Odense | |||
---|---|---|---|
| |||
Alministración | |||
País | Reinu de Dinamarca | ||
Estáu federáu | Dinamarca | ||
Rexón alministrativa | Dinamarca Meridional | ||
Conceyu | Odense | ||
Tipu d'entidá | gran ciudá | ||
Cabezaleru/a del gobiernu | Peter Rahbæk Juel | ||
Nome oficial | Odense (da) | ||
Nome llocal | Odense (da) | ||
Códigu postal |
5000 | ||
Xeografía | |||
Coordenaes | 55°24′N 10°23′E / 55.4°N 10.38°E | ||
Altitú | 13 m | ||
Demografía | |||
Población | 176 683 hab. (1r xineru 2017) | ||
Porcentaxe | 100% de Odense | ||
Más información | |||
Fundación | 1355 | ||
Prefixu telefónicu |
6 | ||
Estaya horaria |
UTC+01:00 (horariu estándar) UTC+02:00 (horariu de branu) | ||
Llocalidaes hermaniaes | |||
odense.dk | |||
Odense (?·i) ([ˈoðˀn̩sə]) ye la tercer ciudá más grande de Dinamarca, dempués de Copenḥague y Aarhus. Ta allugada 147 km al oeste de Copenhague, na islla de Fionia, y ye la capital y la ciudá más grande de la isla. La ciudá d'Odense tien 166 305 habitantes (2010) y el conceyu homónimu tien 187 929 habitantes (2009).
El nome d'Odense provién de Odins Vi que significa «el Santuariu de Odín», en rellación cola antigua mitoloxía escandinava. Ye una de les ciudaes más antigües de Dinamarca. En 1988 celebró los 1000 años d'antigüedá. El Templu de San Knud foi mientres la Edá Media un importante puntu de pelegrinaxe pa honrar al rei Knud, asesináu en 1086. En 1805 convertir na sede de l'asamblea provincial de Fionia.
La ciudá ta allugada ente'l fiordu d'Odense y el ríu Odense. Una canal construyida ente 1796 y 1806 da accesu a la ciudá dende'l fiordu. La canal tien una fondura de 7,5 metros y un llargor de casi 8 quilómetros.
Numberoses industries tienen el so allugamientu cercanu a Odense. Destaquen unu de los mayores estelleros de Dinamarca, un importante mercáu de flores y vexetales según una destilería.
Hans Christian Andersen nació en Odense el 2 d'abril de 1805. La so casa natal convirtióse nun muséu. La ciudá tien tamién un muséu n'honor del compositor Carl Nielsen nacíu na redoma d'Odense.
El nome derivar de "Odins Ve Odense", que significa "santuariu de Odín" una y bones la zona yera conocida como un santuariu pa los adoradores del dios nórdicu Odín.
Odense ye una de les ciudaes más antigües de Dinamarca. Les escavaciones arqueolóxiques de la zona amuesen pruebes d'asentamientos de más de 4000 años a lo menos dende la Edá de Piedra. La primer comunidá centrar nel terrén más altu ente'l ríu d'Odense al sur y Naesbyhoved llagu (agora secu) nel norte. Nonnebakken, una de les ex fortaleces viquingues de Dinamarca, taba al sur del ríu. Na actualidá, Montergarden el Muséu d'Odense tien munchos artefautos rellacionaos cola historia temprana de los Viquingos nel área d'Odense. Los viquingos construyeron numberoses fortificaciones a lo llargo de la riberes de los ríos pa defendese contra los invasores que veníen de la mariña.
La ciudá celebró'l so milésimu aniversariu en 1988, en conmemoración de la primer mención del nome de la ciudá nuna carta de 18 de marzu 988 del emperador alemán Otón III que daba derechos a Odense y los asentamientos vecinos. La primer ilesia en Odense foi probablemente construyida a finales del sieglu XII. El primer obispu d'Odense foi Reginbert que foi consagráu por Æthelnoth, arzobispu de Canterbury, en 1022.
