Лянтварыс

Горад Лянтварыс літ.: Lentvaris Герб Сцяг Зверху-ўніз, злева-направа: Лентварскае возера, Касцёл Звеставання Дзеве Марыі, Палац Тышкевічаў, вуліца Бажнічэс, чыгуначны вакзал Лентварыса, парк каля возера Бявардзіс, дом Культуры Краіна  Літва Павет Вільнюскі Раён Тракайскі Сянюнія Лянтварыская Каардынаты 54°38′00″ пн. ш. 25°03′00″ у. д.^HGЯO Першая згадка XVI стагоддзе Ранейшыя назвы Ляндварова Горад з 1946 Плошча 7,58 км² Вышыня цэнтра 158 м Насельніцтва ▲9 680 чал. (1 студзеня 2023)[1] Часавы пояс UTC+2, летам UTC+3 Афіцыйны сайт lentvaris.lt (літ.) Лянтварыс на карце Літвы

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ля́нтварыс (літ.: Lentvaris, польск.: Landwarów, традыцыйная беларуская назва — Ляндварова) — горад у Літве, цэнтр сянюніі Тракайскага раёна Вільнюскага павета. Насельніцтва 9 680 чал. (2023). Знаходзіцца за 9 км ад Тракая, за 18 км ад Вільнюса. Чыгуначны вузел на Вільнюс, Гродна, Каўнас.

Назва

Тапонім «Ляндварова»^[2] мае нямецкае паходжанне і ўтварыўся ад слоў Land (зямля) і Warte (варта).

Варыянты назвы горада ў беларускіх тэкстах: Ляндварава, Ляндвараў.

Гісторыя

Першы пісьмовы ўспамін пра Ляндварова датуецца 1596 годам, але археалагічныя даследаванні высветлілі, што першыя пасяленні існавалі тут яшчэ ў XI—XII стагоддзях.

Брама сядзібы Тышкевічаў

У розныя часы Ляндварова знаходзілася ва ўладанні Кунцэвічаў, Сапегаў, Нарушэвічаў, манахаў-бенедэктынаў, Хадкевічаў, Французевічаў, Грыневічаў, Дамброўскіх. У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) мясцовасць апынуліся ў складзе Расійскай імперыі, у Троцкім павеце Віленскай губерні.

У 1850 Ляндварова разам з чатырма фальваркамі (Карпаўка, Пятухова, Рачкуны і Устрань) набыў Юзаф Тышкевіч. У 1862 праз паселішча прайшла чыгунка. Станам на 1881 у Ляндварове было 29 двароў, на 1896 — 39.

Палац Тышкевічаў

У 1920 Ляндварова апынулася ў Сярэдняй Літве, у 1922 — у складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Віленскім павеце Віленскага ваяводства. 10 кастрычніка 1939, згодна з літоўска-савецкім дагаворам, бальшавікі перадалі мястэчка ў склад Літвы.

3 жніўня 1946 Лянтварыс атрымаў статус горада. У 2001 годзе афіцыйны зацверджаны гарадскі герб.

Насельніцтва

• XIX стагоддзе: 1866 год — 162 чал., усе каталікі^[3]; 1881 год — 385 чал.; 1896 год — 385 чал.^[4]; 1897 год — 300 чал.
• XX стагоддзе: 1923 год — 2 тыс. чал.; 1939 год — 2,5 тыс. чал.; 1959 год — 4216 чал.; 1966 год — 5,5 тыс. чал.; 1970 год — 8235 чал.; ; 1976 год — 9,6 тыс. чал.; 1979 год — 10 167 чал.; 1989 год — 12 694 чал.
• XXI стагоддзе: 2001 год — 11 773 чал.; 2010 год — 11 417 чал.

Адукацыя

У Лентварысе ёсць наступныя навучальныя ўстановы:

• Гімназія ім. Матэюса Шымелёніса;
• Гімназія ім. Генрыка Сянкевіча; (адукацыя на польскай мове)
• Гімназія "Версме"; (адукацыя на рускай мове)
• Лентварская пачатковая школа.

Славутасці

Касцёл Звеставання Найсвяцейшай Дзевы Марыі

• Гаспадарчы двор Тышкевічаў (XIX ст.)
• Касцёл Звеставання Найсвяцейшай Дзевы Марыі (1910—1926)
• Палацава-паркавы комплекс Тышкевічаў (XIX ст.)

Страчаная спадчына

• Капліца (1905)

Галерэя

• Даўнія графічныя выявы Ляндварова
• 
  Акварэль Н. Орды, XIX ст.
• 
  Літаграфія з акварэлі
• 
  Ляндварова, Альфрэд Ізідор Ромер, 1869
• 
  Н. Орда, XIX ст.
• 
  С. Анташэвіч, 1887

Вядомыя асобы

У Ляндварове памёр і пахаваны ўдзельнік беларускага хрысціянскага руху XX ст., рэлігійны і культурна-асветны дзеяч Казімір Кулак (1890—1989).

Гарады-пабрацімы

• Уронкі, Польшча
• Арнэта, Польшча

Зноскі

1. Resident population by city / town at the beginning of the year — State Data Agency of Lithuania, 2023. Праверана 12 лютага 2023.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q112626509"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q12663462"></a>
2. Смоліч А. Географія Беларусі. — Вільня: Друкарня «Віленскага Выдавецтва» Б. А. Клецкіна, 1922. — 307 с.
3. Landwarowo // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom V: Kutowa Wola — Malczyce (польск.). — Warszawa, 1884. S. 75.
4. Ляндварово // Лянтварыс // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.

Літаратура

• Landwarowo // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom V: Kutowa Wola — Malczyce (польск.). — Warszawa, 1884. S. 75.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Лянтварыс