| |
| |
Tipu | población y etnia |
---|---|
Población total | 20 000 000 |
Llingua | griegu |
Relixón | cristianismu ortodoxu y islam |
Xeografía | |
Estáu | Grecia, Xipre, Turquía, Estaos Xuníos, Australia, Alemaña, Reinu Xuníu, Albania, Canadá, Ucraína, Rusia, Arxentina, Sudáfrica, Brasil, Chile, Bélxica, Kazakstán, Xeorxa, Países Baxos y Chequia |
Mapa de distribución | |
Los griegos, tamién llamaos helenos (griegu: Έλληνες), son una nación y un grupo étnicu nativu de Grecia, Xipre y dalgunes otres rexones en redol al mar Exéu. Tamién constitúin una diáspora significativa, con comunidaes griegues establecíes en tol mundu.[1]
Na antigüedá, los griegos entamábense políticamente en ciudaes estáu y ellí anicióse'l conceutu de democracia. Estableciéronse colonies y comunidaes griegues a lo llargo de la historia en munchos rincones del Mediterraneu, a pesar de que la nación centróse siempres alredor del mar Exéu, onde se fala la llingua griega dende l'Antigua Grecia.[2] Nel sieglu IV e.C. la espansión territorial más importante de los griegos llevó'l helenismu hasta Asia Central ya India y, dempués de la cayida del Imperiu romanu y Bizanciu fixo perdurar la cultura griega nel mar Mediterraneu oriental hasta 1453. Sol Imperiu Otomanu y hasta l'entamu del sieglu XX, los griegos atopábense instalaos uniformemente ente l'actual Grecia, la mariña occidental d'Anatolia, el mar Negru, Exiptu, Xipre y Constantinopla; polo xeneral, estes rexones coinciden coles fronteres del Imperiu bizantín a finales del sieglu XI, y tamién cola zona de colonización griega na antigüedá nel Dempués de la Guerra Greco-Turca (1919-1922), un masivu intercambiu de poblaciones ente Grecia y Turquía (1923) dexó casi tola población étnica griega confinada dientro de les nueves fronteres de Grecia y Xipre (isla entós integrada al Imperiu británicu). La nueva Grecia constituyir a partir de 1822 como un estáu nación típicu de la dómina, lliberáu del Imperiu otomanu. Otres poblaciones menores de griegos étnicos pueden atopase anguaño dende'l sur d'Italia y el sur d'Albania hasta El Cáucasu, y tamién nes comunidaes de la diáspora a otros munchos países. Anguaño, la mayoría de los griegos pertenecen formalmente a la Ilesia ortodoxa de Grecia.[3]
Pueden atribuyise a los griegos contribuciones bien notables en dellos ámbitos de la cultura universal a lo llargo de tola Historia (les artes plástiques, la lliteratura, el teatru, la filosofía, la política, la música, les matemátiques, la ciencia, l'arquiteutura, la teunoloxía, les esploraciones, la cocina y el deporte).