Recién escavaciones demostraron qu'a partir de principios del sieglu XI, la ciudá desenvolver nel área alredor de Albani Torv Fisketorvet, Overgade y Vestergade. Por 1070, Odense yá creciera hasta convertise nuna ciudá de talla en Dinamarca. Canutu IV de Dinamarca, xeneralmente consideráu como l'últimu rei viquingu, foi asesináu por llabradores rebalbos, descontentu colos altos impuestos qu'impunxo na ciudá, el 10 de xunetu 1086. Foi canonizáu en 1100. El prioratu yá nun esiste, anque hai una ilesia asitiada nel sitiu dende aproximao del añu 900. A principios del sieglu XII, los monxos benedictinos d'Inglaterra fundaron l'Abadía de San Canutu. Foi equí'l monxu inglés Ælnoth el qu'escribió la primer obra lliteraria de Dinamarca, Vita et Passio S. Canuti (La Vida y Pasión de San Canutu). El santuariu de Canutu na catedral d'Odense (que s'axuntó al Prioratu) atraxo a enforma pelegrinos. Edá Media [Editar]
Na Edá Media, construyéronse una serie d'ilesies y monesterios na ciudá. La ilesia de San Canutu (sct. Knuds Kirke), agora la catedral, data de finales del sieglu XIII y ta estrechamente coneutada a la Orde Benedictina. Otres ilesies antigües de la ciudá son de (Vor Frue Kirke) (sct. Hans Kirke) Santa María y San Juan, col so monesteriu axacente. El monesteriu Greyfriars (Kloster Gråbrødre) foi fundáu polos franciscanos en 1279.
En 1247 Odense foi quemáu por Abel de Dinamarca mientres los conflictos col so hermanu'l rei Erik IV. La catedral tuvo que ser dafechu reconstruyida. Sicasí, la ciudá siguió floriando como un centru comercial, y foi trazáu en 1335. la ciudá espolletó económicamente mientres tola Edá Media, qu'atraxo a munchos comerciantes y artesanos que comercialicen los sos productos.
En 1482 l'obispu Karl Rønnov brought y l'imprentador alemán Johann Snell viaxaron a Odense pa imprimir un llibru d'oraciones curties, Breviarium Ottoniense, consideráu como'l primer trabayu que se va a imprimir nos países escandinavos. En paralelu Snell imprime "et de obsidione" una cuenta del asediu turcu de la isla de Rodas.
Dempués de la Reforma danesa la ciudá esfrutó d'un periodu sosteníu de prosperidá de la década de 1530 a la metá del sieglu XVII, convirtiéndose nel centru comercial del norte de Fionia. Una de les principales fontes d'ingresos yera la venta de ganáu, apurrir fondos sustanciales pa la construcción de cases de madera fino pa los comerciantes locales. Les nobleces locales participaron nel desenvolvimientu de la ciudá por aciu la construcción de residencies onde pasaron los meses d'iviernu. Pero la prosperidá de la ciudá llegó a un abrupto final, a fines de la década de 1650 cuando los impuestos pesaos impunxéronse dempués del final de les guerres sueques. Un periodu d'estancamientu producir hasta finales del sieglu XVIII.
Dende'l sieglu XVI la ciudá foi'l llugar d'alcuentru de dellos parllamentos, y hasta 1805 Odense foi la sede de l'asamblea provincial de Fionia. En 1700 cuntaba con cerca de 4000 habitantes.
Odense ta asitiáu nel centru del nordeste de la islla de Fionia. Per carretera, Odense atopar a 45 quilómetros al norte de Svendborg, 144 quilómetros al sur d'Aarhus, 167 quilómetros al suroeste de Copenḥague, 136 quilómetros al este d'Esbjerg y 69 quilómetros al sureste de Kolding. Los suburbios d'Odense inclúin Estigia escontra'l norte, Sedan, Bullerup y Agedrup al nordeste, Blommenslyst a Occidente, Bellinge al suroeste, y Neder Holluf y Højby al sur.
