Petra
| Patrimoniu de la Humanidá — UNESCO | |
|---|---|
 Al Khazneh (l'Ayalga), l'edificiu más conocíu de Petra. | |
| Llugar |
 Xordania |
| Criterios | Cultural: i, iii, iv, v |
| Referencia | 326 |
| Inscripción | 1985 (IX Sesión) |
| Área | Estaos árabes |
 | |
Petra[1] (n'árabe, البتراء al-Batrā´) ye un importante enclave arqueolóxicu en Xordania, y la capital del antiguu reinu nabateo. El nome de Petra provién del griegu πέτρα que significa piedra, y el so nome ye perfectamente aparente; nun se trata d'una ciudá construyida con piedra sinón, lliteralmente, escavada y esculpida na piedra.
L'asentamientu de Petra alcontrar nun valle angostu, al este del valle de la Aravá que s'estiende dende'l mar Muertu hasta'l Golfu de Aqaba. Los restos más célebres de Petra son ensin dulda les sos construcciones llabraes na mesma roca del valle (hemispeos)sobremanera, los edificios conocíos como'l Khazneh (l'Ayalga) y el Deir (el Monesteriu).
Fundada na antigüedá escontra'l final de sieglu VIII e. C. polos edomitas, foi ocupada nel sieglu VI e. C. polos nabateos que la fixeron espolletar gracies a la so situación na ruta de les caravanes que llevaben el inciensu, les especies y otros productos de luxu ente Exiptu, Siria, Arabia y el sur del Mediterraneu.
Escontra'l sieglu VI d. C., el cambéu de les rutes comerciales y los terremotos sufiertos, conducieron al abandonu de la ciudá polos sos habitantes. Cayó nel olvidu hasta qu'en 1812 el llugar foi redescubierto pal mundu occidental pol esplorador suizu Jean Louis Burckhardt (1784-1817).
Numberosos edificios que les sos fachaes tán direutamente esculpíes na roca, formen un conxuntu monumental únicu, qu'a partir del 6 d'avientu de 1985 ta inscritu na Llista del Patrimoniu Mundial de la Unesco. La zona qu'arrodia'l llugar ye tamién, dende 1993, Parque Nacional arqueolóxicu.
Dende'l 7 de xunetu de 2007, Petra forma parte de les nueves siete maravíes del mundu modernu.
Xeografía
[editar | editar la fonte]Petra atopar a metá de camín ente'l golfu de Aqaba y el mar Muertu a una altitú de 800 a 1396 metros sobre'l nivel del mar nun valle de la rexón montascosa d'Edom, al este del valle del Arabah. Güei, Petra ta alredor de 200 km al sur de la capital xordana Amán, aproximao a 3 hores n'automóvil.
La situación de Petra, construyida en gran parte na mesma roca, como si d'una escultura tratárase, ta por eso mesmu embutida ente roques abruptas y empinaes, ente los pasadizos o pequeños cañones escavaos pola erosión de l'agua al traviés de miles d'años. Dispón d'un suministru seguru d'agua, lo que fai que sía un llugar aparente pal desenvolvimientu d'una próspera ciudá. El llugar ye accesible namái per un estrechu senderu de monte pel noroeste, o al este al traviés d'un cañón d'aproximao 1,5 km de llargor y hasta 200 metros d'altor, el Siq, l'accesu principal, que nel so llugar más estrechu mide apenes dos metros d'anchu.
La presencia d'agua y la seguridá proporcionada pol allugamientu de Petra fixo d'ella una parada natural na interseición de delles rutes de caravanes que conectabn'Exiptu, Siria y Arabia col sur del mar Mediterraneu, cargaes sobremanera con productos de luxu (especies y seda de la India, de marfil d'África, perlles del mar Roxu y inciensu del sur de Arabia). La resina d'árbol del inciensu (Boswellia) yera acobiciada en tol mundu antiguu como una ufrienda relixosa especialmente pervalible, y tamién como melecina.
L'actividá comercial xenerada poles caravanes y les tases percibíes producíen importantes beneficios pa los nabateos. Como resultancia, la ciudá allugó dende'l sieglu V e. C. un importante mercáu hasta'l sieglu III.
Planu detalláu de la ciudá
[editar | editar la fonte]
Muralla Camín d'accesu
Edificios antiguos, tumbes rupestres o templo Edificios recién, destinaos al turismu principalmente Cuadráu doble: altos llugaresCuadráu con círculu: fortaleces de los cruzaos
Cuadráu con barra: escavación
Tumba «Djinn»
Balta corintia(Imaxe)
Balta de Sestu Florentino (Imaxe)
|
|
|
Xeoloxía
[editar | editar la fonte]
Petra ye una ciudá d'orixe nabateo asitiada metanes cantiles predresos, roques y piedres vense perdayures. El llugar ta compuestu d'arenisca, una roca detrítica formada a partir del agregamientu y cementación o diagénesis de los granos d'arena. Ye, poro, una roca coherente y duro.
Petra ta asitiada nuna rexón con una fuerte sismicidad: atópase onde la Placa Arábiga dixebrar de la Placa África. La sismicidad del sitiu vese reforzada pola proximidá del Gran Valle del Rift. Nos años 363, 419, 551 y 747, dellos terremotos estropiaron la ciudá y los sos monumentos.
La capa freática d'agua salada esistente debaxo de Petra xubió y produció el deterioru de la base de munchos monumentos.
Alredor de Petra, pueden atopase roques que contienen xil, que los nabateos fueron capaces d'estrayer nes canteres pa fabricar formigón resistente a l'agua.
Estes carauterístiques xeolóxiques dexaron a los habitantes de Petra poder despintase y protexese de los ataques esternos.
Riego
[editar | editar la fonte]L'agua ye necesaria pal desenvolvimientu de les actividaes humanes. Les fontes son escases nesta rexón de clima semidesértico. Ye l'agua d'agua, cerca de 150 mm al añu, anguaño de 50 a 250 mm la qu'asegura les necesidaes esenciales. Les fontes namái podríen apurrir agua pa unes poques families. Los nabateos construyeron un sistema de recoyida y redistribución d'agua, con regles pa la so distribución a los habitantes.
