Llangréu

Llangréu
Alministración
País	España
Autonomía	Principáu d'Asturies
Provincia	Provincia d'Asturies
Partíu xudicial	Llangréu
Tipu d'entidá	conceyu
Capital	Ciudá de Llangréu
Alcalde de Llangréu	Jesús Manuel Sánchez Antuña
Nome oficial	Langreo (es)
Xeografía
Coordenaes	43°18′18″N 5°41′40″W / 43.3051°N 5.6944°O
Superficie	82,46 km²
Llenda con	Siero, Samartín del Rei Aurelio, Mieres y Uviéu
Altitú media	1021 m
Demografía
Población	37 978 hab. (2023)
Densidá	460,56 hab/km²
Xentiliciu
Viviendes	18 940 (2011)
Más información
Estaya horaria	UTC+01:00
	langreo.as

Llangréu ye un conceyu d'Asturies. Llenda al norte con Siero, al oeste con Uviéu, al sur con Mieres y al este con Samartín del Rei Aurelio.

Topónimu

Magar que'l nome oficial del conceyu seya "Llangréu", dellos llingüistes caltienen qu'esti ye un hiperasturianismu y que "Llangreo" ye más correcto, d'alcuerdu cola fonética del asturianu central (nesta zona la "-u" en final de pallabra altera la vocal tónica y, polo tanto, si tuviera "-u" final, el nome habría ser *"Llangríu"). "Llangreo" ye, per otru llau, la única forma llingüísticamente asturiana recoyida na tradición oral del conceyu; caltiénse güei de manera relicta ente los llangreanos de más edá.^{[ensin referencies]}

Etimoloxía

La raíz celta lanka, langa pue tar nel orixe del topónimu. Significa pliegue del tarrén, valle y n'Asturies da llugar a una llarga serie de topónimos:

Lanca y Lancia (Asturies), Láncara (Lugo, con sufixu prerrománicu átonu), Langa (Zaragoza, Ávila, Soria), Langreo >> Llangréu^[1]

Xeografía

El conceyu tá formáu pola ciudá de Llangréu, onde viven 40.039 persones (INE 2009), formada dende 1983 coles antigües poblaciones de La Felguera, Sama, Ciañu, Riañu, Lada y Barros (anguaño nomaes distritos), y otros 200 llugares habitaos (pueblos y aldees) que s'alluguen na fastera rural del conceyu (destacando ente elles Tiuya, pueblu natal del famosu futbolista David Villa).

Los 82 quilómetros cuadraos del municipiu tán tamién dixebraos ente'l nucleu la ciudá (unos 7 km d'usu urbanu ya industrial) y l'ámbitu campesín (75 km de praos, viesques, mayaos y tierres de llabor).

Parroquies

Alministrativamente, el conceyu de Llangréu ta organizáu nes siguientes parroquies:

Nᵘ	Nome	Superficie (km²)	% superficie Llangréu	Población	% población Llangréu	Densidá (hab./km²)
1	Barros		n/d	17	0,040,04%	Error d'espresión: Operador round inesperáu
2	Ciañu		n/d	1086	2,862,86%	Error d'espresión: Operador round inesperáu
3	Lada		n/d	562	1,481,48%	Error d'espresión: Operador round inesperáu
4	La Felguera	10,12	12,2712,27%	609	1,61,6%	60,18
5	Riañu	11,23	13,6213,62%	436, 334	1148,911148,91%	Error d'espresión: Caráuter de puntuación "," non reconocíu.
6	Sama		n/d	341	0,90,9%	Error d'espresión: Operador round inesperáu
7	Tiuya		n/d	1019	2,682,68%	Error d'espresión: Operador round inesperáu
8	La Venta		n/d	231	0,610,61%	Error d'espresión: Operador round inesperáu

Historia

Les traces más antigües de Llangréu correspuenden a la cultura los castros: El Picu'l Castillu, en Ciañu, y el Castillu, en Riañu.

Dende la Edá Media yá nun esisten testimonios históricos terminantes. Nel añu 857, Ordoñu I fai una donación (a la ilesia de S. Salvador d'Uviéu) coles ermites de Sta. Olaya y S. Cosme y S. Damián, toes elles del territoriu de Llangréu. En 1075, Alfonsu VI entama otra donación a la ilesia d'Uviéu de territorios del valle de Llangréu; cola confirmación posterior la reina Urraca, tol territoriu de lo que güei ye'l conceyu pasó a propiedá la ilesia d'Uviéu.

Los infanzones llangreanos pleitiaron cola corona por tar en desalcuerdu cola dominación episcopal. El fallu foi-yos desfavoratible, lo cual marcó el carauter el conceyu: nel so escudu apaecen 10 yelmos, imaxe los infanzones que refugaran dende entós el poder real. Nun foi xera cenciella la del gobiernu d'estes tierres por parte del obispáu, polo que-y foi concedíu'l fueru de Benavente por pidición popular en 1338.

Nel reináu de Felipe II, en 1581, el Términu pasa d'obispalía a realengu, por merca de los sos moradores al monarca, a la gueta de dineru pa caltener les guerres pol mundu. El conceyu de Llangréu miéntase yá nes actes les xuntes del Principáu en 1596. Nesta dómina, la importancia social y económica del conceyu taba afitada nos nucleos de Riañu y Ciañu.

