Т-72

Т-72
Т-72 на пастаменце.
Т-72 на пастаменце.
Класіфікацыя асноўны баявы танк
Краіна  СССР
Баявая маса, т 41,0[1]
Кампанавальная схема класічная
Экіпаж, чал. 3
Гісторыя
Распрацоўнік Уралвагонзавод[d]
Вытворца Уралвагонзавод
Гады распрацоўкі  1967—1973
Гады вытворчасці 1973—2005[2][3][4]
Гады эксплуатацыі 1974—с.ч.
Колькасць выпушчаных, шт. каля 30 000[5]
Мадыфікацыі гл. Мадыфікацыі
Габарыты
Даўжыня, мм 6670[1]
Шырыня, мм 3460
Вышыня, мм 2190[1]
База, мм 4270[1]
Каляіна, мм 2790
Дарожны прасвет, мм 428–470[1]
Браніраванне
Тып брані катаная і адліваная сталёвая і камбінаваная сталь-сцеклатэксталіт-сталь (лоб корпуса)
Узбраенне
Калібр і марка гарматы 125-мм 2А46
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Т-72 «Урал» — асноўны баявы танк вытворчасці СССР. Самы масавы асноўны баявы танк другога пакалення. На ўзбраенні войска СССР з 1973 года. Т-72 распрацоўваўся і вырабляўся Уралвагонзаводам у Ніжнім Тагіле. Галоўны канструктар машыны — В. Н. Венедыктаў. «Урал» знаходзіцца на ўзбраенні краін СНД, экспартаваўся ў краіны Варшаўскай дамовы, Фінляндыю, Індыю, Іран, Ірак, Сірыю. Мадыфікацыі Т-72 выпускаліся па ліцэнзіі ў Югаславіі (M84), Польшчы (PT-91), Чэхаславакіі і Індыі якія, у сваю чаргу, таксама іх экспартавалі.

Гісторыя стварэння і вытворчасці

[правіць | правіць зыходнік]

Распрацоўка Т-72 пачалася ў 1967 годзе. У ходзе далейшай працы, у 1968-69 гадах, былі праведзеныя параўнальныя выпрабаванні танкаў Т-64А з рухавіком В-45 з сістэмай астуджэння ад Харкаўскага канструктарскага бюро машынабудавання і узораў з рухавіком В-45 з вентылятарнага сістэмай астуджэння (распрацоўка канструктарскага бюро ў Ніжнім Тагіле) ды аўтаматам зараджання гарматы на 22 стрэльбы. Апошнія паказалі больш высокія вынікі.

У лістападзе 1969 года на гэтыя машыны сталі ўсталёўваць рухавікі У-46 магутнасцю 573 кВт (780 л. с.) І хадавую частку новай канструкцыі. Вырабленаму з названымі зменамі ўзору было прысвоены індэкс «аб’ект 172М».

7 жніўня 1973 г. сумеснай пастановай ЦК КПСС і Савета Міністраў СССР № 554—172 на ўзбраенне Савецкай Арміі быў прыняты танк Т-72. Вырабляўся ў СССР і Расіі ў перыяд з 1974 па ]1992 гады на Уралвагонзаводзе і Чэлябінскам трактарным заводзе[6].

У перыяд з 1974 па 1990 гады толькі на Уралвагонзавод было выпушчана 20 544 танка Т-72 розных мадыфікацый[7]. Усяго выпушчана каля 30 000 танкаў.

Апісанне

[правіць | правіць зыходнік]

Канструкцыя

[правіць | правіць зыходнік]

Т-72 мае класічную кампаноўку, з размяшчэннем маторна-трансмісійнага аддзялення ў кармавой, баявога — у сярэдняй, а аддзялення кіравання — у лэбавай частцы машыны. Экіпаж танка складаецца з трох чалавек: механіка-кіроўцы, наводчыка і камандзіра, які таксама выконвае функцыі зараджалага пасля расходавання боезапасу ў аўтамаце зараджання. Пасля стрэлу аўтаматычна праводзіцца ачыстка паветра ад газаў у баявым аддзяленні і выкід паддонаў ад гільзаў праз люк у вежы[8][9].

Браня

[правіць | правіць зыходнік]

Корпус танка Т-72 выраблены метадам зваркі з катаных і абрэзаных у памер лістоў бранявой сталі. Верхні лэбавай ліст корпуса мае камбінаваную схему абароны. Таўшчыня ліста складае 200 мм, што адпавядае 550—600 мм звычайнай брані (размешчанай пад тым жа вуглом да нармалі). Ліст уключае ў сябе знешні і ўнутраны сталёвыя пласты, паміж якімі размешчаны сцеклатэксталіт. Ніжні ліст выкананы з звычайнай бранявой сталі таўшчынёй 85 мм[10].