Petra, asitiada nuna depresión, podía recuperar les agües d'una cuenca pluvial de 92 km² gracies a la relativa impermeabilidad de les roques.[2] Esta baxa permeabilidá del suelu plantega munchos problemes, como les inundación, que son bien destructives. Ello ye que hasta que foi esviáu nel sieglu XX, el ríu Wadi Musa (Uadi Moisés), que flúi dende la fonte de Ayn Moussa (fonte de Moisés) nel Siq, hasta l'aldega de Gaia, yera responsable de mortíferos hinchentes como la del añu 1963. Tamién hai un pequeñu Siq que se suma al Siq principal cerca de les tumbes reales.
Nel sieglu I, Estrabón diz que'l pueblu de Petra tien fontes a esgaya, yá sía pa fines domésticos o pa regar los sos xardinos.
Les instalaciones de recoyida y distribución d'agua p'almacenala y tresportala al traviés d'un terrén tan serrapatosu inda son visibles, incluyíos un dique o presa hidráulica y dellos banzaos. Tamién hubo una amplia rede de cisternes. Nel nordeste y sureste de Petra, les agües fluyíen al Siq en galeríes escavaes na roca y recubiertes con pasta resistente a l'agua, o por aciu una rede hidráulica de tuberíes selemente inclinaes, feches de cerámica. La rede alimentaba d'agua munchos banzaos y un ninfeo o fonte pública. Una rede de mayor caudal tamién podía captar l'agua de manantiales y zones más remotes p'alimentar a los barrios más altos. Estes redes llevaben unos 40 millones de llitros d'agua per día a Petra.
El sistema de distribución d'agua comparar col de Roma, de la mesma dómina, y tamién bien avanzáu, anque'l tamañu de les dos ciudaes yera bien distinta, Roma taba muncho más poblada. Sicasí, yera abondu pa cubrir les necesidaes de la ciudá.
L'agua, de vital importancia, foi tamién el talón d'Aquiles de la ciudá. Asina los romanos cortaron l'acueductu mientres un asediu de la ciudá col fin de llograr una rindición más rápida d'habitantes.
La resultancia d'esti control de l'agua xeneró, na so dómina, un auténticu oasis artificial. Los restos d'estes instalaciones inda son visibles.
Agricultura y ganadería
[editar | editar la fonte]Cuando la ciudá taba en plena puxanza, l'agua utilizábase principalmente pal consumu de persones y ganáu y, nuna fase posterior, pa regar xardinos.
Los ceberes, la cebada o'l trigu, los árboles frutales y les vides probablemente cultiváronse en Petra. Les prenses que s'atoparon escavaes na roca, daten de la dómina de la dominación romana que dio al vinu gran importancia.
Anguaño, les téuniques agrícoles qu'utilizaron son visibles por tol llugar: como cultivos en terraces nel sector de Zurrabeh, creaes pa lluchar contra la erosión del suelu y llograr mayores rendimientos.
Dende l'abandonu del asentamientu, la falta de caltenimientu de les instalaciones d'agua provocó la destrucción de la mayor parte de los diques y preses. Namái unes poques muertes son inda visibles, como les obres dedicaes a la distribución de l'agua nel llugar denomináu "Xardín Romanu".
Anguaño, los fataos de cabres ver por tol asentamientu de Petra. La so doma quedó demostrada dende'l Neolíticu.
Historia
[editar | editar la fonte]La historia de Petra ye llarga, la so valle yera bien envaloráu pol so fácil defensa. Sicasí, los sos primeros habitantes fueron nómaes, nun hai buelgues físiques de les viviendes más qu'a partir de la dómina nabatea, una y bones esta civilización construyó y vivió ellí mientres enforma tiempu. Tres el periodu bizantín, el llugar ye práuticamente abandonáu, polo qu'hai poques fontes que remembren esi momentu, lo que fai difícil reconstruyir la historia de la ciudá mientres un llargu periodu. Tres el redescubrimientu de la ciudá por Jean Louis Burckhardt en 1812, atopóse nos escritos de l'antigüedá munches fontes que remembren la historia de Petra.
Neolíticu
[editar | editar la fonte]Los descubrimientos nel sitiu de Beidha, a pocos quilómetros de Petra, demostraron la esistencia d'instalaciones sedentaries que daten d'un periodu envaloráu ente los años 30 000 y 10 000 e. C. L'establecimientu más antiguu atopáu en Petra data de la Edá del Fierro.
Antigüedá
[editar | editar la fonte]El llugar yera un santuariu relixosu, políticu y cultural.
Periodu edomita
[editar | editar la fonte]Acordies con Lleón de Laborde, les primeres buelgues de les instalaciones sedentaries edomitas nel sitiu de Petra remóntense a la fin del sieglu VIII e. C. Esti pueblu apoderaba entós tola rexón. Los edomitas optaron por instalar se en Umm al-Beira, jlas llombes cercanes a Petra, yá que s'atoparon dellos allugamientos nos cumes. El mesmu llugar ocupáu más tarde polos nabateos, probes constructores, pero bien reputaos pola cerámica.
La rexón sufrió numberoses incursiones per parte de les tribus israelites, pero permaneció sol control de los edomitas siquier hasta l'anexón del territoriu edomita al Imperiu persa.
Según el Llibru del Éxodu (de la Biblia), los edomitas ―como descendientes d'Esaú y enemigos de los hebreos― oponer al pasu de Moisés. Nun esfuerciu por alcontrar los sitios mentaos nel Llibru del Éxodu, Lleón de Laborde y otros esploradores occidentales dieron nomes bíblicos a cada llugares, por casu, Wadi Moussa ('el regueru de Moisés') o Al-Khazne Firaun ('l'ayalga del Faraón'). Petra, como Bosra nun se va conocer hasta'l sieglu XX, como la ciudá mentada na Biblia (II Reis, XIV, 7; Isaías, XVI, 1) col nome de Sela (n'hebréu פטרה sela, «roquedal»), la capital de los edomitas, primero que les investigaciones arqueolóxiques demostraren que se trataba de dos ciudaes distintes. Sela tán más al norte.
Periodu nabateo
[editar | editar la fonte]
La llegada de los nabateos, pueblu nómada árabe, remóntase probablemente al sieglu VI e. C., cuando entren nel país de Edom y tomen el control de Petra. Los edomitas mover a la rexón de Hebrón, dexando l'asentamientu.
