Стральба ў мячэцях Крайстчэрча

Тэрарыстычныя акты ў Крайстчэрчы
Месца нападу  Новая Зеландыя Крайстчэрч
Мэта нападу мусульмане
Дата 15 сакавіка 2019
Спосаб нападу стральба з агнястрэльнай зброі
Зброя Ruger SR-556, AR-15, M16, драбавік і некалькі бомбаў
Загінулыя 51
Параненыя 50
Колькасць тэрарыстаў 1
Тэрарысты Брэнтан Харысан Тарант

Стральба ў мячэцях Крайстчэрча — тэрарыстычны акт, які адбыўся ў пятніцу 15 сакавіка 2019 года ў мячэці Аль-Нур і ісламскім цэнтры Лінвуд у Крайстчэрчы (Новая Зеландыя)[1].

Гэта першая масавая стральба ў Новай Зеландыі з часоў трагедыі ў Раурыму ў 1997 годзе. Улады назвалі інцыдэнт тэрактам. У выніку атакі загінуў 51 чалавек[2][3].

Тэракт здзейсніў 28-гадовы аўстраліец Брэнтан Харысан Тарант[4][5][6].

Фон

[правіць | правіць зыходнік]

Новая Зеландыя лічацца бяспечнай краінай, і ўзровень забойстваў у ёй адносна нізкі. Падзеі ў Крайстчэрчы сталі першым масавым расстрэлам у краіне пасля разні ў Раурыму ў 1997 годзе. Да гэтага самым смяротным масавым расстрэлам была разня ў Арамоане ў 1990 годзе, у якой загінулі 13 чалавек. Эксперты выказалі здагадку, што ў апошнія гады ў Новай Зеландыі расце ўльтраправы экстрэмізм; краіна рэдка асацыяваліся з ультраправымі поглядамі. Аўстралія, адкуль родам нападнік, таксама сутыкнулася з ростам ксенафобіі, расізму і ісламафобіі.

Іслам вызнаюць больш за 46 000 новазеландцаў (1,2% насельніцтва), 3000 з іх у Крайстчэрчы і больш шырокім рэгіёне Кентэрберы. Мячэць Аль-Нур адкрылася тут у 1985 годзе; гэта была першая мячэць на Паўднёвым востраве. Ісламскі цэнтр Лінвуд дзейнічае з 2018 года.

Стральба ў мячэці Аль-Нур

[правіць | правіць зыходнік]

Тэрарыст пачаў расстрэльваць вернікаў у мячэці Аль-Нур каля 13:40. Паліцыя атрымала першы экстраны выклік у 13:41. Падчас страляніны ў мячэці прысутнічалі ад трохсот да пяцісот чалавек, якія наведвалі пятніцкую малітву. Чалавек, які жыў паблізу мячэці, паведаміў журналістам, што бачыў, як баявік збег і кінуў агнястрэльную зброю на дарогу[3].

Першыя 17 хвілін гэтага нападу тэрарыст трансляваў праз Facebook Live. У пачатку трансляцыі Брэнтан Харысан Тарант сказаў: «Памятаеце, хлопцы, падпісвайцеся на П’юдыпая». За некалькі хвілін да страляніны ён слухаў некалькі песень, у тым ліку «Брытанскія грэнадзёры», традыцыйную брытанскую вайсковую маршавую песню, і «Сербія моцная», сербскую нацыяналістычную песню ў гонар Радавана Караджыча, які быў меркавана вінаватым у генацыдзе супраць баснійскіх мусульман. Адзін са сведкаў сказаў, што баявік працягваў слухаць «ваенную музыку» з партатыўнага дынаміка ўнутры мячэці[6].

Стралок правёў у мячэці некалькі хвілін, расстрэльваючы людзей. Першай ахвярай тэрарыста стаў мусульманін, які павітаўся з ім ля ўваходу. Ён забіў яшчэ двух чалавек на ўваходзе і многіх іншых у вялікім пакоі. Падчас нападу вернік Наім Рашыд атакаваў яго і быў застрэлены; пазней ён памёр ад атрыманых траўмаў. Стралок нават дабіваў параненых. Неўзабаве ён пакінуў мячэць і адкрыў агонь па пакінутыўшых будынак людзям. Затым ён забраў іншую зброю са свайго аўтамабіля, а потым вярнуўся ў мячэць, каб забіць больш ахвяр, многія з якіх ужо былі параненыя і не змаглі ўцячы. Затым ён зноў выйшаў з мячэці і забіў парафіянку каля пешаходнай дарожкі, калі яна ўмольвала аб дапамозе. Неўзабаве пасля гэтага ён пакінуў месца здарэння на сваёй машыне пад музыку «Агню» The Crazy World ад Артура Браўна, дзе спявак заяўляе: «Я — бог пякельнага агню!». Тэрарыст правёў каля шасці хвілін у мячэці Аль-Нур. Ён застрэліў іншых яшчэ некалькіх людзей у гэтым раёне і на вялікай хуткасці з’ехаў, накіраваўшыся да ісламскага цэнтру Лінвуд[6].

