Эванджэліста Тарычэлі

Эванджэліста Тарычэлі
італ.: Evangelista Torricelli
Дата нараджэння	15 кастрычніка 1608(1608-10-15)[1][2]^[…]
Месца нараджэння	Рым, Папская вобласць[3][4]
Дата смерці	25 кастрычніка 1647(1647-10-25)[1][2]^[…] (39 гадоў)
Месца смерці	Фларэнцыя, Вялікае герцагства Тасканскае[5][3]^[…]
Месца пахавання	Базіліка Сан-Ларэнца[6]
Грамадзянства	Вялікае герцагства Тасканскае
Род дзейнасці	матэматык, фізік, вынаходнік
Навуковая сфера	фізіка
Месца працы	Галілеа Галілей Фердынанда II Медычы Бенедэта Кастэлі[7] Giovanni Ciampoli^[d][7]
Альма-матар	Рымскі ўніверсітэт Ла Сапіенца (1632)[7] мерк. Roman College^[d] (1626)[7]
Навуковы кіраўнік	Бенедэта Кастэлі[8]
Член у	Акадэмія дэла Круска^[d][7]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Эванджэліста Тарычэ́лі^[9] (італ.: Evangelista Torricelli; 15 кастрычніка 1608, Фаэнца — 25 кастрычніка 1647, Фларэнцыя) — італьянскі матэматык і фізік, вучань Галілея. Вядомы як аўтар канцэпцыі атмасфернага ціску і прадаўжальнік справы Галілея ў галіне распрацоўкі новай механікі. Вучнем Тарычэлі быў Вінчэнца Вівіяні.

Матэматычную адукацыю атрымаў у Рыме. З 1642 года прафесар матэматыкі і фізікі ў Фларэнтыйскім універсітэце.

Галоўныя адкрыцці

У 1643 годзе адкрыў існаванне атмасфернага ціску і вакууму (Тарычэліева пустата). Вынайшаў ртутны барометр і спіртавы тэрмометр. Займаўся канструяваннем мікраскопаў, шліфаваў лінзы для тэлескопаў.

У 1641 годзе сфармулявай закон выцякання вадкасці праз адтуліны сасуда і вывеў формулу скорасці выцякання (формула Тарычэлі)^[10].

У гонар вучонага атрымала назву пазасістэмная адзінка адзінка вымярэння ціску — тарычэлі (тор)^{[9][11][12][13]}.

Асноўныя працы

• Trattato del moto (1640).
• Opera geometrica (1644).
• Lezioni accademiche (1715, пасмяротна.)
• Esperienza dell’argento vivo (Берлін, 1897, пасмяротна).

Крыніцы

1. MacTutor History of Mathematics archive — 1994. Праверана 22 жніўня 2017.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q547473"></a>
2. Evangelista Torricelli // Brockhaus Enzyklopädie Праверана 9 кастрычніка 2017.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a>
3. Favino F. TORRICELLI, Evangelista // Dizionario Biografico degli Italiani — 2019. — Vol. 96. Праверана 23 студзеня 2023.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1128537"></a>
4. https://books.google.cat/books?id=FVZ97lqmSnAC&pg=PA42 — С. 42.
5. Гельфер Я. М. Торричелли Эванджелиста // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1977. — Т. 26 : Тихоходки — Ульяново. — С. 116. Праверана 28 верасня 2015.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>
6. Find a Grave — 1996.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q63056"></a>
7. MacTutor History of Mathematics archive — 1994.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q547473"></a>
8. Матэматычная генеалогія — 1997.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>
9. БелЭн 2002.
10. Физика : учеб. для 7-го кл. учреждений общ. сред. образования с рус. яз. обучения / Л. А. Исаченкова, Ю. Д. Лещинский; под ред. Л. А. Исаченковой. — 2-е изд., пересмотр. — Минск : Нар. асвета, 2013. — 183 с. : ил.
11. Наумчик В. Н. Торриче́лли (Торр) // Физика: словарь-справочник для школьников (руск.) / В. Н. Наумчик, Э. М. Шпилевский. — Мн.: Новое знание, 2010. — С. 367. — 592 с. — 3 010 экз. — ISBN 978-985-475-397-3. (руск.)
12. Болсун А. И. Торр (тор) // Краткий словарь физических терминов (руск.) / Сост. А. И. Болсун. — Мн.: Вышэйшая школа, 1979. — С. 346. — 416 с. — 30 000 экз. (руск.)
13. Торр // Телевизионная башня — Улан-Батор. — М. : Большая Российская энциклопедия, 2016. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов; 2004—). — ISBN 978-5-85270-369-9.

Літаратура

• Болсун А. І. Тарычэ́лі Эванджэліста // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 448. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
• Торриче́лли Эванджелиста / Гельфер Я. М. // Т. 26. Тихоходки — Ульяново. — М. : Советская энциклопедия, 1977. — С. 116. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров; 1969—1978). (руск.)