Ríu Orinoco

Ríu Orinoco
Situación
Tipu	ríu
Coordenaes	8°34′N 60°30′W / 8.56°N 60.5°O / 8.56; -60.5
Ríu Orinoco Ríu Orinoco (Venezuela)
Datos
Conca hidrográfica	Océanu Atlánticu
Superficie de la conca	989 000 km²
Llonxitú	2140 km
Caudal	30 000 m³/s
Desembocadura	Mar Caribe Ríu Casiquiare canal Delta Amacuro
Afluentes	ver Ríu Ventuari, Ríu Caura, Ríu Caroní, Ríu Meta, Ríu Guaviare, Ríu Apure, Ríu Arauca, Río Vichada ^(es) , Capanaparo ^(es) , Ríu Tomo, Río Cinaruco ^(es) , Río Atabapo ^(es) , Río Parguaza ^(es) , Río Aro ^(es) , Cuchivero ^(es) , Río Cunucunuma ^(es) , Ocamo ^(es) , Manaviche River ^(en) , Mavaca ^(es) , Padamo River ^(en) , Suapure River ^(en) , Q16040335 , Río Iguapo ^(es) , Q16040339 , Q16040369 , Sipapo River ^(en) , Río Ugueto ^(es) y Q16040391

El ríu Orinoco ye unu de los ríos más importantes d'América del Sur qu'escurre mayormente por Venezuela. Ye'l cuartu ríu suramericanu más llargu —2800 km si considérase'l sistema Orinoco-Guaviare y 2140 km solu— y, con un caudal permediu d'unos 33 000 m³/s, ye'l tercer ríu más caudalosu del mundu, dempués del Amazones y del Congo. La cuenca del Orinoco tien una superficie de casi 989 000 km², de los que 643 480 km², esto ye, el 65 %, queden en territoriu venezolanu y el 35 % restante en territoriu colombianu.

El nome del ríu provién del otomaco Orinucu.^[1]

Según Alejo Carpentier, «l'Orinoco ye una materialización del tiempu nos trés categoríes agustinianas, tiempu pasáu (el tiempu de l'alcordanza), tiempu presente (tiempu de la intuición) y tiempu futuru (tiempu de la espera)».

Historia

Mapa del baxu Orinoco (1897)

Pequeñu Cañu, ríu Orinoco, Estáu Amazones.

Ríu Orinoco ente Caicara y Cabruta.

Anque la desaguada del Orinoco nel océanu Atlánticu foi documentada por Cristóbal Colón el 1 d'agostu de 1498, mientres el so tercer viaxe, la so nacencia nel cuetu Delgado Chalbaud, solamente foi esploráu per primer vegada polos non indíxenes en 1951, 453 años más tarde. La fonte, alcontrada na frontera ente Venezuela y Brasil, a 1047 m d'altitú (02°19′05″N 63°21′42″W / 2.31806°N 63.36167°O / 2.31806; -63.36167), foi esplorada en 1951 por un equipu conxuntu francu-venezolanu.

L'esplorador español Diego de Ordás foi'l primer européu en percorrer l'Orinoco, ente xunu y agostu de 1531, dende'l so delta hasta'l so confluencia col Meta.

El delta del Orinoco y los sos afluentes nos llanos orientales, como'l Apure y Meta, fueron esploraos nel sieglu XVI por espediciones alemanes empobinaes por Ambrosius Ehinger y los sos socesores. En 1531, Diego de Ordaz, partiendo de la corriente principal nel delta, la Boca de Navíos, remontó'l ríu hasta'l so confluencia cola Meta. Antonio de Berrio saleó agües embaxo pol Casanare hasta algamar la Meta, que tamién baxó hasta llegar depués al Orinoco, que siguió de regresu a Santa Ana de Coro.

Alexander von Humboldt esploró la cuenca nel añu 1800, informando sobre los delfines rosados de ríu, y publicando estensamente sobre la so flora y fauna.^[2]

Xeografía

Artículu principal: Cuenca del Orinoco

L'Orinoco nel so confluencia col ríu Caroní (parte inferior izqda.)^[3]

L'Orinoco nel estáu d'Amazones.

El ríu Orinoco naz en Venezuela, nel Estáu Amazones, y a partir de la confluencia del Guaviare forma frontera con Colombia hasta la confluencia col Meta, a partir del cual dixebra los estaos venezolanos d'Apure, Guárico, Estáu Anzoátegui y Monagas, pela esquierda, del Estáu Bolívar, a la derecha. Cuando empieza'l delta, ábrese formando'l Estáu Delta Amacuro, allugáu ente Monagas a la izquierda del cañu Manamo y, pel llau derechu, el Estáu Bolívar y la Guayana Esequiba, anque nesti últimu sector, solo sería válidu si considerar al ríu Amacuro (que ye'l que forma frontera) como un afluente del Orinoco.