La dómina nabatea ta meyor documentada qu'otros tiempos de l'antigüedá, pero la mayoría de los documentos (escritos en papiru y otros soportes que se descomponen con facilidá) destruyéronse, les fontes que daten d'esti periodu son escases, nun nos queden más datos precisos que los que quedaron grabaos nes parés d'arenisca de la ciudá y les etapes de la construcción de los sos monumentos, p'ayudar a reconstruyir esta dómina de la so historia.
Nel añu 312 e. C., el xeneral Antígono I Monoftalmos fracasa nel so intentu de prindar la ciudá.
Nel sieglu IV e. C., la ciudá toma más de diez quilómetros cuadraos. Los nabateos son conocíos pola so téunica de cerámica d'alta calidá.
Escontra'l final de sieglu IV antes de C. y principios del III, los nabateos paecen totalmente independientes, a pesar del dominiu rexonal de la Dinastía tolemaica; y a la fin del sieglu III e. C., los nabateos sofiten a Antioco III, qu'espulsa a los tolomeos escontra'l sur.
Ente l'añu 93 e. C. y el 90 e. C., el rei nabateo Obodas I ganó a Alejandro Janneo nos Altos del Golán, Poniendo fin a la espansión de los Hasmoneos en Petra y el so reinu. Conquistó los países de Moab y Gilead, al este de Xordania que volverá perder dempués, a pesar de la so nueva victoria sobre Jannée nel añu 82.
Nel añu 85 Obodas I ganó al Seléucida Antioco XII que morrió en combate. A la so muerte, Obodas foi divinizáu polos nabateos qu'entamaron el so cultu y construyeron el Deir nel so honor.
El rei Aretas III, fíu de Obodas I estiende'l reinu de los nabateos hasta Damascu. La ciudá desenvuélvese gracies al comerciu de la ruta del inciensu. Esta histórica ruta terrestre empezaba en Yeme a lo llargo de la mariña oeste d'Arabia y estremábase en Petra en dos rames: una escontra'l noroeste que llevaba a Gaza, y otra al nordeste en direición a Damascu. L'agua y la seguridá fixeron de Petra un oasis pa les caravanes del sur d'Arabia, cargaes sobremanera de productos de luxu especies y seda de la India, de marfil d'África, perlla s del mar Roxu y inciensu del sur de Arabia, ente otros productos bien acobiciaos). La resina de Boswellia (el "árbol del inciensu") foi acobiciada nel mundu antiguu como ufrienda relixosa, especialmente pervalible, y tamién como medicina. La intermediación comercial y los aranceles producíen importantes beneficios pa los nabateos, que daba a les caravana agua y vivienda pa pasar la nueche, en cuenta de un pagu.
El rei nabateo Malichos I y Obodas III fixeron fracasar munches espediciones romanes en Arabia incluyíu nos años 25 y 24 e.C., el prefeutu d'Exiptu Gaius Aelius Gallus. Los romanos trataron d'atopar l'orixe de les especies y los arumes colos que comerciaban los nabateos pa nun pagar la so intermediación.
La ciudá algamó'l so apoxéu nel añu 50. Cuntaba con 20 000 habitantes, pero les fontes difieren enforma d'esti númberu: otres estimaciones van dende 30 000 a 40 000 habitantes.
Mientres el reináu del rei nabateo Obodas III el reinu esperimentó un importante desenvolvimientu cultural. Nesa dómina constrúin la mayoría de les tumbes y los templos.
Los nabateos adoraben a los dioses y dioses árabes de la dómina preislamica, según a dalgunos de los sos reis divinizaos. Dushara ye'l principal dios masculín, cola so trinidá femenina: Uzza, Allat, y Manat. Munches estatues tallaes na roca amuesen a estos dioses y dioses.
Diodoro de Sicilia y Estrabón son los únicos escritores conocíos d'esti periodu que dexaron testimoniu escritu de Petra. Estos testos dan cuenta de les riqueces d'esti pueblu árabe, provenientes del comerciu de les caravanes ente Asia y Europa, pero nun tán d'alcuerdu na so forma de vida: yeren sedentarios o nómades, llabradores o urbanos. El nome semíticu de Petra tamién se menta nos Manuscritos de Qumrán.
Periodu romanu
[editar | editar la fonte].svg)
Plinio el Viejo alcontrar perfectamente y otorgar munches notes de la so economía.[3] Una confederación compuesta por diez Estaos Ciudaes asitiada non bien lloñe de Petra llamada Decápolis fixo la so apaición na dómina de los romanos. Va Ser sometida por Roma l'añu 63 e. C.
Ente los años 64 y 63 e. C., los territorios nabateos fueron conquistaos pol xeneral Pompeyu y anexaos al Imperiu romanu, na so campaña pa reconquistar les ciudaes tomaes polos hebreos. Sicasí, dempués de la victoria, l'imperiu dio a Petra y a los nabateos una relativa autonomía, cola obligación principal de pagar impuestos y de protexer les fronteres de les tribus del desiertu. Pa esta dómina empezar a construyir edificios a la manera griega y realícense les conocíes fachaes que remembren templos helénicos (como la que s'aprecia na primer fotografía d'esta páxina).
Nel añu 106, probablemente dempués de la muerte del últimu rei nabateo, Rabbel II Soter —yá que al paecer nun hubo nenguna batalla— el reinu foi anexonáu por orde del emperador romanu Traxanu, aición que foi llevada a cabu por Cornelio Palma, gobernador de Siria, una vegada apoderada dexóse acuartelada una lexón nel llugar. Esto fixo de Bosra, que se va convertir rápido na segunda ciudá más grande del reinu nabateo, la capital de la nueva provincia romana d'Arabia (provencia Arabia). L'emperador Traxanu renombró a Bosra (llamada entós Bostra) como Nea Traiane Bostra, o Nueva Bostra de Traxanu, y Petra recibe'l títulu honorariu de metrópolis (metrópolis). Un pocu más tarde, nel añu 114, Petra va convertir na base pa los ataques contra l'Imperiu de los Partos n'Irán.
L'apertura de les rutes marítimes na dómina romana dio un golpe fatal a Petra y a los nabateos al esviar les corrientes comerciales de la ciudá. Dende la ocupación romana, delles caravanes siguen parando en Petra, pero vuélvense cada menos frecuentes col tiempu a pesar de la construcción d'una vía romana de 400 Km, que coneuta Bosra, Petra y el Golfu de Aqaba. L'emperador Adriano foi a la ciudá nel añu 131 y dio-y el so nome: Petra Hadriana.
