Cənub dəniz fili

Cənub dəniz fili
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Ranqsız: Amorphea Ranqsız: Obazoa Ranqsız: Opisthokonta Ranqsız: Holozoa Ranqsız: Filozoa Aləm: Heyvanlar Yarımaləm: Eumetazoylar Klad: ParaHoxozoa Klad: İkitərəflisimmetriyalılar Klad: Nephrozoa Tipüstü: Sonağızlılar Tip: Xordalılar Klad: Olfactores Yarımtip: Onurğalılar İnfratip: Ağızçənəlilər Klad: Eugnathostomata Klad: Teleostomi Klad: Euteleostomi Klad: Xoanlar Klad: Rhipidistia Klad: Tetrapodomorpha Klad: Eotetrapodiformes Klad: Elpistostegalia Klad: Stegocephalia Sinifüstü: Dördayaqlılar Klad: Reptiliomorpha Klad: Amniota Sinif: Məməlilər Klad: Theriimorpha Klad: Theriiformes Klad: Trechnotheria Klad: Cladotheria Klad: Prototribosphenida Klad: Zatheria Klad: Tribosphenida Yarımsinif: Vəhşi heyvanlar Klad: Euteriyalar İnfrasinif: Plasentalılar Maqndəstə: Boreoeutheria Dəstəüstü: Lavrazioterilər Klad: Scrotifera Qranddəstə: Ferungulata Mirdəstə: Ferae Klad: Pan-Carnivora Klad: Carnivoramorpha Klad: Yırtıcıkimilər Dəstə: Yırtıcılar Yarımdəstə: İtkimilər İnfradəstə: Arctoidea Klad: Pan-Pinnipedia Klad: Pinnipedimorpha Klad: Pinnipediformes Klad: Pinnipedia Fəsiləüstü: Phocoidea Fəsilə: Əsl suitilər Yarımfəsilə: Monax suitilər Triba: Miroungini Cins: Dəniz fili Növ: Cənub dəniz fili
Beynəlxalq elmi adı
Mirounga leonina L., 1758[1][2]
Şəkil axtarışı ITIS   180671 NCBI   9715 FW   80793

Cənub dəniz fili (lat. Mirounga leonina) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin məməlilər sinfinin yırtıcılar dəstəsinin əsl suitilər fəsiləsinin dəniz fili cinsinə aid heyvan növü.

Dünyada Pərayaqlılara daxil olan ən boyük canlıdır. Onun ölçüləri 6 metr uzunluğa və 4 ton çəkiyə malik olurlar. Bu canlı "fil" adını malik olduğu xotumu və iri çəkisi ilə əlaqədardır. Burnu iri kisəçik formasındadır. Döyüşlər zamanı xortumlarından istifadə edirlər. Bu növün "Cənub" dəniz fili andanmasının səbəbi isə onun əsasən Antarktika sahillərində yaşaması ilə əlaqədardır. Şimal dəniz fili isə Şimali Amerika, xüsusi ilə Kaliforniya sahillərində (Mirounga angustirostris) yaşayırlar.

Xariçi görünüş

Dişi cənub dəniz fili

Bədən quruluşu iri olub, iri sinəyə malikdir. Xüsusi ilə gözləri daha iridir. Qalın piy qatına malikdirlər.

Ümumi rəng çaları əsasən tünd-boz olur. Bəzən isə gümüşü və sarı rəngə çalır. Gümüşü-sarı rəng əsasən su ilə və ya orada olan bitkilələrin təsiri ilə olur. Yeni doğulan körpələrdə isə demək olar ki qaradır.