Les pallabres usaes pa definir el conceutu de "helenicidad" camudaron enforma a lo llargo de la historia:
Pero nengunu d'estos nomes sirvieron pa identificar n'esclusiva a los ciudadanos d'un estáu griegu concretu.[11] N'Occidente, el términu "griegos" refirióse tradicionalmente a los falantes nativos de griegu.[12][13] Los habitantes del Imperiu Bizantín denominábense ellos mesmos romioi, pol fechu que se consideraben los herederos políticos direutos del Imperiu Romanu, pero siquier hasta'l sieglu XII la mayoría yeren educaos tamién nel convencimiento de qué heredaren el legáu de l'antigua Grecia, a pesar de que pa munchos falantes de griegu, "helenu" yera sinónimu de paganu.[14] Xustu antes de la Cayida de Constantinopla (1453) l'últimu emperador, Constantino XI, dicía a los sos soldaos que teníen que recordar que yeren descendientes de los griegos y de los romanos.[15]
Antes del establecimientu del modernu estáu griegu (1822), mientres los sieglos XVIII y XIX, el venceyu ente los antiguos griegos y los modernos foi redescubierto y revalorizáu polos intelectuales de la Renacencia griega, especialmente Rigas Velestinlís. Na so obra "Constitución política", Velestinlís dirixir a la so nación como "el pueblu descendiente de los griegos".[16]
Los griegos actuales son una nación nel sentíu de grupo étnicu (ethnos), definíu pola cultura y la llingua griega, non por una ciudadanía común, nin pola raza, nin pola relixón, nin por tar suxetes a nengún estáu en particular.[17] Agora bien, tantu na antigüedá como na Edá Media, y tamién güei en menor midida, el términu emplegáu polos griegos pa falar d'ellos mesmos foi siempres genos (Γένος, esto ye, la "raza"), qu'indica la reconocencia d'un ancestru común.[18][19]
La vinculación más evidente ente l'antigüedá y la modernidá griegues ye l'usu de la mesma llingua, que s'atopa documentada siquier dende'l sieglu XIV aC hasta l'actualidá, tou y la falta d'información tocantes a la edá escura griega.[20] Dizse qu'esto namái ye comparable colo que pasó cola llingua china.[20][21] L'helenismu foi, ello ye que un fondu cultural común, y la continuidá nacional del mundu griegu ye muncho más clara que la continuidá de la so población concreta.[1][22] Aun así, l'helenismu tamién incorpora una dimensión ancestral que desenvuelve aspeutos de la lliteratura ateniense hasta l'actualidá, como ye'l casu del "autoctonia".[23] Durando los últimos años del Imperiu Romanu d'Oriente, les zones de Xonia y Constantinopla esperimentaron una alicada helenística na llingua, la filosofía y la lliteratura, según nos modelos clásicos de pensamientu ya intelectualidá.[22] Esta alicada dio fuercies al sentimientu d'afinidá cultural cola antigua Grecia y l'heriedu clásicu.[22] Los cambeos culturales que sufrieron los griegos son, amás de la sobrevivencia d'un sentíu de etnicidad común, innegables.[22] Pero coles mesmes, los griegos caltuvieron la so llingua y, inclusive, la so alfabetu, amás de dellos valores, costumes, un sentíu escluyente de la diferencia relixoso y cultural (el términu bárbaru foi usáu nel sieglu XII pola historiadora Ana Comneno pa describir a los pueblos que nun falaben griegu), y un sentimientu de la identidá y etnicidad griega, a pesar de los cambeos políticu y social globales de los últimos dos milenios.[24][22]
Anguaño, los griegos étnicos son la mayoría de la población del país, exactamente'l 93% de Grecia, y más del 78% de la islla de Xipre (escluyíos los colonos turcos nortizos).[25][26][27] La población griega nun presentó tradicionalmente unos índices de crecedera bien altos, pero sí que s'amontó regularmente dende'l primer censu fechu al país, en 1828.[28] Bona parte del aumentu de la población de Grecia dende la fundación del nuevu estáu deber d'a l'anexón de nuevos territorios y a la llegada d'un millón y mediu de griegos abellugaos dempués del intercambiu de poblaciones ente Grecia y Turquía (1923).[28] Aproximao un 80% de la población de Grecia ye urbana, con un 28% concentráu a la ciudá d'Atenes.[29]
