Pelecanus | ||
---|---|---|
Rangu temporal: Rupeliense-Recién, 28,1 Ma-0 Ma | ||
Clasificación científica | ||
Reinu: | Animalia | |
Filu: | Chordata | |
Clas: | Aves | |
Orde: | Pelecaniformes | |
Familia: |
Pelecanidae Rafinesque, 1815 | |
Xéneru: |
Pelecanus Linnaeus, 1758 | |
Especie tipu | ||
Pelecanus onocrotalus Linnaeus, 1758 | ||
Especies | ||
8 (ver testu) | ||
Consultes | ||
[editar datos en Wikidata] |
Los pelícanos (Pelecanus) son un xéneru d'aves acuátiques pelecaniformes pertenecientes a la familia monotípica Pelecanidae. Carauterízase pola so llongura picu con un gran sacu gular qu'utiliza pa la captura de les sos preses y el drenaxe de l'agua recoyida antes de traga-y les. Tienen un plumaxe predominantemente claro, sacante los pelícanos pardos y peruanos. El picu, el sacu y la piel facial desnuda de toles especies adquieren colores brillosos antes de la temporada de cría. Los ocho especies esistentes tienen una distribución global desigual, que va llatitúinalmente dende la zona intertropical a la templada, anque tán ausentes del interior d'América del Sur lo mesmo que de les rexones polares y l'océanu abiertu. Frecuenten les agües interior y costeru onde s'alimenten principalmente de pexes, prindándolos n'o cerca de la superficie de l'agua. Son aves gregaries, viaxen en bandaes, cacen cooperativamente y reprodúcense en colonies. Cuatro especies de plumaxe blancu tienden a añerar nel suelu y cuatro especies de plumaxe marrón o gris añeren principalmente nos árboles.
Mientres enforma tiempu creyóse que taba rellacionáu con fragates, mabees, faetones y alcatraces, pero agora sábese que tán más estrechamente rellacionaos col picozapato y l'avemartillo, y asítiense nel orde Pelecaniformes, xunto a ibis, espátules, garces y avetoros. El so rexistru fósil remontar a a lo menos 30 millones d'años, a los restos d'un picu bien similar al d'especies modernes recuperáu d'estratos oligocenos en Francia. Créese qu'evolucionaron nel Vieyu Mundu y estendiéronse a América, fechu que se reflexa nes rellaciones dientro del xéneru cuando los ocho especies estremar en llinaxes del Viejo y del Nuevu Mundu.
La so rellación ente pelícanos y l'home foi de cutiu conflictiva. Fueron escorríos por que percibíense como una competencia pa la pesca comercial y recreativa. Les sos poblaciones menguaron considerablemente por causa de la destrucción del so hábitat, la sobrepesca y la perturbación y la contaminación ambiental, llevando a una especie a ser catalogada como vulnerable y a dos a tar cercanes a selo. Tamién tienen una llarga historia de significáu cultural na mitoloxía y na iconografía y heráldica cristiana.
El xéneru Pelecanus foi descritu formalmente por Linneo en 1758 na décima edición de la so Systema naturæ. Describió les sos carauterístiques distintives, como un picu rectu con forma de gabitu na punta, fueses nasales lliniales, cara desnuda y pies dafechu palmotiaos. Esta definición inicial incluyía, amás d'a los pelícanos, a fragates, mabees y súlidos.[1] El nome del xéneru provién del griegu πελεκάν, pelekán,[2] que de la mesma deriva de πέλεκυς, pélekys, 'hachu'.[3][4] Na Dómina Clásica la pallabra aplicábase tanto al pelícanu como al picatueru.[5] N'español el nome común, pelícanu,[N 1] provién del llatín pelicānus, col mesmu orixe que'l del xéneru.
La familia Pelecanidae foi introducida (como Pelicanea) pol polímata francés Constantine Samuel Rafinesque en 1815.[7][8] Los pelícanos dan el so nome a los pelecaniformes, un orde que tien una historia taxonómica variada. Faetones, aníngidos, mabees, alcatraces y fragates, tolos miembros tradicionales del orde, fueron reclasificados dende entós: los faetones nel so propiu orde, Phaethontiformes, y el restu en Suliformes. Nel so llugar, garces, ibis, espátules, l'evemartillo y el picozapato agora fueron treslladaos a Pelecaniformes.[9] La filoxenética molecular suxer que'l picozapato y el avemartillo formen un grupu hermanu de los pelícanos,[10] anque hai cierta dulda sobre la rellación exacta ente los trés llinaxes.[11]
Cladograma basáu en Hackett et al. (2008).[9] |
El rexistru fósil amuesa que'l llinaxe del pelícanu esistió por siquier 30 millones d'años; el fósil de pelícanu más antiguu conocíu atópase en xacimientos del Oligocenu inferior nel Luberon, nel sureste de Francia, y ye notablemente similar a les conformances modernes. El so picu ta casi completu y ye morfolóxicamente idénticu al de los pelícanos actuales, demostrando qu'esta avanzada ferramienta d'alimentación yá esistía nesi momentu.[12] Un fósil del Miocenu inferior se nomó Miopelecanus gracilis sobre la base de ciertes carauterístiques orixinalmente consideraes úniques anque darréu consideróse que taba dientro de la gama de variación interespecífica en Pelecanus.[12] El Protopelicanus del Eocenu cimeru pue ser un pelecaniforme o un suliforme, o quiciabes una ave acuática similar, como un pelagornítido.[13] El supuestu pelícanu miocenu de la Patagonia Liptornis ye un nomen dubium (de dudosa validez), yá que se basa en fragmentos que nun apurren evidencia abonda pa sofitar una descripción válida.[14]
Los afayos fósiles d'América del Norte fueron escasos en comparanza colos d'Europa, que tien un rexistru fósil más ricu.[15] Delles especies de Pelecanus describiéronse sobre la base de material fósil, como:[16]
Los ocho especies de pelícanos esistentes estremábense tradicionalmente en dos grupos, unu de los cualos contenía cuatro anidadoras terrestres con plumaxe mayoritariamente blancu (común, australianu, ceñudu y blancu americanu) y otru con cuatro especies de plumaxe gris o marrón qu'añeren preferentemente n'árboles (rosado, oriental y pardu) o en roques costeres (peruanu). Los pelícanos fundamentalmente marinos peruanu y pardu, enantes consideraos conespecíficos,[21] dacuando dixébrense de los demás allugándolos nel subxéneru Leptopelicanus,,[22] pero de fechu especies con dambos tipos d'apariencia y comportamientu de anidación atópase en dambos grupos.
