Баян-Улэгэйскі аймак

Баян-Улэгэйскі аймак
Баян-Өлгий аймаг/Баян Өлгей аймағы
Герб Сцяг
Краіна	Манголія
Уваходзіць у	Манголія
Уключае	13 самонаў
Адміністрацыйны цэнтр	Уйгій
Дата ўтварэння	1939[1]
Афіцыйныя мовы	казахская, мангольская
Насельніцтва	85 232
Шчыльнасць	1,86 чал./км² чал./км²
Нацыянальны склад	казахі, манголы
Плошча	45 705 км²
Вышыня над узроўнем мора  • Сярэдняя вышыня	1710 м
Часавы пояс	UTC+7
Код ISO 3166-2	MN-071
Тэлефонны код	0142
Код аўтам. нумароў	БӨ_
Афіцыйны сайт
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Баян-Улэгэйскі аймак або Баян-Улугэй, Баян-Улгій (манг.: Баян-Өлгий аймаг, каз.: Баян Өлгей аймағы; каз.: Бай Өлке — багаты край) — аймак Манголіі.

Геаграфія

На паўночным усходзе мае адміністрацыйную мяжу з Убсунурскім аймакам, на ўсходзе і паўднёвым усходзе з Кабдоскім, на поўначы мяжуе з Расіяй, на захадзе, поўдні і паўднёвым захадзе — з КНР. Агульная тэрыторыя складае 45 704,9 км². Аймак размешчаны сярод гор Мангольскага Алтая на вышыні 1300 метраў над узроўнем мора.

1 % усёй тэрыторыі займаюць лясы. На тэрыторыі аймака больш за 20 малых і вялікіх азёр, каля 400 рэк, ручаёў і крыніц^[2].

У межах аймака размешчаны нацыянальны парк Алтай-Таван-Богд.

Клімат

Клімат рэзка кантынентальны.

Гісторыя

На тэрыторыі аймака шмат гістарычных помнікаў са шматлікімі каменнымі статуямі, наскальнымі малюнкамі.

Гэтая зямля стала месцам барацьбы паміж «белымі» і «чырвонымі» падчас Грамадзянскай вайны ў Расіі.

Насельніцтва

Аймак населены пераважна казахамі (93 %), астатнія — уранхайцы, тувінцы і халха-манголы^[3]. Зыходзячы з прыведзеных у табліцы даных можна ацаніць памеры знешняй міграцыі казахаў у Казахстан — прыблізна 30 тыс. чал. у перыяд 1991—1993 гадоў. У наступныя гады, сутыкнуўшыся з цяжкасцямі адаптацыі і праблемамі эканамічнага плану, пэўная частка рэпатрыянтаў вярнулася ў Манголію.

Насельніцтва аймака Баян-Улугэй^[4][5][6]

1963	1969	1975	1979	1981	1991	1993	1995	1998	2000	2002	2004	2005
47 800	58 100	66 600	71 400	74 500	102 817	75 043	82 259	87 341	94 094	98 066	99 112	95 758

Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел

Баян-Улугэй створаны ў 1939 і складаецца з 13 самонаў. Адміністрацыйным цэнтрам аймака з’яўляецца горад Улгій, у якім пражывае 28 448 чалавек (2009).

Хурал прадстаўнікоў грамадзян з’яўляецца органам заканадаўчай улады мясцовага самакіравання. Ён выдае заканадаўчыя акты па бюджэтна-фінансавых пытаннях, навуцы і адукацыі, сацыяльна-эканамічных пытаннях — гэта значыць, па ўсіх пытаннях, якія датычацца развіцця аймака.

Губернатар аймака з’яўляецца прадстаўніком урада і ажыццяўляе выканаўчую ўладу ў рэгіёне.