Напад на ісламскім цэнтры Лінвуд

[правіць | правіць зыходнік]

Другі напад пачаўся прыкладна ў 13:55 у ісламскім цэнтры Лінвуд, мячэці ў 5 км (3 мілі) на ўсход ад мячэці Аль-Нур. Па словах сведкі, баявік першапачаткова не выявіў галоўнай дзверы мячэці і расстрэльваў мусульман звонку і праз акно, папярэджваючы тых, хто ўнутры.

Імам мячэці прыпісаў верніку па імені Абдул Азіз Вахабзада спыненне атакі. Вахабзада паведаміў журналістам, што ён узяў прыладу для счытвання крэдытных карт і выбег з мячэці, калі зламыснік на вуліцы ўжо застрэліў некалькіх чалавек. Стралок збіраўся забраць яшчэ адзін драбавік з сваёй машыны, таму Вахабзада кінуў у яго счытвальнік крэдытных карт. Тэрарыст выцягнуў з машыны вінтоўку і стрэліў у Вахабзаду, які схаваўся сярод бліжэйшых машын і выцягнуў пусты драбавік, які выкінуў бандыт. Нягледзячы на ​​спробу Вахабзады адцягнуць увагу баевіка ад мячэці з крыкам «Я тут!», тэрарыст увайшоў у мячэць і працягнуў агонь. Калі баявік зноў вярнуўся да сваёй машыны, Вахабзада кінуў ружжо ў машыну, разбіўшы адно з яе вокнаў і лабавое шкло. Затым Брэнтан Тарант з’ехаў.

Арышт нападніка

[правіць | правіць зыходнік]

Раннія паведамленні паказвалі на «множныя адначасовыя атакі», але пазней быў пакінуты пад вартай толькі адзін падазраваны. Ён быў арыштаваны на вуліцы Брогам у Сідэнхаме праз 21 хвіліну пасля першага экстранага выкліку. Прэм’ер-міністр Джасінда Ардэрн сказала, што падазраваны планаваў працягнуць напад у трэцім месцы, магчыма, у мячэці ў Эшбертоне або ў цэнтры па догляду дзяцей у Ан-Нуры ў Хорнбі; паводле яе слоў, «у аўтамабілі, у якім знаходзіўся злачынец, была зброя, і ён хутчэй за ўсё збіраўся працягваць атаку». Камісар паліцыі Майк Буш пацвердзіў гэта, заявіўшы, што паліцыя спыніла Брэнтана Таранта па шляху ў трэцяе месца.

Ахвяры

[правіць | правіць зыходнік]

Па папярэдніх даных колькасць загінуўшых складае 50 чалавек. З іх 42 чалавекі загінулі ў мячэці Аль-Нур і 8 загінулых у цэнтры Лінвуд. Яшчэ 48 чалавек параненыя[7].

Станам на 21:00 вечара 48 чалавек былі шпіталізаваны ад агнястрэльных раненняў, 20 з якіх знаходзіліся ў цяжкім стане. Некалькі дыпламатычных місій і міністэрстваў замежных спраў апублікавалі заявы адносна колькасці ахвяр з іх краін. Ганаровы консул Бангладэш і Міністэрства Замежных спраў Іарданіі пацвердзілі, што восем бангладешцаў і два іарданца былі сярод мёртвых. Па словах аднаго індыйскага парламентарыя, двое індыйцаў таксама забітыя ў нападах[8]. Па словах пакістанскага прадстаўніка Міністэрства замежных спраў, шэсць пакістанцаў былі забітыя, яшчэ пяцёра лічацца зніклымі. Чатыры чалавекі з Самалі, трое з Егіпта і па адным з Сірыі і Інданезіі таксама прызнаныя загінулымі[9]. Сярод загінулых Ата Эліян — былы гулец зборнай Новай Зеландыі па міні-футболе[10].

Асоба тэрарыста

[правіць | правіць зыходнік]

Нападнікам апынуўся ўраджэнец горада Графтан штата Новы Паўднёвы Уэльс Аўстраліі, 28-гадовы Брэнтан Харысан Тарант[11]. Перад злачынствам ён апублікаваў маніфест з нацыяналістычнымі антымусульманскімі ідэямі. Сам напад ён трансляваў ў інтэрнэце на сваю старонку ў Facebook[12]. Баявік паведаміў, што падтрымлівае Дылана Руфа і Андэрса Брэйвіка[13]. Усяго, па папярэдніх даных, затрымана яшчэ 3 асобы, але іх дачыненне да нападу адкінулі[14].