El cursu del Orinoco dibuxa un ampliu arcu elipsoidal qu'arrodia'l Escudu Guayanés, primero escontra'l noroeste, depués escontra l'oeste —hasta la triple confluencia col Guaviare y l'Atabapo—, dempués al norte —marcando nel so puntu más importante de fauna y flora, la frontera venezolana con Colombia hasta la confluencia cola Meta— y finalmente en direición este nordeste hasta l'océanu Atlánticu —a partir de la confluencia col Apure. Puede considerase el so cursu estremáu en cuatro tramos de llargor desigual que, aproximao, corresponder cola zonificación llonxitudinal típica d'un gran ríu:

• Alto Orinoco, de 242 km de llargor, un tramu que va dende la so cabecera en Venezuela —nel cuetu Delgado Chalbaud, na serranía Parima, allugáu al sur del estáu Amazones— hasta los rabiones de Raudales de Guaharibos nel que flúi al traviés d'un paisaxe montascoso en direición noroeste;

• Mediu Orinoco, de 750 km de llargu, un tramu estremáu de la mesma en dos sectores: el primeru d'ellos, d'unes 480 km, nel que'l ríu escurre en direición xeneral oeste hasta la confluencia colos ríos Atabapo y Guaviare en San Fernando de Atabapo; el segundu, d'unos 270 km, en que flúi escontra'l norte xunto a la frontera venezolanu-colombiana, flanqueado a entrambos llaos polos afloramientos graníticos más occidentales del Escudu Guayanés, que torguen el desenvolvimientu d'una llanura d'hinchente, llega hasta los rabiones d'Atures, cerca de la confluencia col ríu Meta en Puerto Carreño polo cual a nivel internacional ye principalmente acomuñáu al territoriu colombianu;

• So Orinoco, de 959 km de llargu, un tramu con una llanura aluvial bien desenvuelta en que l'Orinoco flúi en direición noreste, dende los rabiones d'Atures hasta Piacoa, frente a la ciudá de Fuécares;

• Delta Amacuro, de 200 km de llargu, nel que'l ríu desagua nel golfu de Paria y l'Atlánticu formando un gran delta ramificáu en cientos de ramales, denominaos caños, que cubren una zona de selva húmeda y montes pantanosos d'ente 22 500-41 000 km² y 370 km nel so puntu más anchu. Na temporada d'agües, l'Orinoco puede aumentar hasta un anchor de 22 km y una fondura de 100 m. La rexón d'enllanaes aluviales al norte del ríu, que la so altitú nun supera los 100 msnm, anubrir nesa dómina d'agües, dexando'l restu del añu terrenales que la so vexetación ye de pacionales intertropicales de sabana.

L'Orinoco ye navegable en práuticamente tola so estensión, dexando tráficu de barcos oceánicos hasta Ciudad Bolívar, onde s'atopa'l ponte d'Angostura, a 435 km de la desaguada.

La mayoría de los ríos venezolanos importantes son afluentes del Orinoco, siendo'l más caudalosu'l ríu Caroní, que se-y xune en Puertu Ordaz, cerca del salto L'Orbayu. El ríu Guaviare ye unu de los principales tributarios del Orinoco, y el más austral. Si la nacencia del Guaviare tomárase como la nacencia del Orinoco, el llargor oficial d'ésti sería 2800 km.

Una peculiaridá del sistema fluvial del Orinoco ye la canal o ríu Casiquiare, qu'empieza como un brazu del Orinoco, y qu'atopa el so camín escontra'l ríu Negru, un afluente del Amazones, formando asina una canal natural ente les cuenques del Orinoco y del Amazones.

Delta del Orinoco

Artículu principal: Delta del Orinoco

El delta del Orinoco, formáu na desaguada del ríu, ye unu de los más grandes del mundu. La so estensión fixo pensar a los primeros esploradores españoles que se trataba d'un mar. Atopar nel estáu Delta Amacuro, al este de Venezuela. Considérase un llugar de gran riqueza paisaxística pola gran variedá de flora y fauna qu'alluga. Inspirándose nel pensamientu d'Heródoto, el deltano Domingo Ordaz diz que'l delta ye un presente del Orinoco», refiriéndose al conxuntu d'islles y caños asitiaos na zona cercana a la desaguada. Considerar al delta como un presente del Orinoco non solo sirve de manera metafórica, sinón que s'afigura na realidá pos la mayoría de les islla que la conformen, son el productu de la constante acumuladura de materiales que l'Orinoco abasnó al traviés de la so esistencia milenaria, col apurra de los sos afluentes y na midida que'l mar foi retirándose de les estribaciones de la Sierra Imataca, hasta onde enfusara, formando un inmensu golfu con una boca aproximao de 350 km. Non toles sos islles son productu de l'acumuladura de sedimento, sinón que tamién fueron formaes pola acumuladura de folla proveniente d'erupciones de volcanes de folla como ye'l casu del cuetu Cedral allugáu en Capure y na islla Cotorra y de Plata, asitiaes al norte de Pedernales. La formación del delta remontar nel tiempu a la Era Terciaria, miles d'años antes constituyía un espaciu xeográficu cubiertu pel mar, pero por cuenta de la aición de les corrientes marines diose'l retiru de les agües del mar produciéndose'l delta. El clima carauterizar por presentar una temperatura medio de 26,7 °C, la máxima media ye de 32,3 °C y la mínima media ye de 23 °C. La pluviosidá algama dende 900 hasta 2500 mm, ente mínimes y máximes respeutivamente.

