Xerusalén Este | |
---|---|
Alministración | |
País | Israel |
Distritu | distritu de Xerusalén |
Concejo municipal (es) | Municipality of Jerusalem (en) |
Tipu d'entidá | división alministrativa |
Xeografía | |
Coordenaes | 31°48′N 35°12′E / 31.8°N 35.2°E |
Altitú | 760 m |
Más información | |
Prefixu telefónicu |
02 |
Llocalidaes hermaniaes | Dakar, Meknes y Fez (es) |
Xerusalén Este[1] o Xerusalén Oriental (hebréu: מזרח ירושלים, Mizraj Yerushalayim o hebréu: ירושלים המזרחית, Yerushalayim HaMizraji; árabe: القدس الشرقية, Al Quds al Sharqiya) la parte oriental de la ciudá de Xerusalén asitiada al este de la Llinia Verde marcada pol Armisticiu árabe-israelín de 1949. Según la resolución 181 de les Naciones Xuníes, aprobada'l 29 de payares de 1947, tola ciudá de Xerusalén quedaría alministrada pola ONX. Sicasí, tres la Batalla de Xerusalén mientres la guerra árabe-israelina de 1948 la ciudá foi compartida por Israel y Xordania, colos israelinos gobernando Xerusalén Oeste y Xordania, Xerusalén Este y la Ciudá Vieya. L'alministración xordana duró hasta 1967 cuando, na Guerra de los Seis Díes, foi conquistada por Israel y anexada al resto del conceyu jerosolimitano, anque dicha anexón nun foi reconocida per nengún país del mundu y foi declarada una "violación del derechu internacional" por Naciones Xuníes na so resolución 478.[2] El 23 d'avientu de 2016, Naciones Xuníes repitió na so resolución 2334 que considera Xerusalén Este como "territoriu ocupáu".[3] Esti sector de la ciudá inclúi la Ciudá Vieya y dalgunos de los principales llugares relixosos como'l Muriu de los Llamentos, el Santu Sepulcru, y el Monte del Templu o Escampada de les Mezquites.
El términu «Xerusalén Este» referir a dos árees distintes según el periodu históricu contempláu:
Mientres la Guerra d'independencia d'Israel, la parte occidental de Xerusalén caltener en poder d'Israel, ente que Xerusalén Este (incluyendo la Ciudá Vieya) yera controlada pola Lexón Árabe de Trexordania. El final de la guerra llegó al so fin cola firma de los Alcuerdos d'Armisticiu de 1949.[6]
Namás tomar la ciudá, los 2.000 habitantes del Barriu Xudíu de la Ciudá Vieya fueron espulsaos en masa cuando la Lexón Árabe ocupar el 28 de mayu de 1948. Dos díes depués, la Sinagoga Hurva, construyida orixinalmente en 1701, foi volada poles tropes árabes.[7] Toes menos una de los cincuenta y tres cases de cultu xudíu qu'esistíen na Ciudá Vieya fueron destruyíes. Les sinagogues fueron destruyíes o escalaes y desaposiaos los sos interiores pa ser utilizaos como piteros o establos.[8][9][10] y el barriu xudíu foi práuticamente baltáu. L'antiguu campusantu xudíu nel Monte de les Olivares foi profanáu, y les sos llábanes y tumbes utilizar pa la construcción y pavimentación de caminos.[11] Tres la total espulsión de los xudíos, Xordania tamién destruyó les aldegues xudíes d'Atarot y Nieve Yaakov, al norte de la ciudá. El comandante xordanu que lideró la operación informó a los sos superiores:
Per primer vegada en 1000 años nun queda un solu xudíu nel barriu xudíu. Nin un solu edificiu caltiénse intactu. Esto fai que la torna de los xudíos equí sía imposible.[7]
Xerusalén Este absorbió dellos refuxaos procedentes de los barrios árabes de Xerusalén occidental que quedaron so dominiu israelín, estableciéndose nes cases y árees primeramente xudíes de la ciudá.[6]
Mientres los 19 años de dominiu xordanu, Xerusalén Este perdió en gran parte la so importancia, yá que dexó de ser una ciudá capital, sumáu esto cola perda del so venceyu cola mariña fixo menguar el so papel como centru comercial. Inclusive se produció un descensu de población, cola consecuencia de que los sos comerciantes y alministraciones mover a Amán. Mientres la década de 1960 los sos llugares sagraos atraxeron a un creciente númberu de pelegrinos, pero a los israelinos de toles relixones nun se-yos dexó l'ingresu a Xerusalén Este.[6][12]
El Esquema Ciudadanu Kendall foi encargáu pol gobiernu de Xordania en 1966 pa xunir Xerusalén oriental coles poblaciones circundantes, pa la so integración nun área metropolitana. Esti plan finalmente nun se llevó a cabu, una y bones la ciudá foi reunificada definitivamente por Israel al añu siguiente.