La secuenciación del ADN de xenes mitocondria-yos y nucleares dio como resultáu rellaciones bastante distintes; los trés pelícanos del Nuevu Mundu formaron un llinaxe, col blancu americanu hermanu de los dos pardos, y los cinco especies del Vieyu Mundu l'otru. El ceñudu, el rosado y l'oriental taben estrechamente rellacionaos ente sigo, ente que'l pelícanu australianu yera'l so pariente más cercanu. El gran pelícanu blancu americanu tamién pertenecía a esti llinaxe, pero foi'l primeru en divergir del antepasáu común de les otres cuatro especies. Esti afayu suxer que los pelícanos evolucionaron nel Vieyu Mundu y estendiéronse a América, y que la preferencia pola anidación n'árbol o nel suelu ta más rellacionada col tamañu que cola xenética.[23]
Especies esistentes de Pelecanus | |||
---|---|---|---|
Nome común y binominal[24][25] | Imaxe | Descripción | Distribución y estatus |
Pelícanu blancu americanu Pelecanus erythrorhynchos Gmelin, 1789 |
Llargor 1,3-1,8 m, valumbu 2,44-2,9 m, pesu 5-9 kg.[26] Plumaxe casi dafechu blancu, sacante les rémixes primaries y secundaries de color negru que namái se ven en vuelu. | Monotípico. Vive terra adientro en Norteamérica y envierna en Méxicu.[27] Estatus: esmolición menor.[28] | |
Pelícanu pardu Pelecanus occidentalis Linneo, 1766 |
Llargor hasta 1,4 m, valumbu 2-2,3 m, pesu 3,6-4,5 kg.[29] El pelícanu más pequeñu; estremar pol so plumaxe pardu; aliméntase zambulléndose en picáu.[30] | Cinco subespecies. Distribución costera que toma dende América del Norte y el Caribe hasta'l norte d'América del Sur y les Galápagos.[27] Estatus: esmolición menor.[31] | |
Pelícanu peruanu Pelecanus thagus Molina, 1782 |
Llargor hasta 1,52 m, valumbu 2,48 m,[32] pesu mediu 7 kg.[33] Escuru con una franxa blanca dende la corona a los llaos del pescuezu. | Monotípico. Mariña pacífica de Suramérica dende Ecuador y Perú meridional hasta'l sur de Chile.[27] Estatus: casi amenazada.[34] | |
Pelícanu común Pelecanus onocrotalus Linneo, 1758 |
Llargor 1,40-1,75 m, valumbu 2,45-2,95 m, pesu 10-11 kg.[35][36] Plumaxe blancu, con manches faciales roses y pates roses. | Monotípico. Distribución esvalixada, oriental dende l'este del Mediterraneu a Indochina y península malaya, meridional hasta Sudáfrica.[27] Estatus: esmolición menor.[37] | |
Pelícanu australianu Pelecanus conspicillatus Temminck, 1824 |
Llargor 1,60-1,90 m, valumbu 2,5-3,4 m, pesu 4-6,8 o hasta 8,2 kg.[38] Predominantemente blancu con negru a lo llargo de les plumes primaries, con un picu bien llargu rosa claru. | Monotípico. Australia y Nueva Guinea; vagante por Nueva Zelanda, islles Salomón, archipiélagu Bismarck, Fixi y Wallacea.[27] Estatus: esmolición menor.[39] | |
Pelícanu rosado Pelecanus rufescens Gmelin, 1789 |
Llargor 1,25-1,32 m, valumbu 2,65-2,9 m,[40] pesu 3,9-7 kg.[41] Plumaxe gris y blancu, dacuando rosado nel llombu, quexal cimeru mariella y sacu gular gris.[40] | Monotípico. África, Seixeles y suroeste de Arabia;[27] estinguíu en Madagascar.[42] Estatus: esmolición menor.[43] | |
Pelícanu ceñudu Pelecanus crispus Bruch, 1832 |
Llargor 1,60-1,80 m, valumbu 2,70-3,20 m, pesu 10-12 kg.[35][36] El pelícanu de mayor tamañu; estremar del pelícanu común por tener plumes rizaes na nuca, pates grises y plumaxe blancu buxu.[40] | Monotípico. Sureste d'Europa a India y China.[27] Estatus: vulnerable.[44] | |
Pelícanu oriental Pelecanus philippensis Gmelin, 1789 |
Llargor 1,27-1,52 m, valumbu 2,5 m, pesu averáu 5 kg.[45] Principalmente de color blancu buxu, con cresta gris na parte posterior del pescuezu mientres la dómina d'apareyamientu, parte trasera rosada y sacu gular y llaterales del picu con puntiáu de manches escures.[45] | Monotípico. Sur d'Asia dende'l sur de Paquistán pasando pel este d'India hasta Indonesia;[27] estinguíu en Filipines y posiblemente nel este de China.[45] Estatus: casi amenazada.[27] |
Los pelícanos son aves de gran tamañu con picos bien llongures caracterizaes por un gabitu curvado nel estremu del quexal cimeru y pol enorme sacu gular na inferior. La fina caña mandibular del picu inferior y los flexibles músculos de la llingua formen una bolsa en forma de cesta pa prindar peces o, dacuando, pa coyer agua duce;[22] pa nun torgar la deglución de grandes peces, la llingua ye bien pequeña.[47] Tienen un pescuezu llargu y pates curties y grueses con pies grandes y dafechu palmotiaos. Anque tán ente les aves voladores más pesaes,[48] son relativamente llixeres en rellación al so aparente volume gracies a les bolses d'aire na so cadarma y per debaxo de la piel, lo que tamién-yos dexa llexar na agua.[22] La cola ye curtia y cuadrada. Les ales son llargues y anches, afeches pal vuelu eleváu y l'entamo, y con un númberu inusualmente grande de plumes de vuelu secundaries (de 30 a 35).[49]
