Fritz Haber (9 d'avientu de 1868, Wrocław – 29 de xineru de 1934, Basilea) foi un químicu alemán,[15] gallardoniáu col Premiu Nobel de Química de 1918 por desenvolver la síntesis del amoniacu, importante para fertilizantes y quimica.[16] Haber, xunto con Max Born, propunxo'l ciclu de Born-Haber como un métodu pa evaluar la enerxía reticular d'un sólidu iónicu. Tamién foi descritu como'l padre de la guerra química» pol so trabayu sobre'l desenvolvimientu y esplegue del gas dicloro (d'antiguo cloru) y otros gases venenosos mientres la Primer Guerra Mundial.
Nació en Breslau, Prusia (güei Wrocław, Polonia), nuna familia xudía asquenazí. La suya yera una de les más antigües families de la ciudá. Haber convirtióse más tarde por conveniencia del xudaísmu al cristianismu. La so madre morrió mientres el partu. El so padre yera un comerciante bien conocíu na ciudá. Dende 1886 hasta 1891, estudió na Universidá de Heidelberg con Robert Bunsen, de la Universidá de Berlín (na actualidá la Universidá Humboldt de Berlín) nel grupu d'August Wilhelm von Hofmann, y na Escuela Téunica Cimera de Charlottenburg (güei la Universidá Téunica de Berlín) con Carl Theodor Liebermann. Casóse con Clara Immerwahr en 1901. Clara tamién yera una química y opúnxose al trabayu d'Haber na guerra química. Dempués d'un discutiniu con Haber sobre la tema, ella suicidóse. El so fíu, Hermann, nacíu en 1902, más tarde quitóse igualmente la vida por avergoñase del trabayu del so padre, la guerra química. Antes d'empecipiar la so propia carrera académica, trabayó nel negociu químicu del so padre y nel Institutu Federal Suizu de Teunoloxía en Zúrich con Georg Lunge.
Mientres la so estancia na Universidá de Karlsruhe dende 1894 hasta 1911, Fritz Haber y Carl Bosch desenvolvieron el procesu d'Haber, que ye la síntesis catalítica del amoniacu a partir del dihidrógeno y el dinitrógeno atmosféricu en condiciones d'alta temperatura y presión [4].
En 1918 recibió'l Premiu Nobel de Química por esti trabayu.
El procesu Haber-Bosch foi un finxu na industria químico, yá que independizó la síntesis del amoniacu y de productos nitrogenados, tales como fertilizantes, esplosivos y materies primes químiques, de los depósitos naturales, especialmente'l nitratu de sodiu (salitre), del cual Chile yera unu de los principales (y cuasi únicu) productores. La producción de nitratu natural estrayíu en Chile amenorgar de 2,5 millones de tonelaes métriques en 1925 (vendíes a 45 dólares per tonelada emplegando a 60 000 trabayadores) a solu 800 000 tonelaes en 1934 (a un preciu de 19 dólares per tonelada emplegando a 14 133 trabayadores).
Coles mesmes investigó les reacciones de combustión, la separación del oru de l'agua del mar, los efeutos d'absorción, la electroquímica y la investigación de radicales llibres (ver reactivu de Fenton). Una gran parte de la so obra dende 1911 hasta 1933 llevar a cabu nel Institutu Kaiser Wilhelm pa Química Física y Electroquímica en Berlín-Dahlem. En 1953, esti institutu foi rebautizado col so nome. Dacuando atribúyese-y, equivocadamente, la primer síntesis del MDMA (que foi sintetizáu per primer vegada pol químicu de Merck KGaA, Anton Köllisch, en 1912).
Haber desempeñó un papel importante nel desenvolvimientu de la guerra química na Primer Guerra Mundial. Parte d'esti trabayu incluyía'l desenvolvimientu de les mázcares de gas con filtros absorbentes. Amás de dirixir los equipos de desenvolvimientu de gas dicloro y otros gases letales pa ser emplegaos na guerra de trincheres, Haber foi l'encargáu de personal pa la lliberación d'estos gases a pesar de tar prohibíos pola Convención de L'Haya de 1907 (de la que Alemaña yera un país signatario). Los futuros premios Nobel James Franck, Gustav Hertz y Otto Hahn fueron soldaos de gas na unidá d'Haber.
La guerra del gas na Primer Guerra Mundial foi, per un sitiu, la guerra de los químicos, con Haber engarráu al francés premiu Nobel de Química Victor Grignard. Tocantes a la guerra y la paz, Haber dixo una vegada: "En tiempu de paz, un científicu pertenez al mundu, pero en tiempu de guerra pertenez al so país".