Бартавая браня Т-72 кстаноўлена вертыкальна, мае таўшчыню 80 мм у раёне населеных адсекаў і 70 мм — у раёне маторна-трансмісійнага адсека. Унутраная частка брані ў заселеных аддзяленнях мае пакрыццё, якое абараняе ад паразы нейтронных выпраменьваннеў. Пад ніжнім лэбавым лістом усталяваны бульдозерны адвал, які дазваляе адкрыць ахоўны акоп для ўстаноўкі танка. У залежнасці ад цвёрдасці грунту на выкананне земляных работ сыходзіць 20—25 хвілін.

Для дадатковай абароны па бартах машыны Т-72 устаноўлены чатыры плоскіх шчытка, выкананых з лёгкага сплаву на аснове алюмінію.

Узбраенне

[правіць | правіць зыходнік]

Гармата танка была прадстаўлена 125 мілімятровай гладкаствольнай Д-81ТМ (2А46), якая мае адмысловую канструкцыю, якая дазваляе змяняць ствол прама ў палявых умовах, не дэмантуючы саму прыладу. Боекамплект размяшчаўся ў розных месцах. У аўтамаце зараджання карусельные тыпу, знаходзілася 22 снарада, а тыя, што засталіся 23 снарада былі выкладзеныя ў вежы<rer>Основной боевой танк Т-72</ref>. Таксама былі два кулямёта рознага калібру. 7,62 міліметровы кулямёт ПКТ з боекамплектам 2000 патронаў быў спараваны з гарматай, а зенітны 12,7 міліметровы кулямёт НСВТ знаходзіўся на даху вежы і меў боекамплект ў 300 патронаў.

Сродкі назірання

[правіць | правіць зыходнік]

Асноўны прыцэл наводчыка — шматканальны камбінаваны з аптычным каналам, цеплавізійным каналам, лазерным далямерам і лазерным каналам кіравання ракетай, стабілізацыя незалежная двухплоскастная. Начны прыцэл наводчыка па цеплавізійнаму каналу асноўнага прыцэла ўначы знаходзя мэту на адлегласці 3000—3500 метраў.

Прыбор камандзіра — дзённа-начны прыцэльна-назіральны комплекс тыпу ПНК-4СР або Т01-04. Далёкасць апазнавання днём — 4000, ноччу — 1000 метраў[11].

Рухавік

[правіць | правіць зыходнік]

На Т-72 усталёўваліся розныя мадэлі V-вобразных 12-цыліндравых шматпаліўнасцівых чатырохтактных дызельных рухавікоў вадкаснага астуджэння, які з’яўляецца развіццём В-2. На Т-72 усталёўваўся рухавік В-46 з прывадным цэнтрабежным нагнетацялем з максімальнай магутнасць у 780 л. с. пры 2000 аб/мін[12]. На Т-72А ксталёўваўся рухавік В-46-6, а з 1984 года — рухавік В-84 магутнасцю 840 л. с.[13]. На Т-72Б ўсталёўваўся рухавік мадэлі В-84-1[14].

Рухавік усталёўваецца ў маторным аддзяленні ў кармавой частцы танка папярок яго падоўжнай восі, на прывараных да дна падмурку. Паліўная сістэма ўключае ў сябе чатыры ўнутраных і пяць вонкавых паліўных бакаў. Адзін з унутраных бакаў размяшчаецца на падлозе ў кармавой частцы баявога аддзялення, тады як астатнія тры — у аддзяленні кіравання, паабапал ад механіка-кіроўцы. Усе пяць знешніх бакаў размяшчаюцца на правай надгусенічнай паліцы. Ёмістасць унутраных бакаў складае 705 л, тады як вонкавых — 495 л. Апроч іх, да паліўнай сістэме могуць падлучацца дзве дадатковыя бочкі, якія замацоўваюцца на карме танка, агульным аб’ёмам 400 або 500 л у залежнасці ад аб’ёму бочкі. У якасці паліва можа выкарыстоўвацца дызельнае паліва марак ДЛ, ДЗ і ДІ, бензіны А-66 і А-72 і газа Т-1, ТС-1 і ТС-2[15].

