Жорж Бізэ

Жорж Бізэ
фр.: Georges Bizet
Асноўная інфармацыя
Дата нараджэння 25 кастрычніка 1838(1838-10-25)[1][2][…]
Месца нараджэння
Дата смерці 3 чэрвеня 1875(1875-06-03)[2][3][…] (36 гадоў)
Месца смерці
Месца пахавання
Краіна
Бацька Адольф Арман Бізэ[d]
Маці Aimée Léopoldine Joséphine Delsarte Anaya[d]
Жонка Geneviève Halévy[d][7]
Дзеці Jacques Bizet[d]
Альма-матар
Музычная дзейнасць
Педагог Антанен Мармантэль[d], Pierre-Joseph-Guillaume Zimmermann[d], Франсуа Бенуа, Fromental Halévy[d] і Антуан Мармантэль
Прафесіі кампазітар класічнай музыкі, дырыжор, піяніст, кампазітар
Жанры опера, сімфонія, French opera[d][8] і музыка перыяду рамантызму[d]
Выхаванцы Paul Lacombe[d]
Узнагароды
Аўтограф Аўтограф
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Аляксандр Сезар Леапольд Бізэ (фр.: Alexandre-Cesar-Leopold Bizet, пры хрышчэнні атрымаў імя Жорж, фр.: Georges; 25 кастрычніка 1838, Парыж — 3 чэрвеня 1875) — французскі кампазітар, аўтар аркестравых твораў, рамансаў, фартэпіянных п’ес, а таксама опер, самай вядомай з якіх стала «Кармэн».

Біяграфія

[правіць | правіць зыходнік]

Нарадзіўся ў 1838 годзе ў Парыжы ў сям’і настаўніка спеваў. Быў зарэгістраваны пад імем Аляксандр-Сезар-Леапольд Бізэ, але пры хрышчэнні атрымаў імя Жорж, пад якім і быў вядомы надалей. Паступіў у Парыжскую кансерваторыю за два тыдні да таго, як яму выканалася дзесяць гадоў.

У 1857 годзе ён падзяліў з Шарлем Лекокам прэмію на конкурсе, арганізаваным Жакам Афенбахам, за аперэту «Цудоўны доктар» і атрымаў Рымскую прэмію, што дазволіла яму пражыць у Рыме на працягу трох гадоў, складаючы музыку і займаючыся адукацыяй. Справаздачным творам (напісанне якога было абавязковым для ўсіх лаўрэатаў Рымскай прэміі) стала опера «Дон Пракопіа». З выняткам праведзенага ў Рыме перыяду, Жорж Бізэ пражыў усё сваё жыццё ў Парыжы.

Пасля знаходжання ў Рыме ён вярнуўся ў Парыж, дзе прысвяціў сябе напісанню музыкі. Маці памерла неўзабаве пасля яго вяртання. У 1863 годзе ён напісаў оперу «Шукальнікі жэмчугу». У гэты ж перыяд ён напісаў «Пертскую красуню», музыку да п’есы Альфонса Дадэ «Арлезіянка» і твор для фартэпіяна « Дзіцячыя гульні». Таксама ён напісаў рамантычную оперу «Джаміле», звычайна разгляданую, як папярэдніцу «Кармэн». Сваю першую сімфонію, до-мажорную, Бізэ напісаў у Парыжскай кансерваторыі ва ўзросте сямнаццаці гадоў у якасці навучальнага задання. Сам Бізэ забыўся пра яе, і пра сімфонію не ўспаміналі да 1935 года, калі яна была выяўлена ў бібліятэцы кансерваторыі. Пры першым жа ўяўленні гэтая праца атрымала хвалы як шэдэўр маладога майстра і выдатны дадатак да рэпертуару ранняга рамантычнага перыяду. Сімфонія выдатная сваім стылістычным падабенствам з музыкай Франца Шуберта, якая ў той перыяд амаль не была вядомая ў Парыжы, за выключэннем, можа, некалькіх песень. Другую сімфонію, «Рым», Бізэ не завяршыў. Памёр Жорж Бізэ у 1875 годзе ад сярдэчнага прыступу.