Los machos son xeneralmente más grandes que les femes y tienen el picu más llargu.[22] La especie más pequeña ye'l pelícanu pardu, que los sos exemplares de menor tamañu pesen unos 2,75 kg y nun tienen más de 1,06 m de llargor con un valumbu de 1,83 m. El mayor créese que ye'l ceñudu, con hasta 15 kg y 1,83 m de llargor y un valumbu máximu de 3 m. El picu del pelícanu australianu puede algamar hasta 50 cm de llargor nos machos adultos de mayor tamañu,[50] el más llargu de toles aves.[21]
Los pelícanos tienen un plumaxe na so mayor parte de color claru, cola esceición de los pelícanos pardu y peruanu.[51] Los picos, sacos y la piel facial desnuda de toles especies escláriense primero qu'empiece la dómina de reproducción.[52] El sacu gular de la subespecie californiana del pelícanu pardu volver d'un colloráu brillosu y esmorezse a mariellu tres la puesta de los güevos, ente que la del pelícanu peruanu vuélvese azul. Al pelícanu blancu americanu crez-y una bárabu na parte cimera del picu que s'esprende una vegada que les femes punxeron los güevos.[53] El plumaxe de los pelícanos nuevos ye más escuru que'l d'adultos.[51] Los pitucos recién eclosionados tán desnudos y son de color rosado, escureciendo a gris o negru dempués de 4 a 14 díes y sále-yos un plumón blancu o gris.[54]
Les diseición anatómica de dos pelícanos pardos en 1939 amosaron que los pelícanos tienen una rede de sacos d'aire debaxo de la piel asitiaos al traviés de la superficie ventral, el gargüelu, el pechu y la parte inferior de les ales, y tienen tamién sacos d'aire nos güesos.[55] Los sacos d'aire tán coneutaos a les víes aérees del sistema respiratoriu y el pelícanu puede caltenelos inflaos cerrando la glotis, anque nun ta claru cómo s'enchen.[55] Los sacos d'aire sirven amás pa caltenelos llexando fácilmente na agua,[56] y tamién puede amortiguar l'impautu del cuerpu contra la superficie de l'agua cuando se somorguien llanzándose en picáu pa prindar peces.[55] Los sacos aéreos superficiales tamién pueden ayudar a arredondiar la contorna del cuerpu (especialmente nel abdome, onde pueden aniciase superficies protuberantes causaes poles coraes que camuden de tamañu y posición) pa dexar que les plumes superpuestes formen un aislamientu térmicu más efeutivu y tamién pa caltener les plumes en posición pa una bona aerodinámica.[55]
Los pelícanos actuales atópase en tolos continentes, sacante L'Antártida. Habiten principalmente nes rexones templaes, anque la so zona de reproducción estender ente les llatitúes 45° sur (pelícanu australianu en Tasmania) y 60° norte (pelícanu blancu americanu nel oeste de Canadá).[21] Aves d'agües interiores y costeres, tán ausentes de les rexones polares, mar abiertu, islles oceániques (sacante les Galápagos) y l'interior d'América del Sur y la so mariña oriental, dende la desaguada del ríu Amazones escontra'l sur.[22] Recuperáronse güesos de subfósiles tan meridionales como la isla Sur de Nueva Zelanda,[57] anque la so escasez y la so apaición aisllada suxeren qu'estos restos pueden ser d'individuos aisllaos que llegaron dende Australia (como inda asocede n'ocasiones na actualidá).[58]
Les sos pates fuertes y los sos pies palmotiaos déxen-yos nadar bien. Estréguense la parte de tras de la cabeza nes sos glándules uropígeas pa recoyer una secreción oleosa producida por estes glándules y estender pol plumaxe pa impermiabilizalo.[21] Calteniendo les ales pocu apertaes contra'l cuerpu, llexen con facilidá y col cuerpu sobresaliendo relativamente pocu de la superficie de l'agua.[40] Estenen l'escesu de calor por aciu una vibración gular, ondulando la piel del gargüelu y el sacu col picu abiertu pa facilitar l'enfriamientu por evaporación.[22] Pósense y arrexunten comunitariamente en sableres, bancos de sable y agües pocu fondes.[22]
Una capa fibrosa fonda nos músculos del pechu déxa-yos caltener les sos grandes ales rígidamente horizontales p'alzase y entamar; aprovechen les térmiques p'alzase a altores de 3000 m o más,[59] entamando o aleteando en formación en V y pueden volar distancies d'hasta 150 km pa movese a zones d'alimentación.[21] Tamién volar baxu sobre tramos d'agua, utilizando un fenómenu conocíu como efeutu suelo p'amenorgar la resistencia inducida y aumentar la sustentación; a midida que flúi ente les ales y la superficie de l'agua l'aire estrúyese y aumenta la densidá, exerciendo una mayor fuercia ascendente a l'ave que ta enriba,[60] con un importante aforru enerxético al volar.[61]
Los pelícanos adultos utilicen señales visuales o de comportamientu pa comunicase,[62] utilizando sobremanera les sos ales y picos. El so comportamientu agonístico consiste n'emburriar y cutir a los oponentes col picu, o llevantar y ximelgar les ales de forma amenazadora.[63] Los adultos urnien cuando tán en colonies, pero xeneralmente son silenciosos n'otres partes o fora de temporada de cría.[40][64][65][66] Les colonies son bien ruidoses por cuenta de les constantes vocalizaciones de los pitucos.[62]
