Аягоз

Горад Аягоз каз.: Аягөз Герб Краіна  Казахстан Вобласць Абайская Сельскі раён Аягозскі Гарадская адміністрацыя [[|Аягоз]] Каардынаты 47°58′ пн. ш. 80°26′ у. д.^HGЯO Акім Касымжанаў Руслан Маулутказінавіч Заснаваны 1831 Ранейшыя назвы Сергіопаль ст-ца Сергіопальская Горад з 1939 Плошча 160,73 км² Вышыня цэнтра 654 м Насельніцтва ▼ 38 126 чалавек (2016) Тэлефонны код +7 72237 Паштовы індэкс F24**** Код КАТА 633420100 Афіцыйны сайт ayagos.vko.gov.kz/ru/ Аягоз на карце Казахстана

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Аягоз (каз. Аягөз^[1][2]) — горад раённага падпарадкавання ва Абайскай вобласці Казахстана, адміністрацыйны цэнтр Аягозскага раёна.

Размешчаны на ўсходзе Казахстана, на абодзюх берагах ракі Аягоз. З'яўляецца буйным транспартным вузлом рэспублікі. Буйны вузел Туркестана-Сібірскай магістралі, развілка аўтатрас рэспубліканскага значэння: Алматы — Усць-Каменагорск, Караганда — Аягоз — Багаз. 

Насельніцтва і састаў

Па стану на 1 студзеня 2016 года ў горадзе было 38 126 жыхароў (18 554 мужчыны і 19572 жанчыны).

Нацыянальны састаў (на 1 лістапада 2012 года):

• казахі — 39 113 чолаў. (93,02 %)
• рускія — 1 715 чолаў. (4,68 %)
• татары — 387 чолаў. (1,06 %)
• уйгуры — 128 чолаў. (0,35 %)
• немцы — 66 чолаў. (0,18 %)
• іншыя — 262 чолаў. (0,71 %)
• Усяго — 43 671 чолаў. (100,00 %)

28 мая 2004 года ў Аягозском раддоме нарадзіўся 15-мільённы жыхар Казахстана.^[3]

Год	1969	1989	1999	2004	2010	2012
Насельніцтва	37 800	41 400	41 500	34 400	38 155	43 155

Гісторыя

Назва

Сучасная назва горада адбываецца ад назвы працякаючай праз яго ракі Аягоз. Назва ракі, па меркаванню учёных, адбываецца ад цюркскай родаплемянной назвы ай і старажытнацюркскай угуз «рака», гэта значыць «рака роду ай»; згодна папулярнай народнай этымалогіі назва ракі і горада адбываецца ад цюркскага ая — «прыгожы» і гөз/коз — «вока».^[4]

Пастановай кіраўніка Сяміпалацінскай абласной адміністрацыі ад 1 верасня 1994 г. транскрыпцыя г. Аягуз зменена на г. Аягоз.^[5][6]

Першыя згадванні

Першыя згадванні адносяць к XVI—XVII ст., лічыцца, што ў гэтым рэгіёне жылі «казахскія Рамэо і Джульета» — «Казы Корпеш — Баян сулу».

У 1831—1860 гадах быў акружным горадам і меў назву Аягуз па аднайменнай рацэ. Пасля 1860 года быў сельскім населеным пунктам і насіў назву Сергіопаль, Сергіопальская станіца Лепсінскага павета спачатку Сяміпалацінскай, потым Сямірэчынскай вобласці. Цяпер на месцы Сергіопаля размяшчаецца прыгараднае сяло, якое раней мела назву Сергіопаль, а ў перыяд незалежнасці Казахстана перайменаванае ў Мамырсу. Сучасны горад узнік каля гэтага сяла ў 1931 годзе ў якасці прыстанцыйнага пасёлка, у сувязі з будаваннем Туркестана-Сібірскай чыгункі, у 1939 году ён атрымаў статус горада і назву Аягуз, якую меў да распаду Савецкага Саюзу, затым ужо ў незалежным Казахстане афіцыйна быў перейменаваны ў Аягоз (транслітарацыя казахского назвы «Аягөз»).

Геаграфія

Горад Аягоз знаходзіцца на крайнім паўднёвым усходзе стэпу Сарыарка і ў паўднёвай частцы Усходне-Казахстанскай вобласці. Горад размешчаны ў паўпустыннай прыроднай зоне па абедзвюм берагам працякаючай праз горад аднайменнай ракі Аягоз. Вышыня над узроўнем мора 654 метра. Перапад вышынь у горадзе невялікі, самая высокая кропка знаходзіцца на ўскрайку горада, а самая нізкая кропка — урэзак вады ракі Аягоз пад чыгуначным мастом. 

Клімат

Клімат рэгіёна — рэзка-кантынентальны, што звязана з найбольшым выдаленнем на мацярыке ад акіянаў і абумоўлівае вялікія амплітуды ў гадавым і сутачным хаду тэмпературы. Тэрыторыя раёна адчынена для арктычнага басейна, аднак ізалявана горнымі сістэмамі Азіі ад уплыву Індыйскага акіяна.

Зноскі

1. Карта Казахстана, масштаб 1:3 000 000, Роскартография, 2011 год.
2. С 1994 года согласно официальным русскоязычным изданиям Казахстана, см (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 4 сакавіка 2016. Праверана 9 лютага 2018.
3. Пятнадцать миллионов — не предел(недаступная спасылка)
4. Географические названия мира: Топонимический словарь. /Е. М. Поспелов; отв.ред. Р. А. Агеева. — 2-е изд., стереотип. — М.:Русские словари, 2002 ISBN 5-17-001389-2 ISBN 5-271-00446-5 ISBN 5-93259-014-9
5. Государственный архив Восточно-Казахстанской области(недаступная спасылка)
6. Справочник по истории административно-территориального деления Семипалатинской области 1939—1997 гг. www.cdni-arhiv.vko.gov.kz/ru/files/directory_03.doc

Спасылкі

• Афіцыйны сайт акима Аягозского раёна Архівавана 19 лістапада 2008.