Los griegos de Xipre tienen una hestoria similar d'emigración, xeneralmente escontra países anglosaxones, por cuenta de la soberanía del Imperiu Británicu sobre la isla. Producióse una fuerte folada migratoria de los griegos xipriotes dende la invasión turca de Xipre de 1974, cosa que fizo menguar la población ente 1974 y 1977, xunto a les perdes de la guerra y la cayida de la fertilidá nos años siguientes.[30] Dempués de la llimpieza étnica d'un terciu de la población griega de la islla en 1974, tamién se produció una medría de la emigración de xipriotes griegos, sobremanera escontra'l Oriente Mediu, que contribuyó al decrecimiento de la población, que se paró a la década del 1990.[31][32][33][34][35][30] Anguaño, más de dos tercios de la población griega de Xipre ye población urbana.[30]
Hai una minoría griega d'unes 105.000 persones n'Albania, especialmente al sur.[36] La minoría griega de Turquía, qu'inda yera de más de 200.000 persones dempués del intercambiu de 1923, anguaño quedó amenorgada a unos pocos millares, dempués del Pogromo d'Istambul de 1955 y otros episodios de violencia y discriminación más o menos responder# por poles autoridaes turques.[37] Tou ello consiguió poner fin, magar non del tou, a trés mil años d'heriedu helenística na Asia Menor.[38][39] Tamién hai minoríes griegues, inda más pequeñes, al restu de países balcánicos, según na Oriente Mediu y nos países del Mar Negru, que son el que queda de l'antigua Diáspora griega d'antes del sieglu XIX.[40]
Determinar el númberu total de griegos que viven anguaño fora de los dos estaos griegu y xipriota nun ye una xera fácil, nin tampoco amena enforma alcuerdu. Ellí onde puede disponese de censos qu'identifiquen les particularidaes étniques de la población, los datos fálennos d'unos 3 millones de griegos étnicos nel esterior. Per otru llau, el Conseyu Mundial Helénicu (SAE) envalora que la cifra tendríase qu'averar a los 7 millones en total.[41] Y como permediu, según George Prevelakis, de la Sorbona, el númberu tendría qu'averase a los 5 millones.[42] La integración, los matrimonios mistos, y l'abandonu progresivu de la llingua griega son factores qu'enzanquen la identificación de les persones d'orixe griegu. Los centros más importantes de la diáspora actual son Londres, Nueva York, Melbourne y Toronto.[40] Apocayá, el Parllamentu griegu aprobó una llei que reconoz el derechu de votu a los griegos de la diáspora.[43]
Na antigüedá, les actividaes comerciales y de colonización de les tribus griegues y de les ciudaes estáu contribuyeron a espandir la cultura, la relixón y la llingua griega poles mariñes del Mediterraneu, especialmente en Sicilia y el sur d'Italia (dambes rexones conocíes como la Magna Grecia), la península Ibérica (Ampurias), Occitania (Marsella) y el Mar Negru (Odesa, Crimea, Xeorxa, Trabzon).[44] Sol imperiu d'Alexandru Magnu y los estaos que lu asocedieron, los griegos y les clases gobernantes locales helenizadas establecer nel Oriente Mediu (seleúcidas), na India (Reinu Indogriego) y n'Exiptu Ptolemaic (ptolomeus).[44] El periodu helenísticu carauterizar por una nueva folada colonizadora y l'establecimientu de ciudaes y reinos griegos n'Asia central (el que les cróniques chines denominen Dayuan, y que quiciabes quier dicir "Grande Jònia") y a Cirenaica, al norte d'África.[45] Sol Imperiu Romanu, la facilidá de movimientos qu'había pa les migraciones internes favoreció la espansión de los griegos, y, a les provincies orientales, el griegu socedió la nueva llingua franca, más que'l llatín, apoderando namái nes provincies occidentales.[46] L'actual comunidá de los "griko", al sur d'Italia, qu'axunta unes 60.000 persones, ye una muerte viviente de l'antigua población griega na rexón.[47][48]
