Esti artículu necesita wikificase. |
Prádanos de Ojeda | |
---|---|
Alministración | |
País | España |
Autonomía | Castiella y Lleón |
Provincia | provincia de Palencia |
Tipu d'entidá | conceyu d'España |
Nome oficial | Prádanos de Ojeda (es)[1] |
Códigu postal |
34486 |
Xeografía | |
Coordenaes | 42°40′56″N 4°20′52″W / 42.682222222222°N 4.3477777777778°O |
Superficie | 21.32 km² |
Altitú | 927 m |
Llenda con | Alar del Rey, Herrera de Pisuerga, La Vid de Ojeda, Santibáñez de Ecla, Sotobañado y Priorato y Dehesa de Romanos |
Demografía | |
Población |
178 hab. (2023) - 102 homes (2019) - 89 muyeres (2019) |
Porcentaxe | 0% de provincia de Palencia |
Densidá | 8,35 hab/km² |
Prádanos de Ojeda ye un conceyu y llocalidá de la provincia de Palencia (Castiella y Llión, España).
1900 | 1910 | 1920 | 1930 | 1940 | 1950 | 1960 | 1970 | 1981 | 1991 | 2014 | 2015 |
1.242 | 1.146 | 866 | 900 | 853 | 892 | 676 | 423 | 250 | 255 | 203 | 197 |
El topónimu Prád [+ anos] de Oj [+eda] forma parte, en tamañu amenorgáu, de la toponimia palentina (España), derivando d'un vocablu llatín pratum > prau, pradería, pradería. Etimológicamente, pratum o 'prau' [n'español] designa "una tierra bien húmeda y de regadío, na cual déxase crecer o se sema la yerba pa la campera del ganáu". Tratara d'una yerba perenne de la familia de les Rosácees, con follas de 6 a 8 decímetros d'altor, fueyes alternes y estremaes en segmentos aovados, desiguales, blanques y tormentoses pol viesu. El so terminal, mayor ta estremáu en tres lóbulos, y les flores blanques o rosácees en umbela". Cultívense como plantes ornamentales y el so raigañu ye tónica y febrífuga. Los praos o 'campos' más o menos estensos son cubiertos de plantes yerbácees que sirven d'alimentu pal ganáu al traviés de camperes cultivaes o de siega, o polos dos métodos. La pradería designa un prau grande (dimensiones acentuaes), d'importancia económica por causa das plantas forrajeras, y apropiaes que son pa tou tipu de fataos (bovín, equín, ovín etc.). La pradería correspuende a un conxuntu de praos > una serie de praos dientro de la altiplanicie palentina (en media 800 m) onde crecen diverses plantes de forraxe, polo xeneral ceberes (trigu, cebada, avena, centenu, sorgu etc.) destinaos a alimentar el ganáu, especialmente na primavera. Los sos terrenes planos de clima temperado ('mediterraneu'), desendolquen formaciones vexetales herbales con predominiu de gramínees (trigu y cebada, por casu) y otres especies que constitúin camperes naturales diversificaos. 'Prádanos" [Prád + anos] ye un topónimu compuestu pelo substantivo llatín pratum (prau) y el sufixu - anos qu'indica procedencia, pertenencia o adscripción (atribuyir o faer figurar daqué/persona o cosa). El sufixu - anos amiesta al substantivo una función o destín concretu. Asina Prádanos sería un llugar onde primitivamente esistieron praos/campos cubiertos de plantes yerbácees o forrajeras propies pal ganáu, y que sobreviven hasta los díes actuales.
