Natrium benzoat

Natrium benzoat
Ümumi
Sistematik adı	Natrium benzoat
Ənənəvi adı	E211,Natrium benzoat
Kimyəvi formulu	C6H5COONa
Molyar kütlə	144,11 q/mol
Fiziki xassələri
Aqreqat halı (n.ş.)	ağ və ya rəngsiz kristal toz
Sıxlıq	1.497 q/sm^3 q/sm³
Termik xüsusiyyətlər
Ərimə nöqtəsi	300°C °S
Kimyəvi xassələri
Suda həllolma	62.69 q/100 ml (0 °C) 62.78 q/100 ml (15 °C) 62.87 q/100 ml (30 °C) 71.11 q/100 ml (100 °C)[1] q/100 ml
metanol maddəsində həllolma	8.22 q/100 q(15 °C) 7.55 q/100 q (66.2 °C)[1] q/100 ml
etanol maddəsində həllolma	2.3 q/100 q(25 °C) 8.3 q/100 q (78 °C)[1] q/100 ml
Dioksan maddəsində həllolma	0.818 mq/kq (25 °C)[1] q/100 ml
piridin maddəsində həllolma	3.1 q/100 ml (25°C) q/100 ml
Təsnifatı
CAS-da qeyd. nöm.	532-32-1
PubChem	517055
SMILES	c1ccc(cc1)C(=O)[O-].[Na+]
BS-də qeydiyyat nömrəsi	Е211
RTECS	DH6650000
ChEBI	113455
ChemSpider	10305
Toksikologiya
LD50	4100 mq/kq (oral,siçovul) mq/kq
Zəhərliliyi	1 2 0

Natrium benzoatC₆H₅COONa (Е211) — konservantlar qrupuna aid qida əlavəsi.

Natrium benzoat — benzoy turşusunun natrium duzudur. Ağ toz,iysiz və ya benzaldehidin biraz qoxusu var.

Tarixi

Flek (Hugo Fleck) tərəfindən 1875-ci ildə salisilik turşunun əvəzlənməsi olaraq kəşf edilmişdir^[2]. 1908-ci ildə ABŞ-da istifadəyə icazə verilir.

Qoruyucu f'aliyyəti

Aflatoksin meydana gətirən də daxil olmaqla maya və kif göbələklərinə,  hüceyrələrdə redoks reaksiyalarından məsul fermentlərin fəaliyyətini, həmçinin yağları və nişastanı parçalayan fermentlərin fəaliyyətinə güclü bir inhibe təsiri göstərir.

Tətbiqi

Qida əlavəsi

Rusiyada və Avropa ölkələrində qida əlavəsi olaraq istifadəsinə icazə verilir. 2004-cü ildən bəri Avropa ölkələrində natrium benzoat və süni rənglərin birləşməsinin uşaqların davranışına və zəkasına mənfi təsiri müzakirə olunur. Mütəxəssislər, E102, E104, E110, E122, E124 və E129 kimi maddələri tədricən mərhələləndirməyi tövsiyə etdilər^[3].

Ət və balıq məhsullarının, marqarin, mayonez, ketçup, meyvə və giləmeyvə məhsullarının, şirin qazlı içkilərin konservləşdirilməsində istifadə olunur. C vitamini olan məhsullarda istifadə edildikdə,konsentrasiyalarda kanserogen benzolun meydana gəlməsi icazə verilən maksimal həddən artıqdır^[4].

Tibb və kosmetika

Bir konservant olaraq kosmetika və əczaçılıq sənayesində istifadə olunur. Tibbdə ümumiyyətlə birləşmiş preparatların bir hissəsi kimi ekspektoran olaraq istifadə olunur.

Texnika

A tipli inhibe edilmiş kağız kimi(alüminium hissələrin qorunması və elektroplatlama) Aviasiyada da əsas komponent kimi istifadə olunur. Pirotexnikada uçuş zamanı bir raketin sıçrayışını yaratmaq üçün istifadə olunur (whistle mix).