Durando y dempués de la Guerra d'independencia de Grecia, los griegos de la diáspora tuvieron un papel bien importante pal establecimientu del nuevu estáu, apurriendo fondos económicos ya informaciones dende l'esterior.[49] Les families de los mercaderes griegos teníen contactos n'otros países, y mientres el conflictu munchos estableciéronse alredor de la Mediterránea, sobremanera en Marsella (Francia), Livorno (Italia) y Alexandría (Exiptu), en Rusia (Odessa y San Petersburgu), y nel Reinu Xuníu (Londres y Liverpool), dende onde siguieron comerciando, la mayoría en texíos y granos.[50] Los negocios solíen implicar tola familia, nel so sentíu más estensu, y ente toos creaben y calteníen escueles onde s'enseñaba griegu, y templos pa la Ilesia Ortodoxa Griega.[50]
Les oportunidaes de los mercaos portaron un enclín a la estabilización progresiva de los mercaderes y cada vez más families espandieron les sos operaciones comerciales hasta soceder navieros, col financiamientu de la comunidá griega local.[51] Cola medría económica, la diáspora foise espandiendo pol Oriente Mediu, el Norte d'África, n'India y los Estaos Xuníos.[51][52]
A lo llargo del sieglu XX, produciéronse importantes emigraciones por razones económiques dende Grecia y Xipre escontra los Estaos Xuníos, el Reinu Xuníu, Australia, Canadá, Alemaña y Sudáfrica, especialmente dempués de la Segunda Guerra Mundial (1939 - 1945), de la Guerra Civil Griega (1946 - 1949), y de la invasión turca en Xipre (1974).[53]
La cultura griega evolucionó a lo llargo de miles d'años, colos sos entamos na civilización micénica, y siguiendo pol periodu clásicu, el periodu helenísticu, el periodu romanu y el periodu bizantín, y foi fondamente afeutada y conformada pol cristianismu, a pesar de que la influencia foi fondamente bidireccional.[54][55] Sol Imperiu Otomanu, los griegos tuvieron que soportar unos cuántos sieglos d'adversidá que remataron nel xenocidiu del sieglu XX, a pesar de que nesta dómina nun faltaron los intercambios culturales, qu'arriquecieron dambes cultures.[56][57][58][59][60] Finalmente, la Renacencia griega ("Diafotismos") considérase que revitalizó la cultura griega faciendo una síntesis de los elementos clásicu y medieval que caracteriza'l momentu actual.[61][12]
La mayoría de griegos actuales falen la llingua griega, una llingua indoeuropea que constitúi una caña en sí mesma, estrechamente rellacionada col armeniu y coles llingües indoiranias.[2][20] El griegu tien una de les hestories más llargues documentaes de cualquier llingua, y la lliteratura griegasobremanera, tien una hestoria continua de más de 2.500 años.[63] Obres lliteraries tan importantes pa la cultura universal como por casu la épica de Homero, los Elementos d'Euclides y el Nuevu Testamentu, fueron escrites orixinalmente en griegu.
El griegu modernu presenta delles carauterístiques compartíes con otres llingües balcániques, como por casu l'albanés, el búlgaru (de la familia de llingües eslaves) y les llingües romániques orientales, y absorbió munches pallabres foranes, procedentes sobremanera de les llingües d'Europa Occidental y del turcu.[64] Estes influencies esternes fueron escluyíes de la llingua más formal, la nueva katharévousa creada artificialmente mientres el sieglu XIX y qu'acabó siendo la llingua oficial del nuevu estáu, debíu al Filohelenismo y del Diafotismos, qu'enfotaben en destacar especialmente'l pesu del heriedu clásicu nos griegos modernos. La diglosia que s'estableció dexaba, ello ye que fora de los círculos de la cultura, del prestíu social y del poder políticu tolos que siguíen falando griegu modernu, hasta qu'en 1976 esta fala popular foi proclamada llingua oficial nacional, y la katharévousa foi considerada obsoleta.[65]
El griegu modernu, consideráu la variedá estándar de la llingua, una amplia variedá de dialeutos que presenten dellos graos de inteligibilidad ente ellos, incluyendo'l griegu xipriota, el pontico, el capadoci, el griko (nel sur d'Italia) y el tsakonio (l'únicu testigu viviente del antiguu griegu dóricu).[66] El jevanico o judeogriego ye la llingua de los romaniotes (xudíos griegos) y sobrevive en pequeñes comunidaes en Grecia, en Nueva York y n'Israel, escritu nuna versión propia del alfabetu hebréu.