Los vientos alisios del nordeste y sureste, al ponese en contautu con tierres deltanas producen el vientu esti oeste qu'avanza pol calce del Orinoco. Mientres la crecida reparar la presencia del llamáu vientu barinés, que se mueve siguiendo la mesma direición del Orinoco. Na dómina de menor precipitación pluvial actúen na zona los vientos llamaos «nortes». Por cuenta de la influencia de les marees que se producen nel Atlánticu, álzase y baxa el caudal d'agües del ríu Orinoco y los caños del delta. L'aición por aciu la cual la marea entra y camuda la direición del ríu y la so rede de caños llámase fluxu y la salida o descensu de l'agua dexando que la corriente del ríu y caños tomen la so direición normal denominar refluxu. Cuando'l fluxu algama'l so nivel máximu fai posible que l'agua salao mover escontra l'interior del delta polos sos caños, que énchense y anubren les tierres axacentes facilitando la formación de grandes manglares, allugaos nes árees cercanes a la mariña atlántica. Les marees constituyeron un pervalible recursu pa la navegación pol Orinoco y los sos caños, na dómina que nun esistíen motores. Tamién s'utilicen pa prindar peces n'arteries fluviales de poco llargor y escasu caudal, pa ello tapen les boques d'éstes y al baxar la marea facilítase la pesca. Exerz una importante función de llimpieza, mientres el so refluxu, onde les cases tópense construyíes sobre pilotes de madera, nes rancherías aboríxenes y centru poblaos que s'atopen allugaos nes zones de los caños.

El delta ye citáu nel títulu orixinal de la novela Robinson Crusoe (Daniel Defoe, 1719), tal como apaez na portada de la so primer edición ye La vida ya increíbles aventures de Robinson Crusoe, de York, marineru, quien vivió ventiocho años dafechu solo nuna islla despoblada nes Mariñes d'América, cerca de la Desaguada del Gran Ríu Orinoco; Siendo abasnáu a la vera tres un Naufraxu, nel cual tolos Homes morrieron menos él. Con una Esplicación de cómo a la fin foi insólitamente lliberáu por Pirates. Escritu por él mesmu.

Afluentes

Los principales afluentes del Orinoco son, en direición agües abaxo:

• en territoriu venezolanu:

• ríu Casiquiare (? km), que nun ye un afluente sinón lo contrario, un efluente, pela marxe esquierda, que se dirixe escontra l'oeste hasta algamar el ríu Guainía que toma'l nome de ríu Negru (afluente del Amazones) a partir d'esta confluencia;
• ríu Ventuari (520 km), pela derecha, llegando dende l'este de Venezuela (Guayana Highlands) en direición norte;
• ríu Atabapo, pela esquierda, llegando dende l'escudu guayanés en formando la frontera Colombia-Venezuela

• En territoriu colombianu:
• ríu Guaviare (1550 km), pela esquierda, llegando dende l'este de Colombia y que tien como principal afluente a la llongura ríu Inírida (1300 km);

• ríu Vichada (580 km), pela esquierda, llegando dende l'este de Colombia;
• ríu Tomu (560 km), pela esquierda, llegando dende l'este de Colombia;;
• ríu Meta (1050 km), pela esquierda, llegando dende l'este de Colombia;

• En territoriu fronterizu :*

ríu Cinaruco (480 km);

• ríu Capanaparo (650 km), pela esquierda, llegando dende Colombia;
• ríu Arauca (1050 km), pela esquierda, llegando dende Colombia;
• ríu Apure (1000 km), pela esquierda, llegando dende l'este;
• ríu Guárico (525 km);
• ríu Caura (723 km), pela derecha llegando dende l'escudu guayanés en direición norte;
• ríu Caroní (700 km), pela derecha llegando dende l'escudu guayanés del norte de Venezuela y que tien como subafluente al ríu Carrao, onde s'atopa la cayida d'agua más alto del mundu, el Saltu Angel.

Ver tamién: canal Casiquiare

Xeografía física

Vista del Parque nacional Mariusa.