Творчасць

[правіць | правіць зыходнік]

Напісаў каля 20 опер (многія не закончаны), у т.л. «Дон Пракопіо» (1858—1859, пастаўлена ў 1906), «Іван Грозны» (1865, не закончана, пастаўлена ў 1946), 3 аперэты, у т.л. «Доктар Міракль» (1857), музыку да драматычных спектакляў. Найбольш блізкія яму былі сюжэты з элементамі псіхалагічнай драмы, вострымі канфліктамі. Раннія оперы Ж. Бізэ «Шукальнікі жэмчугу[ru]» (1863), «Перцкая прыгажуня» (паводле В. Скота, 1866, пастаўлена ў 1867) развіваюць традыцыі французскай лірычнай оперы, вылучаюцца меладычным багаццем, маляўнічасцю аркестроўкі, зручным для спеваў выкладаннем вакальных партый. У іх выявілася імкненне кампазітара да народнасці, жыццёвай праўды. Рэалістычныя тэндэнцыі больш яскравыя ў оперы «Джаміле» (паводле паэмы А. Мюсэ «Намуна», 1871, пастаўлена ў 1872) і музыцы да драмы А. Дадэ «Арлезіянка» (1872). Ён амаль не карыстаўся цытатамі, але, засвоіўшы рытмаінтанацыйныя асаблівасці народных напеваў, дакладна ўзнаўляў у іх характар усходняй і правансальскай музыкі. Вялікую папулярнасць набылі 2 аркестравыя сюіты з музыкі да «Арлезіянкі» (першая належыць Бізэ, 1872, другая — Э. Гіро, 1885) — яркі ўклад у сусветную сімфанічную музыку. Найбольш значны твор Жоржа Бізэ — опера «Кармэн» (паводле П. Мерымэ, 1875) — адна з вяршыняў опернага мастацтва XIX ст. Аўтар аркестровых твораў, у т.л. сімфоніі-кантаты «Васка да Гама» (1859—1860), сімфоніі «Рым» (1871), фартэпіянных п’ес, рамансаў, песень і інш.

Сачыненні

[правіць | правіць зыходнік]

Оперы

[правіць | правіць зыходнік]
  • Анастасія і Дзмітрый
  • Дон Пракопіа (опера-буффа, на італьянскай мове, 1858-59, пастаўлена 1906, Монте-Карла), існуе таксама ў аркестроўцы Леаніда Фейгіна
  • Каханне-мастачка (L’Amour peintre, лібрэта Б., па Ж. Б. Мальеру, 1860, не скончана, не апублікавана)
  • Гузла Эміра (камічная опера, 1861-62)
  • Шукальнікі жэмчугу (Les Pecheurs de perles, 1862-63, пастаўлена 1863, «Тэатр лірык», Парыж)
  • Іван Грозны (Ivan le Terrible, 1865, пастаўлена, 1946, Замак Мюрынген, Вюртэмберг)
  • Нікола Фламель (1866?, фрагменты)
  • Пертская красуня (La Jolie fille du Perth, 1866, пастаўлена 1867, «Тэатр лірык», Парыж)
  • Кубак Фульскага караля (La Coupe du roi de Thule, 1868, фрагменты)
  • Кларыса Гарлоу (камічная опера, 1870-71, фрагменты)
  • Каландаль (камічная опера, 1870), Грызельда (камічная опера, 1870-71, не скончана)
  • Джамиле (камічная опера, 1871, пастаўлена 1872, тэатр « Опера комік», Парыж)
  • Дон Радрыга (1873, не скончана)
  • Кармэн (камічная опера, 1873-74, пастаўлена 1875, тэатр « Опера комік», Парыж; рэчытатывы напісаны Э. Гіра, пасля смерці Бізэ, для пастаноўкі ў Вене, 1875)