La so primer esposa, Clara, compañera química y la primer muyer que llogró un doctoráu na Universidá de Wrocław, suicidar con un revólver nel so xardín, posiblemente en respuesta a qu'Haber supervisara personalmente'l primer usu con ésitu del dicloro na Segunda Batalla de Ypres, el 22 d'abril de 1915. Pegóse un tiru nel corazón el 15 de mayu, y morrió al poco. Esa mesma mañana, Haber foi al Frente Oriental pa supervisar la lliberación de gas contra los rusos.
Haber foi un patriota alemán que taba arguyosu del so serviciu mientres la Primer Guerra Mundial, polo que foi condecoráu. Inclusive'l Káiser dio-y el grau de capitán, casu raru pa un científicu demasiáu vieyu pa cumplir el serviciu militar.
Nos sos estudios sobre los efeutos del gas venenoso, Haber señaló que la esposición mientres enforma tiempu a una baxa concentración d'un gas venenoso de cutiu tenía'l mesmu efeutu (la muerte) que la esposición a una alta concentración mientres un curtiu tiempu. Formuló una simple rellación matemática ente la concentración del gas y el tiempu d'esposición necesariu. Esta rellación conozse como la regla d'Haber.
Haber defendió la guerra del gas contra les acusaciones de que yera inhumana, diciendo que la muerte yera la muerte, per cualesquier mediu que se infligiera. Mientres la década de 1920, los científicos que trabayaben nel so institutu desenvolvieron la formulación del gas cianuru Zyklon A, que foi utilizáu como insecticida, sobremanera como fumigante nos almacenes de granu. Los nazis refinaron el trabayu orixinal d'Haber en Zyklon B, una variante letal. Mientres l'Holocaustu emplegar nes cámares de gas n'Auschwitz-Birkenau y otros campos na campaña nazi d'estermín de xudíos, xitanos y otros consideraos pol Tercer Reich como races inferiores o non deseyaos socialmente.
Na década de 1920, Haber buscó exhaustivamente un métodu pa estrayer l'oru de l'agua del mar y publicó una serie de trabayos científicos sobre la tema. Dempués d'años d'investigación, concluyó que la concentración d'oru disuelto na agua del mar yera enforma menor que la informada por investigadores anteriores, y que la estracción d'oru de l'agua del mar nun yera rentable.
El xeniu d'Haber foi reconocíu polos nazis, que-y ufiertaron una financiamientu especial pa siguir les sos investigaciones sobre armes. Pero como fuera qu'a los sos compañeros científicos xudíos yá los prohibieren trabayar nel Reich, dexó Alemaña en 1933. El so Premiu Nobel de Química, y les aportaciones posteriores a los esfuercios de guerra d'Alemaña en forma de fertilizantes químicos, esplosivos y municiones de venenu, nun fueron abondos pa evitar el bilordiu final del so heriedu pol réxime nazi.
Treslladar a Cambridge, Inglaterra, xunto col so asistente J. J. Weiss, mientres unos meses, nos que Ernest Rutherford negóse deliberadamente a da-y la mano pola so implicación na guerra con gases venenosos. Haber recibió la ufierta de Chaim Weizmann pal cargu de direutor nel Institutu Sieff Investigación (agora'l Institutu Weizmann), en Rehovot, nel Mandatu de Palestina, y aceptar. Salió de viaxe a lo que ye güei Israel en xineru de 1934, dempués de recuperase d'un ataque al corazón. La so mala salú amenorgó la so capacidá de valise por sigo mesmu y el 29 de xineru de 1934, a la edá de 65 años, morrió de insuficiencia cardiaca nun hotel de Basilea, onde s'atopaba folgando nel so camín escontra'l Mediu Oriente. Foi incineráu y les sos cenices, xunto coles cenices de Clara, fueron soterraes nel campusantu de Hörnli, Basilea. Nel so testamentu ordenó que la so amplia biblioteca privada fuera donada al Instituto Sieff.
La familia inmediata d'Haber tamién salió d'Alemaña. La so segunda esposa, Charlotte, colos sos dos fíos, establecer n'Inglaterra. Hermann, fíu del so primer matrimoniu, emigró a los Estaos Xuníos mientres la Segunda Guerra Mundial. Suicidar en 1946. Otros miembros de la familia d'Haber morrieron en campos de concentración. Unu de los sos fíos, Ludwig ("Lutz") Fritz Haber (1921-2004), aportó a un eminente historiador de la guerra química na Primer Guerra Mundial y publicó un llibru tituláu La nube venenosa (1986).
La so principal obra titúlase Thermodynamik technischer Gasreaktionen (1905). La so segunda obra foi El mundu máxicu de la ciencia (1910).
Predecesor: Richard Martin Willstätter |
Premiu Nobel de Química 1918 |
Socesor: Walther Hermann Nernst |