Фрыдрых Крэйцвальд

Фрыдрых Крэйцвальд
ням.: Friedrich Reinhold Kreutzwald
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння	26 снежня 1803(1803-12-26)[1][2]^[…]
Месца нараджэння	Jõepere manor^[d], Кадрына^[d], Эстонія
Дата смерці	25 жніўня 1882(1882-08-25)[1][2]^[…] (78 гадоў)
Месца смерці	Дэрпт, Дэрпцкі павет, Ліфляндская губерня, Расійская імперыя
Пахаванне	могілкі Раадзі^[d]
Грамадзянства	Расійская імперыя
Альма-матар	Імператарскі Дэрпцкі ўніверсітэт
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	перакладчык, паэт, дзіцячы пісьменнік, урач-пісьменнік, пісьменнік, збіральнік народных казак
Мова твораў	эстонская мова
Грамадская дзейнасць
Член у	Венгерская акадэмія навук
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Фрыдрых Рэйнхальд Крэйцвальд (ням.: Friedrich Reinhold Kreutzwald; 26 снежня 1803 — 25 жніўня 1882) — эстонскі паэт, пісьменнік, фалькларыст, асветнік, урач і грамадскі дзеяч, пачынальнік эстонскай літаратуры.

Біяграфія

Нарадзіўся ў сям'і прыгоннага селяніна ў маёнтку Йыэперэ недалёка ад горада Везенберг, адміністрацыйнага цэнтра Везенбергскага павета ў Эстляндскай губерні. З дзіцячых гадоў бачыў цяжкае жыццё прыгонных, іх патрэбу і самаўпраўнасць нямецкіх памешчыкаў і баронаў. У 1815 годзе, за год да адмены прыгоннага права ў Эстоніі, бацьку ўдалося атрымаць вольную. У гэтым жа годзе юны Крэйцвальд пачынае вучобу ў Везенбергу, але неўзабаве быў вымушаны яе пакінуць па прычыне недахопу грашовых сродкаў. Пазней працягнуў вучыцца ў Рэвелі, здаў экзамены на званне настаўніка і там жа працаваў у пачатковай школе. Пазней выкладаў у Пецярбургу і запалам займаўся самаадукацыяй. Як выхадцу з ніжэйшага саслоўя, яму было адмоўлена ў прыёме ў Пецярбургскую Медыка-хірургічную акадэмію.

Вярнуўшыся ў Эстонію, у 1826 годзе, паступіў на медыцынскі факультэт Дэрпцкага ўніверсітэта. Там пасябраваў з доктарам медыцыны, філолагам Фрыдрыхам Робертам Фельманам, які аказаў велізарны ўплыў на далейшую дзейнасць Крэйцвальда.

Скончыўшы ўніверсітэт, на працягу 44 гадоў быў гарадскім урачом у Вера, адміністрацыйны цэнтр павета Вырумаа).

18 жніўня 1833 года Крэйцвальд ажаніўся з Марыяй Элізабет Сядлер, вяселле зладзілі ў Віру-Нігуле. У маладых нарадзіўся сын Алексіс.

Як урач Крэйцвальд меў цесныя зносіны з народам, добра ведаў яго цяжкае становішча. Ён часта выступаў у абарону сялян, калі быў грамадскім дзеячам. У 1830-я гг. выступаў у друку з публіцыстычнымі і фальклорна-этнаграфічнымі артыкуламі на нямецкай мове. Смелыя выступленні Ф. Р. Крэйцвальда ў абарону сялян выклікалі варожае стаўленне да яго ўплывовых колаў вырускага грамадства, якое складалася з мясцовых немцаў. Доктару быў абвешчаны байкот, што прывяло да страты большай часткі пацыентаў. Жыццё ўскладнілася пастаянным недахопам грошай. За дом, набыты ў абавязак, ён разлічваўся 34 гады.

У 1877 годзе пакінуў медыцынскую практыку і перасяліўся ў Дэрпт, дзе і сканаў 25 жніўня 1882 года. Ф. Р. Крэйцвальд пахаваны на могілкі Вана-Яані ў Тарту.

Творчасць

Аўтар сатырычных апавяданняў, кнігі вершаў «Песні вірускага спевака» (1865). Збіральнік і складальнік эстонскага народнага эпасу «Калевіпоэг» («Сын Калева»; выд. 1857—1861), зборніка літаратурна апрацаваных «Старадаўніх эстонскіх народных казак» (1866).

Пераклады

На беларускую мову асобныя творы Крэйцвальда пераклаў Б. Сачанка.

Зноскі

1. F. Reinhold Kreutzwald // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>
2. Friedrich Kreutzwald // ISFDB — 1995. Праверана 9 кастрычніка 2017.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2629164"></a>

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 8: Канто — Кулі / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 8. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0144-3 (т. 8).

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Фрыдрых Крэйцвальд