Перад атакай Тарант слухаў песню ваенізаваных нацыяналістычных падраздзяленняў, якія ўдзельнічалі ў вайне на Балканах 1992-1995 гадоў — «Serbia strong». На магазінах, а таксама на яго зброі, былі напісаны імёны гістарычных постацяў, якія супрацьстаялі Асманскай імперыі, і асоб, якія атрымалі тэрміны за забойства і напады з-за ксенафобіі[15][16], а таксама назвы некаторых гістарычных падзей, звязаных з Асманскай імперыяй (бітва пры Кагуле, абарона Шыпкі, бітва пры Лепанто, бітва пры Пуацье, Венская бітва, аблога Акры, бітва пры Сарыкамышы, бітва пры Булаірэ)[17].

Таксама на зброі Брэнтана былі напісаныя дасылкі на кодавы лозунг («14 Words»), якія ўжываюць у якасці прывітання белыя нацыяналісты.

Наступствы

[правіць | правіць зыходнік]

У шэрагу школ Новай Зеландыі былі перагледжаны правілы адносна школьнай формы. У прыватнасці, было дазволена нашэнне ў навучальных установах хіджабаў[18][19].

У ліпені 2019 года ўступіў у сілу прыняты раней закон аб забароне паўаўтаматычнай зброі для прыватных асоб. Паколькі многія грамадзяне афіцыйна ім валодалі да прыняцця гэтага закона, было прынята рашэнне выкупіць яго ў насельніцтва. На гэта дзяржава выдаткавала каля 136 млн долараў.

Пасля тэракту ў Крайстчэрчы прэм’ер краіны Джасінда Ардэрн абвясціла аб увядзенні забароны на ўсю баявую паўаўтаматычную зброю і штурмавыя вінтоўкі. У красавіку Парламент прыняў закон, які ўводзіць забарону на штурмавыя вінтоўкі, паўаўтаматычную зброю баявога тыпу, а таксама штурмавыя вінтоўкі і іх дэталі.

Для выкупу дадзенай зброі ў бюджэце Новай Зеландыі прадугледжаны 190 мільёнаў новазеландскіх долараў (каля 124,7 мільёна долараў ЗША). Звыш гэтага на распрацоўку схемы іх збору спатрэбіцца 18 мільёнаў новазеландскіх долараў (11,8 мільёна долараў ЗША)

Уладальнікі паўаўтаматычнай зброі павінны былі здаць яго да 20 снежня, інакш ім будзе пагражаць турэмнае зняволенне[20][21].

У перыяд з сярэдзіны ліпеня 2019 па першую дэкаду жніўня грамадзяне Новай Зеландыі здалі больш за 11000 адзінак зброі ў паліцыю[22].

Міжнародная рэакцыя

[правіць | правіць зыходнік]

Прэзідэнт Расіі Уладзімір Пуцін выказаў спачуванні ў сувязі з нападам[23]. Да спачування далучыліся рэлігійныя лідары РФ[24].

Міністр замежных спраў Украіны Павел Клімкін заявіў: «Мы застаёмся разам з людзьмі Новай Зеландыі і пасля жудасных нападаў на мячэцi Крайстчэрча. Мае думкі з усімі пацярпелымі ад гэтага гнеўнага гвалту і нянавісці»[25].

Аўстралійскі сенатар-нацыяналіст, былы лідар нацыянал-папулісцкай партыі «Адна нацыя» Фрэйзер Энінг заявіў, што тэракт «паказвае рост страху жыхароў Аўстраліі і Новай Зеландыі з-за прысутнасці мусульман», а таксама сказаў, што прычынай здарэння з’яўляецца іміграцыя «мусульманскіх фанатыкаў»[26]. Дадзеная цытата выклікала негатыўную рэакцыю ў грамадстве і прэсе Аўстраліі і Новай Зеландыі.

Прэзідэнт Турцыі Рэджэп Эрдаган таксама выказаў спачуванні і выказаў заклапочанасць ростам расізму і ісламафобіі[27].

Савет Еўропы асудзіў напад і выказаў спачуванні[28].

Лізавета II, каралева Вялікабрытаніі, сказала, што яна «глыбока засмучана» нападам: «Мы з прынцам Філіпам выказваем спачуванні сем’ям і сябрам тых, хто загінуў»[29]. Многія іншыя сусветныя лідары звязвалі гэтую атаку з ростам ісламафобіі[30].