La so dieta consiste xeneralmente en peces, que pueden tener hasta 30 cm de llargor,[52] anque tamién comen anfibios, tortúes, crustáceos y dacuando pequeñes aves.[67][68] Les preses acuátiques prindar xeneralmente n'o cerca de la superficie de l'agua.[51] N'agües fondes los pelícanos comunes polo xeneral pesquen en solitariu, pero más cerca de la mariña suelen formar grupos qu'arrodien bancos de pequeños pexes formando una llinia pa llevalos escontra agües pocu fondes, cutiendo les ales sobre la superficie de l'agua y depués recoyendo la presa.[69] Prinden munchos pexes pequeños espandiendo'l sacu gular de los sos picos, que dempués drenan sobre la superficie de l'agua antes de tragar les sos captures. Esta operación dura hasta un minutu, mientres el cual otres aves marines pueden arrampuña-yos los pexes.
Los pexes grandes atrapar cola punta del picu y depués llanzar al aire p'atrapalos na bolsa y traga-y los cola cabeza del pexe escontra baxo. N'ocasiones una gavilueta asítiase sobre'l so cabeza y picotiar pa distrayer al pelícanu y róba-y un pexe cuando tien el picu abiertu;[70] pela so parte, los pelícanos dacuando tamién arrampuñen preses d'otres aves acuátiques.[21]
El pelícanu pardu suel somorguiase pa prindar les sos preses, sobremanera coles anchoes[71] y un tipu de sardines llamaos lachas.[69][72] El pelícanu australianu ye un carroñero carnívoru eclécticu y comenenciosu que s'alimenta en vertideros, buscando carroña[73] y casi cualquier cosa comestible, dende inseutos y pequeños crustáceos hasta coríos y perros pequeños.[73]
Anque ye bien pocu habitual que s'alimenten d'otres aves, reparáronse grandes pelícanos comunes tragándose palombos nel St. James's Park de Londres;[68] según la opinión del ente Parques Reales de Londres esta inusual alimentación ye más probable nel casu de pelícanos en cautividá que viven nun mediu ambiente semiurbano y tán en contautu próximu y frecuente con seres humanos.[68] Sicasí, comprobóse que na Provincia Occidental del Cabu (Sudáfrica) la mesma especie comía pitucos vivos d'alcatraces d'El Cabu na pequeña isla Malgas,[74] según mabees d'El Cabu, mabees coronaes, gaviluetes cocineres, charranes piquigualdos y pingüinos d'El Cabu y na isla Dassen y otros llugares.[75] Tamién se reportó que los pelícanos pardos alimentar de mozos llabráivos en California, lo mesmo que de los güevos y pitucos de garcillas bueyeras y garces blanques en Baxa California, Méxicu.[76]
Los pelícanos son animales gregarios y añeren en colonies. Les pareyes son monógames solo mientres una estación, pero los venceyos de pareya solamente caltiénense nel área anidamiento, siendo independientes lloñe del nial. Les especies qu'añeren en tierra (les de plumaxe blancu) desenvuelven un complexu cortexu comunal nel qu'intervienen un grupu de machos qu'escuerren a una sola fema nel aire, en tierra o na agua mientres xunten, abren y emburrien los picos ente ellos. Pueden terminar el procesu nun día. Les especies qu'añeren nos árboles tienen un procesu más simple nel cual los machos engaramaos a les cañes anunciar a les femes.[21] L'allugamientu de la colonia reproductora ta determinada pola disponibilidad d'un ampliu suministru de pexes p'alimentase, anque pueden movese utilizando les térmiques pa volar diariamente a cientos de quilómetros pa buscar comida.[52]
El pelícanu australianu utiliza dos estrategia reproductives dependiendo del grau de previsibilidad ambiental local. Formen colonies de decenes o cientos, raramente miles, d'aves que se reproducen regularmente en pequeñes islles costeres y subcosteras onde la comida ta disponible estacional o permanentemente. Nes grebes tierres del interior australianu, especialmente na cuenca endorreica del llagu Eyre, formen grandes colonies comenencioses que pueden axuntar hasta 50 000 pareyes cuando tienen llugar unos hinchentes irregulares, que pueden tar espaciadas munchos años, que formen efímeros llagos salaos qu'apurren grandes cantidaes d'alimentu mientres dellos meses antes d'ensugase de nuevu.[59]
En toles especies la cópula tien llugar nel nial; empieza pocu dempués del axugamientu y sigue mientres 3-10 díes antes de la puesta. Nes especies qu'añeren en tierra (que non siempres constrúin niales) el machu encargar de llevar el material de anidación, dacuando nel sacu gular, y nes especies qu'añeren n'árboles llevar suxetu col picu. Entós la fema atropa'l material hasta formar una estructura simple.[21]
Los güevos son ovalaos, blancos y de testura aspra.[22] Toles especies ponen xeneralmente siquier dos güevos; el tamañu habitual de la puesta ye d'unu a tres huevos, anque escepcionalmente puede llegar hasta seis.[22] Dambos sexos guaren los güevos asitiándolos enriba o debaxo de los pies y pueden trate al camudar les veces. La incubación duren 30-36 díes;[22] el porcentaxe d'ésitu d'eclosión en pareyes que nun fueron fadiaes pue ser d'hasta'l 95 % pero, por cuenta de la competencia ente hermanos nel nial o'l cainismo, na naturaleza xeneralmente solo una de les críes sobrevive nes primeres selmanes (los pelícanos rosado y oriental son los que suelen sobrevivir más tiempu). Dambos padres alimenten a les sos críes por regurgitación; dempués d'aproximao una selmana los pitucos yá son capaces de meter la cabeza nel sacu gular de los sos padres y alimentase por sigo mesmos.[54] Por motivos que se desconocen, n'ocasiones antes o especialmente dempués de ser alimentaos, paecen tener una especie de convulsión que los dexa inconscientes.[21]