L'aumentu na construcción revela que la ciudá conoció, con too y con eso, un periodu prósperu mientres la "Pax Romana." Cola reorganización del imperiu, empecipiada pol emperador Diocleciano, convertir na capital de la Palaestina taertia o Palaestina salutaris. Los romanos encauzaron un ríu, el uadi, por un túnel debaxo de Petra, reconstruyeron la cai mayor y llevantaron el templu Qar el-Bint.[4]
Según la tradición árabe, Petra ye'l llugar onde Moisés nel Éxodu del pueblu d'Israel dend'Exiptu, fizo que brotara una fonte de la piedra, al cutila col so cayáu. L'aldega cerca de Wadi Moussa y dellos otros llugares, inda recuerden a Moisés. Myriam, la hermana de Moisés, tien una tumba ellí.
Periodu bizantín
[editar | editar la fonte]
Nel añu 325 ―casi 500 años dempués de la creación de Petra como centru comercial―, la cristiandá convertir nuna de les relixones estatales del imperiu, lo qu'influyó tamién na provincia y en Petra. Nel 330, l'emperador Constantín I el Grande creó'l Imperiu romanu d'oriente, cola so capital en Constantinopla. Petra y la so provincia pasaron a ser parte de dichu imperiu.
Petra yera entós parte del Imperiu bizantín, y l'imperiu afaló —como en tol so territoriu— l'espardimientu de la fe cristiana por aciu la construcción d'ilesies. Los habitantes de la ciudá siguieron siendo fundamentalmente fieles a les sos creencies, pero nel añu 350 foi nomáu en Petra un obispu, y un sieglu más tarde construyéronse na ciudá grandes ilesies. Atanasio d'Alexandría referir a un obispu de Petra llamáu Asterius. El Deir foi inclusive utilizáu como ilesia mientres esti periodu, y mientres les escavaciones afayaron una cruz pintada nes sos parés, y otros trés ilesies. La gran Tumba de les urnes de la dómina nabatea, que correspuende a la tumba de Malichos II o Aretas IV Philopatris, convertir nuna especie de catedral nel añu 446. Al norte de Petra hai delles tumbes con una cruz tallada, lo qu'indica que los cristianos soterraron ellí a los sos muertos.
Nel añu 363 un fuerte terremotu causó daños nos monumentos, incluyíu'l teatru, y nos acueductos. Na so descripción del terremotu y el so poderosu retruque, Cirilo, obispu de Xerusalén, afirma que casi la metá de la ciudá foi destruyida cuando asocedió'l terremotu, a la tercer hora, y en particular a la novena hora de la nueche.
La ciudá atopábase yá debilitada dende l'empiezu de la dominación romana pol descensu de les sos actividaes comerciales; nun foi reconstruyida y foise balerando amodo de los sos habitantes.
Edá Media
[editar | editar la fonte]
La conquista islámica de la rexón nos años 629 - 632 paez nun habese comenenciudu por Petra. La última mención de Petra atopar nun testu escritu por Anthenogenes, obispu de la ciudá, escontra'l final del sieglu V o l'empiezu del VI.
Conquistada polos árabes, que la so actuación sobre la ciudá nun se conoz, Petra, que gradualmente se baleró de los sos habitantes y convirtiérase nuna simple aldega nel añu 700, ye ocupada n'última instancia polos cruzaos antes de ser dafechu escaecida.
Mientres la Primer cruzada, la ciudá foi ocupada por Balduino de Boulogne del Reinu de Xerusalén y forma el segundu vasallaxe de la baronía d'Al-Karak nel Señoríu de Transjordania.
Mientres la dominación franca, construyéronse delles fortificaciones cruciaes nes fortaleces d'Al-Wu'ayrah y A el-Habis.
La ciudá sigue en manes de los cruzaos hasta l'añu 1187, cuando Saladín ganar na Batalla de Hattin y Al-Karak tomando posesión de la rexón.
Un pelegrín alemán llamáu Thetmar dixo pasar cerca de Petra en 1217 y el Sultán az-Zâhir Rukn ad-Din Baybars al-Bunduqdari crució la ciudá nel añu 1276.
Les ruines de Petra fueron oxetu d'interés mientres la Edá Media, atrayendo dellos visitantes que dexaron constancia de la so visita, como los sultanes Bibares d'Exiptu a principios el sieglu XIII.
Periodu modernu
[editar | editar la fonte]
Petra foi afayada pal mundu occidental en 1812 por Jean Louis Burckhardt (1784-1817), un viaxeru suizu amarutáu d'árabe, que se faía llamar Sheikh Ibrahim. Siguió la ruta ente Damascu y Exiptu, pasando por Xordania. Escuchó dicir que pela rodiada del pueblu de Wadi Musa, esistíen metanes una fortaleza natural, unes ruines estraordinaries. Nesta rexón, qu'entós pertenecía al Imperiu otomanu, resabiar de les persones que caciplaben nes antigüedaes consideraes como "obres de los infieles"; porque nesi momentu la situación política y relixosa yera tirante. Burckhardt presentóse como un pelegrín que deseyaba sacrificar una cabra al profeta Aarón, que la so balta, construyida nel sieglu XIII, suponíase que taba más allá de les ruines, na parte cimera de Jebel Haroun. Acompañáu del so guía, crució la ciudá antigua n'agostu de 1812, ensin poder por un momentu parase a tomar notes o dibuxos, pero consciente de la importancia de tales restos y del fechu de qu'eses ruines cercanes a Wadi Musa yeren les de Petra. Entusiasmáu, arrobinó la noticia ente los occidentales instalaos n'Oriente y n'Exiptu y espunxo les sos conclusiones nel llibru Travels in Syria and the Holy Land, que se va publicar en 1823, cinco años dempués de la so muerte.
Llevar a cabu otros intentos d'esploraciones de Petra, a pesar de la rocea de la xente.
En mayu de 1818 (seis años dempués de la espedición de Burckhardt), una docena de persones de Xerusalén, ente ellos John William Bankes, Giovanni Finati y los oficiales navales C. L. Irby y J. Mangles, llograron caltenese un par de díes na ciudá, pero les rivalidaes ente los xefes de les tribus obligar a abandonar antes de lo previsto.
