Max Born

Max Born
profesor
Vida
Nacimientu	Wrocław[1], 11 d'avientu de 1882[2]
Nacionalidá	Reich alemán Reinu Xuníu de Gran Bretaña ya Irlanda  12 abril 1927) Reinu Xuníu  (1939 - [3]
Residencia	Göttingen Edimburgu Wrocław Cambridge Bad Pyrmont
Grupu étnicu	pueblu xudíu
Muerte	Göttingen[4], 5 de xineru de 1970[2] (87 años)
Sepultura	Stadtfriedhof Göttingen[5]
Familia
Padre	Gustav Born
Madre	Margarethe 'Gretchen' Kauffmann
Casáu con	Hedwig Born ^(es)
Fíos/es	Gustav Victor Rudolf Born ^(es) Irene Helen Käthe Born ^(en) [6]
Familia	ver Olivia Newton-John (nieta) Max Born (nietu)
Estudios
Estudios	Gonville and Caius College Universidá de Wrocław (1901 - 1904) Universidá de Heidelberg (1902 - 1902) Universidá de Zúrich (1903 - 1903) Universidá de Göttingen (abril 1904 - xunetu 1906)
Tesis	'
Direutor de tesis	Carl David Tolmé Runge
Direutor de tesis de	Robert Oppenheimer Pascual Jordan Klaus Zweiling Maria Goeppert-Mayer Friedrich Hund Victor Weisskopf ^(es) Herbert S. Green ^(es) Maurice Pryce Siegfried Flügge Carl Hermann Edgar Krahn Alister George McLellan Sheila Christina Tinney Bertha Swirles Paul Weiss A. Lees ^(en) Klaus Zweiling Antonio Eduardo Rodríguez Carl Hermann Kathleen Sarginson Otto Friedrich Bollnow
Llingües falaes	alemán[7] inglés
Alumnu de	Joseph John Thomson
Profesor de	Klaus Fuchs Wolfgang Ernst Pauli
Oficiu
Oficiu	físicu, matemáticu, académicu, profesor universitariu, escritor de non ficción, físicu teóricu, científicu
Participante 5th Solvay Conference on Physics ^(en)
Llugares de trabayu	Göttingen
Emplegadores	Universidá de Göttingen  (1908 –  1914) Universidá Humboldt de Berlín  (1914 –  1919) Universidá Johann Wolfgang Goethe  (1919 –  1921) Universidá de Göttingen  (1921 –  1933) Universidá d'Edimburgu  (1936 –  1952)
Trabayos destacaos	amplitud de probabilidad ^(es) Aproximación de Born-Oppenheimer ^(es)
Premios	ver Miembro de la Sociedad Real de Edimburgo  (1937) miembru de la Royal Society  (1939) [8] Makdougall Brisbane Prize  (1942) Medaya Max Planck  (1948) doctorado honoris causa por la Universidad de Burdeos  (1948) [9] Medaya Hughes  (1950) Guthrie Lecture  (1953) [10] Premiu Nobel de Física  (1954) [11] Gran Cruz del orde al Méritu de La República Federal d'Alemaña  (1959)
Nominaciones	ver Premiu Nobel de Física (1930)[12] Premiu Nobel de Física (1934)[12] Premiu Nobel de Física (1939)[12] Premiu Nobel de Física (1946)[12] Premiu Nobel de Física (1947)[12] Premiu Nobel de Física (1948)[12] Premiu Nobel de Física (1949)[12] Premiu Nobel de Física (1950)[12] Premiu Nobel de Física (1951)[12] Premiu Nobel de Física (1952)[12] Premiu Nobel de Física (1953)[12] Premiu Nobel de Física (1954)[12]
Miembru de	Royal Society Academia Prusiana de les Ciencies Academia de Ciencies de la RDA Academia Alemana de les Ciencies Naturales Leopoldina Niedersächsische Akademie der Wissenschaften zu Göttingen Academia de Ciencies de la Xunión Soviética Real Academia de les Ciencies de Suecia Göttingen Eighteen ^(en) Academia de les Artes y les Ciencies d'Estaos Xuníos Academia de Ciencies de Rusia Royal Society of Edinburgh Academia Nacional de Ciencies de los Estaos Xuníos
Serviciu militar
Cuerpu militar	Exércitu Imperial Alemán Artillery Testing Commission ^(en)
Lluchó en	Primer Guerra Mundial
Creencies
Relixón	xudaísmu luteranismu[13]

