Principáu de Cataluña

Territoriu del Principáu de Cataluña hasta 1659. Les sos llendes tán superpuestes a les llendes nacionales actuales.

El Principáu de Cataluña (en catalán, Principat de Catalunya; en llatín, Principatus Cathaloniæ; n'occitanu, Principat de Catalonha; n'español Principado de Cataluña y en francés Principauté de Catalogne) foi un estáu[1][2][3][4][5] asitiáu, na Edá Media y a entamos de la Edá Moderna, na fastera nororiental de la península Ibérica. Demientres la mayoría de la so historia tubo xuníu dinásticamente col reinu d'Aragón; dambos, conxuntamente, formaben la Corona d'Aragón. Ente los sieglos XIII y XVIII llendaba col reinu d'Aragón al oeste, col reinu de Valencia al sur, col reinu de Francia ya'l principáu feudal d'Andorra al norte y col mar Mediterraneu al este. El términu Principáu de Cataluña siguió n'usu hasta la Segunda República Española (1931-1939), cuando foi abandonáu pola so rellación histórica cola institución monárquica. Anguaño, el términu úsase principalmente pa denomar la comunidá autónoma de Cataluña, n'España, como una forma d'estremala de los otros países catalanes[6][7], ya inclúi xeneralmente la rexón histórica del Rosellón, nel sur de Francia.

La primer referencia a Cataluña y los catalanes aparez nel Liber maiolichinus de gestis Pisanorum illustribus, una crónica pisana (escrita ente 1117 y 1125) que cuenta la conquista de Mallorca por una fuerza conxunta d'italianos, catalanos ya occitanos[8]. Nesi momentu Cataluña nun esistía entá como una entidá política, magar que l'usu del términu parez sofitar la idea de que yá yera una entidá xeográfica o cultural de dalgún tipu.

Los condaos qu'acabaríen formando'l Principáu de Cataluña foron, pasín ente pasu, unificaos embaxu'l gobiernu del conde de Barcelona. En 1137 el Condáu de Barcelona ya'l Reinu d'Aragón xuniéronse embaxu'l mesmu rei, creando lo que los historiadores modernos nomen Corona d'Aragón. Sicasí, Aragón y Cataluña caltuvieron les sos propies estructures polítiques ya tradiciones llegales, que ficieron qu'esistieran dos comunidaes polítiques estremaes demientres los sieglos siguientes. La primer referencia a Cataluña como una entidá política separtada produzse nel reináu d'Alfonsu I el Troubador (rei de Cataluña con esi nome y d'Aragón col nome d'Alfonsu II d'Aragón), que reinó ente 1164 y 1196[9]. El términu Principáu de Cataluña, por embargu, nun apaez en documentos llegales hasta'l sieglu XIV, cuando entamó a aplicase a los territorios gobernaos poles Cortes de Cataluña.

El so sistema institucional foi camudando col tiempu, estableciendo cuerpos políticos asemeyaos a los de los otros reinos de la Corona d'Aragón (Cortes, Xeneralidá y Conseyu de Cientu) y lleis (constituciones, derivaes de les lleis conocíes como Usatges de Barcelona) que llimitaron enforma'l poder real y aseguraron un modelu políticu pactista. Cataluña contribuyó al desarrollo comercial y militar de la Corona, especialmente de la so marina. La llingua catalana espolletó y espardióse a midida que la Corona incorporaba nuevos territorios: Valencia, islles Baleares, Cerdeña, Sicilia, Nápoles y Atenes convirtiéronse en propiedá de la Corona d'Aragón, que conformó una especie de talasocracia en tol Mediterraneu. La crisis del sieglu XIV, el fin del gobiernu de la Casa de Barcelona y una guerra civil (1462-1472) debilitaron el papel del Principáu neto dientro la Corona como nos asuntos internacionales.

El matrimoniu de Fernandu II d'Aragón con Sabela I de Castiella en 1469 sentó les bases pa la fundación del Reinu d'España. En 1492 entamó la colonización española del recién descubiertu continente americanu, y el poder políticu del nuevu reinu foi pasando cada vegada más a Castiella. Les tensiones de les instituciones catalanes con la monarquía, xunto col malestar campesín, provocó la Guerra de los Segadores (1640-1659). El tratáu de los Pirineos (1659), que-y punxo fin, recoyó la cesión de la soberanía del Rosellón a Francia. Demientres la Guerra de Socesión Española (1701-1714) la Corona d'Aragón sofitó al candidatu perdedor, l'archiduque Carlos d'Habsburgu. Tres de la rendición de Barcelona, en 1714, el rei Felipe V de Borbón, espeyando'l modelu francés, impuso l'absolutismu y la xunificación de l'alministración en toa España. Los Decretos de Nueva Planta suprimieron les principales instituciones y los derechos políticos de los catalanes, aragoneses, valencianes ya mallorquines, reduciendo los antiguos reinos a provincies de la Corona de Castiella. Sicasí, el Principáu de Cataluña siguió siendo una xunidá alministrativa hasta la división provincial de 1833, que dividió Cataluña en cuatro provincies.

Bibliografía

[editar | editar la fonte]
  • Elliott, John, Imperial Spain: 1469-1716. Penguin Books, Londres, 1963 (revisáu en 2002).
  • Ferro, Víctor, El Dret Públic Català. Les Institucions a Catalunya fins al Decret de Nova Planta. Editorial Eumo, Vic, 1987. ISBN 84-7602-203-4
  • Sesma Muñoz, José Angel, La Corona de Aragón. Una introducción crítica. Zaragoza, Caja de la Inmaculada, 2000. ISBN 84-95306-80-8

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. ↑ Ryder A, The Wreck of Catalonia. Civil War in the Fifteenth Century, p. V. Oxford University Press, 2007. ISBN 978-0-19-920736-7 "Esti grupu d'estaos comprendía los reinos d'Aragón, Valencia y Mallorca, el principáu de Cataluña y los condaos de Rosellón y Cerdaña; más lloñe, tamién comprendía los reinos de Sicilia y Cerdeña. Estos reinos nun teníen instituciones nin llazos comunes aparte de la so llealtá a un soberanu común".
  2. ↑ Chandler CJ, Carolingian Catalonia: Politics, Culture, and Identity in an Imperial Province, 778-987, p. 22. Oxford University Press, 2019. "La rexón ye única pola so posterior conversión n'estáu y su xuntura col reinu d'Aragón na Alta Edá Media, mentantu que los otros antiguos territorios carolinxos foron incorporaos pol reinu de Francia".
  3. ↑ Ferro, p. 442.
  4. ↑ Elliott, p. 4.
  5. ↑ Sesma, p. 14.
  6. ↑ Conversi D, "Modernity, globalization and nationalism: the age of frenzier boundary-building", en Jackson J, Molokotos-Liederman L (ed.), Nationalism, Ethnicity and Boundaries: Conceptualising and Understanding Identity Through Boundary Approaches, p. 65. Routledge, 2014. ISBN 978-1317600008
  7. ↑ Conversi, Daniele, The Basques, The Catalans and Spain: Alternative Routes to Nationalist Mobilisation, p. XV. University of Nevada Press, 2000. ISBN 0874173620
  8. ↑ Testu en llatín del Liber maiolichinus con introducción n'español.
  9. ↑ Sesma, p. 62.