La cuenca del ríu Orinoco sintetiza los trés grandes formes de relieve qu'esisten na naturaleza: macizos antiguos y escudos per un sitiu, cordales de llevantamientu recién (esto ye, del Terciariu) pol otru, y depresiones tectóniques y cuenques o llanures d'acumuladura, en tercer llugar. Caúna d'estes formes del relieve tien les sos carauterístiques propies, pero tamién les sos semeyances con rexones naturales similares d'otres partes del mundu. Pa un país cualesquier, y más si atopamos na zona intertropical, representa una gran ventaya ecolóxica y económica tener representaes nel so territoriu estos trés formes del relieve y en toa América, solo Canadá y los Estaos Xuníos amás de Venezuela y Colombia, que nel so territoriu tien una parte amenorgada del escudu guayanés, presenten una disposición xeolóxica similar. Si definimos la cuenca del Orinoco como una rexón natural, tenemos d'empezar por establecer les carauterístiques xeográfiques que la definen, como son la estensión, el relieve, el clima, la hidrografía, la vexetación, los suelos, y los recursos minerales, temes que se presenten de siguío, de manera resumida.

Estensión

La cuenca del Orinoco tien una superficie de casi 989 000 km², de los que 643 480 km² (el 65 %) queden en territoriu venezolanu, y el 35 % restante queda en territoriu colombianu, en los Llanos y l'aguada oriental de la Cordal Oriental, un tramu de la gran Cordal de los Andes. Esta rexón colombiana recibe'l nome d'Orinoquía. De la parte alcontrada en Venezuela, daqué más de la metá estender dende los Andes venezolanos y la Cordal de la Mariña hasta la ribera noroccidental del propiu ríu Orinoco (la marxe esquierda), formando la mayor parte de los Llanos venezolanos y el Delta del Orinoco. Y la parte sur de la cuenca recueye la mayor parte de les agües que vienen de la Guayana Venezolana.

Relieve

El Salto Ángel.

Unión de les agües del Orinoco col Caroní.

Dende la nacencia del Orinoco nel cuetu Delgado Chalbaud 1047 msnm^[4] hasta la so desaguada, l'Orinoco describe un gran arcu y la so cuenca estiéndese como un abanicu, razón pola cual la parte noroccidental de la cuenca ye daqué más estensa que la sudoriental. Como yá s'indicó, los dos subrexones de la cuenca tienen calteres bastante distintos, por cuenta de les diferencies tocantes a la so constitución xeolóxica. El máximu altor de la cuenca atópase na Sierra Nevada del Cocuy, en Colombia (más de 5000 msnm), que forma parte del cordal Oriental de los Andes de Colombia.

El cantu noroeste de la cuenca taría formáu poles aguaes andines colombo-venezolanes y les fasteres meridionales d'otros relieves montascosos del norte de Venezuela, ente que'l cantu meridional de la cuenca taría marcáu, na so mayor parte, pola divisoria d'agües ente l'Orinoco y l'Amazones, que ta allugada sobre'l macizu guayanés. Ente dambos cantos estienden la Guayana Venezolana^[5] na marxe derecha del Orinoco y los Llanos, tanto colombianos como venezolanos, na marxe esquierda. Como vemos, el mesmu ríu Orinoco marca nítidamente la llende natural ente estos dos rexones; podría dicise que l'Orinoco ye una de les fronteres naturales más notables qu'esisten nel mundu, anque esti fechu tien una senciella esplicación: los ríos llaneros tienen una rimada escasa y fueron construyendo mientres millones d'años una llanura d'acumuladura colos sedimentos qu'acarreten dende los cordales onde nacen. Y son estos sedimentos los qu'emburrien el calce del Orinoco contra'l mesmu escudu guayanés.

La Guayana venezolana constitúi, al contrariu que los Llanos, una superficie d'erosión. De la combinación d'estos dos fuercies que modifiquen el relieve, una constructiva, la sedimentación y otra destructiva, la erosión, surde la situación actual na que'l ríu marca la llende ente les dos rexones. Esta llende presenta delles esceiciones yá que, en dellos trechos pueden trate cuetos arrondaos d'orixe graníticu (y que, poro, son relieves guayaneses) na marxe esquierda del Orinoco, esto ye, nel cantu de los Llanos. Y frente a Ciudad Bolívar puede trate, sobremanera na dómina d'agües baxes, unu d'estos cuetos arrondaos de granitu nel mesmu centru del ríu: tratar de la Piedra del Mediu, onde pueden trate los distintos niveles alcanzaos davezu peles agües del ríu, espresaos na distinta coloración del granitu. Les arenisques de la Guayana venezolana (de la Formación Roraima) viniéronse tresformando en sable pola erosión que, anque nunca foi bien intensa pola estraordinaria resistencia de les roques, sí foi bien duradera (más de 1000 millones d'años), polo cual la cobertoria sedimentaria vieno tresformándose nun relieve invertíu que forma los tepuyes. Los sables procedentes d'esti procesu erosivu, vinieron depositándose na marxe esquierda del ríu, sobremanera, nos Llanos Baxos del estáu Apure, ente los ríos Meta y el mesmu Apure. Nun se depositaron na vera derecha porque ellí'l relieve ye más altu.

