Уладзіслаў Бранеўскі

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых людзей з імем Бранеўскі.
Уладзіслаў Бранеўскі
Władysław Broniewski
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння 17 снежня 1897(1897-12-17)[1][2][…]
Месца нараджэння
Дата смерці 10 лютага 1962(1962-02-10)[5][1][…] (64 гады)
Месца смерці
Пахаванне
Грамадзянства
Жонка Maria Zarębińska[d], Яніна Бранеўская і Wanda Broniewska[d]
Дзеці Joanna Broniewska-Kozicka[d]
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці афіцэр, паэт, пісьменнік, публіцыст, перакладчык
Мова твораў польская
Грамадская дзейнасць
Член у
Узнагароды
орден «Сцяг Працы» I ступені Order of the Builders of People's Poland Крыж Храбрых залаты крыж Заслугі камандор з зоркай ордэна Адраджэння Польшчы сярэбраны крыж ордэна Virtuti Militari медаль «10-годдзе Народнай Польшчы»
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Уладзіслаў Бране́ўскі (польск.: Władysław Broniewski; 17 снежня 1897, Плоцк — 10 лютага 1962, Варшава) — польскі паэт, перакладчык і рэдактар.

Біяграфія

[правіць | правіць зыходнік]

Вучыўся ў гімназіі ў Плоцку. У 1915 уступіў у польскія легіёны Ю. Пілсудскага і ў іх складзе ўдзельнічаў у Першай сусветнай вайне. За ўдзел у арганізаванай масавай адмове легіянераў прыняць прысягу на вернасць германскай дзяржаве ў 1917 годзе быў, як і іншыя ўдзельнікі, інтэрнаваны. Пасля вызвалення з лагера экстэрнам здаў экзамен на атэстат сталасці і паступіў у Варшаўскі ўніверсітэт. Адначасова ўдзельнічаў у канспірацыйнай дзейнасці Польскай ваеннай арганізацыі.

Затым Бранеўскі ўдзельнічаў у савецка-польскай вайне, быў узнагароджаны ордэнам Virtuti Militari і чатыры разы — Крыжам Храбрых. Дэмабілізаваўся ў 1921 годзе ў званні капітана.

У 1925 годзе Бранеўскі разам са Стандэ і Вандурскім апублікаваў паэтычны бюлетэнь «Тры залпы», які стаў маніфестам рэвалюцыйнай паэзіі, што падтрымлівае барацьбу пралетарыяту. Бранеўскі адкрыта выражаў незадаволенасць ўсталяваным у Польшчы рэжымам, пераследваўся ўладамі, у 1931 быў арыштаваны (разам з Аляксандрам Ватам), але неўзабаве быў вызвалены.

Пасля акупацыі Савецкім Саюзам усходніх абласцей Польшчы ў 1939 годзе супрацоўнічаў з камуністычным друкам, аднак у студзені 1940 быў арыштаваны ў Львове органамі НКУС разам з Аляксандрам Ватам і яшчэ некалькімі польскімі паэтамі. Польскі графік Францішак Парэцкі  (польск.) (бел. даў такія сведчанні супраць Бранеўскага: «Пасля прыходу ў Львоў Чырвонай арміі ў кастрычніку 1939 года БРАНЕЎСКІ напісаў верш пад назвай „Польскі жаўнер“, у якім ён выказаў сум і смутак з прычыны таго, што не стала Польшчы як самастойнай дзяржавы, няма ўжо салдат з арламі, што польскія салдаты сядзяць і плачуць, гледзячы на іншых, чужых салдат…»

У 1941 годзе Бранеўскі быў перавезены ў Маскву, знаходзіўся ў турме НКУС на Лубянцы. Пасля пачатку германа-савецкай вайны быў перавезены ў турму ў Саратаве, дзе ўвосень 1941 года быў вызвалены, неўзабаве ўступіў у Армію Андэрса. У 1942 у яе складзе прыбыў у Іран, праз Ірак патрапіў у Палесціну, тады яшчэ падмандатную тэрыторыю Вялікабрытаніі. З 1943 быў тэхнічным рэдактарам польскага часопіса «У дарозе», які выходзіў у Іерусаліме. У Польшчу вярнуўся ў 1945, пасля некаторых ваганняў.

Акрамя вершаў на актуальныя палітычныя тэмы, Бранеўскі пісаў вершы, якія сталі рэакцыяй на яго асабістыя трагедыі — смерць у 1947 годзе жонкі, пісьменніцы і актрысы Марыі Зарэмбінскай  (польск.) (бел., якая прайшла Асвенцім, і смерць у 1954 годзе дачкі, кінарэжысёра Яанны Бранеўскай-Казіцкай  (польск.) (бел., якая загінула ад атручвання газам (ёсць версія, што гэта было самагубства).

Лаўрэат дзяржаўнай прэміі (1950 і 1955).