Хадавая частка

[правіць | правіць зыходнік]

Падвеска каткоў незалежная, тарсіённая. Хадавая частка кожнага борта складаецца з 3-х каткоў і 6 апорных каткоў з балансуючымі і лопасцевымі амартызатарамі на першым, другім і шостым, накіравальных катках і вядучага колы задняга размяшчэння. Танк абсталяваны прыладай самаакопвання, якое прыводзіцца ў працоўнае становішча за 2 хвіліны.

Мадыфікацыі

[правіць | правіць зыходнік]

 СССР[16]:

  • Т-72 (1973 г.) — базавы ўзор.
  • Т-72К (1973 г.) — камандзірскі танк.
  • Т-72 (1975 г.) — экспартны варыянт, адрозніваўся канструкцыяй бранявой абароны лэбавай частцы вежы, сістэмай ПАЗ і камплектацыяй боепрыпасаў.
  • Т-72А (1979 г.) — мадэрнізацыя танка Т-72. Асноўныя адрозненні: лазерны прыцл-далямер ТПДК-1, начны прыцэл наводчыка ТПН-3-49 з асвятляльнікам Л-4, суцэльныя бартавыя супрацькумуляціўныя экраны, гармата 2А46 (замест гарматы 2А26М2), сістэма 9025 запуску дымавых гранат, сістэма абароны ад напалму, сістэма дарожнай сігналізацыі, начны прыбор ТВНЕ-4Б механіка-кіроўцы, павялічаны дынамічны ход каткоў, рухавік В-46-6.
  • Т-72АК (1979 г.) — камандзірскі танк.
  • Т-72М (1980 г.) — экспартны варыянт танка Т-72А. Ён адрозніваўся бранявой канструкцыяй вежы, камплектацыяй боепрыпасаў і сістэмай калектыўнай абароны.
  • Т-72М1 (1982 г.) — мадэрнізацыя танка Т-72М. Ён адрозніваўся дадатковым 16- мм бранявы лістом на верхняй лэбавай дэталі корпуса і камбінаванай бранёй вежы з пясчанымі стрыжнямі ў якасці напаўняльніка.
  • Т-72АВ (1985 г.) — варыянт танка Т-72А з навясны дынамічнай абаронай.
  • Т-72Б (1985 г.) — мадэрнізаваны варыянт танка Т-72А з комплексам кіраванага ўзбраення.
  • Т-72Б1 (1985 г.) — варыянт танка Т-72Б без мантажу некаторых элементаў комплексу кіраванага ўзбраення.
  • Т-72С (1987 г.) — экспартны варыянт танка Т-725. Першапачатковае найменне — танк Т-72М1М. Асноўныя адрозненні: 155 кантэйнераў навяснрй дынамічнай абароны (замест 227), браніраванне корпуса і вежы захавана на ўзроўні танка Т-72М1, іншая камплектацыя боепрыпасаў да гарматы.

 Расія:

  • Т-72БУ (1992) — мадэрнізацы Т-72Б, прыняты на ўзбраенне пад індэксам Т-90 (Выдатны версія ад Т-90).
  • Т-72Б2 «Рагатка» (таксама Т-72БМ па іншых дакументах; аб’ект 184М) — мадыфікацыя з мадэрнізаванай гарматй 2А46М5, павышанай дакладнасцю агню; таксама ўстаноўлена прылада для павышэння дакладнасці стральбы артылерыйскага ўзбраення і інш.
  • Т-72Б3 (2011) — мадэрнізаваная версія Т-72; пачаў пастаўляцца ў РА ў 2012 г. На танку ўсталяваны ВДЗ «Кантакт-5», рухавік У-84-1 магутнасцю 840 л. с., шматканальны прыцэл наводчыка «Сосна-У», які ўключае ў сябе візірную, цеплавізійны, дальнамерны каналы, а таксама канал кіравання ракетай, датчык ветру, радыёстанцыя Р-168-25У-2 «Акведук» і комплекс абароны ад зброі масавай паразы. Дапрацаваны аўтамат зараджання гарматы пад новыя боепрыпасы і ўдасканалена хадавая частка, якая атрымала гусенічныя стужкі з паралельным шарнірам.
  • Т-72Б3 уз. 2016 (2016) — мадыфікацыя Т-72Б3 уз. 2011 года з супрацькумуляціўнымі кратаванымі экранамі, комплексам модульнай дынамічнай абароны «Рэлікт», гарматай 2А46М-05/01, рухавіком В-92С2Ф, аўтаматызаванай каробкай перадач, лічбавым дысплеем, тэлевізійнай камерай задняга агляду, стабілізатарам ўзбраення 2Э58[17] і прыборам назірання механіка-кіроўцы ТВН-55[18]. Баявая маса 46 т. Упершыню была прадстаўлена грамадскасці на ваенным парадзе на Краснай плошчы 9 мая 2017 года.