De la mesma, estos sables vinieron crear un ecosistema únicu nel mundu: un estensu campu de dunes (ocupa unos 30 000 km²) que tien la particularidá de que nun se trata d'un clima desértico sinón d'un clima de sabana nun paisaxe de camperes naturales que s'alternen con delles selves de galería, ríos caudalosos y médanos de más de 100 km de llargor y hasta 20 m d'altor. Dalgunos d'estos médanos son utilizaos polos llaneros pa establecer nellos les queseres, colo que, amás de procesar parte de la lleche, va preparándose a un grupu de reses por que vaigan al mandu de la menada (lo que nos Llanos denominar la madrina del fatáu). Tamién sirven por que'l ganáu abellugar de los hinchentes. Con éses esti ecosistema tan interesáu y pintorescu, ye la resultancia del modeláu eólicu nun clima de sabana. Nun se trata, como se señala nel Atles de Venezuela. Una imaxe espacial (conocíu tamién como'l Atles de PDVSA), d'un ecosistema de «paleodunas» formáu nun ambiente con un clima muncho más ensugo que l'actual, sinón d'un mecanismu de formación de dunes qu'actúa solo mientres la dómina de seca yá que, al baxar el nivel de les agües del Orinoco pol estiaje de los ríos, especialmente, de los que vienen de los Llanos, quédense unes estenses sableres de sable bien finu, que los vientos alisios bien llueu van treslladando escontra'l sureste formando lo qu'agora constitúi'l Parque nacional Santos Luzardo, nome tomáu d'unu de los personaxes principales de la famosa novela Doña Bárbara, de Rómulo Gallegos.

Rexón natural Sistema Deltaico

Artículu principal: Rexón natural Sistema Deltaico

Vista de Cascaes, nel Parque nacional Canaima.

La Rexón natural Sistema Deltaico ye una de les nueve rexones naturales de Venezuela. Esta tien una estensión de 32 000 km² que ta asitiada al este de Venezuela ente los Llanos baxos de Monagas, el Macizu Guayanés y l'océanu Atlánticu. Ye una rexón que s'atopa en procesu d'afitamientu d'escasu altor y pocu desnivel, polo cual atópase frecuentemente anubierta ya invadida poles marea nes cercaníes del mar, con bayura de llagunes, barraqueres, numberoses islles ya innumberables brazos y caños o canales. Constitúi'l delta de la desaguada del ríu Orinoco y d'ende vien el so nome.

Fauna

Categoría principal: Peces del Orinoco

Ficheru:Gran Cocoodrilo del Orinoco.jpg

El Cocodrilu del Orinoco, ye unu de los más grandes del mundu.

L'Orinoco ye l'hábitat de gran cantidá d'especies. L'estáu actual de conocencia de la so flora y fauna (inseutos, peces, herpetos, aves y mamíferos)^[6]. Les especies más destacaes son clasificaes de la siguiente manera Mamíferos, el boto o delfín Rosado (Inia geoffrensis), Xaguar (Panthera onca), Capibara (Hydrochoerus hydrochaeris), Osu Palmeru (Myrmecophaga tridactyla), Llondra (Lutrinae), nos Reptiles El Cocodrilu del Orinoco (Crocodylus intermedius), l'Anaconda (Eunectes), Iguana (Iguana iguana), Llagartos (Teiidae), Babes (Caiman crocodilus), nos Anfibios la Tortúa Morrocoy o de pates coloraes (Chelonoidis carbonaria), Tortúa Motelo o de pates marielles (Chelonoidis denticulata), Tortúa Cabezona (Peltocephalus dumerilianus),(Podocnemis erythrocephala)Xaronques, Sapos ente otros, peces como la piraña caribe (Pygocentrus cariba), Surapire (Myleus schomburgkii) Cachama Negra (Colossoma macropomum), Bagre Doráu (Brachyplatystoma rousseauxi). Esta rexón poles esplotaciones petroleres o'l cultivu de la Palma áfricana causó grandes seques, de les cualos destácase nel Departamentu de (Casanare) de la (República de Colombia) nel conceyu de (Paz d'Ariporo) nel añu 2014,^[7].

El fenómenu hidrolóxicu del «macareo»

Artículu principal: Macareo (hidrografía)

La pallabra «macareo» designa a un rápidu y ruidosu aguaxe de les agües nun cursu fluvial que desagua nel mar, por cuenta de la irrupción de les agües marines mientres les marees na so fase de pleamar y ye el términu emplegáu nel delta del ríu Orinoco en Venezuela al nordeste d'América del Sur. El macareo más conspicuo ye'l llamáu en llingua tupí-guaraní pororoca, estrueldu que se produz na desaguada del ríu Amazones. El macareo o, con mayor propiedá, la entrada de les agües marines mientres el pleamar, ye'l fenómenu qu'esplica lo entrevesgao de la rede fluvial nel delta, una y bones munchos de los caños constitúin alliviaderos momentaneos pa les agües marines. Por ello siempres foi motivu de plasmu pa los españoles el sentíu d'orientación que tienen los waraos cuando saleen pol delta, inclusive de nueche cuando s'emponen poles estrelles. Recordemos que la mayoría de los caños o brazos del delta tienen numberosos meandros formando círculos casi completos y, amás corrientes contrapuestes acordies cola fase de les marees: mientres el pleamar, la corriente diríxese ríu arriba y pocu tiempu dempués asocede lo contrario.