Los padres de les especies qu'añeren nel suelu dacuando estréguen-y la cabeza con fuercia a les críes más madures antes d'alimentalos. A partir de los 25 díes d'edá,[22] los mozos d'estes especies axuntar en «guarderíes» d'hasta 100 aves nes que los padres reconocen y alimenten namái a los sos propios fíos. A les 6-8 selmanes yá analayen pola contorna, nadando de xemes en cuando, y pueden prauticar l'alimentación comunal.[21] Los xuveniles de toles especies emplumen 10-12 selmanes dempués de la eclosión. Dempués pueden permanecer colos sos padres, pero a partir d'esi momentu yá nun son alimentaos o lo faen raramente. Maurecen a los trés o cuatro años.[22] L'ésitu reproductor ye bien variable.[21] Los pelícanos viven de 15 a 25 años n'estáu montés, anque esiste'l casu rexistráu d'un exemplar en cautividá qu'algamó los 54 años.[52]
A nivel mundial, les poblaciones de pelícanos vense afeutaes negativamente por cuatro factores principales: amenorgamientu del númberu de peces por causa de la sobrepesca o pola contaminación de l'agua, la destrucción del so hábitat, los efeutos direutos de l'actividá humana como les perturbaciones nes colonies de anidación, caza y matances, enriedu en redes de pesca y daños por anzuelos o la presencia de contaminantes como'l DDT y la endrina. La mayoría de les poblaciones de les distintes especies son más o menos estables, anque una d'elles ta catalogada pola UICN como vulnerable y dos tán cercanes a selo. Toles especies reprodúcense fácilmente nos parques zoolóxicos, lo cual ye potencialmente útil pal so caltenimientu.[77]
La población combinada de pelícanos pardos y peruanos envalorar en 650 000 aves, con alredor de 250 000 nos Estaos Xuníos y el Caribe y 400 000 nel Perú.[N 2] La National Audubon Society envalora la población mundial del pelícanu pardu en 300 000 aves.[79] El númberu de pelícanos sufrió un gran descensu nes décades de 1950 y 1960, debíu sobremanera a la contaminación ambiental por DDT, polo que la especie foi catalogada como en peligru d'estinción nos Estaos Xuníos en 1970. Gracies a les restricciones impuestes sobre l'usu de DDT nos Estaos Xuníos a partir de 1972, foi retiráu de la llista en 2009.[78][80]
El pelícanu peruanu ta catalogáu como especie casi amenazada porque, anque BirdLife International envalora que la so población supera les 500 000 aves adultes y posiblemente ta aumentando, foi enforma mayor nel pasáu. El so númberu amenorgó drásticamente mientres el fenómenu climáticu d'El Neñu de 1998 y podría esperimentar descensos similares nel futuru. Ente les actuaciones que se consideren necesaries pal so caltenimientu tán una monitorización regular por tola so distribución pa determinar los enclinos de les sos poblaciones, particularmente dempués de los años d'El Neñu, acutar l'accesu humanu a les principales colonies reproductores, o la evaluación de les interacciones cola actividá pesquera.[81]
El pelícanu oriental tien una población envalorada d'ente 13 000 y 18 000 aves y tamién ta catalogáu como especie casi amenazada na Llista Colorada de la UICN. El so númberu menguó sustancialmente mientres el sieglu XX, sobremanera pola erradicación de la importante colonia de reproductora del valle del Sittang en Birmania por causa de la deforestación y la perda de zones d'alimentación.[82] Les principales amenaces a les qu'enfrenta son la perda d'hábitat y les perturbaciones causaes pola actividá humana, anque les poblaciones estabilizáronse na so mayor parte tres una mayor proteición na India y Camboya.[83]
El pelícanu rosado tien una gran población que toma gran parte del África subsaḥariana. A falta d'amenaces sustanciales o d'evidencies d'amenorgamientos nel so área de distribución, el so estáu de caltenimientu ta catalogáu como d'especie so esmolición menor. Ente les sos amenaces rexonales inclúyense'l drenaxe de los güelgues y l'aumentu de les perturbaciones humanes nel sur d'África. La especie ye susceptible a la bioacumulación de toxines y a baltar de los árboles nos qu'añeren.[84]
El pelícanu blancu americanu amontó'l so númberu,[53] con población envalorada d'unes 157 000 aves en 2005, en mayor númberu al este de la gran divisoria continental norteamericana.[85] Sicasí, nun ta claru si'l so númberu viose afeutáu pola esposición a plaguicidas y sufrió perdida d'hábitat debíu al drenaxe de güelgues y la competencia col usu recreativu de llagos y ríos.[53]