Dozası

Kofein — Natrium benzoat

• ət məhsulları - 1000-4000 mq / kq;
• mürəbbə, melanj, qənnadı məmulatları - 700 mq / kq;
• meyvə və giləmeyvə yarımfabrikatları və marqarin - 1000 mq / kq;
• balıq kürüsü və konservləşdirilmiş balıqlar - 1000-2000 mq / kq;
• kilkə — 2600 mq/kq;
• spirtsiz içkilər — 150 mq/l;
• etanol olan spirtli içkilər | 15% -dən az olan spirt - 200 mq / l;
• az şəkər mürəbbəsi, jele, marmelad, meyvə pastası - 500 mq / kq;
• alkoqolsuz pivə - 300 mq / l.

Sağlamlığa təsiri

1999-cu ildə molekulyar bioloq prof. P. Payper (Peter W. Piper), benzoatın,^[5] aerob maya hüceyrələri üzərində hərəkət edərək, güclü bir prooksidant rolunu oynadığını (oksidləşdirici stresə səbəb olur) və eyni zamanda mitokondrial DNT-yə qarşı mutagen aktivliyə sahib olduğunu göstərdi. Payper əhəmiyyətli miqdarda qoruyucu maddələrlə insan istehlakının mədə-bağırsaq traktının epitel hüceyrələrində oksidləşdirici stressə səbəb ola biləcəyi narahatlığını dilə gətirdi. Qeyd etmək lazımdır ki, Payper təkcə benzoy turşusunun deyil, həm də qoruyucu (sorbic, propionic) olaraq istifadə edilən digər "zəif üzvi turşuların", eyni zamanda hüceyrələrə təsiri olan salisilik turşunun da təsirini də öyrəndi.

Müstəqil qəzetində(2007) Payperin verdiyi müsahibədə ^[6] narahatlıqlar daha açıq şəkildə bildirilir: Mitoxondriyə vurulan zərərin Parkinson xəstəliyi və digər nörodejenerativ xəstəliklərlə əlaqəli ola biləcəyi iddia edilir.

Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının sənədinə (CICAD26, 2000) görə, natrium benzoatın məməlilərə təsirini, o cümlədən insanlara təsirini və siçovullara olan təsirini uzun müddət tədqiq etmək natrium benzoatın nisbi zərərsizliyini göstərdi,lakin astma və ürtikerdə simptomların kəskinləşməsi kimi allergiya (dermatit) və kiçik yan təsirləri var..

C vitamini olan məhsullarda istifadə edildikdə, maksimum icazə verilən konsentrasiyalarda kanserogen benzolun meydana gəlir. Bununla birlikdə, qeyri-kafi tədqiqatlar səbəbindən mümkün genotoksik fəaliyyətin istisna edilə biləcəyi qəbul edilir^[7].

Həmçinin bax

• Kükürd qazından təmizlənmə üsulları
• Natrium bisulfit
• Natrium sulfit
• Qarışqa turşusu
• Alma turşusu

İstinadlar

1. "sodium benzoate". chemister.ru. 2014-05-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-11-19.
2. H. Fleck, Benzoësäure, Carbolsäure, Salicylsäure, Zimmetsäure, 1875
3. "Food Standards Agency issues revised advice on certain artificial colours". 2011-12-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-11-20.
4. «Data on Benzene in Soft Drinks and Other Beverages» Arxivləşdirilib 2009-11-10 at the Wayback Machine, 2006, Управление контроля качества продуктов и лекарств (США)
5. P. W. Piper, Yeast superoxide dismutase mutants reveal a pro-oxidant action of weak organic acid food preservatives Arxivləşdirilib 2023-08-04 at the Wayback Machine, Free Radic. Biol. Med. 27 (1999) pp. 1219—1227
6. The Independent, Caution: Some soft drinks may seriously harm your health, Sunday, 27 May 2007
7. World Health Organization, CICAD 26: Benzoic acid and sodium benzoate Arxivləşdirilib 2022-01-20 at the Wayback Machine

Xarici keçidlər

• Natrium Benzoat & Kalium Sorbat Aman Dikonsumsi
• Menampilkan 329 produk untuk "natrium benzoat" (1 - 60 dari 329)
• KAFFEİN-BENZOAT NATRİUM Arxivləşdirilib 2021-01-24 at the Wayback Machine

Portal:Elm	Portal:Kimya
Portal:Elm	Portal:Kimya