Importancia económica

Na actualidá, la cuenca ye esplotada nel aspeutu forestal, siendo Ciudad Bolívar capital del Estáu Bolívar el gran centru comercial conxuntamente con Ciudad Guayana. Coles mesmes esplótense xacimientos de fierro en tola zona de confluencia col ríu Caroní,^[8] nel Cuetu Bolívar y el cerro San Isidro. Los puertos de Palúa y los puertos d'atraque de les empreses básiques en Ciudad Guayana son los centros de manexu y embarque del mineral de fierro. Per otru llau, na marxe esquierda, estrayer hidrocarburos, que se tresporten dende la población d'El Tigre hasta'l Complexu Industrial José y Puerto La Cruz por aciu oleoductos y gasoductos. Ye coles mesmes de cierta importancia la esplotación del oru nes mines d'El Callao. Les ciudaes próximes al ríu son sedes d'empreses mineres, metalúrxiques ya hidroeléctriques les cualos evolucionaron como una puxante rexón bien planiada, incluyendo empreses básiques como Alcasa, Venalum, Carbonorca (productores d'aluminiu primario, alumina y ánodos de carbón pa la industria del aluminiu, respeutivamente), Bauxilum y Ferrominera (estraición, procesamientu y comercialización de bauxita y mineral de fierro) y la Siderúrxica del Orinoco (aceru). En Ciudad Guayana tienen la so sede la empresa Electrificación del Caroní, C. A. (Edelca) y la Corporación Venezolana de Guayana. Edelca construyó, opera y alministra la Central Hidroeléctrica Simón Bolívar (esta postrera ye, dica agora, la tercera más grande del mundu, tocantes a capacidá de xeneración hidroeléctrica refierse, y dio orixe al banzáu de Guri,^[9] el segundu llagu más grande de Venezuela, allugáu a unos 80 km agües enriba de la so confluencia col Orinoco. Edelca tamién remana delles centrales hidroeléctriques sobre'l ríu Caroní: Macagua I, Macagua II y Caruachi, los trés allugaes dientro de la llende urbana de Ciudad Guayana.

Pontes

La ponte d'Angostura sobre'l Ríu Orinoco na rexón de Guayana, Venezuela foi diseñáu y construyíu pol inxenieru Paul Lustgarten, natural de la mesma rexón, ya inauguráu el 6 de xineru de 1967 pol presidente Raúl Leoni. Al momentu del so finalización yera'l novenu ponte colgante del Mundu y primero d'Llatinoamérica. Ta alcontráu a cinco quilómetros de Ciudad Bolívar y de Soledad coneuta los estaos Estáu Anzoátegui y Bolívar. Tien un llargor de 1678,5 metros, cuatro canales de tráficu a un altor de 17 metros, 14,6 metros d'anchu, nel so puntu más alto álzase a 57 metros percima del ríu, y tien dos grandes torres d'aceru que soporten el tendíu de los cables y miden 119 m d'altor.

La ponte Orinoquia como foi bautizáu'l día de la so inauguración, ye una ponte atirantada de formigón y aceru construyíu cerca de Ciudad Guayana, nel sur de Venezuela. Xune los estaos Bolívar y Estáu Anzoátegui convirtiéndose na segunda estructura en ser llevantada sobre'l ríu Orinoco dempués de la ponte d'Angostura. Foi inauguráu'l 13 de payares de 2006 so la coordinación de la Corporación Venezolana de Guayana y constitúi un sistema vial mistu que tamién coneuta a la rexón col estáu Monagas. La decisión final de la so construcción empieza por órdenes del presidente de Venezuela Hugo Chávez nel añu 2001. El diseñu de la ponte ye obra del inxenieru guayanés Paul Lustgarten (tamién diseñador de la ponte Rafael Urdaneta sobre'l Llagu de Maracaibo y el primeru d'Angostura). La compañía constructora foi la brasilana Odebrecht y el capital na so mayoría foi apurríu pol estáu venezolanu, al traviés del FONDEN (Fondu de Desenvolvimientu Nacional). Tien una estensión de 3156 metros, cuatro torres principales de 120 m d'altor, 39 piles, dos estribos, 388 pilotes, un altor llibre sobre'l nivel d'agües máxima de 40 metros y un anchu total del tableru de 24,7 metros, con cuatro canales de circulación más una vía ferroviaria. Amás tien:

• Enllaz dende l'autopista Ciudad Bolívar-Ciudad Guayana: 6 km y cuatro canales de 3,6 m;
• Enllaz dende Los Pozos (Monagas): 35 km y dos canales de 3,60 m;
• Dende La Vilba (Anzoátegui) hasta la ponte van percorrese 125 km con dos canales de 3,6 m.