Los pelícanos comunes estender a lo llargo de gran parte d'África y el sur d'Asia. L'enclín xeneral del númberu de la so población ye incierta, con datos variables según les rexones qu'amuesen aumentos, amenorgamientos, estabilidá o desconocimientu, anque nun hai evidencia d'un rápidu amenorgamientu xeneral y tán catalogaos como especie so esmolición menor. Ente'l so amenaces inclúyense'l drenaxe de les güelgues, la caza deportiva, les perturbaciones nes colonies de cría y la contaminación por plaguicidas y metales pesaos.[86]
El pelícanu ceñudu ye la especie más rara, con una población envalorada d'ente 10 000 y 20 000 aves tres los grandes cayentes mientres los sieglos XIX y XX. Ente les principales amenaces actuales d'esta especie atopen la caza, especialmente n'Asia oriental, la perturbación humana, el desenvolvimientu costeru, el choque con tendíos llétricos d'alta tensión y la sobresplotación pesquera.[87] Tán catalogaos como especie vulnerable na Llista Colorada d'Especies Amenaciaes de la UICN yá que la so población tiende a la baxa, especialmente en Mongolia onde ta casi estinguida. Sicasí, delles colonies tán aumentando de tamañu y la colonia del menor de los llagos Prespa en Grecia cuenta con cerca de 1000 pareyes reproductores.[44]
Bien estendíu a lo llargo d'Australia,[53] el pelícanu australianu tien una población envalorada d'ente 300 000 y 500 000 aves.[88] El so númberu total fluctúa erráticamente dependiendo de les condiciones de les güelgues y l'ésitu de la cría en tol continente. Ta catalogáu como especie so esmolición menor.[89]
Los pelícanos fueron escorríos polos seres humanos al percibilos como una competencia pa la pesca, a pesar de que la dieta d'estes aves asolápase pocu colos pexes buscaos davezu polos humanos pa la pesca.[53] Mientres la década de 1880, los pelícanos blancos americanos matar a golpes y disparos, los sos güevos destruyíos deliberadamente y los sos llugares d'alimentación y de anidación degradaos polos planes d'usu de los recursos hídricos y el drenaxe de güelgues;[53] pero inclusive nel sieglu XXI, un aumentu de la población d'esta especie nel sureste d'Idaho nos EE. UU. foi consideráu una amenaza pa la pesca recreativa llocal de la trucha Oncorhynchus clarkii, lo que condució a dellos intentos oficiales d'amenorgar el númberu de pelícanos por aciu acoso sistemáticu y matances selectives.[90]
Na islla de Dyer, na Provincia Occidental del Cabu de Sudáfrica, los pelícanos comunes fueron sacrificaos mientres el sieglu XIX porque la so depredación de los güevos y los pitucos d'aves marines productores de guanu considerábase una amenaza pal mediu de vida de los colectores d'esta materia.[75] Más apocayá, esta depredación per parte de los pelícanos nes colonies d'aves marines sudafricanas afectó al caltenimientu de poblaciones d'aves marines amenaciaes, especialmente del mabea coronada (Microcarbo coronatus), el mabea d'El Cabu (Phalacrocorax capensis) y el mabea de bajío (Phalacrocorax neglectus), lo que llevó a propuestes pa controlar el númberu de pelícanos nes colonies vulnerables.[75]
Amás de la destrucción del so hábitat y la persecución apostao y empobinao, los pelícanos son vulnerables a la perturbación nes sos colonies de cría por Observación d'aves observadores d'aves, fotógrafos y otros visitantes interesaos. La presencia humana por sigo sola puede faer que les aves muevan o destruyan por fuercia los sos güevos, dexen a les críes espuestes a los depredadores y les condiciones climátiques adverses, o inclusive abandonen les sos colonies.[91][92][93]
La contaminación medioambiental por DDT foi una de les principales causes del cayente de les poblaciones de pelícanos pardos n'América del Norte nes décades de 1950 y 1960 al introducise na rede trófica contaminando munches especies, ente les que s'atopaba l'anchoa Engraulis mordax, una fonte primaria d'alimentación de los pelícanos. El metabolito DDE formáu a partir del DDT ye un tóxicu pa la reproducción de pelícanos y munches otres aves, que provoca l'endelgazamientu y debilitamientu del pulgu del güevu y el consiguiente fracasu reproductivu a por culpa de los frayatos accidentales causaes poles mesmes aves criadores. Gracies a la prohibición efeutiva del usu del DDT en 1972 nos Estaos Xuníos, el pulgu de los güevos de los pelícanos pardos reproductores aumentó de grosez y les sos poblaciones pudieron recuperase en gran midida.[71][94]
A finales de la década de 1960, tres l'importante amenorgamientu del númberu de pelícanos pardos en Louisiana por intoxicación por DDT, importáronse 500 pelícanos de Florida p'aumentar y restablecer la población, anque más de 300 morrieron darréu n'abril y mayu de 1975 por envelenamientu por endrina,[95] un pesticida organoclorado. Cerca de 14 000 pelícanos, 7500 d'ellos pelícanos blancos americanos, morrieron de botulismu acabante comer pexes del mar de Salton en 1990.[53] En 1991, un númberu anormal de pelícanos pardos y mabees de Brandt morrieron en Santa Cruz (California) debíu al envelenamientu de les anchoes de les que s'alimentaben con acedu domoico,[96] neurotoxina producida pola diatomea Pseudo-nitzschia.