A partir de 1828 empecipiáronse les verdaderes primeres misiones arqueolóxiques. Y dende 1830, l'asentamientu convertir nun llugar pa visitar, complementaes por pelegrinaciones relixoses y nuna fonte de beneficios pa munchos xefes de les tribus de la contorna.
Arquiteutura
[editar | editar la fonte]Generalidad
[editar | editar la fonte]
I: Coru
II: Atriu
III: Bautisteriu
IV: Mosaicos
V: Pergaminos.
Nel so orixe, los nabateos yeren un pueblu nómada, les sos construcciones yeren simples tiendes de piel de cabra.
Dempués escavaron habitaciones bien sencielles na roca: con fachaes llises, con una puerta na parte inferior y unu o dos cortes en forma d'escalera. Trátase d'una adautación nabatea de les tumbes siries. Tando en constante contautu coles civilizaciones de la so redolada, fizo que s'inspiraren nos sos estilos, especialmente nel d'Alexandría.
Nel sieglu I empecipió la construcción d'estructures monumentales: les tumbes del Deir, del Palaciu y de Corintiu. Mientres el sieglu II los constructores de la ciudá adoptaron detalles arquiteutónicos helenística (frisu, arquitrabe, pilastra…) y crearon un estilu nuevu de capitel inda güei llamáu nabateo.
Utilicen cada vez más namái les estructures decoratives, delles inspiraes na cultura aborixe: rosetas, animales de la rexón o d'otros llugares (elefantes, lleones, águiles...), escultures inspiraes na antigua Grecia (incluyíes les d'Aguamala que convertía al que la miraba en piedra), esfinxes, grifos… Les families más riques de la ciudá contrataben arquiteutos pa crear tumbes que contienen fachaes bien decoraes. Coles mesmes, decoraben l'interior de les sos cases con estuco, pintaes en colores brillosos.
Estrabón diz qu'en Petra les autoridaes Faíen pagar públicamente una multa a aquellos qu'amenorgaben les sos riqueces y daben honores a los que les aumentar; munches persones ostentaben les sos riqueces mandando construyir tumbes y monumentos pimpanos.
Anque los edificios públicos, monumentos y tumbes indiquen una fuerte influencia helenística y d'otres civilizaciones, coles sos columnes, peristilos y otros detalles estranxeros, les zones privaes, de los nabateos, onde dormíen, comíen y trabayaben, siguen l'estilu árabe. De cutiu escarecen de ventanes y gusten de pequeños patios interiores tranquilos, como asocede nel Oriente Mediu. Los techos de les cases baxes (una o dos plantes), son planos y ensin azulexos y toos, sacante los ricos, que prefier mosaicos, tienen suelu de lloses. De cutiu hai bancos de piedra pa sentase mientres les comíes, pero'l restu del moblame paez ser la madera, porque nun hai rastros d'él. Les cocines tán allugaes fora de la casa principal p'amenorgar al mínimu'l riesgu de quema, como ye'l casu en munchos otros países.
Los habitantes de Petra tamién construyeron munchos edificios con columnes, utilizaes dientro y fora de los sos edificios. Fora, les que sirvíen pa dixebrar los patios interiores y otres estructures y, nel interior, pa decorar y pa dixebrar les distintes habitaciones.
Mientres la ocupación romana, los romanos construyeron una cai recta, bordiada de pórticos con columnes, en direición escontra'l mercáu de la ciudá; antes toles cais siguíen les contornes del valle, la cai principal siguía'l cursu del Siq.
La mayoría de los edificios de Petra nun se construyeron sobre una rede de cais sinón na terraces naturales a lo llargo de les parés del valle, o escavaes na roca. Los asentamientos se emplazan cerca de les fontes y formáronse como senciellos campamentos tribales. En ez-Zantur, una área percima de la calzada romana, atopamos les buelgues d'una casa de piedra del sieglu I; nel mesmu llugar hai una rica villa construyida tamién nel sieglu I.
Nos llugares consideraos sagraos pa los nabateos, asitiaron piedres elevaes formando un conxuntu llamáu «baétryles», lliteralmente casa de Dios. Sirvíen pa indicar la presencia d'un dios. La entrada al Siq foi coronada por un gran arcu, del que namái queden les buelgues a un llau del cañón, por causa de los estragos de la erosión, de los Terremotos y de les hinchentees. A lo llargo de les parés hai pequeños nichos que contienen escultures de dioses. Una muralla, de la que queden bien pocos restos, protexía Petra y el so valle d'ataques enemigos.
Cabo señalar que la relativamente bonu caltenimientu de los monumentos deber a que, por tradición, los habitantes de les aldegues vecines han "calteníu" la ciudá hasta aproximao'l sieglu XIX.
Los principales monumentos
[editar | editar la fonte]
Alredor de Petra atópense tumbes escavaes na roca que presenten fachaes de tipu helenísticu incluyíu'l célebre Khazné y el monesteriu Deir. Tamién s'atopen venti roques llamaes jinns que representen quiciabes a los dioses vixilando la ciudá.
El Siq tamién ye representáu de cutiu pel so llau misteriosu y monumental según la Khazneal-Firaun, cai central de Petra.
Hai un teatru que foi orixinalmente construyíu polos nabateos nel sieglu I, con una capacidá de 3000 espectadores, y depués foi ampliáu polos romanos nel 106 Y.C. a 8500 espectadores. Foi talláu mayormente na roca, pero la parte del prosceniu foi construyida con un amiestu de roca tallada y d'albañilería; tenía un orquesta semi-circular y graes en trés niveles superpuestos en forma de lluna creciente. El teatru foi afayáu en 1961 y sacáu a la lluz por un equipu d'arqueólogos americanos.
El Qasr al-Bint, foi unu de los principales templos de la ciudá y una de les poques estructures construyíes, en cuenta de tallada na roca. Destruyíu por un terremotu, foi reconstruyíu más tarde.
Munchos de los más grandes monumentos (el Khazneh, el teatru, Qasr al-Bint…) construyir mientres el reináu del rei Aretas IV Philopatris (del añu -9 al añu 40).