Самоны Баян-Улэгэйскага аймака

№	Самон	Арыгінальная назва	Насельніцтва (2005)[4]	Насельніцтва (2008)[7]	Насельніцтва (2009)[8]	Насельніцтва адм. центра (2009)[8]	Плошча (км²)[9]	Шчыльнасць насельніцтва (/км²)	Адлегласць да Улгія (км)
1	Алтай	Алтай	3 914	3 659	3 811	973	3 163,56	1,20	112
2	Алтанцугц	Алтанцөгц	3 038	3 114	3 080	826	1 786,10	1,72	43
3	Баянуур	Баяннуур	5 320	5 012	5 033	1 784	2 339,50	2,15	126
4	Бугат	Бугат	3 604	3 741	3 642	1 161	2 049,10	1,78	5
5	Булган	Булган	5 901	5 827	5 528	944	4 977,33	1,11	294
6	Буянт	Буянт	3 002	2 683	2 514	653	1 845,67	1,36	72
7	Дэлуун	Дэлүүн	8 183	7 078	7 133	1 642	5 594,99	1,27	158
8	Нагаануур^*	Ногооннуур	6 539	6 566	6 375	2 165	5 221,94	1,22	92
9	Улгій	Өлгий	24 000	28 496	28 448	28 448	100,92	281,89	0
10	Сагсай	Сагсай	5 185	5 174	5 089	1 375	3 139,99	1,62	27
11	Толба	Толбо	4 260	4 076	4 136	1 067	2 974,69	1,39	76
12	Цагаануур^*	Цагааннуур	1 528	1 452	1 473	1 473	-	-	69
13	Цэнгэл	Цэнгэл	8 364	8 305	8 348	2 028	6 463,17	1,29	79
14	Улаанхус	8 672	8 748	8 407	1 480	6 047,93	1,39	46

^* Пасёлак гарадскога тыпу — свабодная эканамічная зона Цагаануур размешчаны на тэрыторыі самона Нагаануур, але кіруецца як асобная адміністрацыйная адзінка.

Гаспадарка

Асноўнай галіной народнай гаспадаркі ў аймаку з’яўляецца жывёлагадоўля. Адгоннай пашавай жывёлагадоўляй займаецца 11 078 пастухоўскіх гаспадарак, на кожную з якіх прыходзіцца ў сярэднім 133 галавы жывёлы (2006, у 2005 — 120, 2004 — 117), што з’яўляецца самым нізкім паказчыкам сярод усіх аймакаў Манголіі (у сярэднім па краіне 204).

Агульнае пагалоўе (канец 2006) — 1470,3 тыс. галоў жывёлы, у тым ліку:

• 4,3 тыс. вярблюдаў
• 61,8 тыс. коней
• 88,8 тыс. буйной рагатай жывёлы (кароў і якаў)
• 603,0 тыс. авечак
• 712,4 тыс. коз

Штогод на знешнія і ўнутраныя рынкі пастаўляецца звыш 2000 тон мяса, 850—900 тон воўны, 130 тон казінага пуху, 280—300 тыс. штук шкур усіх відаў жывёлы, рэалізацыя якіх забяспечвае ўнутраныя патрэбы аймакаў у таварах народнага спажывання і харчовых прадуктах.

Сродкі масавай інфармацыі

У аймаку выдаецца казахамоўная газета «Жаңа өмір» (Новае жыццё).

Зноскі

1. https://discover-bayanolgii.com/kazakhs-in-mongolia/
2. Баян-Улгийский аймак Архівавана 11 ліпеня 2015.
3. Официальный сайт аймака Баян-Улгий Архівавана 16 снежня 2015.
4. Статистическая служба Баян-Улгий аймака, アーカイブされたコピー (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 23 чэрвеня 2007. Праверана 30 сакавіка 2007.
5. Национальная статистическая служба Монголииアーカイブされたコピー (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 7 чэрвеня 2007. Праверана 29 чэрвеня 2007.
6. Народное хозяйство МНР (1921—1981), Улан-Батор 1981
7. Statis.mn Архівавана 22 ліпеня 2011 года.
8. Статистическое управление аймака Баян-Улгий. Годовой статистический отчет 2009 Архівавана 22 ліпеня 2011 года. (манг.)
9. Статистическое управление аймака Баян-Улгий. Годовой статистический отчет 2008 Архівавана 22 ліпеня 2011 года.

Спасылкі

• Баян-Өлгий аймгийн албан ёсны цахим хуудас (манг.)