Como aves acuátiques que s'alimenten de pexes, los pelícanos son bien susceptibles a los arrames de petroleu, tantu direutamente por quedar cubiertos por esti hidrocarburu como indireutamente pol impautu d'estos derrames nos sos recursos alimenticios. Un informe de 2007 de la California Fish and Game Commission envaloró que mientres los postreros 20 años, unos 500-1000 pelícanos pardos fuérense afeutaos por derrames de petroleu en California.[93] Un informe de 2011 del Centru pa la Diversidá Biolóxica d'Arizona, un añu dempués de l'marea negra causada pol fundimientu de la Deepwater Horizon n'abril de 2010, indicaba que 932 pelícanos pardos fueren recoyíos tres trate afeutaos pol petroleu y envaloraba que diez veces esi númberu habíen resultancia estropiaos pol derrame.[97]
Cuando los pelícanos interactúan colos pescadores, yá sía compartiendo les mesmes agües o cuando s'alimenten de los pexes que los pesqueros refuguen, son especialmente vulnerables porque pueden quedar agabitaos nos anzuelos o enredaos tantu en redes de pesca actives como refugaes. Los pelícanos traguen los anzuelos o se-yos engabitar na piel del sacu gular o nes sos pates palmotiaes, o los fuertes sedales de pesca pueden endolcase alredor del picu, les ales o les pates, estropiándolos, matándolos o dexándolos incapacitados p'alimentase. En Norteamérica y Australia creáronse organizaciones de rescate formaes por voluntarios qu'atienden y rehabiliten pelícanos mancaos y otres especies de vida montesa.[98][99][100]
Al igual qu'otres aves, los pelícanos son víctimes de diversos parásitos. Los pioyos d'aves del xéneru Piagetella atopar nos sacos gulares de toles especies de pelícanos. El mosquitu Culex pipiens ye portador de la malaria aviar y una alta densidá d'estos inseutos pueden obligar a los pelícanos a abandonar una colonia. Les sangrixueles pueden xuntáse-yos a la cloaca y dacuando al interior de la bolsa.[101] Un estudiu realizáu con pelícanos blancos americanos atopó 75 especies distintes de parásitos, como céstodos, tremátodos, dípteros, sifonápteros, ixódidos o nemátodos; munchos d'ellos nun los provoquen grandes daños, pero los dípteros pueden tar implicaos na muerte de pitucos, particularmente si tán débiles o enfermos y la cachiparru blandu Ornithodoros capensis dacuando provoca que los adultos abandonen el nial. Munchos de los sos parásitos atopar n'otros grupos d'aves, pero dalgunos pioyos tienen a los pelícanos como güéspedes específicos.[102]
Les aves sanes polo xeneral pueden faer frente a los sos pioyos, pero les enfermes pueden portar cientos d'estos parásitos, lo que puede provocar la so muerte. El pioyu Piagetiella peralis, que se-yos introduz na bolsa gular y polo tanto'l pelícanu nun puede quitar col picu, nun suel ser un problema grave, inclusive cuando infesta tol interior de la bolsa, pero dacuando la inflamación y sangráu que provoquen pueden estropialo.[102] El pelícanu pardu tamién ye víctima d'una amplia de parásitos; los nemátodos Contracaecum multipapillatum y C. mexicanum y el tremátodo Ribeiroia ondatrae causaron enfermedaes y provocáu mortalidá nes poblaciones de Puertu Ricu, poniendo en peligru los pelícanos nesta isla.[103] En mayu de 2012, informóse que cientos de pelícanos peruanos perecieren nel Perú por inanición y parasitosis.[104]
Nel Antiguu Exiptu, el pelícanu (n'exipciu henet) acomuñar cola muerte y el más allá. Representar nes parés de les tumbes y figuraba en testos funerarios, como símbolu de proteición contra les culiebres. El henet tamién apaez nos Testos de les Pirámides como «madre del rei», polo que se-y consideraba como una diosa. Otres referencies en papiros funerarios non pertenecientes a la realeza amuesen la creencia de qu'esta ave tenía la capacidá de profetizar el pasu seguru de los muertos del mundu terrenal al inframundu.[105]
El romanu Pliniu'l Vieyu (sieglu I) nel so Historia natural, el visigodu Isidoro de Sevilla (sieglu VII) nos sos Etimoloxíes y el francés Guillaume Le Clerc de Normandía (sieglu XIII) nel so Bestiaire, menten al pelícanu xunto a lleendes a él acomuñaes.[N 3]
Ente los preceptos de la relixón xudía el consumu del pelícanu, al igual qu'otres aves marines, considérase non apropiáu (cashrut), por considerase un «animal impuru».[107][108]
Un mitu fundacional del pueblu murri de Queensland, citáu por Andrew Lang, describe cómo adquirió'l pelícanu australianu el so plumaxe blancu y negru. El pueblu moche del Antiguu Perú adoraba la naturaleza con énfasis nos animales,[109] y de cutiu representaben pelícanos nel so arte.[110]