 Украіна:

  • Т-72АГ — экспартны варыянт мадэрнізацыі танка. Выкарыстаны асноўныя вузлы і агрэгаты танкаў Т-80УД і Т-84. На танку ўсталяваны рухавік 6ТД (6ТД-1 магутнасцю 1000 л. с. або 6ТД-2 магутнасцю 1200 л. с.), новае СУО, новая ўбудаваная дынамічная абарона, зменена МТА. Магчымая ўстаноўка гарматы КБМ-1М.
  • Т-72-120 — варыянт мадэрнізацыі танка, што прапануецца на экспарт для краін НАТА. На танку ўсталяваная 120-мм гладкаствольная танкавая гармата КБМ-2 (магчымая ўстаноўка гарматы калібрам 140 мм). У задняй частцы вежы ўсталяваная ніша, у якой размяшчаецца аўтамат зараджання з 22 унітарнымі стрэламі, астатняй боекамплект (20 снарадаў) размяшчаецца ў кармавой частцы баявога аддзялення. Выкарыстоўваюцца стрэлы адпавядаюць стандартам НАТА. Зенітны 12,7-мм кулямёт атрымаў дыстанцыйнае кіраванне, аналагічнае як на танку Т-80УД. Сістэма кіравання агнём, дапаможнае ўзбраенне, сілавая ўстаноўка і абарона Т-72-120 цалкам аналагічныя танку Т-72АГ.
  • Т-72МП— экспартны варыянт мадэрнізацыі танка, распрацаваны пры ўдзеле чэшскай кампаніі «Багемія» і французскай «SAGEM»[19].
  • Т-72Е — варыянт мадэрнізацыі танка, створаны на Харкаўскім бранятанкавай рамонтным заводзе ў супрацоўніцтве з ХКБД, што прапануецца на экспарт. Устаноўлены рухавік 5ТДФЕ магутнасцю 900 л. с. (5ТДФМА-1 магутнасцю 1050 л. с. на варыянт Т-72Е1), з захаваннем старой сістэмы астуджэння і без значнай дапрацоўкі корпуса, аўтаномны электраагрэгат ЭА-10 магутнасцю 10 кВт, кандыцыянер, трансмісія з павышаным ККД, убудаваная ДА «Нож» на вежы і навясная на корпусе. Выраблена 2 машыны мадыфікацыі Т-72Е1 на базе танкаў Т-72А і Т-72Б.
  • Т-72УА1 — варыянт мадэрнізацыі танка Кіеўскага рамонта-механічнага завода і ГП ХКБД, што прапануецца на экспарт (далейшае развіццё праекта Т-72Е1). Устаноўлены рухавік 5ТДФМА-1 магутнасцю 1050 л. с., з захаваннем старой сістэмы астуджэння і без значнай дапрацоўкі корпуса, трансмісія з павышаным ККД, 12,7-мм зенітны пулёмёт ДШКМ, убудаванага ДА «Нож» на вежы і навясная на корпусе. Устаноўлены дапаможная сілавая ўстаноўка ЭА-10-2 магутнасцю 10 кВт (у сілавым аддзяленні) і кандыцыянер. У хадавой часткі выкарыстоўваюцца вусеня і вядучыя колы ад Т-80. Машыны дадзенай мадыфікацыі пастаўляліся ў Эфіопію (мадэрнізаваліся танкі Т-72Б).
  • Т-72УА4 — варыянт мадэрнізацыі танка аналагічны Т-72УА1, прапанаваны для Казахстана. Машына мае ўдасканалены прыцэльна-назіральны комплекс камандзіра з зенітна-кулемётнай устаноўкай закрытага тыпу, комплекс оптыка-электроннага процідзеяння «Варта».
  • Т-72АМТ

 Беларусь:

  • Т-72БМЭ — беларускі варыянт мадэрнізацыі танка, прадстаўлены 140-м бранетанкавым заводам[20].
  • Т-72БМ2 — беларуская мадэрнізацыя 2023 года, якая ўключае ў сябе сучасную сістэму кіравання агнём, наяўнасць лічбавых сродкаў сувязь і ўстаноўку камплекта дынамічнай абароны «Кантакт-5».