El vocablu Ojeda deriva del verbu transitivu [radical] Güeyar al cual amestóse'l sufixu - eda, que forma sustantivos coleutivos, provenientes de posibles accidentes xeográficos, árboles, plantes etc. Polo xeneral, designa'l llugar en qu'abonda'l conteníu primitivo. El nome coleutivu del radical Oj [ear] y el sufixu + eda formó Ojeda y otros vocablos como güeyada, ojeador, iñerizu, güeyo, ojén etc. Asina, Ojeda designaría un llugar [o llugares] en que 'abonda' o ye posible la mirada > puesta y llixera que se da a daqué o escontra daquién. Esti coleutivu acopláu al topónimu Prádanos [y nél, a tolos pueblos de la contorna palentina con esa alcurnia], designaría una cierta y real facilidá con que podemos ver o reparar les tierres a la nuesa frente, daes les posibilidaes de contemplar colos nuesos propios güeyos grandes estensiones de tierra onde espolleten praos, llameres, nozales, parrales, etc.de los cualos adquieren los sos nomes propios: Prádanos de Ojeda, Olmos de Ojeda, Nozales de Ojeda, La Vid de Ojeda… Asina, la Ojeda como sustantivu coleutivu designaría, poro, un llugar o llugares bien asitiaos pa contemplar un paisaxe o un acontecimientu. Los sos meyores sinónimos n'español seríen: mirada [güeyada, güeyada], miraderu [llugar dende'l cual vese un ampliu panorama], mirador [una especie de balcón natural, valle, corredor o galería dende los cualos afayamos grandes estensiones de tierra]. Los sos equivalentes en portugués son mirante y belvedere. Pallabres iguales y con idéntica formación a Ojeda seríen olmeda [cuantidad de llameres], alamea [cuantidad d'álamos], folada [cuantidad de daqué o daquién], ente munchos otros. Cuanto a la llocución axetiva Ojeda taría encuadrada na "cuantidad de posibles miraderos” numbéricamente posibles sobre'l paisaxe daes les sos circunstancies xeográfiques, pos les altiplanicies asitiaes a los pies del sector montañés palentín nun dexen de ser oportunidaes maraviyoses de contemplar la estraordinaria Tierra de Campos y los ‘vergeles’ (huerto/as) performosos a lo llargo de los sos ríos y valles sorprendentemente rescamplantes. Nestos llugares, la nuesa mirada o los nuesos güeyos perder nel horizonte castellanu, principalmente cuando se trata de otear los valles locales [El Boedo, La Valdavia, La Ojeda, etc.] Al mio pensar -y dicir como fíu de Prádanos y xeógrafu-, La Ojeda ye una especie de tejadillo (balcón) dende'l cual reparamos les 'llanures' de la Tierra de Campos [los llamaos Campi Gotorum, de la dómina visigótica], adormilitiada nes faldes de los famosos Picos d'Europa y montes de Cantabria.
A lo último, nes mios pesquises me confronté con una observación que me paez pocu creíble, pero nun lu refugo n'hipótesis dalguna: Ojeda derivaría del románicu Hoyeda > actual hoyada > cuantidad de fuexos esistentes na contorna, o como los define'l diccionariu: "un terrén baxu que nun s'afaya hasta tar cerca d'él" [seique'l sustantivu hoya > "llanu estensu arrodiáu de montes", sería más correutu].Nesti casu, la pallabra Ojeda designaría 'cuantidad de fuexos/hoyas', que nun me paez ser el casu de La Ojeda, onde nun vemos fuexos/hoyas ente 'poderoses' montes, y sí valles estensos por onde cuerren riachos que recueyen les agües provenientes del derretimiento de les nieves 'eternes'(¿?) de los montes cantábricos. Como los sos llechos y caudales son pocu fondos, les tierres circunvecinas esplayar a lo llargo de les sos cuenques, n'estensiones que más se paecen a llanures o altiplanicies dientro de la mesma pandu castellanu. Los fuexos/hoyas’ nun correspuenden esautamente a la realidá xeográfica de la contorna actual [Boedo/Ojeda].
De xuru el topónimu de Prádanos provenga del sustantivu llatín “pratum” con significáu de prau o pradería, al que s'añedir el sufixu “-aros”, o propensión a. Recuérdese que cuando una lexón romana asitiar nun determináu valor, llevantaba un campamentu y exercía el so dominiu en ciertu territoriu denomináu “prata” asina daben partu a los sos animales y alimentu a los sos soldaos. Dellos son los pagos de la llocalidá qu'aluden a esi significáu: la Pradería, praderíes, praderillo, pradillas, etc.