El ríu Odense flúi al traviés Odense, al sur de la principal zona comercial. Al nordeste de la ciudá ta'l fiordu Odense, y al nordeste, a lo llargo de la carretera a 165 esta'l fiordu Kerteminde Kerteminde. Aportar al fiordu pol estrechu pasaxe de Gabets, ente Hals y Skoven, y ta conectáu por canal hasta'l Puertu d'Odense. El pequeñu pueblu pesqueru de Bregnor atopa 3,7 quilómetros al sureste del pasaxe. Una fondura de control de 11 metros reportar na parte norte de la canal ente la entrada del fiordu y Lindo Quay Terminal. L'ancón de Fyns Hoved al nordeste de les curves del puertu al sur pa formar l'enfoque del fiordu d'Odense. El llau este de la ensenada ente Fyns Hoved y Skoven, 5,5 metros escontra'l sur, ye irregular, con una sablera y les llombes detrás d'él, y al sur de la ensenada ye la pequeña, poco fonda Korshavn Bay, cola Korshavn lluz nes proximidaes. Skoven ye una península serrapatosa desnuda, cola badea de Dalby (Dalby Bugt) al este.
Na parte suroeste del fiordu Odense son les islles de Vigelsø. Vigelsø ye la islla más grande nel fiordu con 132 hectárees y ye un caldu de cultivu importante pa les aves migratories. Ye parte de la zona especial de caltenimientu SPC Nᵘ94. El fiordu d'Odense foi'l suxetu a estrecha vixilancia, coles mires d'algamar siquier "bon" estáu ecolóxicu pal añu 2015. La islla ye de baxa altitú, el puntu más altu de Østerhoved solu pasaren seis metros sobre'l mar. Hai un monte de 25 hectárees na parte norte de la isla, ente que la parte sur Consiste en praos costeros.
Odense tien un clima oceánicu templáu, clasificaes como zones Cfb Köppen. Los branos nidios cunten con temperatures máximes medies cimeres a 20 °C, ente que los iviernos tán carauterizaos por temperatures mínimes que cayen xusto debaxo de la conxelación. Nos meses más calorosos son xunetu y agostu, con temperatures medies de 21 °C y les temperatures medies diaries de 17 °C y 16 °C, respeutivamente. Estos son los meses más lluviosos, con agostu la receición de 80 mm y xunetu de 64 mm d'agua en permediu. Ciclones extratropicales con frecuencia afecten a la rexón, contribuyendo a l'abondosa precipitación. Los meses más fríos son xineru y febreru, con una temperatura medio diaria de 0 °C y mínimes de -2 °C y -3 °C, respeutivamente. Ye común que'l fiordu d'Odense contenga xelu ente xineru y marzu, y la entrada calténgase clara pa romper el xelu. L'amplitú de la marea nel fiordu varia hasta 0,6 metros, y los vientos del oeste y nordés puede alzar el nivel de l'agua n'hasta 1,8 metros. Los vientos del este y suroeste pueden menguar hasta 1,5 metros. Los datos climáticos de la ciudá rexistrar nel Aeropuertu d'Odense.
Odense foi una ciudá poblada, y en 1670 tenía una población de 3808 persones. Por 1787 la población aumentara a 5.363 y 5.782 en 1801. La población creció notablemente mientres el sieglu 19, llegando a 8709 habitantes en 1834 y 10 238 en 1845, 12 932 en 1855, 16 970 en 1870 y 20 804 en 1880 y 20 268 en 1890.
Coles meyores nes comunicaciones per ferrocarril y vía el puertu, la población d'Odense creció de forma espectacular nel sieglu 20. El censu de 1901 rexistró 40 138 persones, con una crecedera de 47 224 en 1911, 61 969 en 1921 y 87 090 en 1935. Mientres la Segunda Guerra Mundial, la población pasó la marca de 100 000, algamando 103 107 en 1945. Siguió creciéndose na posguerra años, con 120 570 rexistraos en 1955 y 133 384 en 1965; la ciudá algamó una población de 139 490 persones en 1970, cuando se taba desenvolviendo la Universidá d'Odense que s'estableció en 1966.