Крыніцы

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ 40 человек погибли в результате массовой стрельбы в Новой Зеландии
  2. ↑ Новозеландский стрелок признался в убийстве 51 человека в мечетях (руск.). РБК. Архівавана з першакрыніцы 9 снежня 2020. Праверана 8 снежня 2020.
  3. ↑ а б "Police with the latest information on the mosque shootings". Radio New Zealand. 17 March 2019. Праверана 17 March 2019.
  4. ↑ Molyneux Vita (15 March 2019). "Live updates: Six people have reportedly been killed in Christchurch shootings near mosque". Newshub. Праверана 2018-03-20.
  5. ↑ Eliza Mackintosh, Mezzofiore Gianluca (15 March 2019). "Suspect in New Zealand mass shooting charged with murder". CNN. Праверана 2018-03-20.
  6. ↑ а б в Saldiva Gabriela. Number Of Dead Rises To 50 In New Zealand Mass Shooting. NPR. Праверана 20 сакавіка 2018.
  7. ↑ Число погибших в результате нападения на мечети в Крайстчерче достигло 50 человек. tourism.interfax.ru. Праверана 15 сакавіка 2019.
  8. ↑ Nine Indian-origin people in Christchurch go missing after mosque massacre: Envoy(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 27 сакавіка 2019. Праверана 1 мая 2019.
  9. ↑ Reaction to NZ mosque attacks
  10. ↑ В Новой Зеландии подтвердили гибель вратаря сборной по мини-футболу во время теракта
  11. ↑ Установлена личность одного из стрелков, устроивших бойню в мечетях Новой Зеландии. vesti.ru. Праверана 15 сакавіка 2019.
  12. ↑ Facebook удалил трансляцию стрельбы в Новой Зеландии и страницу неонациста Тарранта. РЕН ТВ (15 сакавіка 2019). Праверана 16 сакавіка 2019.
  13. ↑ Появилось полное видео расстрела людей в Новой Зеландии, снятое самим убийцей (18+) Архівавана 1 мая 2019.
  14. ↑ Одному из стрелков в Новой Зеландии предъявлено обвинение в убийстве. ТАСС. Праверана 15 сакавіка 2019.
  15. ↑ Бойня в Крайстчерче
  16. ↑ Стрельба в мечетях Новой Зеландии: что мы знаем о нападавшем. bbc.com. Би-би-си (16 сакавіка 2019). Праверана 16 сакавіка 2019.
  17. ↑ СМИ узнали об упоминании битв русской армии на оружии стрелка в мечетях. rbc.ru. РБК (15 сакавіка 2019). Праверана 16 сакавіка 2019.
  18. ↑ New Zealand schools review headscarf policies
  19. ↑ Auckland private girls' school revises uniform policy after hijab backlash
  20. ↑ Новая Зеландия после теракта в Крайстчерче потратит 136 миллионов на выкуп оружия Архівавана 14 ліпеня 2019. (руск.) на сайте polit.info, 20 июня 2019
  21. ↑ Марко Погуляевський. В Новой Зеландии провели выкуп оружия у населения после терактов в мечетях (руск.) на сайте hromadske.ua, 14 июля 2019
  22. ↑ Roy, Eleanor Ainge (2019-08-12). "New Zealand gun buyback: 10,000 firearms returned after Christchurch attack". The Guardian. 0261-3077. Праверана 2019-08-14.
  23. ↑ Алиса Говорова. Путин выразил соболезнования в связи с терактом в Новой Зеландии (руск.). Известия (15 сакавіка 2019). Праверана 15 сакавіка 2019.
  24. ↑ Самый мрачный день. Теракт в Новой Зеландии: реакции религиозных лидеров — center-profilaktika.ru (руск.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 1 ліпеня 2019. Праверана 2 красавіка 2019.
  25. ↑ https://twitter.com/PavloKlimkin/status/1106463663182020608
  26. ↑ В Австралии сенатор объяснил теракт в мечетях иммиграцией «мусульманских фанатиков». А затем подрался с подростком, который разбил о него яйцо
  27. ↑ Эрдоган назвал причиной теракта в Новой Зеландии рост исламофобии. www.aif.ru (15 сакавіка 2019). Праверана 15 сакавіка 2019.
  28. ↑ Совет Европы осудил стрельбу в мечетях Новой Зеландии. ТАСС. Праверана 15 сакавіка 2019.
  29. ↑ Royal news: The Queen and Prince Charles release statements following New Zealand mosque attacks (англ.). HOLA (15 сакавіка 2019). Праверана 16 сакавіка 2019.
  30. ↑ Christchurch shooting: ‘Beyond awful’, Nicola Sturgeon and world react to terror attack (англ.). www.scotsman.com. Праверана 16 сакавіка 2019.