Pancorbo | |||||
---|---|---|---|---|---|
| |||||
Alministración | |||||
País | España | ||||
Autonomía | Castiella y Lleón | ||||
Provincia | provincia de Burgos | ||||
Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||||
Alcalde de Pancorbo | Carlos Ortiz Caño | ||||
Nome oficial | Pancorbo (es)[1] | ||||
Códigu postal |
09280 | ||||
Xeografía | |||||
Coordenaes | 42°38′06″N 3°06′38″W / 42.635°N 3.1105555555556°O | ||||
Superficie | 58.45 km² | ||||
Altitú | 634 m | ||||
Llenda con | |||||
Demografía | |||||
Población |
433 hab. (2023) - 235 homes (2019) - 199 muyeres (2019) | ||||
Porcentaxe | 0.12% de provincia de Burgos | ||||
Densidá | 7,41 hab/km² | ||||
Más información | |||||
Estaya horaria | UTC+01:00 | ||||
pancorbo.es | |||||
Pancorbo ye una llocalidá y un conceyu[2] asitiáu nel norte de la provincia de Burgos, comunidá autónoma de Castiella y Llión (España), contorna d'Ebro, partíu xudicial de Miranda de Ebro. Nes demarcaciones del conceyu atópase amestáu al abrupto redolada de los Montes Obarenes, nos que naz el ríu Oroncillo, que traviesa la llocalidá en direición norte.
Pancorbo conforma una población d'unos seiscientos habitantes, fundamentalmente agrícola y de gran interés paisaxísticu. Llugar de camín y encruz de caminos dende tiempos remotos yá que constitúi'l pasu natural ente'l País Vascu y el pandu castellana. Ye un bon exemplu de pueblu que caltuvo mientres los sieglos la so estructura y trazáu orixinariu, según una arquiteutura popular dafechu integrada nuna redolada d'indiscutible guapura. Trevesáu pol ríu Oroncillo, les típiques cases pancorbinas distribuyir de forma gradiada a lo llargo del estrechu gargüelu. Tol conxuntu ta defendíu polos restos del castiellu altomedieval, el Castiellu de Santa Marta, ente que tamién puede esfrutase d'una fortaleza más moderna, la Fortaleza de Santa Engracia, llevantada en 1794 a lo cimero del escobiu.
Pancorbo tien el primer Centru de Cría en pureza y Seleición del caballu Losino.
Nel Chronicon albeldense al narrar les incursiones musulmanes, ente los años 882 y 883, cita'l Castrum cui Pontecurbum nomen est.[3]
Otra versión facilitada por Tate diz que tando sitiaos polos Sarracenos, unos Cuervos llegaron llanzando Pan, consideróse un milagru y quedó el nome del pueblo Pan-Cuervo que dexeneró en Pancorbo.
El nome de la villa, con una curiosa ya interesante etimoloxía, apaez nun documentu fecháu'l 1 de xunetu del añu 957 procedente del monesteriu rioxanu de San Millán de la Cogolla.
Ante l'empléu desemeyáu de les lletres «V» y «B» na forma d'escribir el nome del Conceyu, con cuenta d'unificar la ortografía del mesmu y respetando l'usu más tradicional, el Conceyu en Plenu adoptó un alcuerdu definitivu en sesión de 26 de xineru de 2004, pol que decidió: Modificar l'Escudu Heráldicu y Bandera del Conceyu, aprobaos por alcuerdu adoptáu por esta Corporación en sesión de 9 de marzu de 1999, nel sentíu d'establecer que'l nome del conceyu ye Pancorbo y escríbese con «B».
L'escudu heráldicu y la bandera que representen al conceyu fueron aprobaos oficialmente la 4 de xunu de 1999. L'escudu se blasona de la siguiente manera:
«Escudu senciellu. En gules castiellu d'oru donjonado de trés donjones, mazonado de sable y esclariáu d'azur. A los sos lladrales, dos talos capillos corvales de plata y en punta pan d'oru. Al timbre corona real zarrada.»
La descripción testual de la bandera ye la siguiente:
«Colorada, nel terciu central 0,50; mariella, nel terciu cimeru, 0,25; y blanca, nel terciu inferior, 0,25 o de gules, oru y plata. La forma conforme a les ordenances de Castiella y Llión, hai de ser cuadrada y nel corazón de la Bandera hai d'asitiase l'Escudu municipal.»