Al contrariu d'intentar establecer un estáu árabe independiente en Xudea y Samaria, el 24 d'abril de 1950 Xordania amestó formalmente Xerusalén Oriental y Cixordania, dando automáticamente a tolos sos residentes la ciudadanía xordana. La midida formaba parte de la política expansionista de Xordania denomada "Plan de la Gran Siria".[13] El Reinu Xuníu y Paquistán reconocieron formalmente esa anexón, y de facto foi nel casu de Xerusalén Oriental.[14] El 12 de xunu de 1950, la Lliga Árabe aprobó l'anexón catalogándola como "midida temporal y práutica" y que Xordania tenía'l territoriu como un "alministrador" n'espera d'una futura solución.[15][16] La "solución" llegó'l 27 de xunetu de 1953, cuando'l rei Hussein de Xordania anunció que Xerusalén Este yera "la capital alternativa del Reinu Hachemita" y que forma "parte integral ya indixebrable" de Xordania.[17] Reafitando esta declaración, en 1960 declaró a Xerusalén la so segunda capital.[18]
Cuando la Guerra de los Seis Díes españó en xunu de 1967, Israel estableció contactos con Xordania al traviés de les Naciones Xuníes, dexando claro que si Xordania s'abstien d'atacar a Israel, Israel nun atacaría a Xordania. Sicasí, los xordanos atacaron al oeste de Xerusalén y ocuparon l'edificiu del ex Altu Comisionado. Dempués d'intensos combates, l'exércitu israelín recuperó'l complexu y espulso al exércitu xordanu del este de Xerusalén, dando llugar a la reunificación de la ciudá.
Dempués de la conquista de la ciudá pol exércitu israelín, los murios que lu estremaben fueron baltaos. Tres selmanes más tarde, la Knesset promulgó la llexislación unificadora de la ciudá, estendiendo la soberanía israelina sobre la parte oriental de la mesma. El Barriu Xudíu, destruyíu en 1948, foi reconstruyíu y repobláu nuevamente. El Barriu Marroquín foi baltáu por completu pa dexar sitiu a la escampada del Muriu de los Llamentos, y los sos habitantes fueron espulsaos.
Un añu más tarde, en 1968, decidióse que'l día que marca la reunificación de Xerusalén -28 d'Iyar acordies con el calendariu xudíu- sería feriáu nacional n'Israel, conmemorando'l Día de Xerusalén.
El gobiernu d'Israel afirma qu'esiste dende entós tolerancia relixosa, que los miembros de toles relixones tienen llibre accesu a los sos sitios sagraos, dexando a los xudíos a tornar al Muriu de los Llamentos y otros llugares sagraos, según tamién que los musulmanes y los cristianos israelinos pueden visitar los sos llugares sagraos en Xerusalén Este, yá que tamién a ellos prohibiérase-yos l'ingresu dende 1948. Magar el gobiernu israelín sofita la llibre práutica de les relixones, en payares de 2010 el Departamentu d'Estáu de los Estaos Xuníos, na seición dedicada a Israel y los Territorios Ocupaos del so informe añal sobre la llibertá relixosa nel mundu, afirma qu'esiste una discriminación llegal y estatal contra los non xudíos y les cañes non ortodoxes del xudaísmu, según torgues y restricciones d'accesu a los llugares santos pa los fieles de relixones distintes a la xudía, un fechu que l'informe vien denunciando dende va dellos años.[19][20] Los xudíos non ortodoxos y les muyeres, ente otros coleutivos, nun pueden rezar nin lleer la Torah en voz alta frente al Muriu de los Llamentos, lo que llevó a importantes choques y protestes.[21][22] Pela so parte, la UNESCO condergó'l 13 d'ochobre de 2016 "les midíes illegales" d'Israel "contra la llibertá de cultu y l'accesu de musulmanes" a la escampada de les mezquites y a la mezquita d'Al Aqsa.[23]
La Llei fundamental: Xerusalén capital d'Israel foi aprobada pola Knesset el 30 de xunetu de 1980, proclamándola oficial y unilateralmente[24] como "capital eterna ya indivisible d'Israel y el pueblu xudíu". Al mes siguiente, el Conseyu de Seguridá de les Naciones Xuníes condergó la Llei de Xerusalén, cola única astención d'Estaos Xuníos, por aciu la Resolución 478, qu'afirma qu'esta llei constitúi «una violación del derechu internacional» y ye «una seria torga pal llogru d'una paz completa, xusta y duradera nel Oriente Mediu».[2]
Tres el tratáu de paz robláu col rei Hussein I de Xordania en 1994, estos pasaron a realizar la custodia de los llugares santos musulmanes de la ciudá, garantizando'l llibre accesu a los llugares d'importancia relixosa y histórica.
