Thomas Jefferson

Thomas Jefferson
3. Presidente d'Estaos Xuníos 4 marzu 1801 - 4 marzu 1809 ← John Adams - James Madison → Eleiciones: eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1800, eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1804 3. Presidencia electa de los Estaos Xuníos 17 febreru 1801 - 4 marzu 1801 ← John Adams - James Madison → Eleiciones: eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1800 2. Vicepresidente de los Estaos Xuníos 4 marzu 1797 - 4 marzu 1801 ← John Adams - Aaron Burr → 1. secretariu d'Estáu de los Estaos Xuníos 22 marzu 1790 - 31 avientu 1793 ← John Jay - Edmund Randolph → Embaxador d'Estaos Xuníos en Francia 1785 - 1789 ← Benjamin Franklin - William Short → 2. gobernador de Virxinia 1r xunu 1779 - 3 xunu 1781 ← Patrick Henry - William Fleming → miembro de la Cámara de Delegados de Virginia ^(es)
Vida
Nacimientu	Shadwell ^(es) [1], 2 d'abril de 1743 ^(xul.)[2]
Nacionalidá	Estaos Xuníos
Residencia	Monticello Hôtel de Langeac ^(en)
Llingua materna	inglés
Muerte	Monticello[1], 4 de xunetu de 1826[2] (83 años)
Sepultura	grave of Thomas Jefferson ^(en) Monticello
Causa de la muerte	uremia ^(es) [3]
Familia
Padre	Peter Jefferson
Madre	Jane Randolph Jefferson
Casáu con	Martha Jefferson ^(es) (1772 – m. 1782)[4]
Fíos/es	Martha Jefferson Randolph[4] Mary Jefferson Eppes[5] Madison Hemings Harriet Hemings Eston Hemings Jane Randolph Jefferson ^(en) [5] unnamed son Jefferson ^(en) [5] Lucy Elizabeth Jefferson I ^(en) [5] Lucy Elizabeth Jefferson II ^(en) [5]
Hermanos/es	Lucy Jefferson Lewis Randolph Jefferson Martha Jefferson Carr Anna Scott Jefferson ^(en) [4]
Familia	ver Dabney Carr (esposo de la hermana ^(es) )
Estudios
Estudios	The College of William and Mary ^(es)
Llingües falaes	inglés[6] francés[7] italianu[7] llatín[7] griegu
Alumnu de	William Small
Oficiu	profesor, criptógrafu, arquiteutu, abogáu, escritor, diplomáticu, políticu, filósofu, inventor, agricultor, estadista, arqueólogu, xurista, paleontólogu
Altor	1,89 m
Premios	ver miembru de l'Academia de les Artes y les Ciencies d'Estaos Xuníos [8]
Influyencies	Anthony Ashley Cooper ^(es)
Miembru de	Sociedá Filosófica Americana Academia de les Artes y les Ciencies d'Estaos Xuníos Academia de les inscripciones y llingües antigües Real Academia d'Artes y Ciencies de los Países Baxos Warsaw Society of Friends of Learning ^(en) American Antiquarian Society ^(en)
Instrumentu musical	violín
Creencies
Relixón	deísmu[10] anglicanismu
Partíu políticu	Partíu Demócrata-Republicanu de los Estaos Xuníos
IMDb	nm1129524

Thomas Jefferson (2 d'abril de 1743 ^(xul.), Shadwell ^(es)  – 4 de xunetu de 1826, Monticello) foi'l tercer Presidente de los Estaos Xuníos d'América, ocupando el cargu de 1801 a 1809. Foi tamién vicepresidente ente 1797 y 1801, gobernador de Virxinia (1779-1781), y autor cabezaleru de la Declaración d'Independencia de los Estaos Xuníos, asina como fundaor de la Universidá de Virxinia.

Biografía

Jefferson ñació en Shadwell (Virxinia) el 2 d'abril de 1743, según el calendariu xulianu que ye'l que taba daquella n'usu nel Imperiu Británicu, o el 13 d'abril d'acordies col calendariu gregorianu, adoutáu nos dominios británicos en 1752.

Ñacíu nuna familia acomodao, foi'l tercer fíu de diez (dos d'ellos ñacieron muertos). So má yera Jane Randolph, prima de Peyton Randolph, y so pá yera Peter Jefferson, dueñu d'una llantadera o plantel nomada Shadwell. Dempués de qu'un fueu afarare el llar de la familia en Shadwell, Peter Jefferson mudose cola so familia a Edge Hill, Virxinia.

En 1752, Jefferson entamó a dir a clas nuna escuela llocal dirixida por William Douglas, un reverendu escocés. A los nueve años d'edá, escomencipió a estudiar llatín, griegu clásicu y francés. En 1757, cuando tinía catorce años, morrió so pá. Jefferson heredió unos 5.000 acres (20 km²) de tierra y docenes d'esclavos. Ellí edificó'l so llar, qu'aportaríen a conocelu pol nome de Monticello.

Dempués de la muerte de so padre, foi alumnu na escuela del reverendu James Maury ente 1758 y 1760. La escuela allugábase en Fredericksburg, a unos 19 quilómetros de Shadwell, y Jefferson agospiose na casa de la familia Maury demientres esi tiempu. Nesta etapa recibió una educación en materies clásiques y estudió historia y ciencies naturales.

Jefferson ingresó na universidá College of William and Mary en Williamsburg a los 16 años d'edá y pasó ellí dos años, ente 1760 y 1762. Entró na facultá de filosofía y estudió matemátiques, metafísica y filosofía col Profesor William Small, que lu introduxo nos escritos de los empiristes británicos, incluyendo a John Locke, Francis Bacon ya Isaac Newton. Tamién perfeicionó los sos conocimientos de francés y griegu clásicu, tocaba el violín y lleía a Tácito y Homero. Yera un alumnu qu'allampaba por deprender, amosó tener muncha curiosidá en tolos campos del saber y, según la tradición familiar, estudiaba quince hores diaries. Tres llicenciase en 1762 con honores, estudió drechu col so collaciu y mentor George Wythe, y foi almitíu na abogacía en Virxinia en 1767.