La ponte mista (carreteru-ferroviariu) sobre'l ríu Orinoco ye de tipu atirantado con configuración d'abanicu y torres en forma de H. El tresporte de la vía ferrial facilita'l tresporte escontra'l restu del país y los puertos d'esportación de los productos de fierro, aceru, aluminiu y madera de la rexón Guayana. En principiu envaloróse una inversión de 480 millones de dólares pa realizar el proyeutu Sistema Vial Ponte Mista sobre'l Ríu Orinoco, pero na actualidá'l costu final ronda los 1000 millones de dólares, poles obres conexes, y por problemes que surdieron mientres la construcción. 886 millones fueron destinaos pa la construcción de la ponte, 270 millones pa los 166 km de vía conexa y los cuatro distribuidores viales, ente que pa los seis pontes anexos invirtiéronse 127 millones de dólares.

La Piedra del Mediu, nel ríu Orinoco, denomináu como un "Nilómetro" del Orinoco por Alexander Humboldt.

Ríu Orinoco al atapecer nos Llanos Venezolanos.

Anguaño Odebrecht constrúi'l tercer ponte sobre'l ríu Orinoco y envalórase rematar les obres nel 2013.^{[necesita referencies]}

L'Orinoco nos medios audiovisuales

Nel cine

• 1888, L'Estraordinariu Viaxe de la Santa Isabel. Venezuela. 2005
  • Guión: Gustavo Michelena y Alfredo Anzola.
  • Dir.: Alfredo Anzola.
  • Int.: Marcu Villarrubia (Jules Verne), Kristin Pardo (Juana de Kermor), Ronnie Nordenflycht (Conde Stradelli), Elba Escobar (Honorine Verne).

Ye una película basada bien llibremente nel llibru El sobeyosu Orinoco de Jules Verne.^[10]

• Orinoko, Nuevu Mundu (1984). Empobinada por Diego Rísquez.
• Orinoco, el prisioneru del sexu (1980). Empobinada por Edwardo Mulargia.
• La guerra de Murphy película británica de 1971, dirixida por Peter Yates. Protagonizada por Peter O'Toole y Philippe Noiret.
• L'Home de la Roxura (Más allá del Orinoco). Producción mexicanu-venezolana de 1965 con Javier Solis y Miguel Ángel Landa.
• En busca del orixe del Ríu Orinoco. Programa Espedición. (1993). Documental producíu por Radio Caracas Televisión.
• Enya, una compositora de música new age tituló unu de les sos temes «The Orinoco Flow», traducíu como «La corriente del Orinoco».

Nel sistema financieru venezolanu

• Esistió un bancu en Venezuela que se faía llamar Bancu del Orinoco, que la so oficina principal allugar na ciudá de San Félix, estáu Bolívar. Esti bancu tuvo en serviciu dende 1980 hasta 1998 cuando ye adquiríu por Corp Banca col cual fundióse.
• Tamién esistió una compañía aseguradora llamada Seguros Orinoco. Esta compañía en 1999 ye adquirida y fundida por Seguros Mercantil, propiedá del bancu homónimu.

Nel himnu de Colombia

El Himnu Nacional de Colombia fai referencia a la batalla na so tercer estrofa:

III Del Orinoco el calce apinar de réfugos; de sangre y lloru un ríu mírase ellí correr. En Bárbula nun saben les almes nin los güeyos si admiración o espantu sentir o carecer.

Himnu Nacional de la República de Colombia.

Ver tamién

• Categoría:Afluentes de Colombia del ríu Orinoco
• Categoría:Afluentes de Venezuela del ríu Orinoco
• Cuenca del Orinoco
• Delta del Orinoco
• Faxa del Orinoco
• Rexón natural Sistema Deltaico
• Macareo (Hidrografía)
• Guayana Venezolana
• Estáu Bolívar
• Estáu Monagas
• Estáu Apure
• Estáu Guárico
• Estáu Anzoátegui
• Estáu Amazones
• Delta Amacuro
• Departamentu del Vichada
• Ponte d'Angostura
• Ponte Orinoquia
• Ponte Mercosur