Аперэты

[правіць | правіць зыходнік]
  • Анастасія і Зміцер
  • Мальбрук у паход памкнуўся (Malbrough s’en va-t-en guerre, 1867, тэатр «Атэней», Парыж; Бізэ прыналежыць 1-е дзеянне, іншыя 3 дзеянні —І. Э. Легуи, Э. Жанасу, Л. Дэлібу)
  • Соль-сі-рэ-піф- пан (1872, тэатр «Шато-д’о», Па
  • Анёл і Товія (L’Ange et Tobia, каля 1855-57)
  • Элаіза дэ Манфор (1855-57)
  • Зачараваны рыцар (Le Chevalier enchanté, 1855-57)
  • Эрмінія (1855—1857)
  • Вяртанне Віргініі (Le Retour de Virginie, каля 1855—1857)
  • Давыд (1856)
  • Клавіс і Клацільда (1857)
  • Песня стагоддзю (Carmen seculaire, па Гарацыю, 1860)
  • Жаніцьба Праметэя (Les Noces de Promethee, 1867)

Оды-сімфоніі

[правіць | правіць зыходнік]
  • Уліс і Цырцэя (па Гамеру, 1859)
  • Васка да Гама (1859-60)

Араторыі

[правіць | правіць зыходнік]
  • Жэнеўева Парыжская (1874-75)

Творы для хору і аркестра (ці фартэпіяна)

[правіць | правіць зыходнік]
  • Хор студэнтаў (Choeur d’etudiants, мужчынскі хор, да 1855)
  • Вальс (C-dur, 1855)
  • Тыя Deum (для салістаў, хору і аркестра, 1858)
  • Заліў Байя (Le Golfe de Bahia, для сапрана ці тэнару, хору і фартэпіяна, каля 1865; музыка скарыстана ў оперы « Іван Грозны», маецца перапрацоўка для фартэпіяна)
  • Ave Maria (для хору і аркестра, словы Ш. Гранмужана, пасля 1867)
  • Песня калаўрота (La Chanson du Rouet, для саліста, хору і фартэпіяна, пасля 1867) і інш.

Для хору без суправаджэння

[правіць | правіць зыходнік]
  • Звыш Іаан з Патмоса (Saint-Jean de Pathmos, для мужчынскага хору, словы В. Гюго, 1866)

Творы для аркестра

[правіць | правіць зыходнік]
  • Сімфоніі (№ 1, C-dur, Юнацкая, 1855, партытура апублікавана і выканана 1935; № 2, 1859, знішчана Бізэ),
  • Рым (C-dur, 1871, спачатку —Успаміны пра Рым, 1866-68, выканана 1869)
  • Увертуры, у тым ліку Радзіма (Patrie, 1873, выканана 1874)
  • Сюіты, у тым ліку Маленькая сюіта (Petite suite, з фартэпіянных дуэтаў Гульні дзяцей, 1871, выканана 1872), сюіты з Арлезіянкі (№ 1, 1872; № 2, склаў Э. Гіро, 1885)

Творы для фартэпіяна ў 2 рукі

[правіць | правіць зыходнік]
  • Вялікі канцэртны вальс (E-dur, 1854)
  • Фантастычнае паляванне (Chasse fantastique, 1865)
  • Рэйнскія песні (Chant du Rhin, цыкл з 6 песень, 1865)
  • Канцэртныя храматычныя варыяцыі (1868)
  • і інш.

Фартэпіянныя дуэты

[правіць | правіць зыходнік]
  • Гульні дзяцей (Jeux d’enfants, 12 п’ес для 2 фартэпіяна, 1871)

Творы для голасу і фартэпіяна

[правіць | правіць зыходнік]
  • У тым ліку цыклы песень Лісткі з альбома (Feuilles d’album, 6 песень, 1866)
  • Пірэнейскія песні (Chants dee Pyrenees, 6 народных песень, 1867)
  • Рамансы

Музыка да драматычнага спектакля

[правіць | правіць зыходнік]
  • Арлезіянка (драма А. Доде, 1872, тэатр «Вадэвіль», Парыж)

Зноскі

  1. ↑ Alexandre César Léopold Bizet // Léonore database — ministère de la Culture. Праверана 9 кастрычніка 2017.
  2. ↑ а б Martin Du Pré Cooper Georges Bizet // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
  3. ↑ Georges Bizet // Internet Broadway Database — 2000. Праверана 9 кастрычніка 2017.
  4. ↑ Бизе Жорж // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
  5. ↑ Archivio Storico Ricordi — 1808. Праверана 3 снежня 2020.
  6. ↑ Archives de Paris
  7. ↑ marriage certificate
  8. ↑ http://www.plusouder.be/opera-habanera-carmen.htm

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]