Mientres la dominación bizantina, construyéronse grandes ilesias fastuosamente decoraes con piedra traida de Grecia, Exiptu y otres tierres alloñaes. De cutiu utilicen el mármol y el granitu nos antiguos templos nabateos y romanos. La "Ilesia bizantina", afayada en 1990, foi construyida nel sieglu V, atopar al norte de la cai de les columnes. Decorar con mosaicos y teselas de vidriu y piedra, dacuando cubiertes con fueyes d'oru. El so estilu yera más bien grecorromanu con detalles inspiraos en Petra y la so contorna, nes sos plantes y animales. La ilesia foi víctima d'una quema a la fin del sieglu V, que destruyó'l mármol (partíu en más de 4000 fragmentos atopaos polos arqueólogos) y estropió más de 140 papiros que se calteníen nuna sala adosada perteneciente a una familia acomodada.
Busques arqueolóxiques
[editar | editar la fonte]Cronoloxía
[editar | editar la fonte]El exiptólogu John William Bankes, que permaneció unos díes ellí pa percorrer gran parte de la ciudá, llogró faer unes esquises. Les resultancies del so viaxe fixeron públicos el mesmu añu que salió'l llibru de Burckhardt, pero los bocetos permanecieron inéditos hasta'l final del sieglu XX.
Son los numberosos documentos, dibuxos y grabaos del arqueólogu francés Lleón de Laborde y Louis Mauricio Adolphe Linant de Bellefonds realizaos mientres la so misión en 1828 y compilados nel llibru Voyage de l'Arabie Pétrée del añu 1830, los que sientan les bases del mitu nabateo y atraen l'atención del mundu occidental escontra les ruines de Petra. Los dos socios y los dieciséis persones que los acompañaben acamparon cerca de les ruines, a pesar del mieu a la peste qu'afaraba l'aldega cercana de Wadi Moussa. Los sos descubrimientos, fechos mientres seis díes de trabayu, sirvieron pa faer el primer mapa de la ciudá cristiana.
Siguieron delles misiones arqueolóxiques, incluyíes les de los xeógrafos Gotthilf Heinrich von Schubert y de Jules Bertou en 1837, l'especialista n'estudios bíblicos Edward Robinson, la asirióloga Austen Henry Layard en 1840 y l'arqueólogu Honoré Teodorico Albert Luynes en 1864. Los primeros estudios centrar nes tumbes por ser más espectaculares qu'otres muertes. Los habitantes locales yeren contrarios a la investigación y nun dexaron una verdadera organización de les escavaciones.
En 1897, la Orde de los dominicos de la École biblique et archéologique française de Jérusalem fixo un inventariu de los monumentos de Petra.
En 1907, l'especialista nel mundu árabe Alois Musil publicó nel so trabayu cartográficu Arabia Petraea los resultaos d'una de les primeres espediciones científiques que se comprometió en faer un inventariu de tolos sitios de l'antigüedá visibles nesi momentu. En 1920, les midíes realizaes polos arqueólogos Rudolf Ernst Brünnow y Alfred von Domaszewski dexaron ellaborar un primer mapa precisu de Petra. Nun foi hasta 1924 cuando empezaron les verdaderes escavaciones científiques.
Les investigaciones nun se llindaron al sitiu de Petra. Charles Montagu Doughty afayó a cierta distancia otra ciudá nabatea, Hégra.
La primer intervención arqueolóxica llevar a cabu en 1929. Siguieron otres en 1935, 1937 y 1954. En 1958 la Escuela Británica d'Arqueoloxía empezó a escavar nel centru de la ciudá. De magar, los arqueólogos releváronse nel sitiu.
A partir de 1973, el Departamentu d'Antigüedaes de Xordania empecipió una collaboración con delles universidaes americanes pa la realización d'escavaciones. Los arqueólogos xordanos, franceses, suizos y estauxunidenses fixeron descubrimientos importantes mientres la postrera gran campaña d'escavaciones, que duró de 1993 al 2002. En 1998 un gran complexu d'estanques foi afayáu cerca del Gran Templu. Nel 2000 afayóse una rica villa nabatea fuera del Siq y nel 2003 atopáronse tumbes tallaes na roca per debaxo del Khazneh.
El relieve de la ciudá fai difícil l'accesu a delles zones, y la erosión causaron munchos daños, de manera que los arqueólogos pidieron a un alpinista qu'esguilara un muriu pa llegar a una tumba, pero nun atopó más que los güesos, la tumba fuera escalada.
Nuna pequeña plataforma d'unu de los cantiles atopó un llugar reserváu pa ceremonies relixoses, onde tuvieron llugar probablemente los sacrificios d'animales que la so sangre pingó pola paré del cantil.
So la direición de la Autoridá d'Antigüedaes de Xordania, los científicos americanos de la Brown University de Providence afayaron les ruines del templu principal (Qasr al-Bint) nel centru de la ciudá según la contorna de la puerta de Temenos. Hasta'l momentu, namái l'unu per cientu de la superficie de la ciudá de Petra foi oxetu d'escavaciones arqueolóxiques.
Nel 2000, el Centru Nacional d'Investigación Científica (CNRS) siguió les escavaciones en Qasr al-Bint financiáu principalmente pol Ministeriu De Rellaciones Esteriores francés.
Escritura
[editar | editar la fonte]Son les investigaciones sobre les inscripciones de Petra o de Hégra lo que dexó los mayores descubrimientos. Les roques de Petra tán cubiertes per cerca de 4.000 inscripciones, de les qu'un 80% son firmes, na so mayoría de pelegrinos relixosos pre-islámicos que dexaron les buelgues de la so piedá. Los nabateos que la mayoría de les vegaes escribieron en papiru y en piel, materiales que se destrúin rápido, nun tenemos otra opción más que l'estudiu de les inscripciones grabaes na piedra de Petra y n'otres partes d'Oriente Mediu onde l'alfabetu yera abondo común.
Foi en 1840, cuando'l científicu E. Beer descifró l'alfabetu, una forma particular d'escritura n'araméu, entemecida col árabe (que ye quiciabes l'orixe del estilu d'escritura d'esti postreru), y el francés Eugene-Melchior de Vogüé y William Henry Waddington completaron la investigación. Escritu de derecha a esquierda, l'alfabetu componer de ventidós consonantes, como dellos idiomes emparentaos con él, incluyíu'l hebréu, les vocales tienen de ser inferíes pol llector. Paez que l'estilu d'esta escritura de les roques, les sos lligadures y les sos curves, deriva de la d'una escritura en papiru creada polos escribes, y que esti estilu siguió dempués del grabáu de les inscripciones na roca con martiellu y cincel.