Yayılması

Erkəklərin döyüşü

Bu növün nümayəndələri əsadən Subantarktik və Antarktik iqlim qurşaqlarında yaşayır. Əsas arealı isə Herd və Makdonald, Şahzadə Eduard, Kerqelen arxipelaqı, Kroze adaları, Cənubi Georgiya adalarında böyük koloniya əmələ gətirirlər. Cəmi 5% dəniz fili Antarktik yarımadası, Cənubi Sandviç adaları, Cənubi Orkney adaları və Cənubi Şetland adaları ərazisində təsadüf edilir. Bu canlıların bir necə koloniyasına Folklend adaları və Argentinanın Valdes yarımadası sahillərində yaşayır.

Əvvəllər bu növə Xuan Fernandes adaları, Tasmaniya, Kinq, Müqəddəs Yelena adası ərazilərində rast gəlinirdi. XIX əsrdə kütləvi ovlanma nəticəsində bu adı çəkilən ərazilərdə növ tamamən tükənmişdir.

Ölçüləri

Erkəkləri 4,2–5,8 m uzunluğa (bəzi mənbələrdə 6,2–6,5 m) və çəki 3–5 ton, dişisi isə 2,6–3,0 m uzunluğa və 400–900 kq çəkiyə malikdir. Dişilər bəzən 1 ton çəkiyə malik olur. Yeni doğulanlar 127 sm uzunluğa, 40–46 kq (50 kq) çəkiyə malik olur.

Həyat tərzi

Körpə dəniz fili qara rəngdə olur.

Cənub dəniz filinin< əsas qidasını kalmarlar (75%) təşkil edir. Onlar 400–700 m dərinliyə üzə bilir. Su altında 120 dəqiqə qala bilir. Bəzi hallarda dəniz filinin 1250–2000 m dərinliyə enə bildir. Yayda Antarktida istiqamətinə 4800 km üzməsi məlumdur.

Dişilər yetkiblik yaşına 2–4, erkəklər isə 3–7 yaşında çatır. Erkəklər böyük hərəmcanaya sahib olurlar. Əsas etibari ilə 50 dişidən təşkil olunsada bəzən 100–300 qədər catır. Sentyabr-noyabr ayları balalar doğulur. Ana balalarını üç həftə südlə bəsləyir. Bu müddət ərzində o balalarını tərk etmir. Çütləşmə 3–5 gün davam edir.

İlin 2–3 yay aylarını onlar qurunu tərk etmirlər. Əksinə isə qalan müddət isə dənizdə yaşayırlar. Açıq dənizdə 250–300 olurlar. Qış aylarında bəzən soyuq cərəyanların sayəsində CAR, Yeni Zelandiya, Cənubi Amerika sahilərinə qədər irəliləyirlər. Hind okeanı ilə üzərək bəzi hallarda Mavriki adalarına qədər gələ bilirlər.

Erkəklər 20 il, dişilər isə 14 il yaşaya bilirlər.

Sayı

Cənub dəniz filinin dünyada sayı hal-hazırda 670–800 min baş təşkil edir. Bu sayın yarıdan çoxu Cənubi Georgiya adasında, yerdə qalan faizi isə (40%) subantarktik adalarda (Hind okeanı akvatoriyasında) yaşayır.

Əhəmiyyəti və qoruma tətbirləri

XIX əsrdə Cənub dəniz filini kütləvi şəkildə ovlayırdılar. Bu əsasən subantartik qurşaqda yerləşən adalarda həyata keçirilirdi. Xüsusi ilə qiymətli dərialtı piyi onların ovlanması üçün əsas səbəb idi. Ovda əsasən iri erkəklər hədəf seçilirdi.

1964-cü ildən cənub dəniz şirlərinin ovu qadağan edilmişdir. Hazırda isə Antraktida haqqında konvensiyaya əsasən bu növ qorunur (Convention for the Conservation of Antarctic Seals).

Təbii düşmənləri Dəniz bəbiri və Osadır.

İstinadlar

1. Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.
2. Mammal Species of the World (ing.): A Taxonomic and Geographic Reference. / D. E. Wilson, D. M. Reeder 3 Baltimore: JHU Press, 2005. 35, 2142 p. ISBN 978-0-8018-8221-0

Həmçinin bax