La mundialmente conocida isla d'Alcatraz recibió'l so nome de los españoles debíu al gran númberu d'estes aves qu'añeren ellí, y que foi traducíu al inglés como «isla de los pelícanos».[111][112][113] La pallabra alcatraz deriva del árabe al-caduos, términu utilizáu pa referise a un buque que tresporta agua y que s'asemeya a la bolsa del pelícanu. La pallabra inglesa albatros deriva tamién de la corrupción de la pallabra española.[114][115]
Na Europa medieval creíase que'l pelícanu yera particularmente sollerte coles sos críes, hasta'l puntu d'apurri-yos la so propia sangre mancándose nel pechu cuando nun había otra comida disponible, polo que llegó a simbolizar la Pasión de Cristu y la eucaristía,[116][117] sustituyendo la imaxe del Corderu de Dios corderu y la bandera.[118] Una referencia a esta faceta mística atopar n'unu de los cinco himnos que compunxo Tomás d'Aquino, Adoro te devote, onde describe na so penúltima estrofa a Cristu como «pelícanu bonu».[N 4]
Sabela I d'Inglaterra adoptó esti símbolu retratándose a sigo mesma como «madre de la Ilesia d'Inglaterra» y nel Semeya del pelícanu, de Nicholas Hilliard (c. 1573), la reina lleva'l símbolu medieval del pelícanu sobre'l so pechu.[119] Na parte inferior de la portada de la primer edición de la Biblia del rei Jacobo (1611) apaez representáu un pelícanu qu'alimenta a los sos pitucos.[118] Apaez representáu como «un pelícanu na so piedá» nel retablu de 1686 de Grinling Gibbons de la ilesia de St Mary Abchurch na ciudá de Londres. Dellos exemplos medievales del motivu apaecen en murales pintaos, como'l de c. 1350 na ilesia parroquial de Belchamp Walter, Essex.[120]
El mitu del so autosacrificio víase reforzáu polos bestiarios medievales, que teníen gran espardimientu. Una versión más antigua del mitu yera que'l pelícanu mataba a les sos críes pa dempués resucitales cola so sangre, de nuevu una análoga con sacrificiu de Jesús. De la mesma, un cuentu popular de la India rellata qu'un pelícanu mató a les sos críes col so tratu severu, pero quedó tan congoxosu que les resucitó cola so propia sangre.[21]
Les lleendes sobre mancase a sigo mesmos p'apurrir la so propia sangre pueden surdir porque estes aves n'ocasiones pueden dar la impresión de que tán clavando'l pechu col so picu, anque la realidá a cencielles ye que de cutiu lo prime sobre'l so pechu col fin de balerar el sacu gular por completu. Tamién podríen derivar del enclín d'estes aves a folgar col picu sobre'l pechu. El sacu gular del pelícanu ceñudu adquier un color coloráu sangre al entamu de la temporada de cría, lo que tamién podría contribuyir al mitu.[21]
Los pelícanos utilizáronse de cutiu na heráldica, xeneralmente usando'l simbolismu cristianu del pelícanu como padre cuidadosu y abnegado, xeneralmente colos lemas «un pelícanu na so piedá» o «un pelícanu mancándose». La imaxe xunir a la fiesta relixosa medieval de Corpus Christi, y los colleges Corpus Christi de la Universidá de Cambridge y el del mesmu nome de la Universidá d'Oxford, que reciben el so nome porque la fecha del so establecimientu taba próxima a esta festividá, inclúin pelícanos nos sos escudos.[121][122]
Les facultaes de medicina de la Universidá Carolina de Praga tamién tienen un pelícanu como'l so emblema.[123] El símbolu del serviciu irlandés de tresfusión de sangre ye un pelícanu,[124] y mientres la mayor parte de la so esistencia la xefatura del serviciu tuvo asitiada na Pelican House en Dublín, Irlanda. La so imaxe heráldica, o la del buque Golden Hind del famosu corsariu Francis Draque, que orixinalmente llamóse Pelican ye habitual nos pubs.[125]
El pelícanu común ye l'ave nacional de Rumanía.[126] El pelícanu pardu ye l'ave nacional de tres países caribeños: Saint Kitts y Nevis, Barbados y Sint Maarten y forma parte de les sos escudos.[127][128][129] Ye tamién l'ave del estáu estauxunidense de Louisiana, conocíu coloquialmente como «l'estáu del pelícanu», y figura na so bandera y la so escudu;[5] apaez tamién nel escudu de la Universidá Estatal de Luisiana y la Universidá de Tulane, y ye la mascota del equipu de la NBA New Orleans Pelicans, la Universidá de Tulane y la Universidá de les Indies Occidentales.
Un pelícanu ta representáu nel aviesu de la moneda de 1 lek albanés, acuñada en 1996.[130]El logotipu del bancu portugués Montepio Geral ye un pelícanu blancu cola so cría,[131] y la so imaxe y el so nome n'inglés fueron utilizaos por «Pelican Books», un sellu editorial de llibros de non ficción fundáu en 1937 publicáu pola editorial británica Penguin Books.[5]
<ref>
nun ye válida; nun se conseñó testu pa les referencies nomaes drae
Wikispecies tien un artículu sobre Pelecanus. |