Los nabateos caltener en contautu permanente con otres grandes civilizaciones de la dómina y utilicen el griegu clásicu y llatín pa los sos documentos más importantes.
Los numismáticos fueron capaces d'identificar les monedes emitíes mientres aproximao dos sieglos polos nabateos, qu'asonsañaron la moneda griega.
Petra nes artes
[editar | editar la fonte]
La sociedá anglu-saxona tuvo noticies de la esistencia de Petra, principalmente al traviés de les hestories de relixosos británicos como John William Burgon, que la describió asina (una ciudá de plata, tan antigua como'l tiempu), anque él mesmu, al igual que munchos de los sos contemporáneos, nunca visitara la ciudá y sabía d'ella namái poles litografía y pintures del escocés David Roberts, qu'a partir de 1839, publicó nel so llibru Égypte, Syrie et Terre sainte. Ello ye que hasta la Primer Guerra Mundial, la ciudá namái yera accesible pa los europeos si diben acompañaos por guíes locales y escoltes armaes.
En 1868, la "caravana de pintores francés", compuesta de Gérôme, Bonnat, Paul Lenoir, emponer-intérprete Mousali y el fotógrafu Goupil, trataron de retratar mientres el so viaxe al Sinaí, Fayoum y Petra, los bienes culturales de la ciudá, pero la resultancia foi decepcionante porque mientres dos díes, les agües enchentes nun-yos dexaron trabayar.
Tintín, un héroe de dibuxos animaos belga, visita Petra nel álbum Stock de coque.
Los productores de Hollywood, al traviés de películes como Indiana Jones and the Last Crusade,[5] Mortal Kombat, la destrucción final y La torna de la momia[6] aprovecharon pa faer los decoraos en Petra. El videoxuegu Call of Duty: Black Ops III basar na película de Indiana Jones pa llanzar un easter egg sobre'l deir de Petra.[7]
Turismu
[editar | editar la fonte]Viaxar a la ciudá de Petra en Xordania ye conocer unu de los grandes Patrimoniu de la Humanidá asina establecíu dende 1985, tamién consideráu una de los Siete Maravíes del Mundu dende l'añu 2007. La ciudá de Petra ye la que mayor ganancia de turismu da a Xordania y ye un destín maraviyosu pa tolos que gocien de reparar la historia antigua. Petra ye un destín imperdible y inconmensurable, al que namái se puede aportar travesando un pasadizo predresu. Identifícase especialmente poles sos construcciones llabraes na mesma roca, ente les que destaca'l Templu de los Lleones Alaos o l'Ayalga, onde se rodó parte de la película d'Indiana Jones and the Last Crusade.
Xeneralidaes
[editar | editar la fonte]El turismu desenvolvióse en Petra dempués de la Primer Guerra Mundial. Enantes, la ciudá yera accesible namái a los turistes ya investigadores, xunto con guíes locales y escoltes armaes. Beduinos nómades que vivíen nes ruines de Petra en 1980 son agora los guíes turísticos o los comerciantes establecíos ellí.
Petra ye'l sitiu más visitáu de Xordania. Sicasí, el sector turísticu depende de la estabilidá económica y política de la zona: En 2003 cola guerra d'Iraq, hubo namái 160658 visitantes en Petra, y Xordania vio amenorgada la temporada turística 2002 y 2003. En comparanza, el sitiu de Jerash, el segundu llugar del país en númberu de visitantes, recibió 214550 visitantes en 2006, aproximao dos veces menos que n'años anteriores.
Antes d'entrar nel Siq, un centru turísticu qu'inclúi hoteles de luxu, establecióse a finales del sieglu XX (la capacidá de la ufierta de 23 hoteles partíos pel este de Petra, con 589 habitaciones).
El preciu de la entrada, y demás gastos, a esti sitiu ye particularmente eleváu pa los habitantes de los países en víes de desenvolvimientu. Esto debe a que la mayor parte de los turistes de Petra son estranxeros, especialmente d'Europa y d'América del Norte. El sitiu ye un verdaderu pulmón económicu pa Xordania.
L'arribación de moneda estranxera ye la causa de la migración de persones al sitiu de Petra y el pueblu de Gaia tuvo un gran desenvolvimientu demográficu.
Los beduinos y otros indíxenes ufierten a los turistes paseos en burru, caballu o camellu, pero esta práutica ye desanimada poles autoridaes del parque y l'Unesco por cuenta de que'l polvu llevantáu poles pisaes de los animales encuallar nos resquiebros y rincones del Siq y de les ruines, lo que produz daños.
Museos
[editar | editar la fonte]
Petra tien dos importantes museos. El primeru d'ellos, el muséu arqueolóxicu de Petra, ta asitiáu nuna antigua cueva nabatea na llomba de al-Habis. Presenta oxetos de distintos periodos, edomitas y romanos. Establecíu en 1963, la so coleición ta siendo sustituyida tres l'apertura del muséu nabateo. El segundu, inauguráu en 1994 ye'l muséu nabateo de Petra (Petra Nabataean Museum). Ayuda a tener información sobre la historia de Petra y los nabateos, sobre la xeoloxía de la rexón y presenta les escavaciones en dellos monumentos y llugares importantes.
Proteición del Patrimoniu
[editar | editar la fonte]La falta de proteición de les plantes, la estensión de la vecina ciudá y el turismu n'aumentu anguaño son les mayores amenaces al caltenimientu de Petra. Per otra parte, los hinchentes y los terremotos acomuñaos a la erosión yá destruyeron munches muertes.
Con Quseir Amra y Um er-Rases, Petra ye unu de los trés sitios inscritos nel Llista del Patrimoniu Mundial de la Unesco. Esta inscripción con fecha 6 d'avientu de 1985, coles mesmes que la Quseir Amra. Ayudó a centralizar y coordinar los esfuercios del gobiernu xordanu y les axencies locales pa una meyor collaboración. El Conseyu de Planificación de la Rexón de Petra (PRPC)sobremanera, coordina les actividaes de los distintos ministerios. El Petra National Trust (PNT) dirixe la proteición contra los hinchentes que causaron y siguen plantegando munchos problemes.
Dende 1991, la Unesco da ayuda financiera a Xordania nos trabayos de restauración de Petra. El tratamientu de les roques, especialmente diseñáu p'amenorgar la porosidá (electroforesis), fecha por Lletricidá de Francia (EDF) sirve pa caltener l'estáu de les muertes nabateos.