Per otru llau, munchos griegos de Grecia y de la diáspora son billingües n'otros idiomes, como por casu l'inglés (en Xipre y na diáspora), la arvanítico (albanés de Grecia), l'aromanès (llingua románica local), el ladín o judeoespanyol, el macedònic, el búlgaru, el rusu y el turcu.[20][67]
L'alfabetu griegu, emplegáu pa escribir la llingua griega dende'l sieglu IX o VIII aC, ye'l primer alfabetu que tuvo la Humanidá nel sentíu estrictu del términu, esto ye, un sistema d'escritura con calteres distintos pa cada vocal y cada consonante. La so forma actual deriva del antiguu alfabetu xónicu o griegu oriental, que s'impunxo a les otres variantes el sieglu V aC, cuando la polis d'Atenes adoptar oficialmente. L'alfabetu griegu ye l'antecesor del alfabetu llatín y del alfabetu cirílicu, ente otros.
Anguaño, l'alfabetu griegu usar pa escribir en griegu modernu y tamién pa designar a toles llingües les diverses unidaes emplegaes nos campos de les matemátiques, la física, l'astronomía, etc. Tamién ye'l segundu alfabetu qu'adoptó oficialmente la Xunión Europea, cuando se produció la incorporación de Grecia, el 1981.
La mayoría de los griegos son cristianos y pertenecen na Ilesia Ortodoxa Griega. Durando los primeros sieglos de la Era cristiana, la mayoría de los primeros cristianos yeren falantes de griegu, y pos el Nuevu Testamentu foi escritu orixinalmente en griegu koiné, qu'entá güei permanez como la llingua llitúrxica de la Ilesia Ortodoxa Griega.[54][55] La Ilesia Ortodoxa foi siempres bien contraria contra la relixón griega antigua, y dempués, sol Imperiu otomanu, ayudó enforma a los griegos a caltener la so identidá per mediu del usu de la llingua griega a la lliturxa y nos esfuercios que se faíen pa caltener una enseñanza nacional.[68]
Hai pequeñes minoríes de griegos étnicos que son fieles otres ilesies cristianes, como por casu la Ilesia Católica y delles ilesies evanxéliques, ya inclusive otres confesiones relixoses, non cristianes, como por casu los romaniotes y los sefardinos (xudíos instalaos en Grecia dende'l 70 o dende 1492, respeutivamente), y tamién los griegos musulmanes. Concretamente, esisten comunidaes musulmanes grieges en Trípoli (Líbanu), y en Al Hamidiyah (Siria), y tamién hai una importante comunidá grecoparlante, bien difícil de cuantificar, na Rexón de Ponto, que s'escaparon del intercambiu de poblaciones ente Grecia y Turquía (1923) mercés a la so fe musulmana.[69] Finalmente, unos 2.000 griegos convirtiéronse a la versión helénica del neopaganismu.[70][71][72]
Ente los artistes griegos más notables tenemos qu'incluyir al pintor renacentista conocíu como El Greco, la sopranu Maria Callas, una de les cantantes de más ésitu en tol mundu, Nana Mouskouri, y los compositores Iannis Xenakis, Yanni y Vangelis. L'alexandrín Constantino Cavafis y los Nobels Yorgos Seferis y Odysséas Elýtis tán ente los poetes más importantes del sieglu XX. Finalmente, hai delles actrices de fama mundial, como por casu Melina Merkuri, Irene Papes y Katina Paxinou, ganadora d'un Oscar.