Arriendes de les sulevaciones árabes, en 2003 el gobierno israelín decidió aisllar la ciudá de territoriu cisjordano con una cerca de seguridá, pa prevenir los actos de terrorismu. Al tratase d'un muriu llevantáu en terrén ocupáu, el so trazáu foi bien criticáu por organizaciones pacifistes israelines como Peace Now y B'Tselem, por organizaciones internacionales como Amnistía Internacional, Intermón-Oxfam o UNICEF, pola Asamblea Xeneral de les Naciones Xuníes y pola Oficina pa la Coordinación de l'Ayuda Humanitaria de les Naciones Xuníes nos Territorios Ocupaos Palestinos (OCHAOPT).[25] La Corte Internacional de Xusticia de L'Haya haber declaráu illegal sol derechu internacional.[26][27]
Magar ser consideraos como illegales según la llei internacional[3] y ser condergaos reiteradamente por diverses resoluciones de Naciones Xuníes,[3] Israel amplió los sos asentamientos en Xerusalén Este mientres los últimos años a un ritmu constante. En 2014, el númberu de viviendes construyíes nestos asentamientos foi de 775; en 2015 fueron solamente 395; en 2016 aprobárense 500 más hasta la eleición de Donald Trump como presidente d'Estaos Xuníos; tres dicha eleición, el 8 de payares, y hasta finales d'añu, aprobáronse 1000 nueves viviendes. El 22 de xineru de 2017, l'alcalde de Xerusalén anunciaba la construcción de 566 nueves viviendes, y declaraba que "yá nun tenemos les manes ataes como na era de Barack Obama y agora podemos construyir", asegurando que taben estudiando l'aprobación d'otres 11.000 viviendes llueu.[28]
En 1967, un censu de población lleváu a cabu poles autoridaes israelines rexistró 66.000 residentes palestinos (44.000 na zona conocida como Xerusalén Este antes de la guerra de 1967; y 22.000 na parte perteneciente a Cixordania que foi anexonada dempués de la guerra de 1967). Solo unos centenares de xudíos moraben en Xerusalén Este naquella dómina. En xunu de 1993, una mayoría de xudíos vivíen en Xerusalén Este: 155.000 fueron oficialmente censaos frente a 150.000 palestinos.[29]
A finales de 2008, la población de Xerusalén Este alzar a 456.300 habitantes, y representaba el 60% de la población de Xerusalén. Partir ente 195.500 (43%) xudíos (que de la mesma representaben el 40% de la población total de Xerusalén), y 260.800 (57%) musulmanes (representando de la mesma el 98% de la población musulmana de Xerusalén).[30] Envalorar la población palestina de Xerusalén Este ye una tema revesosa por cuenta de les implicaciones polítiques. En 2008, la Oficina Central d'Estadístiques de Palestina alzó'l númberu de palestinos residentes en Xerusalén Este a 208.000, según un censu lleváu a cabu pocu antes.[31]
En 2008, los principales barrios árabes de Xerusalén Este incluyíen Shuafat (38.800 habitantes), Beit Hanina (27.900 habitantes), el Barriu Musulmán de la Ciudá Vieya (26.300 habitantes) y A-Tor, A-Sawana incluyíu, (24.400 habitantes). Los principales barrios xudíos de Xerusalén Este incluyíen los asentamientos israelinos de Ramot Alon (42.200 habitantes), Pisgat Ze'ev (42.100 habitantes), Gilo (26.900 habitantes), Nieve Yaakov (20.400 habitantes), Ramat Shlomo (15.100 habitantes) y East Talpiot (12.200 habitantes). Les Naciones Xuníes reafitaron na so resolución 2334 que los asentamientos xudíos en Xerusalén Este "nun tienen validez llegal" y calificar como una "flagrante violación" del derechu internacional.[3] La Ciudá Vieya alluga a 36.681 árabes y 3.847 xudíos.[32]