Fixéronse tamién dellos intentos de restauración con piedres artificiales con cuenta de que que los turistes nun atopen la ciudá nun estáu cada vez más deplorable[ensin referencies].
Dende 1993, el sitiu y la contorna ye un Parque Nacional arqueolóxicos. Esto tendría d'ayudar pa controlar el fluxu de turismu y pa protexer meyor los restos de Petra, bien importante pa los xordanos y pal patrimoniu mundial. Sicasí, nun hai decisión de llindar el númberu de visitantes, lo que paez esencial pa garantizar la proteición del sitiu.
Petra na actualidá
[editar | editar la fonte]
- Cada añu dende 2005 entámase'l Foru de Petra, que, por iniciativa de les fundaciones del rei Abdalá II de Xordania y el premiu nobel de la paz de 2005 Elie Wiesel, axunta a premiu Nobel de toles disciplines y otres personalidaes del mundu pa promover la paz, particularmente nel Oriente Mediu.
- En 2004, el gobiernu xordanu estableció un contratu con una empresa británica pa construyir una autopista pa llevar a Petra tanto a espertos como a turistes.
- En mayu de 2005, la ciudadela xordana de Petra hermanar cola de Machu Picchu, nel Perú.
- El 7 de xunetu del 2007, Petra foi designada una de les Siete Maravíes del Mundu Modernu, en concursu priváu.
- Entrada a la cortil:
- 1 día: 50 dinares xordanos
- 2 díes: 55 dinares
- Neños menores de 15 años: entrada gratuita.
Petra na cultura popular
[editar | editar la fonte]- La novela d'Agatha Christie "Cita cola muerte" (1937) ta ambientada en Petra, en 1930.
- Na teleserie Vivir la vida los protagonistes visiten esta ciudá de piedra.
- El grupu The Sisters of Mercy realizó'l video del cantar «Dominion/Mother Russia» nel edificiu L'Ayalga (Al Khazneh), en febreru de 1988.
- En Indiana Jones and the Last Crusade, la fachada de l'Ayalga en Petra foi utilizáu como escenariu, anque l'interior, onde supuestamente s'atopa'l Santu Grial, ye creación artística.
- En Transformers: Revenge of the Fallen amuésase'l Monesteriu de Petra. Según la película, Petra foi construyida p'abellugar la tumba de los "Primes", onde s'atopaba "la Matrix del Lideralgu". So les órdenes de Jetfire, Sam va en busca d'esta p'alicar a Optimus Prime y evitar que "The Fallen" destruyera'l Sol. Jetfire tenía la misión pero encamentar a Sam porque esi yera "el so destín" sol siguiente acertijo: "Cuando l'alba allume la "Punta de la Daga" (Pirámides de Giza) tres rey (Petrina de Orión) te "van revelar la entrada" (Petra)"
- Na película francesa d'animación "Azur y Asmar" apaez la Tumba de los Obeliscos de Petra.
- Nel videoxuegu pa Xbox 360 Perfect Dark Zero puedes xugar nesta rexón de Petra.
- Nel videoxuegu de SEGA "Sonic Unleashed" pa Xbox 360, Wii y PS3, sale una zona llamada Shamar, en que la ciudá ta basada na cultura árabe, y en gran parte, en Petra, nel xuegu puede xugase esta zona como Sonic en forma normal (corcuspín) o como Sonic en forma de corcuspín llobu.
- Nel xuegu online WolfTeamLS hai un escenariu de combate futurista que se desenvuelve en Petra.
Galería
[editar | editar la fonte]-
Tumba del Obeliscu. -
Al-Siq. -
L'Ayalga. -
Anfiteatru. -
Tumba corintia. -
Columnes nel Gran Templu. -
Vista del interior na cai de les Fachaes. -
Mosaicu na Ilesia de Petra. -
Tumba del Palaciu. -
El Monesteriu.
Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ Esti topónimu apaez na traducción al asturianu de los Mapes de l'Associació Bíblica de Catalunya
Esta fonte emplégase como referencia dende'l puntu de vista llingüísticu. - ↑ Christian Puxanza y Jean-Marie Dentzer,Petra, la ciudá de les caravanes, páxines 60, 61 y 62.
- ↑ Plinio el vieyu Historia Natural llibru V-87 y 89, el VI-144, y siguientes, XXXVII-121, y +
- ↑ Millar, Fergus (1992). L'Imperiu Romanu y los sos pueblos estremeros. Sieglu Ventiún Editores.
- ↑ Urcelay, F. (12 de mayu de 2014). Petra, el decoráu que dexó Indiana Jones. El Correo. http://www.elcorreo.com/bizkaia/planes/viajes/201405/12/petra-indiana-jones-dexo-20140502173951.html. Consultáu'l 1 d'ochobre de 2017.
- ↑ Nekane (14 de setiembre de 2015). Escenario de película: Petra. Un Mundu Interminable. http://www.unmundointerminable.com/escenarios-pelicula-petra/. Consultáu'l 1 d'ochobre de 2017.
- ↑ Joeyyyy (27 de xunetu de 2017) (n'inglés). Call of Duty: Black Ops 3 Custom Zombie Maps | Indiana Jones, The Last Crusade. CabConModding. https://cabconmodding.com/threads/call-of-duty-black-ops-3-custom-zombie-maps-indiana-jones-the-last-crusade.2968/. Consultáu'l 1 d'ochobre de 2017.
Bibliografía
[editar | editar la fonte]- Augé, Christian; y Dentzer, Jean-Marie: Pétra, citar des caravanes.
- Schultz, Patricia: -yos 1000 lieux qu'il faut avoir vus dans sa vie. París: Flammarion.
- Michel, François: Roches et paysages, reflets de l'histoire de la Terre. París: BRGM, 2005. ISBN 2-7011-4081-1.
- Manferto de Fabianis, Valeria; y Bourbon, Fabio (traducción de Étienne Schelstraete): Splendeurs des civilisations perdues: les plus beaux sites archéologiques. París: Gründ, 1998 (ISBN 2700021398).
Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]
Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Petra.- Pintures de Petra nel 1800 (Video)
- Información sobre la ciudá de Petra Archiváu 2016-03-08 en Wayback Machine
- Petra, urbanismu, arquiteutura y paisaxe
| Control d'autoridaes |
|
|---|
Datos: Q5788- Multimedia: Petra, Jordan