A Prádanos pertenez tamién el despobláu de San Jorde de Ojeda, al sur, que los sos vasallos pertenecíen nel sieglu XIV a l'abadesa de San Andrés de Arroyo. Güei namái se caltienen dellos restos de la so pequeña ilesia románica, pero col espoliu sumió'l so ricu patrimoniu artísticu. La so imaxe de San Jorge caltener nel Muséu Diocesanu de Palencia.
Prádanos disponía a finales del sieglu XVI d'unos 266 habitantes, a mediaos del sieglu XIX de 1086; en 1900 de 1242, en 1930 de 900 en 1960 de 676 y en 2005 de 218.
Esisten otros dos teoríes sobre la procedencia del nome de Prádanos.
Per un sitiu que venga de Plátanos, en referencia al árbol de solombra (Platanus orientalis) bien abondosu nesta zona. Otros conceyos cercanos reciben el so nome de plantes similares; Llameres, Nozales, La Vid...
Per otru llau piénsase que podría venir de Prau de llinos, Pradalinos; Prádanos. El llinu foi un cultivu importante na economía del conceyu mientres munchos años. Anguaño caltiénse'l nome de llinares a les parceles ricu y fértil de delles paraxes.
Circulando pela autovía A67 que xune Palencia y Santander, tómase la salida 88 en direición a Cervera de Pisuerga pola P223. Dos quilómetros dempués de la salida atópase Prádanos de Ojeda.
Plaza
La plaza del pueblu: Plaza del Corazón de Jesús.
Ye un gran centru de xunta de neños, nuevos y mayores. Nella celébrense grandes festexos y acontecimientos: Verbenes, puyes, xuegos....
Presidiendo no más alto d'una torre que comparten la ermita y el Conceyu, atópase'l reló. Gracies a la iniciativa y collaboración ciudadana, güei funciona y allegra cola so campaneo los díes y nueches de Prádanos.
Antes, cuando los tractores non enmudecían les campanaes, y los relós de muñeca yeren luxu de dellos pocos, avisaba a los llabradores que s'atopaben nel campu por que volvieren a casa.
Na plaza atópense: La escuela d'educación infantil; La ermita, onde se celebren les mises y los rosarios en dómina de poco xentíu y de crudos iviernos; La torre del reló, y la Casa Consistorial. Casi pegando a la plaza allúgase'l Círculu Católicu, hermandá d'hermandaes. Institución fundada por un antiguu párrocu, formando una asociación de tolos vecinos con fines morales y benéficos de la dómina, principios de sieglu.
Como na mayoría de los pueblos y ciudaes que nun crecieron desorbitadamente, la plaza atopar nel mediu del conceyu. Prádanos manifestó la so crecedera pol arreglu de les cases vieyes dientro del cascu, más que pola ampliación del mesmu.
Ilesia Parroquial
Conxuntu románicu-renacentista empezada nel sieglu XII y terminada ente los sieglos XV y XVII. Ye'l templu de mayor tamañu de tola Ojeda. La so orientación ye la yá tradicional, cola exa de la nave mayor d'Oriente a Occidente; la cabecera escontra Oriente, que ye d'onde naz el sol.
La planta ye de tipu basilical en forma de cruz con cabeza redonda.Nel esterior, los sos murios tán construyíos con piedres de sillería trayíes de les canteres de Villaescusa de Ecla y Becerril de Carpio.
El so nome débese-y al patrón de Prádanos: San Cristóbal, a quien se-y dedica l'Altar Mayor.
Atópase presidiendo'l pueblu nel puntu más altu del mesmu.
Dientro del so moblame podemos destacar:
Les puertes romániques: Construyíes con madera de carbayu. Pertenecen al sieglu XII. Los sos herrajes y cerrojos son d'un gran valor artísticu.
L'órganu: Según diz el mesmu órganu:"Construyíu en Sasamón, provincia de Burgos, l'añu 1.782, por Antonio Ruiz de 33 años d'edá, siendo párrocu D Leandro Zurita".
La pila bautismal: Realizada nuna sola pieza.
