseñu usar con delles variaciones hasta 1916, anque en 1898 dar a conocer otru diseñu que nun s'estremaba enforma del anterior, dizse qu'inclusive yera un pocu más xermánicu que afrancesáu, el diseñu foi obra de Juan de Dios Fernández y al usase cerca de les festividaes del Centenariu de la Independencia Mexicana conocióse-y popularmente como l'Águila del Centenariu, y non solo pola fiesta yá que foi l'águila que s'acuñó nel frente de les monedes llamaes Centenariu, esta versión del escudu a pesar de yá nun ser la oficial usar hasta los años cuarenta en monedes de cursu llegal.[32][33][34]
Mientres la primer etapa de la Revolución Mexicana dambos bandos usaron los modelos d'escudu del porfiriato, pero al ser bien heteroxéneos los grupos revolucionarios nun foi inusual que cada unu fixera'l so propiu escudu como fuera antaño, d'esta forma mientres la segunda etapa de la Revolución cuando Victoriano Huerta yá tomara'l poder presidencial y el Gobernador del estáu de Coahuila, Venustiano Carranza remontar contra'l so gobiernu, l'usu d'un mesmu diseñu causa dellos conflictos polo que'l llamáu Primer Xefe del Exércitu Constitucionalista en 1914 pocu dempués d'empecipiada la guerra manda faer un diseñu qu'identifique claramente a les tropes del Exércitu Constitucionalista de les tropes del Exércitu Federal, esi diseñu foi obra del artista Antonio Gómez R. y tuvo ensin oficializar hasta 1916 cuando'l grupu carrancista impunxérase al grupu revolucionariu que sofitaba al gobiernu emanado de la Convención d'Aguascalientes, d'esta manera y próximu a realizar el Congresu Constituyente de 1917, Venustiano Carranza promulga un decretu'l 21 de setiembre de 1916 que lo fai oficial y el cual diz:[17][35]
Don Venustiano Carranza Xefe del Exércitu Constitucionalista, encargáu del Poder Executivu de la Unión, n'usu de les facultaes de que toi investido, y,Considerando: que se topa vixente'l decretu de 14 d'abril de 1823, pol que dispunxo'l Soberanu Congresu Constituyente que l'escudu nacional “sía l'águila mexicana, parada nel pie esquierdu sobre un nopal que naza d'una peña ente les agües de la llaguna, y garrando col derechu una culiebra n'actitú de despedazarla col picu; y que orlen esti blasón dos rames, la una de lloréu, y la otra de encina, conforme al diseñu qu'usaba'l Gobiernu de los primeros defensores de la independencia”, y.
Considerando: tamién, qu'esti decretu emprestóse a distintes interpretaciones na so espresión gráfica, dando llugar a una infinita variedá nes figures de les águiles usaes poles diverses autoridaes de la República, faltando asina una forma precisa d'escudu nacional,
Tuvi a bien expedir el siguiente decretu:
Artículu únicu. L'escudu nacional, que'l so modelu depositar y conserva na direición na Direición Xeneral de Belles Artes, ye l'únicu que tien d'usase poles autoridaes civiles y militares de la República, y polos representantes diplomáticos y cónsules acreditaos nel estranxeru. van distribuyise copies d'esti modelu a los gobernadores de les entidaes federatives y a les oficines públiques dependientes del Gobiernu Federal. Esti decretu empezara a rexir dende'l día primeru d'ochobre próximu. Poro, mandu imprímase, publique, circule y déase-y el debíu cumplimientu.
Dau nel Palaciu del Poder Executivu Federal, en Méxicu a los venti díes del mes de setiembre de 1916.-Venustiano Carranza.-Robla – al ciudadanu inxenieru Félix F. Palavicini, Subsecretariu d'Instrucción Pública y Belles Artes.
Trescribir a usté pa la so conocencia y fines consiguientes.