Bibliografía

• FERRARO, Carlos y LENTINO, Miguel. Venezuela, paraísu d'aves. Caracas: Armitano Editores, 1992.
• GUMILLA, (Padre) Joseph. L'Orinoco ilustráu y defendíu. Historia natural, civil y xeográfica d'esti gran ríu y de les sos caudaloses aguaes. Escritu en 1731. Ediciones posteriores: 1745, 1791 y 1882. Versión francesa, 1758. Caracas: Academia Nacional de la Historia, Fuentes pa la Historia Colonial de Venezuela, Nᵘ68, 1963.
• GUMILLA, José. Tribus indíxenes del Orinoco. Caracas: Institutu Nacional de Cooperación Educativa (I.N.C.Y.), 1968.
• PANCORBO, Luis. "Orinoco Esterior", "Orinoco Interior", en "Ríu d'América". Pp.233-255. Laertes. Barcelona, 2003.
• REPÚBLICA DE VENEZUELA. Midíes en ríos grandes. Caracas: Ministeriu d'Obres Públiques, 1972.
• RODRÍGUEZ DÍAZ, Alberto J. Desenvolvimientu de la exa de navegación Orinoco-Apure-Arauca. Informe preliminar, vol. I. Caracas: MARNR (Ministeriu del Ambiente y de los Recursos Naturales Anovables), 1980, 219 p., con bibliografía, más 46 p. (Anexos).
• RODRÍGUEZ DÍAZ, Alberto J. Fronteres de Venezuela. Caracas: 1995.
• VARESCHI, Volkmar. Orinoco enriba. Caracas: Ediciones Lectura, 1959.
• VERNE, Julio. El Sobeyosu Orinoco. La edición orixinal ye de 1898. Títulu orixinal: -y superbe Orénoque. Paris: J. Hetzel et Cie., s. a., con ilustraciones. Edición de gran luxu (411 pp.). Esisten delles ediciones n'español: Madrid: Saenz de Jubera hermanos, editores (s.a.), 3 cuadiernos, ilustraos con grabaos (I: 73 pp; II: 67; III: 71 pp.). Barcelona: Editorial Molín, S.A. Caracas: Publicaciones Seleven C.A., Hyspamerica Ediciones. Traducción: Julia Pérez. Introducciones: Oscar Yanes y José Cuberos. Con ilustraciones, 226 pp., 1979.
• EWEL, John J. y MADRIZ, Arnaldo. Zones de vida de Venezuela. Memoria esplicativa sobre'l mapa ecolóxicu. Caracas: M.A.C. (Ministeriu d'Agricultura y Cría), Direición d'Investigación, 1968.
• FUNDACIÓN D'EDUCACIÓN AMBIENTAL. Los Parques nacionales de Venezuela. Madrid: Incafo, 1983.
• GONZÁLEZ, V. C. Los morichales de los Llanos orientales. Un enfoque ecolóxicu. Caracas: Ediciones CORPOVEN, 1987.
• NATIONAL GEOGRAPHIC SOCIETY. Venezuela's islands in Time. Washington: N.G.S., 1989.
• WEIBEZAHN, Franz H.; ALVAREZ, Haymara; LEWIS, William M., editores. El ríu Orinoco como ecosistema. Caracas: Electrificación del Caroni C.A. (EDELCA), Fondu Editorial Acta Científica Venezolana, C.A. Venezolana de Navegación (CAVN), Universidá Simón Bolívar. Impresos Rubel C.A., 1990.

Referencies

1. Viaxe a les rexones equinocciales del Nuevu Continente, XXIV capítulu. Alexander von Humboldt.
2. Helferich, Gerard (2004) Humboldt's cosmos: Alexander von Humboldt and the Latin American journey that changed the way we see the world Gotham Books, New York, ISBN 1-59240-052-3.
3. earthobservatory.nasa.gov (ed.): «Ciudad Guayana, Venezuela : Image of the Day». Consultáu'l 31 d'ochobre de 2009.
4. «La nacencia del ríu Orinoco atopar nel Cuetu Carlos Delgado Chalbaud, a 1047 m. sobre'l nivel del mar. Dichu cuetu bautizar col so nome dos años dempués de la so muerte, mientres la espedición francu-venezolana que remontó y esploró el cursu cimeru del Orinoco y afayó les sos fontes, encabezada pol oficial venezolanu Frank Risquez Iribarren».
5. "La Guayana venezolana ye una amplia rexón natural que s'alcuentra al sur del ríu Orinoco. Forma parte del Macizu o Escudu Guayanés, que comparte con Guyana, Surinam, la Guayana Francesa y Brasil y estiéndese en territoriu venezolanu por casi mediu millón de km²".
6. «Cuenca-del-Orinoco Biodiversidad de la Cuenca del Ríu Orinoco» (26 de Payares de 2010).
7. traxedia ambiental-de-casanare/381714-3 Un día nel desastre natural de Casanare. 3 de Marzu de 2014. http://www.semana.com/nacion/articulo/un-dia-en-la traxedia ambiental-de-casanare/381714-3. 
8. https://www.youtube.com/watch?v=iezY-19f6UY
9. Ye'l segundu cuerpu d'agua duce más grande del país solu superáu pel llagu de Maracaibo.
10. «Jules Verne el más desconocíu de los homes.»

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Ríu Orinoco.
• Mapa del ríu Orinoco qu'inclúi les islles visibles y los afluentes nel delta del ríu, 1732
• Semeyes Mavecure