Пахаваны на могілках Вайсковыя Павонзкі.

У Польшчы — два музеі У. Бранеўскага: у Плоцку і ў Варшаве. Выдадзены том успамінаў і эсэ пра Бранеўскага (Варшава, 1978), два тамы лістоў да Бранеўскага 1915—1939 (Варшава, 1981), дзённік Бранеўскага 1918—1922 (Варшава, 1987).

Творчасць

[правіць | правіць зыходнік]

Паэтычны дэбют — зборнік вершаў «Ветракі» («Wiatraki», 1925). У ім — зварот да традыцый рамантычнай паэзіі, высокая патэтыка, эмацыянальна напружаная вобразнасць[6]. У 1925 выдаў сумесна з В. Вандурскім і Ст. Стандэ праграмны маніфест пралетарскай паэзіі «Trzy salwy» («Тры залпы»).

У творчасці 1920—1930-х гадоў выяўляюцца ідэі рэвалюцыйнай барацьбы, пралетарскага інтэрнацыяналізму, антыфашызму. У зборніках «Дымы над горадам» («Dymy nad miastem», 1927), «Смутак і песня» («Troska i pieśń», 1932), у паэме «Парыжская Камуна» (1929), канфіскаванай цэнзурай, трагічныя настроі, дамінаванне грамадска-палітычнай тэматыкі[6].

Тэма Радзімы, заклікі да барацьбы са стомленасцю, дэпрэсіяй, настальгіяй у вершах ваенных гадоў, апублікаваных у зборніках «Зброю да бою» («Bagnet na broń», 1943), «Дрэва ў адчаі» («Drzewo rozpaczajace», 1945)[6].

Пейзажная, філасофская, інтымная лірыка склала зборнікі «Надзея» («Nadzieja», 1951)[6]. Аўтар зборнікаў паэм «Мазовія» (1951), «Вісла» (1953). У 1956 выйшаў зборнік «Анка» («Anka»). Цыкл «Новыя вершы» (1956—1962) — запавет паэта, прасякнуты элегічна-трагічнымі матывамі[6].

Перакладаў на польскую мову творы рускіх і савецкіх класікаў: «Зняважаныя і абражаныя», «Белыя ночы» Ф. М. Дастаеўскага, «Мёртвыя душы» М. В. Гогаля, «Блуканне па пакутах» А. М. Талстога, вершы А. Пушкіна, У. У. Маякоўскага, С. А. Ясеніна, Б. Пастарнака, Б. Брэхта і інш.

Вершы, напісаныя Бранеўскім у савецкай турме, у арміі Андэрса, і некаторыя вершы, напісаныя ў Іерусаліме, доўгі час не публікаваліся ў Польшчы (толькі за мяжой) і, натуральна, не перакладаліся.

Лепшае польскае выданне паэзіі В. Бранеўскага (у тым ліку вершы 1940—1945): W.Broniewski.Poezje 1923—1961. Warszawa.PIW.1995. 556 s. (Складальнік і аўтар прадмовы Віктар Варашыльскі).

Беларускія пераклады

[правіць | правіць зыходнік]

Творы Бранеўскага на беларускую мову перакладалі М. Арочка, М. Аўрамчык, Р. Барадулін, П. Броўка, А. Вялюгін, Н. Гілевіч, Ю. Голуб, С. Дзяргай, У. Дубоўка, С. Законнікаў, Я. Купала, М. Лужанін, П. Макаль, Н. Мацяш, М. Машара, П. Пестрак, М. Танк і інш[6][7].

Зноскі

  1. ↑ а б Władysław Broniewski // Brockhaus Enzyklopädie
  2. ↑ Władysław Kazimierz Broniewski // Internetowy Polski Słownik Biograficzny
  3. ↑ а б Броневский Владислав // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
  4. ↑ а б в Catalog of the German National Library Праверана 7 жніўня 2023.
  5. ↑ Броневский Владислав // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 27 верасня 2015.
  6. ↑ а б в г д е М. М. Хмяльніцкі. Бранеўскі Уладзіслаў // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 3: Беларусы — Варанец / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 3. — 511 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0068-4 (т. 3).
  7. ↑ Галасы з-за небакраю: анталогія паэзіі свету ў беларускіх перакладах ХХ ст. Склад. М. Скобла. — Мн.: Лімарыус 2008. — 896 с.

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]
  • М. М. Хмяльніцкі. Бранеўскі Уладзіслаў // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 3: Беларусы — Варанец / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 3. — 511 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0068-4 (т. 3).
  • Агапкина Т. П. Владислав Броневский // История польской литературы. М. : Наука, 1969. Т. 2. С. 318—342.
  • Астафьева Н. Трагедия Владислава Броневского // Литературное обозрение. 1993. № 5. С. 50—57.
  • Хорев В. А. Другой Броневский // Славяноведение. 2012. № 1. С. 70—79.

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]