Constitución y Reformes. Méxicu, setiembre 21 de 1916.- L'encargáu del Despachu, Felix F. Palavicini.[17][36]
El modelu d'esti escudu paez que nunca se depositó na Direición Xeneral de Belles Artes y que'l modelu que sobrevivió a la revolución yera en blancu y negru polo que nun hubo muncha coherencia na so coloración per parte de les munches instituciones públiques y privaes que lo copiaron, inclusive depués de 1918 apaeció un modelu obra de Manuel Carrera Stampa el cual nunca foi oficial pero usóse como tal.[17][35]
Depués mientres la cuarta y quinta etapa de la Revolución Mexicana los grupos políticos qu'operaron mientres el llamáu Maximato quixeron dixebrase del so pasáu carrancista, llevándose a cabu una especie de concursu pa escoyer un nuevu diseñu del escudu, d'esti concursu llindáu a ciertes persones foi ganador l'artista Jorge Encino, quien propunxo dos diseños unu con una corona de lloréu y encina completa que sirviría pa poner nes banderes y otru diseñu con una corona curtia de lloréu y encina que se completa col nome completu del país “ESTAOS XUNÍOS MEXICANOS” que s'usaría pa documentos, monedes, medayes y sellos, esti diseñu carauterizar por camudar el tradicional peñón del que naz el nopal por un símbolu de tierra del idioma pictográficu náhuatl, amás de tar inscritu nun círculu de greques en forma de picos y tener la frase escrita con lletres de tipu Art Nouveau. Esti diseñu formalizar por mediu d'un decretu del 5 de febreru de 1934, el decretu dicía entós:[17][35]
El C. Presidente Constitucional Sustitutu de los Estaos Xuníos Mexicanos, sirvióse dirixime'l siguiente decretu:“ABELARDO L. RODRIGUEZ, Presidente Constitucional Sustitutu de los Estaos Xuníos Mexicanos, a los sos habitantes, sabéi:
Qu'en usu de la facultá que me confier la fracción I del artículu 89 de la Constitución Xeneral de la República; y
CONSIDERANDO: Qu'en 14 d'abril 1823 el Soberanu Congresu Constituyente expedió un decretu pol qu'afitó les carauterístiques que tendría de tener l'Escudu Nacional, como símbolu de les idees y de los sentimientos qu'informaron el nuevu réxime de la Nación, determinando que l'Escudu afacer al usáu pol Gobiernu de nos primeros defensores de la Independencia:
CONSIDERANDO: Que col intre del tiempu y traviés de les vicisitúes polítiques de la nuesa naciente nacionalidá, esi escudu foi sufriendo dellos cambeos, anque calteniendo, con especialidá, so los rexímenes republicanos, les traces esenciales que señaló'l decretu de 14 d'abril de 1823;
CONSIDERANDO: Que tales discrepancies de la composición artística del Escudu Nacional dieron orixe a diverses iniciatives, tendientes a imprimi-y la debida unidá y distintes midíes empuestes a llograla, y que con esi fin el Primer Xefe del Exércitu Constitucionalista expedió, en 21 de setiembre de 1916, un decretu nel que, reconociéndose la inconveniencia de que l'Escudu Nacional tuviera distintes interpretaciones gráfiques, mandóse depositar na Direición Xeneral de Belles Artes el modelu escoyíu, acordies colos antecedentes históricos y el conceutu primitivu que-y dio orixe, previniéndose que sería al únicu qu'en delantre tendría d'usase poles autoridaes civiles y militares y polos representantes diplomáticos y cónsules acreditaos nel estranxeru;
CONSIDERANDO: Que'l aludíu decretu de 21 de setiembre de 1916 nun llegó a surtir los sos efeutos por non faese'l depósitu mandáu, lo que motiva la subsistencia de diverses interpretaciones gráfiques;
CONSIDERANDO: Que l'adopción d'un modelu definitivu del Escudu Nacional constitúi una necesidá inaplazable por ser el símbolu de la nacionalidá mesma, l'emblema en que se recuerden y compendien les tradiciones, les lluches heroiques que'l pueblu sostuvo pola so llibertá, los acontecimientos más culminantes de la nuesa historia y entá les carauterístiques esenciales de la raza.
Poles considerancia espuestes, y en cumplimientu de les disposiciones llegales mentaes, tuvi a bien expedir el siguiente
DECRETU
Artículu 1°. Adóptense como modelos del Escudu Nacional, pa los sos diversos usos, los que, debidamente autenticados coles firmes del Presidente de la República, del Presidente de la Comisión Permanente del Congresu de la Unión, del Presidente de la Suprema Corte de Xusticia y de los Secretarios d'Estáu, depositar con esta fecha nel Archivu Xeneral de la Nación, y de los cualos va caltenese copia, autenticada tamién nel Muséu Nacional d'Arqueoloxía y Etnografía.
Un tanto del modelu pa monedes y medayes va apurrir pa la so guarda a la Casa de Moneda.
Artículu 2°. Dichu Escudu, nos sos respeutivos modelos, va ser l'únicu qu'en delantre van ostentar les banderes, monedes, medayes y correspondencia de toles oficines públiques del país, según los Escudos de les Embaxaes, Llegaciones y Consulaos nel estranxeru.
Artículu 3°. Queden prohibíes les reproducciones que s'estremen de los modelos adoptaos pol presente decreto.
TRANSITORIU
Artículu únicu. Dar# en faer les reproducciones y copies necesaries de los modelos pa unviales a toles dependencies de l'Alministración Pública, cola indicación de que, a la brevedá posible, imponer nos sos servicios.