Max Born (11 d'avientu de 1882, Wrocław – 5 de xineru de 1970, Göttingen) foi un matemáticu y físicu alemán.^[14] Llogró'l Premiu Nobel de Física en 1954 polos sos trabayos en mecánica cuántica y compartió esti gallardón col físicu alemán Walter Bothe.^[15] Posiblemente, la contribución más conocida a la física cuántica sía la so interpretación probabilística de la función d'Onda de Schrödinger. Según la mesma, el cuadráu de l'amplitú de dicha función ye igual a la densidá de probabilidá del estáu. Por casu, nel casu d'una función d'onda que describa la posición d'un electrón, el cuadráu de l'amplitú va ser igual a la probabilidá d'atopar a dichu electrón nuna posición determinada.^[16]

Primeros años y educación

Nació nel senu d'una familia d'orixe xudíu de Breslau (anguaño Wrocław, Polonia), llugar que al nacer formaba parte del Reinu de Prusia (provincia de Silesia). Foi unu de los dos fíos del anatomista y embriólogu Gustav Jacob Born (nacíu'l 22 d'abril de 1850, Kempen, fináu'l 6 de xunetu de 1900, Breslau) y de Margarete Kauffmann (nacida'l 22 de xineru de 1856, Tannhausen, finada'l 29 d'agostu de 1886, Breslau), d'una familia d'industriales de Silesia. Gustav y Margarethe casáronse'l 7 de mayu de 1881. Max Born tenía una hermana llamada Käthe (nacida'l 5 de marzu de 1884) y un mediohermanu llamáu Wolfgang (nacíu'l 21 d'ochobre de 1892), de la segunda esposa del so padre (matrimoniu celebráu'l 13 setiembre de 1891) con Bertha Lipstein. La so madre morrió cuando Max Born tenía cuatro años d'edá.

Primeramente educáu nel König-Wilhelm Gymnasium (escuela), Born foi estudiase a la Universidá de Breslau, a la Universidá de Heidelberg y a la Universidá de Zurich. Mientres los estudios pal so doctoráu, el so tesis doctoral de matemátiques, titulada Estudios sobre la estabilidá de la llinia elástica nel planu y l'espaciu, baxu distintos condiciones de contorna, foi defendida na Universidá de Gotinga el 13 de xunu de 1906^[17] El 23 d'ochobre de 1909, con «Un modelu atómicu de Thomson Highest», llogró'l grau de doctoráu un día antes (FAM, 1909). Na Universidá de Gotinga, entró en contautu con munchos destacaos científicos y matemáticos, ente ellos Felix Klein, David Hilbert, Hermann Minkowski, David Carle Runge Tolm, Karl Schwarzschild y Woldemar Voigt. En 1908-1909 estudió na Gonville and Caius College, Cambridge.

Cuando llegó a Gotinga en 1904, Klein, Hilbert y Minkowski fueron colegues na Universidá de Königsberg. Klein traxo a Hilbert a Gotinga. Depués, Hilbert traxo a Minkowski. Fueron los «sumos sacerdotes» de la matemática, y conocíase-yos como los «mandarinos». Bien llueu dempués de la so llegada, Born estrechó llazos con estos dos homes. Dende la primer clase que tomó con Hilbert, Hilbert vio que Born tenía habilidaes escepcionales y escoyer como la escriba de conferencies, que la so función yera la de redactar les notes de clase pa l'habitación de los estudiantes de matemátiques de llectura na Universidá de Gotinga. Ser escritor na clase poner en contautu regular, de valor incalculable, con Hilbert, tiempu mientres el cual Born beneficiar de l'arrogancia intelectual de Hilbert. Hilbert convertir en mentor de Born y finalmente escoyer pa ser el primeru n'ocupar el puestu semioficial d'aidar de Hilbert, non remunerado.