Los residentes empezaron a movese fuera del centru nes árees suburbanas que s'incluyeron en Odense y que les sos llendes fueron redefiníos en 1970. Como resultancia, la población amenorgóse llixeramente nos años 1970 y 1980, cayendo a 136.646 en 1981. Empezó a xubir de nuevu a finales de 1980, y de manera constante creció a 144 518 en 1996 y 145 554 en 2004. En 2009 Odense tenía una población de 158 678 persones. A partir de 2014 tenía una población de 172 512.
Odense ye'l más importante centru industrial y comercial de Fiona, y el so allugamientu central en Dinamarca convertir n'unu de los centros nacionales de convenciones y congresos. Les empreses inclúin la Cervecería Albani, ABB (Asea Brown Boveri), Kansas ropa de trabayu (ropa), Plus Pack (enlatado y envases), según fabricantes nel sector llétricu. Nos últimos años hubo un enclín xeneral de la manufactura nel sector de servicios. En 2002, el 51 % de la fuercia llaboral taba emplegada pol sector de servicios, ente que solo'l 13 % trabayaben na industria. Lindo Wharf, una de les mayores constructores navales de Dinamarca, agora convirtióse nel "Lindo Parque Industrial" especializáu na producción y l'almacenamientu de componentes pa la industria. Tamién ests GASA, un gran centru d'horticultura, suministros de frutes, hortolices, flores y plantes pa la mayor parte del país, según pa la esportación. Establecíu en 1988, la principal canal de televisión anunciu de televisión de Dinamarca basar en Odense.
Rosengårdcentret ye un centru comercial que s'atopa na parte sur-oriental d'Odense. El centru data de 1971 y ye'l segundu más grande en Dinamarca con 100 000 m² d'espaciu nel pisu y más de 150 tiendes, según restoranes, cines y un centru de fitness. Una amplia variedá de tiendes puede atopase nel centru de la ciudá, especialmente en Kongens Gade y Vestergade y cais piatonales axacentes.
El turismu ye una importante fonte d'ingresos pa la ciudá. En 2008 Odense figuraba como séptimu en Dinamarca pol volume de negocios nel turismu, llegando a 1,6 millones de corones daneses pal añu. En 2011, El Zoo d'Odense yera l'atracción turística más popular de Fionia y l'oncenu más popular en Dinamarca con 405 913 visitantes. El zoolóxicu foi fundáu en 1930 y tien una superficie de 3.6 hectárees y tien alredor de 2000 animales, que cubre 147 especies. En 2001 el Zoo d'Odense foi inauguráu en 60 millones de corones daneses "Oceanium", cola vida de los animales d'América del Sur.
La vida nocherniega na ciudá remata nel Pasaxe Brandts, que contién numberosos restoranes, chigres y cafeteríes,: tales como la envidia-Lounge, Australian Chigre, Brandts Kladefabrik y Cafe Biografen. El club de jazz, Jazzhus Dexter, ta asitiáu nel Vindegade. Otros llugares notables inclúin Nighlife Franck A, Froggys y el Club Retro. Los restoranes inclúin el chigre cucos nial y restorán, la Brasserie Klitgaard, el conxuntu Dean Gamle Kro nuna casa de treme de madera del sieglu 17, Kvaegtorvet, al cargu de los cocineros principales Klavs Styrbæk que suelen sirvir pexes y carnes fresques, y la Sub-Lindetraet nuna casa de campu del sieglu 18 frente a la casa de Hans Christian Andersen, que sirve cocina francu-danesa. Hoteles de la nota inclúin el Radisson SAS HC Andersen Hotel, el First Hotel Grand Col so chigre brasserie, el 68-habitación d'estilu antiguu Inglese Clarion Collection Hotel Plaza, City Hotel, que s'atopa nes proximidaes del muséu Hans Christian Andersen y el 140-sala de Danhostel Odense City.