En 1772, Jefferson casóse con una vilba, Martha Wayles Skelton (1748-1782). Tuvieren seis fíos: Martha Jefferson Randolph (1772-1836), Jane Randolph (1774-1775), un fíu que ñació muertu o que morrió al pocu de nacer (1777), Mary Wayles (1778-1804), Lucy Elizabeth (1780-1781), y Lucy Elizabeth (1782-1785). Martha Wayles Skelton morrió'l 6 de setiembre de 1782, y Jefferson enxamás tornó a casase. Afítase que, arriendes, tuvo a lo menos siete fíos más con Sally Hemings, una de les sos esclaves.

Foi delegáu continental del congresu, gobernador, secretariu del Estáu y Presidente de los Estaos Xuníos.

Partíu Políticu: Partíu Demócrata-Republicanu de los Estaos Xuníos.

Vicepresidentes: Aaron Burr, George Clinton.

Presidencia: 4 de marzu de 1801 – 3 de marzu de 1809.

Morrió en Monticello (Virxinia) el 4 de xunetu de 1826.

Idees polítiques

Thomas Jefferson afitaba que tolos homes yeren igualmente llibres ya independientes, y teníen drechu a la vida, la llibertá, les mesmes posibilidaes p'alquirir propiedaes y la obtención de la felicidá y la seguridá. Esto ye lo que s'escribió nel primer artículu de la Declaración de Drechos de Virxinia redautáu por él mesmu en 1776.

La sofitu de la democracia jeffersoniana consiste en:

• democracia participativa
• separtación de poderes
• separtación Ilesia-Estáu
• el gobierno tien de protexer la llibertá de los individuos
• llibertaes d'espresión y de prensa

Claudio J. Katz afitaba que Thomas Jefferson yera parte d'una corriente del lliberalismu que yera anticapitalista (Thomas Jefferson's Liberal Anticapitalism) aportando a proponer que los ciudadanos foren autoemplegaos enantes qu'aceutar el trabauo asalariáu^[11]. Según Kantz, Thomas Jefferson, entá sofitándose nel iusnaturalismo (o drechu natural) de John Locke pa definir el conceutu de propiedá sobro la tierra, redefinió dalgunos argumentos pa finar enfocando el so puntu de vista sobro la propiedá de la tierra, haza un modelu sofitáu na ocupación personal o familiar, faciendo una crítica a los sistemes agrarios sofitaos en faciendes y llatifundios propiedá de grandes terratenientes, arriendés, custionaba la especulación financiera y los derechos de patentes^[12]. Dalgunas vegaes denomose al so modelu económicu, republicanismu agrariu o lliberalismu agrariu, na mesma llinia de la tradición del republicanismu federal.

Referencies

1. Afirmao en: KNAW Past Members. Identificador KNAW Historisch Ledenbestand: PE00001107. Data de consulta: 19 mayu 2021. Llingua de la obra o nome: inglés.
2. Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 9 abril 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
3. «Jefferson's Cause of Death in Thomas Jefferson Encyclopedia» (18 mayu 1990). Consultáu'l 19 agostu 2019. «Thomas Jefferson's exact cause of death has never been conclusively determined.»
4. Afirmao en: Kindred Britain.
5. Afirmao en: The Peerage. Llingua de la obra o nome: inglés. Autor: Darryl Lundy.
6. Afirmao en: autoridaes BNF. Identificador BnF: 12085503q. Data de consulta: 10 ochobre 2015. Autor: Biblioteca Nacional de Francia. Llingua de la obra o nome: francés.
7. Thomas Jefferson Encyclopedia ID: languages-jefferson-spoke-or-read.
8. URL de la referencia: https://www.amacad.org/sites/default/files/media/document/2019-10/electionIndex1780-1799.pdf.
9. URL de la referencia: https://aibl.fr/academiciens-depuis-1663/. Data de consulta: 3 abril 2023.
10. Identificador Stanford Encyclopedia of Philosophy: enlightenment. Cita: Deism plays a role in the founding of the American republic as well. Many of the founding fathers (Jefferson, Franklin, Madison, Paine) author statements or tracts that are sympathetic to deism; and their deistic sympathies influence the place given (or not given) to religion in the new American state that they found..
11. Ver El anticapitalismu lliberal de Thomas Jefferson por Claudio J. Katz (n'inglés)
12. Sobro la contradicción ente llibertá creativa y derechos de patentes según Jefferson, ver Carta de Thomas Jefferson a Isaac McPherson

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Thomas Jefferson.
• Declaración de derechos de Virxinia (castellán)

Predecesor: John Adams

Presidente de los Estaos Xuníos 4 de marzu de 1801 - 3 de marzu de 1809

Socesor: James Madison

Presidentes de los Estaos Xuníos d'América
Washington | J. Adams | Jefferson | Madison | Monroe | J.Q. Adams | Jackson | Van Buren | W. Harrison | Tyler | Polk | Taylor | Fillmore | Pierce | Buchanan | Lincoln | A. Johnson | Grant | Hayes | Garfield | Arthur | Cleveland | B. Harrison | Cleveland | McKinley | T.R. | Taft | Wilson | Harding | Coolidge | Hoover | F.D.R. | Truman | Eisenhower | J.F.K. | L.B.J. | Nixon | Ford | Carter | Reagan | G.H.W. Bush | Clinton | George W. Bush | Barack Obama | Donald Trump | Joe Biden