En cumplimientu de lo dispuesto pola fracción I del artículu 89 de la Constitución Política de los Estaos Xuníos Mexicanos y pa la so debida publicación y observancia, promulgo'l presente decreto na residencia del Poder Executivu Federal, na ciudá de Méxicu, D.F., a los cinco díes del mes de febreru de mil novecientos trenta y cuatro. - A.L. Rodríguez. - Robla. El Secretariu d'Estáu y del Despachu de Gobernación, Eduardo Vasconcelos. Robla”.
Lo que comunico a usté pa la so publicación y demás fines.
Sufraxu Efeutivu. Non Reeleición.
Méxicu. D.F., a 5 de febreru de 1934. - El Secretariu de Gobernación, Eduardo Vasconcelos. - Robla.[37]
Por esti nuevu diseñu tamién se formalizo'l llamáu Día de la Bandera y Escudu Nacional que se celebra dende entós cada 24 de febreru. Esti escudu de 1934 siguió n'usu hasta 1968, anque pa 1966 yá yera notable'l so pocu usu, tal que s'amosaba nel modelu, pa principiu de cuentes suprimiérase-y el círculu esterior, depués d'eso habíase esaniciáu'l nome oficial del país, o camudáu'l tipu de lletra al nome completu del país, usábase indistintamente'l modelu pa bandera y l'usáu pa papales, sellos, monedes, etc., adicionalmente a eso usaron dos diseños con solo llinies negres que sirviríen pa les impresiones a una tinta en documentos oficiales, sellos, monedes, baxorrelieves y otros usos similares, estos diseños nunca s'oficializaron anque si usáronse.[35][17]
Por tola serie de problemes dichos col so usu del escudu y tamién cola bandera, ye que'l 30 de setiembre de 1966 el Congresu de la Unión en base al Art. 73, seición XXIX-b de la Constitución de 1917 abre un concursu pa escoyer un nuevu diseñu del escudu y la bandera, al empar que da entrada a una iniciativa pa crear una llei que formalice y esclarie el so usu, esa primer llei recibió'l nome de Llei sobre les carauterístiques y l'usu del Escudu, la Bandera y l'Himnu Nacionales, foi aprobada pol congresu'l 23 d'avientu de 1967 y publicada nel Diariu Oficial de la Federación el 17 d'agostu de 1968.[17][35]
El nuevu modelu que foi presentáu'l 24 de febreru de 1969 foi obra de los arquiteutos Pedro Moctezuma Díaz Infante y Francisco Eppens Helguera, el so diseñu estremábase sobremanera del modelu de 1934 en qu'usa un glifo náhuatl pa representar el llagu, que ye afatáu con glifos de cascoxos y xoyes. Pero como'l casu anterior la so representación tuvo problemes, de principiu, nun se previo un modelu pa impresiones a una tinta, por eso en 1984 creóse una nueva llei, que con cambeos y amiestes posteriores ye la vixente Llei sobre l'Escudu, la Bandera y l'Himnu Nacionales.[17][35][39][40]
Variantes del Escudu Nacional de Méxicu usar en forma oficial fora de Méxicu.
Escudu o Sellu | Descripción | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Como parte del escudu del estáu federáu de Nuevu Méxicu nos Estaos Xuníos d'América, como una especie de remembranza sobre la soberanía que tenía sobre'l territoriu hasta la Guerra Méxicu-Estauxunidense ente 1846 a 1848, esti escudu con variaciones menores úsase oficialmente dende 1850. |
Insinia | Descripción | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
La ciudá de Los Angeles tien nel so escudu un cambéu del escudu nacional mexicanu, na so división interna, inferior, derecha. Nun confundir col Condáu de Los Angeles o la Zona Metropolitana de los Ánxeles. Esti escudu con variaciones mínimes ye oficial dende 1905.[41][42] |
Insinia | Descripción | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Como parte del escudu del 1° Reximientu con base en Aubagne onde s'atopa'l Cuartel Xeneral de la Lexón Estranxera Francesa, esto n'alcordanza de la Batalla de Camarón, asocedida mientres la Intervención Francesa en Méxicu'l 30 d'abril de 1863 y tamién en 1862, que dientro de la doctrina de la Lexón representa'l mayor sacrificiu que tuvo de dar la Lexón pola so patria adoptiva y que cada añu celebren y conmemoren al usar esa fecha pa realizar xurar de bandera a los nuevos reclutes; Adicionalmente pol mesmu motivu úsense los colores verde, colloráu y negru, nos símbolos de la Lexón, el color negru usar en sustitución del blancu como símbolu de duelu. |
Esti artículu o seición necesita referencies qu'apaezan nuna publicación acreitada, como revistes especializaes, monografíes, prensa diaria o páxines d'Internet fiables. |
Plantía:Formatu de referencies