La campanes: Mientres enforma tiempu entamaron la vida cotidiana del pueblu. El campanariu cunta con ocho buecos o ventanales de los cualos 4 tán ocupaos por campanes. P'aportar a él debe xubir por una formosa escalera de cascoxu realizada en piedra. Les campanes teníen, y entá queda daqué, el so propiu códigu de comunicación por aciu les sos "toques" que convocaben a tola comunidá a la ilesia o a los rezos de cada momentu. Había dellos toques: "Ángelus", "difuntos", "víspores", "bautizu", "Fiesta mayor"... inclusive, pa estornar medroses nubes. Tienen el so nome. D'Este a Oeste: "Corazón de Jesús", "San Cristóbal","Santa María y San José" y "La Inmaculada Concepción".
La planta ye de tipu basilical en forma de cruz con cabeza redonda.Nel esterior, los sos murios tán construyíos con piedres de sillería trayíes de les canteres de Villaescusa de Ecla y Becerril de Carpio.
El so nome débese-y al patrón de Prádanos: San Cristóbal, a quien se-y dedica l'Altar Mayor.
La ermita de San Pedro´
Pequeña ermita asitiada na plaza del Corazón de Jesús xunto al Conceyu.
Fuente Palacio
La "fonte de Palacios", manantial de riqueza pal pueblu. Esta agua da vida a persones y animales del pueblu. Lo que sobra, riega los campos qu'atiesten al "Regueru Grande". Con dalguna qu'otra peripecia, empúnxose l'agua hasta otres zones pal riego.
Antes d'esquitar a la lluz, l'agua ye bombiada hasta'l depósitu de suministru del pueblu. Lo que queda llega hasta'l llavaderu pasando por una canal de piedra, antiguu bebederu de reses, entá güei, sollivien la so sede les oveyes cuando tornen nos atapeceres dende'l llendo.
El so trayeutu vese deteníu momentáneamente nel llavaderu... lo qu'oyeríen les sos parés.... Constaba de tres pórticos formaos por pendolones de madera. Güei namái queden dos y el muriu hastial.
Al llau del llavaderu esiste una pradería, güei escena de conxustes nocherniegues pa la mocedá, antes, posaderu de sábanes y ropes de la llavadura.
Fonte del Arrabalde
La fonte del Arrabalde: L'otru manantial del pueblu. Xunto cola fonte Palacios dan agua a los habitantes y transeúntes del pueblu. La so agua, dicen les xentes, que ye de meyor cielu la boca y con menos conteníu en cal. Dende ella acarretar grande botijos, botelles y garrafones d'agua pa beber en casa.
Cuenta tamién con llavaderu y atópase al llau opuestu del pueblu cola Fonte del Palaciu.
Al so llau atópase, yá en desusu, el pilón d'abebentar los animales, al igual que na otra fonte. Esisten trés pilonos de bebederos: Este, el de la Fuente del Palaciu y la llamada Fuentecilla
La Cerrilla
Unu de los llugares más emblemáticos de Prádanos. Atópase de llombu a la ilesia y xubiendo el primer recuestu escontra'l monte. Ilesia y Cerrilla comunicar por un "vía crucis" ente los pinos que se reza na mañana del Vienres Santu.
Cunta la lleenda qu'una neña llamada Juana perder nel monte y apaeció nesti llugar trés díes depués sana y salva. N'homenaxe a esti "milagru" llevantóse una cruz.
Más tarde la zona, non solo recuperóse sinón que se fomentó y enlució. Sustitúyose la vieya cruz de madera por una nueva de fierro y llevantóse una ermita xunto con unes meses y bancos pal reposu o la merienda.
La estancia nel llugar faise sele y apacible, mesma pa cualesquier que pretenda buscar un momentu de relaxación y tranquilidá.
Ermita de San Jorde
Templu d'orixe románicu del sieglu XIII asitiáu nel despobláu de San Jorde de Ojeda. Conserva enorme y portentosa espadaña de sillares. Anguaño atópase n'estáu ruinosu presentando'l techu fundíu. Foi destejada, lo cual facilita que'l so estáu sía de progresiva ruina. Incluyida na Llista Colorada de Patrimoniu en Peligru.