Índiz de desarrollu humanu

World map representing the inequality-adjusted Human Development Index categories (based on 2018 data, published in 2019).^[1]

0.800–1.000 (very high)      0.700–0.799 (high)      0.550–0.699 (medium)

0.350–0.549 (low)      Data unavailable

L'Índiz de Desarrollu Humanu (IDH) ye un indicador estadísticu del desarrollu humanu d'un país. Ye un indicador social qu'amiesta datos d'esperanza de vida, educación y ingresos per capita que se utiliza pa facer un ránking de los países del mundu, que se dividen en cuatro categoríes en función de los niveles de desarrollu que presenten. El índiz d'un país ye mayor cuanto mayores son la so esperanza de vida, el nivel educativu de la so población y la renta per capita, y tamién cuando la tasa de fertilidá y la inflación son menores. L'IDH foi desarrolláu pol economista paquistaní Mahbub ul Haq y l'economista indiu Amartya Sen, y espublizáu pol Programa de les Naciones Xuníes pal Desarrollu.

Dende 2010 espublízase tamién un índiz axustáu que tien en cuenta los niveles de desigualdá dientro de los países, el IDH axustáu por desigualdá (IDHD). El Informe sobre Desarrollu Humanu 2010, nel que s'introdució, afirma que'l IDHD representa'l nivel actual del desarrollu humanu, mentantu que'l IDH puede tomase como referencia del desarrollu humanu potencial d'un país, esto ye, el IDHD máximu que podría alcanzase si nun hubiera desigualdá.

Historia del IDH

Ficheru:Mahbub-ul-Haq.jpg

Mahbub-ul-Haq

L'orixe del IDH ta nos Informes sobre Desarrollu Humanu producíos pol Programa de les Naciones Xuníes pal Desarrollu. L'economista paquistaní Mahbub ul Haq diseñó y llanzó esti índiz col envís d'esviar el foco d'atención del analís del desarrollu económicu dende la contabilidá de los ingresos de les naciones a cuestiones centraes nes persones. Planteó clasificar los países a partir de variables diferentes de les que s'usaben davezu pa facelo, que se basaben en datos económicos (PIB, balanza comercial, consumu d'enerxía, tasa de paru...), educativos (índiz d'alfabetización, númberu de matriculaos nos distintos niveles educativos...) o sanitarios (natalidá, esperanza de vida), y pa ello pensó n'ellaborar un índiz compuestu que rellacionara variables d'estes trés estayes.

Amartya Sen

Con esta intención formó un grupu d'economistes especializaos en desarrollu qu'incluyía a Paul Streeten, Frances Stewart, Gustav Ranis, Keith Griffin, Sudhir Anand y Meghnad Desai. Estos, trabayando en collaboración col Premiu Nobel d'Economía Amartya Sen, desarrollaron un índiz que, n'opinión de Mahbub ul Haq, había de ser simple d'entender pa poder convencer al públicu, a los académicos y a los políticos de que'l desarrollu había evaluase no solo en términos d'avances macroeconómicos sinón teniendo en cuenta tamién el bienestar de la población. Sen, a lo primero, oponíase a esta idea, porque creía que diba ser perdifícil abarcar daqué tan complexu como eso nún simple índiz numéricu, pero Haq convenciolu de que namái la publicación d'un númberu llamaría l'atención de los políticos y los empobinaría a tomar aiciones encaminaes a ameyorar el bienestar de les sos poblaciones, y finalmente Sen collaboró col grupu del paquistaní^[2][3]

Metodoloxía (dende 2010)

Componentes del índiz

L'índiz emplegáu nel Informe sobre Desarollu Humanu 2010, espublizáu el 4 de payares de 2010 y actualizáu'l 10 de xunu de 2011, combina trés dimensiones:

• Salú, midida pola esperanza de vida al nacer.
• Educación, midida pola tasa d'alfabetización d'adultos y la tasa bruta combinada de matriculación n'educación primaria, secundaria y superior, asina como pol númberu d'años d'escolarización obligatoria.
• Riqueza, midida pol PIB per capita axustáu por poder adquisitivu, espresáu en dólares.

Cada ún de los componentes esprésase con un valor d'ente 0 y 1, que la so ellaboración faise cola siguiente fórmula xeneral total.

${\displaystyle {\acute {I}}ndiz\ del\ componente={\dfrac {valor\ real-valor\ m{\acute {\imath }}nimu}{valor\ m{\acute {a}}ximu-valor\ m{\acute {\imath }}nimu}}}$

Dende l'informe del 2010 considérase que'l mínimu de PIB per capita ye de 100 dólares, el mínimu de los indicadores educativos ye de 0 años y el mímimu d'esperanza de vida ye 20 años.