Los clubes de fútbol más importante d'Odense son Odense BK (OB), BK Marienlyst (BM), B1909, B1913 y OB que tienen una historia que se remonta a 1887 cuando foi fundada como Kricketklub Odense (Odense Cricket Club). Camudóse'l nome aL SO Odense BK en 1893 dempués del fútbol foi incluyíu nes actividaes. El club ganó la Copa de Dinamarca en 2002 y 2007 y foi subcampeón en 2009, 2010 y 2011. El club TRE-FOR Park, tamién ye conocíu como Odense Stadion. BK Marienlyst, fundada en 1922, atópase na 2a División Oeste, y xuega partíos llocales nel so Marienlystcentret, que tien una capacidá de 1200 persones. El club tien un equipu de voleibol notable. RC Odense representa a la ciudá nel rugby en combinación con Lindo RSC.
Los Bulldogs d'Odense ye un equipu de ḥoquei sobre xelu profesional con sede en Odense. Xueguen na parte cimera de Dinamarcalliga AL-Bank Ligaen, como l'únicu equipu de Fionia. Nel tenis, el club de tenis d'Odense atópase cerca del ríu d'Odense.
El H. C. Andersen maratón celébrase añalmente en Odense. El domingu de l'Ascensión, los neños pueden participar en Eventyrløbet (el cuentu de fades d'execución) con circuitos de 2,5 a 10 quilómetros. Hai munchos clubes deportivos más pequeños en Odense cubren atletismu, bádminton, baloncestu, el boxéu, esguilada, ciclismu, esgrima, fútbol, golf, ximnasia, balonmano, jiujitsu, karate, equitación, patinaxe sobre ruedes, tiru, natación, tenis de mesa, tenis, voleibol, yoga y la llucha llibre, según dellos especializaos n'instalaciones pa les persones con discapacidá.
El Puertu d'Odense consiste en tres cuenques principales y una serie d'instalaciones a lo llargo de la canal, con muelles mide aproximao 4200 metros de llargor total. Buques d'hasta un llargor de 160 metros y un proyeutu de 6,8 metros facilitar nel puertu. El muelle de los buques tanque atópase fora del puertu nel llau sur de la canal, coles instalaciones de los buques tanque, buques de carga xeneral, a granel y buques de GLP, y tien una fondura de 7,5 metros. L'accesibilidá a Odense foi aumentáu considerablemente cuando'l serviciu de ferry ente los dos principales islles daneses, Zelanda y Fionia, foi sustituyíu pol Gran Belt Ponte qu'abrió les sos puertes en 1997 pal tráficu ferroviariu de 1998 pal tráficu rodáu. Cuando la ponte abrióse, yera la segunda ponte colgante más llargu del mundu. A Aarhus puede llegase en tren en 1 hora y 33 minutos, ente que, gracies a la Ponte del Gran Belt, trenes a Copenḥague puedenlegar como muncho n'hora y cuartu.
La estación de tren principal ye la estación d'Odense que s'atopa na llinia ente Copenḥague y Xutlandia, la parte continental de la península. Los trenes internacionales conecten la ciudá con Suecia y Europa continental, por casu, d'Estocolmu. SJ tien un tren X2000 direutu a Estocolmu a diariu, tomando 7 hores pa la ciudá capital. Los trenes local y rexonal venceyen Odense al restu de Dinamarca. Un ferrocarril de pasaxeros independiente, Svendborgbanen, opera ente Odense y Svendborg. Enantes, los ferrocarriles conecten Odense a la mayoría de les ciudaes costeres de Fionia, pero estos venceyos cerrar nos años 1950 y 1960. Na actualidá, estes rutes rexonales son sirvíes por autobuses operaos pol FynBus empresa pública, qu'opera l'autobús municipal de la ciudá serviciu, que coneuta los suburbios de la ciudá al centru de la ciudá.
Per carretera, Odense coneutar a Xutlandia y Zelanda y cola autopista Funish (Fynske motorvej), una seición de la E20, y de Svendborg na parte sur de Fionia al traviés de l'Autopista Svendborg (Svendborgmotorvejen) Qué entiende la danesa Ruta 9. Otres rutes, más pequeñes d'Odense conecten col restu de Fionia, con enllaces direutos a toles ciudaes costeres.