 Казахстан:

  • Т-72KZ — сумесна казахстанска-ізраільскі варыянт мадэрнізацыі танка. На ім была ўсталяваная дынамічная абарона і СУО ізраільскай вытворчасці.
  • Т-72KZ «Шыгыз» (Казахстан) — варыянт мадэрнізацыі, пры ўдзеле фірмаў Казахстана, Ізраіля і Украіны. Упершыню прадстаўлены ў 2012 годзе. На танку ўсталяваная ўдасканаленая СУО TISAS з цеплавізійныя прыцэламі ізраільскай вытворчасці, ТИУС, сістэма навігацыі на базе GPS і радыёстанцыі Tadiran. На корпусе ўсталявана навясная ДА.

 Азербайджан:

  • Т-72 Aslan — варыянт мадэрнізацыі, распрацаваны ізраільскай кампаніяй Elbit Systems. На танку ўсталяваная камп’ютэрызаваная СУО, сістэма навігацыі на базе GPS, сістэма вызначэння «свой-чужы», цеплавізары камандзіра і наводчыка, навясная ДА.

 НАТА:

Іншыя краіны:

На ўзбраенні

[правіць | правіць зыходнік]

Служба і баявое прымяненне

[правіць | правіць зыходнік]

Крыніцы

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ а б в г д 2. Боевая техническая характеристика танка // Танк "Урал". Техническое описание и инструкция по эксплуатации. — М.: Военное издательство Министерства обороны СССР, 1975. — Т. Книга первая. — С. 19—37. — 299 с.
  2. ↑ Stockholm Internation Peace Research Institute — Arms Transfers Database(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 14 красавіка 2010. Праверана 31 снежня 2018.
  3. ↑ Устьянцев, Колмаков 2004, с. 78.
  4. ↑ Т-72 в мире (руск.)(недаступная спасылка). waronline.org. Архівавана з першакрыніцы 3 мая 2014. Праверана 1 снежня 2011.
  5. ↑ Военный паритет: Основные боевые танки
  6. ↑ Танк Т-72БА – описание, фоторепортаж и фотодетализация. Военно-патриотический сайт «Отвага» (15 снежня 2008). Праверана 27 верасня 2013.
  7. ↑ ЦАМТО / Новости / С 1974 по 1990 гг. на «Уралвагонзаводе» было произведено более 20,5 тыс. ОБТ Т-72
  8. ↑ Уралвагонзавод — флагман мирового танкостроения / Техника и вооружение 2002-07
  9. ↑ Основной танк Т-72/Т-90
  10. ↑ Т-72 — долгожитель из Нижнего Тагила
  11. ↑ УралВагонЗавод Архівавана 2 мая 2013.
  12. ↑ М. Б. Барятинский. Т-72. Уральская броня против НАТО. — Москва: Яуза, Коллекция, Эксмо, 2008. — С. 35. — 128 с. — (Арсенал коллекция). — 4100 экз. — ISBN 978-5-699-30987-0
  13. ↑ М. Б. Барятинский. Т-72. Уральская броня против НАТО. — Москва: Яуза, Коллекция, Эксмо, 2008. — С. 54. — 128 с. — (Арсенал коллекция). — 4100 экз. — ISBN 978-5-699-30987-0.
  14. ↑ М. Б. Барятинский. Т-72. Уральская броня против НАТО. — Москва: Яуза, Коллекция, Эксмо, 2008. — С. 56. — 128 с. — (Арсенал коллекция). — 4100 экз. — ISBN 978-5-699-30987-0
  15. ↑ М. Б. Барятинский. Т-72. Уральская броня против НАТО. — Москва: Яуза, Коллекция, Эксмо, 2008. — С. 35. — 128 с. — (Арсенал коллекция). — 4100 экз. — ISBN 978-5-699-30987-0.
  16. ↑ Танк Т-72Б
  17. ↑ 2Э58 - СТАБИЛИЗАТОР ТАНКОВОГО ВООРУЖЕНИЯ НОВОГО ПОКОЛЕНИЯ. gurkhan.blogspot.ru. Праверана 10 лютага 2018.
  18. ↑ "На омском танковом заводе обновят парк Т-80БВ". Техносфера Россия(руск.). 2016-07-15. Праверана 2018-02-10.
  19. ↑ Имя и деньги Украине принесут танки Архівавана 2 красавіка 2015. // «Зеркало недели» от 12 июня 1998
  20. ↑ Плавающий броневик и милицейский водомет: на MILEX-2017 представили новые виды техники Архівавана 20 мая 2017.

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]
  • С. Устьянцев, Д. Колмаков. Т-72. — Нижний Тагил: Уралвагонзавод / Медиа-Принт, 2004. — 200 с. — (Боевые машины Уралвагонзавода № 1). — 5 000 экз. — ISBN 5-98485-003-6.

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]