Los griegos de la yera clásica fixeron delles contribuciones científiques d'importancia y ayudaron a poner los fundamentos de delles tradiciones científiques d'Occidente, como la filosofía, la historiografía y les matemátiques. La tradición intelectual de les academies griegues —a partir de les atenenques Academia platónica y Llicéu de Aristóteles— caltener sol Imperiu romanon, con instituciones allugaes en Constantinopla, Antioquia de la Orontes, Alexandría y otres ciudaes, ente que la ciencia de Roma yera, ello ye que una continuación de la ciencia griega clásica.[73] Los griegos tienen una llarga tradición de ciñu ya investigación nel campu de la educación (paideia en griegu).[74] La paideia yera unu de los valores sociales más elevaos del mundu griego y helenístico, y la primer institución europea que puede considerase una universidá foi creada en Constantinopla mientres el sieglu V y siguió esistiendo so delles formes hasta la cayida de la ciudá so los turcos otomanos el 1453.[75] La Universidá de Constantinopla consideraríase la primer institución secular d'enseñanza cimera de la Europa cristiana pol fechu que s'impartíen materies ayenes a la teoloxía, y porque respuende al sentíu orixinal de les universidaes en tol mundu como corporaciones d'estudiantes, de forma que socede la primer universidá del mundu.[76][75]
El 2007, Grecia ocupaba la octava posición mundial más elevada d'ocupación nel sector terciariu, con un porcentaxe de muyeres cimera al d'homes ente los estudiantes, mientres los griegos de la Diáspora son igualmente activos nel campu de la educación.[29] Centenares de miles d'estudiantes griegos estudien cada añu nes universidaes occidentales.[77] Ente los científicos griegos más importantes de los tiempos modernos destaquen l'investigador del cáncer Georgios Papanicolaou (inventor del test de Papanicolaou), los informáticos Nicholas Negroponte (estauxunidense) y Michael Dertouzos, los matemáticos Constantin Carathéodory y John Argyris (tíu y sobrín) y el físicu Dimitris Nanopoulos.
Los griegos fueron unu de los primeros pueblos d'Europa qu'emplegaron los apellíos, y yá lo faíen dafechu mientres el sieglu IX, en sustitución de la vieya costume d'identificar cada individuu pol nome del so padre; aun así, na mayor parte de los casos, los apellíos griegos son, n'orixe, patronímicos.[78] Polo xeneral, los apellíos masculinos griegos acaben en -vos, que ye la manera como solo acabar el casu nominativu del nome propiu masculín en griegu. Escepcionalmente, dalgunos acaben en -ou, que ye'l casu xenitivu.[79] A pesar de qu'en Grecia, anguaño, los apellíos caltiénense estáticos, inda sobrevive un usu de los patronímicos dinámicos y cambiantes pal nome del mediu, que consiste a tomar como nome del mediu, pero non como apellíu, el nome del padre en xenitivu. Esti costume foi tresmitíu polos griegos a los rusos. En Xipre, sicasí, los apellíos siguen l'antigua tradición de formase a partir del nome del padre.[80][81][82] Finalmente, hai que dicir que munchos apellíos griegos actuales tienen, ello ye que un orixe turcu, albanés o eslavu, por cuenta de les diverses migraciones que se producieron históricamente dientro del Imperiu Otomanu.[83]
Tocantes a los nomes de los individuos, en principiu los dos principales fontes son el Cristianismu y l'Antigüedá clásica. Los nomes antiguos nun s'abandonaron nunca, a lo llargo de la historia griega, pero hai que destacar que dende'l sieglu XVIII alantre tánse usando inda muncho más.[84]
Ente los navegantes griegos más notables tán Piteas, que nel sieglu IV aC llegó hasta Escandinavia y describió les Islles Britániques, les marees y el mar xeláu, Escilax de Carianda, qu'esploró l'Indo y el mar Roxu ente los sieglos VI y V aC; Nearco, que foi l'almirante d'Alexandru Magnu (sieglu IV aC); el mercader y dempués monxu Cosmas Indicopleustes, qu'esploró Ceilán (Sri Lanka) y Etiopía nel sieglu VI, y Juan de Fuca, que nel sieglu XVI esploró la mariña oeste de Norte-amèrica buscando'l Paso noroeste.[85][86][87][88] Los últimos tiempos del Imperiu Bizantín, los romioi controlaben les rutes marítimes de la Mediterránea y tol comerciu, hasta qu'un bloquéu impuestu pol emperador al comerciu col Califatu dexó a los italianos tomar el relevu de la preeminencia comercial na zona.[89][90]
Conseyu mundial helénicu (inglés) (rusu) (griegu)