Toi convencíu de que la física teórica ye realmente filosofía.

Max Born^[18]

Matrimoniu y fíos

Born casóse con Hedwig Ehrenberg, quien yera tamién d'orixe xudíu (anque de relixón cristiana), el 2 d'agostu de 1913. Max Born convertir a la fe luterana pocu dempués. El matrimoniu tuvo trés fíos: Irene, Gritli y Gustav. La so fía Irene (1914-2003) yera la madre de la cantante y actriz Olivia Newton-John.^[19]

Reconocencies

• Foi gallardoniáu en 1950 cola medaya Hughes, concedida pola Royal Society «poles sos contribuciones a la física teórica, polo xeneral, y al desenvolvimientu de la mecánica cuánticasobremanera».^[20]
• Premiu Nobel de Física en 1954.^[15]
• El cráter llunar Born lleva esti nome nel so honor.^[21]
• El asteroide (13954) Born tamién conmemora'l so nome.^[22]

Ver tamién

• Ciclu de Born-Haber

Referencies

1. Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 10 avientu 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
2. Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 9 abril 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
3. Afirmao en: NNDB. NNDB: 507/000071294. Llingua de la obra o nome: inglés.
4. Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 30 avientu 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
5. Afirmao en: Find a Grave. Data de consulta: 17 mayu 2024. Llingua de la obra o nome: inglés.
6. Afirmao en: Genealogics. Autor: Leo van de Pas. Llingua de la obra o nome: inglés. Data d'espublización: 2003.
7. Afirmao en: autoridaes BNF. Identificador BnF: 122772830. Data de consulta: 10 ochobre 2015. Autor: Biblioteca Nacional de Francia. Llingua de la obra o nome: francés.
8. Afirmao en: MacTutor History of Mathematics archive.
9. «L'Information universitaire» (francés) (30 mayu 1948).
10. URL de la referencia: https://www.scientificlib.com/en/Physics/Info/GuthrieMedalAndPrize.html.
11. «The Nobel Prize in Physics 1954» (inglés). nobelprize.org. Fundación Nobel. Consultáu'l 5 febreru 2021.
12. Afirmao en: nobelprize.org. Identificador de nominación de persona al Premio Nobel: 1186. Editorial: Fundación Nobel. Llingua de la obra o nome: inglés.
13. Afirmao en: The End of the Certain World. Llingua de la obra o nome: inglés. Autor: Nancy Thorndike Greenspan.
14. «Max Born; German physicist» (inglés). Encyclopedia Britannica. Consultáu'l 24 d'abril de 2018.
15. «Max Born. Facts» (inglés). Nobel Prizes and Laureates. Consultáu'l 24 d'abril de 2018.
16. O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., «Max Born» (n'inglés), MacTutor History of Mathematics archive, Universidá de Saint Andrews, http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Max+Born.html .
17. Greenspan, 2005, páxs. 35-36, y Vida de Max Born.
18. Bronowski, J. (1973/1979). L'ascensu del home [The Ascent of Man]. Trad. Alejandro Ludlow Wiechers, Francisco Rebolledo López, Víctor M. Lozano, Efraín Hurtado y Gonzalo González Fernández. Londres/Bogotá: BBC/Fondo Educativu Interamericano.
19. «Mother, model was much more than 'Olivia's older sister'» (inglés) (25 de mayu de 2013).
20. "for his contributions to theoretical physics in general and to the development of quantum mechanics in particular". «Max Born — Biography». nobelprize.org. Consultáu'l 6 de febreru de 2009.
21. «Cráter llunar Born» (inglés). Gazetteer of Planetary Nomenclature. Flagstaff: USGS Astrogeology Research Program.
22. Web de jpl. «(13954) Born».

Bibliografía

• Born, Max, My Life: Recollections of a Nobel Laureate. Taylor & Francis, London, 1978.
• Albert Einstein; Max y Hedwig Born (1999). Correspondencia. Sieglu XXI. ISBN 9789682309205.

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Max Born.
• Biografía de Max Born
• Biografía (n'inglés)