Гертруда Бэл Элаян

Гертруда Бэл Элаян
англ.: Gertrude Belle Elion
Дата нараджэння	23 студзеня 1918(1918-01-23)[1][2]^[…]
Месца нараджэння	штат Нью-Ёрк, ЗША
Дата смерці	21 лютага 1999(1999-02-21)[1][2]^[…] (81 год)
Месца смерці	Чапел-Хіл^[d], акруга Орындж^[d], Паўночная Караліна, ЗША
Грамадзянства	ЗША
Род дзейнасці	біёлаг, хімік, біяхімік, фармаколаг, фармацэўт, прафесар, даследчыца
Навуковая сфера	фармакалогія і біяхімія
Месца працы	Універсітэт Дзьюка
Альма-матар	Хантэрскі каледж^[d] (1937)[3] Нью-Ёркскі ўніверсітэт (1941)[3] Політэхнічны інстытут Нью-Ёркскага ўніверсітэта^[d] Walton High School^[d] Jamaica High School^[d]
Навуковы кіраўнік	Джордж Херберт Хітчынгс
Член у	Нацыянальная акадэмія навук ЗША[4] Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук Нацыянальная медыцынская акадэмія ЗША Амерыканская асацыяцыя садзейнічання развіццю навукі[5] Лонданскае каралеўскае таварыства
Узнагароды	Нацыянальная зала славы жанчын^[d] (1991) Garvan–Olin Medal^[d] (1968) Нацыянальная Зала славы вынаходнікаў^[d] (1991) прэмія Лемельсана^[d] (1997) Зала славы жанчын у тэхналогіі^[d] (1998) член Амерыканскай акадэміі мастацтваў і навук замежны член Лонданскага каралеўскага таварыства^[d] (9 сакавіка 1995) North Carolina Award for Science^[d] (1989)
Сайт	nobelprize.org/prizes/me…
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гертруда Бэл Э́лаян (англ.: Gertrude Belle Elion, 23 студзеня 1918, Нью-Ёрк — 21 лютага 1999, Паўночная Караліна) — амерыканскі вучоны ў галіне біяхіміі і фармакалогіі, лаўрэат Нобелеўскай прэміі па фізіялогіі і медыцыне ў 1988 годзе разам з Дж. Блэкам і Дж. Хітчынгсам «за адкрыццё важных прынцыпаў лекавай тэрапіі».

Біяграфія

Гертруда Элаян нарадзілася 23 студзеня 1918 года ў Нью-Ёрку ў яўрэйскай імігранцкай сям’і (яе бацька іміграваў у 12 гадоў з Літвы, маці ў 14 гадоў — з Расіі).

Скончыла Нью-Ёркскі ўніверсітэт (1941). З 1944 года ў навукова-даследчай лабараторыі Велкам (Нью-Ёрк; у 1967—1983 гадах кіраўнік аддзела).

Аўтар навуковых прац па вывучэнні ўздзеяння антыметабалітаў нуклеінавых кіслот, якія выкарыстоўваюцца як процівірусныя і проціпухлінныя сродкі, па стварэнні антыбактэрыяльных і імунадэпрэсантных прэпаратаў.

Сярод лекавых прэпаратаў, знойдзеных Элаян:

• меркаптапурын (першы антылейкемічны прэпарат)^[6],
• імунасупрэсар азаціапрын,
• алапурынол (ужывальны пры падагры),
• антымалярыйны прэпарат пірыметамін,
• трыметапрым,
• ацыклавір (антывірусны прэпарат, які ўжываецца для лячэння герпесу).

Гертруда Элаян памерла ў Паўночнай Караліне ў 1999 годзе ва ўзросце 81 года. Яна пераехала ў Research Triangle у 1970 годзе і некаторы час працавала там у якасці прафесара ўніверсітэта Дзюка. Яна не была замужам.

Узнагароды

• 1997 — Lemelson-MIT Lifetime Achievement Award
• 1991 — першая жанчына, якая ўвайшла ў Нацыянальную залу славы вынаходнікаў (англ.: National Inventors Hall of Fame)^[7]
• 1991 — Нацыянальны навуковы медаль ЗША^[8]
• 1988 — Нобелеўская прэмія па фізіялогіі і медыцыне
• 1968 — Garvan-Olin Medal

Зноскі

1. Gertrude B. Elion // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>
2. Gerber J. B. Gertrude Elion // Elion, Gertrude (23 January 1918–21 February 1999), biochemist // American National Biography Online / S. Ware — [New York]: Oxford University Press, 2017. — ISSN 1470-6229 — doi:10.1093/ANB/9780198606697.ARTICLE.1202091 Праверана 9 кастрычніка 2017.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q16983137"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q20824348"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q103856495"></a>
3. Ogilvie M. B. The Biographical Dictionary of Women in Science: Pioneering Lives From Ancient Times to the Mid-20th Century — Routledge, 2003. — Vol. 1. — P. 415. — 798 p. — ISBN 978-1-135-96342-2
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q28721132"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q16733642"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1508259"></a>
4. http://www.nasonline.org/member-directory/deceased-members/1653.html Праверана 25 лютага 2018.
5. NNDB — 2002.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1373513"></a>
6. Marx, Vivien. 6-Mercaptopurine (нявызн.). Chemical & Engineering News (2005). Праверана 20 кастрычніка 2012.
7. Staff. Invent Now: Hall of Fame: Gertrude Belle Elion (нявызн.). National Inventors Hall of Fame. Праверана 20 кастрычніка 2012.
8. Staff. The President's National Medal of Science: Recipient Details: GERTRUDE B. ELION (нявызн.). National Science Foundation. Праверана 20 кастрычніка 2012.

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.18. Кн.1: Дадатак: Шчытнікі — ЯЯ / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш — Мінск: БелЭн, 2004. — Т. 18. — 472 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0295-4

Спасылкі

• Аўтабіяграфія Гертруды Элаян на Нобелеўскім сайце Архівавана 4 кастрычніка 2001. (англ.)
• Біяграфічныя звесткі аб Гертрудзе Элаян Архівавана 31 студзеня 2013. (англ.)
• Некралог у Нью-Ёрк Таймс (англ.)
• Біяграфія Гертруды Элаян (англ.)