La llocalidá ta asitiada a una altitú de 633 msnm.[6][7]
Noroeste: Miraveche y Partido de la Sierra en Tobalina | Norte: Valle de Tobalina y Bozoó | Nordeste: Santa Gadea del Cid y Encío |
Oeste: Santa María Ribarredonda y Villanueva de Teba | Este: Ameyugo y Foncea | |
Suroeste: Quintanilla San García y Vallarta de Bureba | Sur: Valluércanes | Sureste: Altable |
Pa desvelar les diverses dómines de la villa hai que falar d'arqueoloxía y asina conocer la so dómina prehistórica y la so historia antigua, sobremanera na dómina romana na que cruciaba l'Escobiu la Vía Aquitania que xunía les tierres de les Galias y de Hispania hasta Galicia. Otru de les meyores de la romanización foi la construcción de la calzada romana Ab Asturica Burdigalam na zona de Miranda de Ebro.
Na Edá Media, Pancorbo convertir nuna de les claves de la hestoria de Castiella, dende la so incorporación al primitivu condáu a finales del sieglu IX. Mientres el mesmu, foi campu de batalla ente cristianos y árabes pretendiendo la posesión del castiellu de Pancorbo, consideráu como les Puertes de Castiella. Colos sos roquedos y los sos castiellos, foi un bastión pa la Castiella de Las Merindades y foi la so Estremadura, como se la llapada nun documentu del añu 893.
Alfonsu VII dio-y fueru en 1147, algamando la villa cierta prosperidá por cuenta de la actividá comercial d'una colonia de xudíos ellí establecíos.
En 1463 foi una de los cinco villes de la Hermandá d'Álava xunto con Vitoria, Miranda de Ebro, Sajazarra y Salvatierra, anque antes de 1481 esgazáronse definitivamente tanto Pancorbo como Miranda de Ebro.
Esiste muncha documentación medieval, anque tremada, sobre'l Pancorbo d'esta dómina. Hasta cinco poblamientos sumó Pancorbo al so villazgo: Cuevagallegos, Fuentemiel, Hoyuelo, San Juan y Villanueva de los Xudíos. Tuvo feries y mercaos, un campu defensivo y serrapatoso; foi cabeza de la Merindad de Bureba; emprestó los sos senderos al Camín de Santiago; alzó templos y ermites y foi autónomu en pan y vinu, n'oveyes, texíos y tenerías y supo faer del Oroncillo un ríu de molinos; y supo amás buscar y contratar artistes pa los sos templos y casones.
Sobre la base de los datos del Censu de Pecheros de 1528, nel que nun se cuntaben eclesiásticos, fidalgos y nobles, rexístrase la esistencia 144 pecheros, ye dicir unidaes familiares que pagaben impuestos.[8]
Mientres la Guerra de la Independencia, Napoleón tomó posesión de los fuertes de Pancorbo poco primero de la Batalla de Gamonal en Burgos. En xunu de 1813 el destacamentu francés del fuerte de Santa Engracia rindióse ante la tropa española.
En 1856 la Compañía de los Caminos de Fierro del Norte d'España empecipió les obres del ferrocarril Madrid-Irún. N'agostu de 1862 pasó'l primer tren regular por Pancorbo.
Tomando como escenariu la Guerra Civil, a pocos díes dempués del alzamientu del 18 de xunetu de 1936, fuercies falanxistes tomaron el pueblu y asediaron a la so corporación republicana nel edificiu del Conceyu. Na esfriega morrió unu de los falanxistes. Los conceyales consiguieron fuxir pero fueron prindaos nos campos y darréu fusilaos.
El conceyu, que tien una superficie de 58,45 km²,[9] cuenta según el padrón municipal pa 2017 del INE con 448 habitantes y una densidá de 7,66 hab./km².
Gráfica d'evolución demográfica de Pancorbo ente 1842 y 2017 |
Población de derechu (1842-1897, sacante 1857 y 1860 que ye población de fechu) según los censos de población del sieglu XIX.[10] Población de derechu (1900-1991) o población residente (2001) según los censos de población del INE.[10] Población según el padrón municipal de 2011[11] y de 2017 del INE. |
Llexislatura | Nome | Partíu |
---|---|---|
1979-1983 | ||
1983-1987 | ||
1987-1991 | ||
1991-1995 | ||
1995-1999 | ||
1999-2003 | ||
2003-2007 | ||
2007-2011 | ||
2011-2015 | n/d | n/d |
2015-2019 | Carlos Ortiz Cañu | C's |
2019-2023 | n/d | n/d |
2023- | n/d | n/d |
Pancorbo constitúi un importante nuedu de comunicaciones del norte d'España.