Na guerra d'Independencia (entamos del sieglu XIX) rexístrense nel tarrén de Llangréu delles lluches, xeneralmente menores y ensin importancia, coles tropes napoleóniques.

Les guerres carlistes afayen tamién desendolque so'l territoriu llangreanu. En xunetu de 1874, los carlistes ataquen Sama de Llangréu, desapaeciendo nel fueu l'archivu'l Conceyu (y, per ende, el pergamín el fueru).

A finales del XIX, el conceyu conoz el desendolque mineru ya industrial. En 1917, Llangréu ye parte importante na gran güelga xeneral revolucionaria qu'afeutó a tola nación, col resultáu de graves incidentes y munchos muertos y firíos. Na dictadura de Primo de Rivera vivió Llangréu un momentu económicu bonu abondo.

El periodu la II República foi permovíu. La depresión xeneral truxo paru y llaceria pa la clase obrera y el proletariáu llangreanu manifestóse repetíes vegaes escontra'l réxime republicanu, ente otres razones pola oposición de la C.N.T (sindicatu anarquista) al socialismu gubernamental. La revolución d'ochobre de 1934 foi una dómina pertráxica en Llangréu, con numberosos muertos.

Na guerra civil, el conceyu foi mui activu na fastera'l frente popular.

Dende'l periodu de l'autarquía prodúxose'l puxu de la minería y la industria llangreana, con un incrementu demográficu perimportante, absorbíu pol espardimientu de barriaes obreres y el desendolque urbanu'l conceyu. Nel entamu los años 60, la UNESCO nomó a Llangréu, en documentu oficial, "el quilómetru más cultu d'Europa", afitándose nos peraltos procentaxes d'escolarización ya alfabetización los habitantes (casi el cien por cientu).

Política

Resultaos nes eleiciones municipales

	PSOE	IX-BA	PP	FAC	FDLI	Somos	Cs	Total
2003	8	7	6	-	-	-	-	21
2007	10	5	6	-	-	-	-	21
2011	7	4	4	4	2	-	-	21
2015	6	6	3	-	-	5	1	21

Demografía

Magar que'l conceyu seya billingüe casi enteru, l'asturianu nun se tien desendolcao abondo; l'éxodu de población, deriváu del mal momentu económicu, influye apriesa na so perda.

Gráfica d'evolución demográfica de Llangréu ente 1842 y 2016

Población de derechu acordies colos censos de población del INE.^[2] Población acordies col padrón municipal de 2017.^[3]

Economía

La minería y la siderurxa son, históricamente, les mayores fontes d'emplegu en Llangréu, pero les dos tán en crisis anguaño.

**Emplegaos nos diversos sectores económicos (añu 2009)**
	Númberu de trabayadores	Tantu por cientu
TOTAL	13.924	100
Agricultura, ganadería y pesca	65	0,47
Industria	3.861	27,73
Construcción	1.006	7,22
Servicios	8.992	64,58
* Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2009, SADEI

**Usos del suelu del conceyu (añu 2009)**
Usu	Superficie (km²)
Tierres de llabrantíu	0,76
Praderíes	27,79
Terrenu forestal	35,71
Otros usos (industrial, residencial, tierra ermo...)	18,20
* Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2009, SADEI

**Carauterístiques del sector primariu (añu 2009)**
Ganaderíes de bovín	273
Cabeces de ganáu bovín	1.881
Cabeces de ganáu ovín	1.361
Cabeces de ganáu cabrín	265
Ganaderos con cuota llechera	1
Quilos de cuota llechera	67.126
Metros cúbicos de madera valtao	1.035
* Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2009, SADEI

Galería de semeyes

Valle de Llangréu
Ilesia'l Carbayu, Llangréu.
Muséu de la Siderurxa en La Felguera
Casa la Buelga

Referencies

↑ Los topónimos: sus blasones y trofeos (la toponimia mítica). Alvaro Galmés de Fuentes. ISBN 84-89512-79-5
↑ Instituto Nacional de Estadística. «Cifras de población y Censos demográficos». Archiváu dende l'orixinal, el 2015-05-26. Consultáu'l 10 de setiembre de 2015.
↑ Instituto Nacional de Estadística. «Nomenclátor: Población del Padrón Continuo por Unidad Poblacional». Archiváu dende l'orixinal, el 2017-08-30. Consultáu'l 20 de payares de 2017.

Enllaces esternos

Sitiu web oficial

Llangréu n'OpenStreetMap.

[1] Los topónimos: sus blasones y trofeos (la toponimia mítica). Alvaro Galmés de Fuentes. ISBN 84-89512-79-5

[2] Instituto Nacional de Estadística. «Cifras de población y Censos demográficos». Archiváu dende l'orixinal, el 2015-05-26. Consultáu'l 10 de setiembre de 2015.

[3] Instituto Nacional de Estadística. «Nomenclátor: Población del Padrón Continuo por Unidad Poblacional». Archiváu dende l'orixinal, el 2017-08-30. Consultáu'l 20 de payares de 2017.

[1]

[2]

[3]