Maks Born

Maks Born
ing. Max Born
Doğum tarixi	11 dekabr 1882(1882-12-11)[2][3]^[…]
Doğum yeri	Vrotslav, Prussiya, Almaniya imperiyası[4][5]^[…]
Vəfat tarixi	5 yanvar 1970(1970-01-05)[2][3]^[…] (87 yaşında)
Vəfat yeri	Göttingen, Aşağı Saksoniya, Qərbi Almaniya[6][7]
Milliyyəti	Alman
Elm sahələri	nəzəri fizika, fizika, kvant mexanikası[1]
İş yerləri	İohann Volfqanq Göte adına Frankfurt Universiteti (1919–1921), Göttingen Universiteti (1908–1914), Humboldt adına Berlin Universiteti (1914–1919), Edinburq Universiteti (1936–1952), Göttingen Universiteti (1921–1933)
Alma-mater	Göttingen Universiteti
Təhsili	Göttingen Universiteti (1904–1906), Heydelberq Universiteti (1902–1902), Sürix Universiteti (1903–1903), Qonvil və Kayus Kolleci^[d]
Tanınmış yetirmələri	Klaus Fuks, Volfqanq Pauli
Üzvlüyü	London Kral Cəmiyyəti (1939–), Prussiya Elmlər Akademiyası^[d], QDR Elmlər Akademiyası^[d], Leopoldin Alman Milli Elmlər Akademiyası, Göttingen Elmlər Akademiyası^[d], SSRİ Elmlər Akademiyası, İsveç Kral Elmlər Akademiyası, Amerika İncəsənət və Elmlər Akademiyası, Rusiya Elmlər Akademiyası, ABŞ Milli Elmlər Akademiyası (1955–)
Mükafatları	Fizika üzrə Nobel mükafatı
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Maks Born (alm. Max Born‎; 11 dekabr 1882^[2][3][…], Vrotslav, Prussiya, Almaniya imperiyası^[4][5][…] – 5 yanvar 1970^[2][3][…], Göttingen, Aşağı Saksoniya^[6][7]) — alman nəzəri fiziki və riyaziyyatçısı, kvant mexanikasının banilərindən biri. Fizika üzrə Nobel mükafatı (1954) luareatı. Dünyanın bir neçə elmi cəmiyyətinin üzvü, o cümlədən SSRİ Elmlər Akademiyasının xarici üzvü (1934).

Born kvant nəzəriyyəsində fundamental nəticələrin müəllifidir: o, matris mexanikasının yaradıcılarından biri olmuş, Şredinger dalğa funksiyasının ehtimal olunan bir şərhini təklif etmiş və dağılma kvant nəzəriyyəsinə (Born yaxınlaşması) və digər elmi fənlərə əhəmiyyətli töhfələr vermişdir. Kristal qəfəsləri dinamikası, bərk maddələrin, maye və qazların termodinamikası və kinetik nəzəriyyəsi, nisbilik nəzəriyyəsi və elastiklik nəzəriyyəsi məsələləri ilə məşğul olmuşdur. Kvant mexanikasının fikirlərini elmin müxtəlif sahələrindən (atomların və molekulların quruluşu, bərk vəziyyət fizikası və başqaları) verilən suallara tətbiq etmiş və xətti olmayan elektrodinamikanın (Born — İnfeld nəzəriyyəsi) qurulmasına cəhd etmişdir. Göttingen və Edinburqda Born böyük elmi məktəblər yaratmış və elmin fəlsəfi və sosial problemlərinə dair nəşrlər nəşr etmişdir. İkinci Dünya Müharibəsindən sonra sülh uğrunda elm adamları hərəkatının yaradıcılardan və fəal iştirakçılardan biri oldu.

İstinadlar

1. Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
2. Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
3. Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi. 1994.
4. Przeslawski J., Czapla Z. Linear Birefringence in Diisopropylammonium Bromide Crystal (ing.). // Ferroelectrics Taylor & Francis, 2014. Vol. 462, Iss. 1. P. 70–73. ISSN 0015-0193; 1563-5112; 1026-7484 doi:10.1080/00150193.2014.890878
5. Gilman S. L. Are jews smarter than everyone else? (ing.). // Mens Sana Monogr. / A. R. Singh Medknow, 2008. Vol. 6, Iss. 1. P. 41–47. ISSN 0973-1229; 1998-4014 doi:10.4103/0973-1229.34526 PMID:22013349
6. Deltete R. J. The End of the Certain World: The Life and Science of Max Born, the Nobel Scientist who Ignited the Quantum Revolution (ing.). // Ann. Sci. Taylor & Francis, 2009. Vol. 66, Iss. 3. P. 433–436. ISSN 0003-3790; 1464-505X doi:10.1080/00033790801919629
7. Born M. Über Quantenmechanik (alm.). // Zeitschrift für Physik Springer Science+Business Media, 1924. Vol. 26. S. 379–395. ISSN 0044-3328 doi:10.1007/BF01327341

Xarici keçidlər

• American Institute of Physics History Search: Max Born
• Encyclopædia Britannica, Max Born – full article
• Annotated bibliography for Max Born from the Alsos Digital Library for Nuclear Issues
• Freeview video of Gustav Born (son of Max) with conversation and film on Gustav's memories of his father by the Vega Science Trust
• Max Born information from Nobel Winners site