El conceyu ye parada de la Llinia Madrid-Irún. Cuenta con 3 servicios diarios de pasaxeros.
Les actividaes agrícoles y ganaderes siempres fueron el motor de la villa. Magar l'actividá ganadera práuticamente sumió, el mundu agrícola sigui teniendo'l so pesu específicu. Asina mesmu tamién esiste una importante tradición apícola.
Pancorbo tien una industria consolidada, favorecida pola so bona situación xeográfica y comunicaciones.
En 2010, l'Autoridá Portuaria de Bilbao alcordó l'establecimientu de la so Terminal loxística nel conceyu, lo que va suponer una inversión inicial en redol a los 30 millones d'euros nuna superficie de más de 480.000 m².[12]
En 2012, tiense previstu l'entamu de les obres de la terminal. El proyeutu va cuntar con una vía d'espedición y receición de 900 metros de llargor, según otros dos víes de carga y descarga de 750 metros.[13]
En 2012, aprobóse la construcción d'un nuevu polígonu industrial, asitiáu na zona de la carretera N-232. Va Disponer d'una superficie de 42.000 m². Coles mires de nun llindar nin el tipu nin sector de les futures industries que pudieren aniciase nel polígonu, optóse por non executar obres d'urbanización previes. Esto va dexar que pueda construyise acorde a les necesidaes de cada empresa tantu en viales como n'infraestructures precises pal funcionamientu.[14]
Dientro d'esti sector ye de reseñar la importancia que tien el mundu de la hostelería, con un bon númberu de chigres , restoranes y hoteles.
Castillo altomedieval construyíu pol conde Diego Porcelos nel sieglu IX. Destruyíu en 1835 mientres la Primer Guerra Carlista. Nel pueblu ye más conocíu como La Sala.
Restos del fuerte construyíu ente 1794 y 1797 en previsión d'una guerra contra Francia. Foi destruyíu en 1823 polos Cien Mil Fíos de San Luis. Dispón de rutes empuestes pa la so interpretación. Nel pueblu ye conocíu como les cueves de los moros. Los díes 15, 16 y 17 de mayu, de 2011 celebróse la I Recreación Histórica de tomar del fuerte Santa Engracia.[15]
Edificiu góticu del sieglu XVI, anque yá apaez nomada en 1340.[16] El templu comparte la función de cultu con un muséu d'arte moderno de carís cristianu.[17]
Ilesia tardientu-barroca construyida en 1714 sobre otra renacentista qu'a empiezos del sieglu XVIII taba totalmente arruinada.[16]
La estensión de los Montes Obarenes conformen el parque natural de los Obarenes, conocíu como Montes Obarenes-San Zadornil. Carauterízase pola so variedá faunística habitando especies como'l corzu, el xabalín, l'águila real, la utre, la llondra y el llobu. Cañones, escobios, montes de fayes, carbayos, encines, xardones y yérbados son dalgunos de los elementos que configuren el so hábitat.
L'escobiu marcó dende siempres la so hestoria. Los Montes Obarenes álcense como una especie d'inmensu murallón predresu frente a les llanes tierres de La Bureba. Unu de los sos pocos pasos franqueables constituyir l'estrechu y allargáu escobiu de Pancorbo. Esta aveseda y espectacular gargüelu foi'l camín obligáu pa tolos pueblos que dende tiempos inmemoriales treslladáronse pol continente européu con direición al corazón de la Península Ibérica. Ello ye que a Pancorbo conózse-y como la Puerta de Castiella.
Dende'l pueblu de Pancorbo parte una empinada sienda que dexa algamar el mirador de la Peña del Mazo. Tamién puede algamar, per un senderu separáu de la carretera, la ermita del Santu Cristu del Barriu, asitiada en plenu corazón del escobiu. La sienda sigue paralela al ríu Oroncillo y dexa percorrer el sector más espectacular del gargüelu. Esisten documentaos dos Castros prehistóricos nel visu de los montes: el Cuetu de San Nicolás y l'Altu de Santa Engracia.