Índiz d'esperanza de vida

${\displaystyle \mathrm {IEV} ={\frac {{\textrm {Eu}}-20}{maxEu-20}}}$

• ${\displaystyle \mathrm {IEV} }$ = Índice d'esperanza de vida

• ${\displaystyle \mathrm {Eu} }$ = Esperanza de vida d'un país espresada n'años

Índiz d'educación

${\displaystyle \mathrm {IE} ={\frac {\sqrt {{\textrm {IAPE}}\cdot {\textrm {IAEE}}}}{\max {\sqrt {{\textrm {IAPE}}\cdot {\textrm {IAEE}}}}}}}$

• ${\displaystyle \mathrm {IAPE} ={\frac {\textrm {APE}}{maxAPE-0}}}$
• ${\displaystyle \mathrm {IAEE} ={\frac {\textrm {AEE}}{maxAEE-0}}}$

• ${\displaystyle \mathrm {IE} }$ = Índiz d'educación
• ${\displaystyle \mathrm {IAPE} }$ = Índiz d'años permediu d'escolarización

• ${\displaystyle \mathrm {APE} }$ = Númberu d'años permediu d'escolarización

• ${\displaystyle \mathrm {IAEE} }$ = Índiz d'años esperaos d'escolarización

• ${\displaystyle \mathrm {AEE} }$ = Númberu d'años esperaos d'escolarización

• ${\displaystyle \mathrm {IA} }$ = Índice de alfabetización adulta
• ${\displaystyle \mathrm {IM} }$ = Índiz brutu de matriculación

Índiz de renta

${\displaystyle \mathrm {IR} ={\frac {\ln({\textrm {PIBpc}})-\ln(100)}{\ln(40,000)-\ln(100)}}}$

• ${\displaystyle \mathrm {IPIB} }$ = Índiz del productu internu brutu
• ${\displaystyle \mathrm {IR} }$ = Índiz de renta

• ${\displaystyle \mathrm {PIBpc} }$ = Índiz de renta per cápita

Cálculu del Índiz de Desarrollu Humanu

${\displaystyle {\textrm {IDH}}={\sqrt[{3}]{{\textrm {IEV}}\cdot {\textrm {IE}}\cdot {\textrm {IR}}}}.}$

${\displaystyle \mathrm {IDH} ={{\dfrac {1}{3}}(\mathrm {IEV} )+{\dfrac {1}{3}}(\mathrm {IE} )+{\dfrac {1}{3}}(\mathrm {IPIB} )}}$

L'Informe sobre Desarrollu Humanu 2015^[4]

L'Informe sobre Desarrollo Humanu 2015 espublizose'l 14 d'avientu de 2015, y calcula los valores del IDH a partir d'estimaciones pal añu 2014. La llista que vien darréu inclúi los países que tienen un desarrollu humanu muy altu.

Posición	País	Valor del índiz
IDH estimáu pal 2014 [5]		IDH estimáu pal 2014 [5]
1	Noruega	0.944
2	Australia	0.935
3	Suiza	0.930
4	Dinamarca	0.923
5	Países Baxos	0.922
6	Alemaña	0.916
6	Irlanda	0.916
8	Estaos Xuníos	0.915
9	Canadá	0.913
9	Nueva Zelanda	0.913
11	Singapur	0.912
12	Ḥong Kong	0.910
13	Liechtenstein	0.908
14	Suecia	0.907
14	Reinu Xuníu	0.907
16	Islandia	0.899
17	Corea del Sur	0.898
18	Israel	0.894
19	Luxemburgu	0.892
19	Macáu	0.892[6]
20	Xapón	0,891
21	Bélxica	0,890
22	Francia	0,888
23	Austria	0,885
24	Finlandia	0,883
25	Taiwán	0,882[7]
26	Eslovenia	0,880
27	España	0,876
28	Italia	0,873
29	Chequia	0,870
30	Grecia	0,865
31	Estonia	0,861
32	Brunéi	0,856
33	Xipre	0,850
33	Qatar	0,850
34	Andorra	0,845
35	Eslovaquia	0,844
36	Polonia	0,843
37	Lituania	0,839
37	Malta	0,839
39	Arabia Saudita	0,837
40	Arxentina	0,836
41	Emiratos Árabes Xuníos	0,835
42	Chile	0,832
43	Portugal	0,830
44	Hungría	0,828
45	Baḥréin	0,824
46	Letonia	0,819
47	Croacia	0,818
48	Kuwait	0,816
49	Montenegru	0,802

Referencies

1. «Human Development Report 2019 – "Human Development Indices and Indicators"» páxs. 22–25. HDRO (Human Development Report Office) United Nations Development Programme. Consultáu'l 9 December 2019.
2. Fukuda-Parr, Sakiko, The Human Development Paradigm: operationalizing Sen's ideas on capabilities. Feminist Economics, 2003, 9 (2–3): 301–317.
3. United Nations Development Programme. Human Development Report 1999. Nueva York: Oxford University Press, 1999.
4. L'Informe de Desarrollu Humanu 2015, disponible pa la so descarga n'inglés
5. «Human Development Report 2015 – "Sustaining Human Progress: Reducing Vulnerabilities and Building Resilience"». Programa de Desarrollu Humanu de les Naciones Xuníes.
6. Les Naciones Xuníes nun calculen el IDH de Macáu; ye'l propiu gobiernu d'esa rexón alministrativa especial de la República Popular China'l que lo fai. Macáu in Figures, 2015
7. Les Naciones Xuníes nun reconocen a la República de China (Taiwán) como un estáu soberanu. Poro, el IDH de la República Popular China nun inclúi'l les cifres de Taiwán nos sos cálculos. El gobiernu taiwanés tien calculao, emplegando la nueva metodoloxía post-2010, que'l so índiz ye de 0,882. «2011中華民國人類發展指數 (HDI)» (chinu) (PDF). Directorate General of Budget, Accounting and Statistics, Executive Yuan, R.O.C..