Odense poseee l'aeropuertu d'Odense, qu'opera vuelos a destinos turísticos, principalmente nos meses de branu.
L'Hospital de la Universidá d'Odense (OUH), establecíu en 1912 [112] ye de gran importancia rexonal, non solo pa la salú, sinón pa llevar a cabu la investigación en collaboración col Institutu d'Investigación Clínica de la Universidá del Sur de Dinamarca. Ye OUH la unidá más grande d'hospitales de Dinamarca y el mayor emplegador en Odense, yá partir de 2006 había 1200 cames y una plantía de 7700 persones, 1300 de les cualos les persones yeren médicos. Anguaño hai cerca de 10 000 emplegaos que cubren tolos campos de la medicina. El bloque de la torre del hospital ye de 57 metros d'altu, tien 15 pisos y ye l'edificiu más altu d'Odense. Ye l'hospital principal de la parte norte de Fiona y lleva a los pacientes de toa Dinamarca, yá que cunta con unidaes altamente especializaes dientro de la ciruxía de reimplante de mano y especial intervención neuro-radiolóxicu.
El Hospital Hans Christian Andersen pa neños, parte de la OUH, ye l'únicu departamentu de pediatría na islla de Fionia, y lleva a cabo investigaciones sobre la nutrición y les enfermedaes gastrointestinales, l'asma y les alerxes, enfermedaes hormonales y otros. A partir de 2013, l'Hospital de Neños consistiera en siete pabellones y tenía 377 emplegaos, con cerca de 10 000 almisiones y 25 000 visites añales de pacientes esternos al añu. Mil millones de corones daneses costara'l nuevu hospital que ta en construcción nuna proximidá más cercana a la Universidá del Sur de Dinamarca, programáu pa ser completáu en 2018. L'hospital va tener una superficie construyida de 212 000 m².
Odense ye'l llar de dellos otros hospitales privaos, incluyendo Privathospitalet HC Andersen Klinikken, Privathospitalet Hunderup, y Privathospitalet Mariahjemmet. Amás Odense ye l'allugamientu de la clínica dental con más prestíu de la zona, Tandlægeselskabet Karen Juel Nissen.
La Universidá d'Odense foi establecida por llei en 1964 y empezó les sos actividaes d'enseñanza en 1966. Foi la primera de tres universidaes provinciales creaes pa solliviar la presión qu'había sobre les universidaes de Copenhague y Aarhus. A finales del sieglu XX tenía aproximao 11 000 estudiantes y 5000 emplegaos. Primero que s'incorporara a la Universidá del Sur de Dinamarca en 1998, tenía cuatro facultaes dedicaes a artes, medicina, ciencies sociales y ciencies naturales. L'edificiu de la universidá, termináu en 1971, foi diseñáu pola firma KHR Arkitekter.
La Universidá del Sur de Dinamarca (Syddansk Universitet) establecer en 1998 como una fusión de la Universidá d'Odense, la Escuela Cimera de Comerciu del Sur (Handelshøjskole Syd), la Escuela Cimera d'Inxeniería del Sur (Ingeniørhøjskole Syd), el Centru Universitariu del Sur de Xutlandia (Sydjysk Universitetscenter). El so campus central ta en Odense, pero tamién tien departamentos en Copenḥague, Esbjerg, Kolding, Slagelse y Sønderborg. Con cerca de 26 000 alumnos en 2012, ye la tercer universidá más grande de Dinamarca. La Facultá d'Inxeniería combina delles instituciones: Odense Maskinteknikum (un colexu d'inxeniería mecánica establecíu en 1905, qu'en 1962 convertir na Escuela d'Inxeniería del Sur), l'Institutu Mads Clausen y l'Institutu Mærsk Mc-Kinney Møller.
Odense tamién tien departamentos del Colexu Universitariu del Pequeñu Belt (University College Lillebælt, UCL), que la so sede central ye Vejle. Esta institución ye resultáu d'una fusión ente delles instituciones d'educación cimera de Fionia y Jellling, Vejle y Svendborg.
La ciudá d'Odense ta hermanada con: