Цверач

Мястэчка
Цверач
літ.: Tverečius
Краіна
Павет
Раён
Сянюнія
Каардынаты
Вышыня цэнтра
127 м
Насельніцтва
  • 295 чал. (2011)
Часавы пояс
Паштовыя індэксы
LT-30009
Цверач на карце Літвы
Цверач (Літва)
Цверач

Цверач[1], таксама Цвяра́чус[2] (літ.: Tverečius) — мястэчка ў Ігналінскім раёне Уцянскага павета Літвы, на беразе возера Цверач. Адміністрацыйны цэнтр Цверацкай сянюніі. Месціцца на ўсход ад Ігналіны, каля граніцы з Беларуссю (праходзіць па Дзісне).

Гісторыя

[правіць | правіць зыходнік]

Вялікае Княства Літоўскае

[правіць | правіць зыходнік]

Першы пісьмовы ўспамін пра Цверач датуецца 21 ліпеня 1501 годам, калі ў ім заснавалі кляштар аўгусцінаў. Таго ж года тут збудавалі мураваны касцёл. Напісанне старабеларускай мовай: Тверечъ[3].

Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай Цверач увайшоў у склад Ашмянскага павета Віленскага ваяводства. У 1662 годзе ваявода троцкі Мікалай Стафан Пац збудаваў тут комплекс мураванага кляштара аўгусцінаў з новым касцёлам.

Пад уладай Расійскай імперыі

[правіць | правіць зыходнік]

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай 1795 года Цверач апынуўся ў складзе Расійскай імперыі, у Свянцянскім павеце Віленскай губерні. На 1866 год тут было 18 двароў.

Касцёл, 1915—1918 гг.

У часы Першай сусветнай вайны ў 1915 годзе Цверач занялі войскі Германскай імперыі.

Найноўшы час

[правіць | правіць зыходнік]

25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай тэрыторыя абвешчана часткай Беларускай Народнай Рэспублікі[4]. У снежні 1918 года занята Чырвонай Арміяй, з 1 студзеня 1919 года ў адпаведнасці з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі яна ўвайшла ў склад Савецкай Беларусі[5], з 27 лютага 1919 года — у ЛітБел ССР. З другой паловы сакавіка 1919 года пад кантролем Польшчы, таксама на тэрыторыю прэтэндавала Літва.

У 1920 годзе Цверач апынуўся ў складзе Сярэдняй Літвы, у 1922 годзе — у складзе Польскай Рэспублікі. У беларускай гістарыяграфіі землі вядомыя як Заходняя Беларусь.

У другой палове верасня 1939 года Цверач занята Чырвонай Арміяй, 10 кастрычніка 1939 года паводле дагавора з СССР тэрыторыя Віленскай вобласці перададзена Літве. З 1940 года ў Літоўскай ССР.

У Другую сусветную вайну з чэрвеня 1941 года да ліпеня 1944 года пад акупацыяй Германіі.

З 1990 года ў складзе адноўленай незалежнай Літвы.

Насельніцтва

[правіць | правіць зыходнік]
  • XIX стагоддзе: 1866 год — 247 чал., з іх 221 каталік, 7 старавераў і 18 іўдзеяў; 1881 год — 605 чал. (290 муж. і 315 жан.)[6]
Дынаміка насельніцтва з 1885 па 2011
1885*[7] 1866[8] 1970пер.[9] 1982[10] 1987[11] 2001пер.
199 247 240 225 300 272
2011пер. - - - - -
231 - - - - -
  • * pagal enciklopedijos išleidimo metus. Metai, kurių duomenys pateikti enciklopedijoje, nenurodyti.

Гістаграма дынамікі насельніцтва  

Славутасці

[правіць | правіць зыходнік]
Капліца
  • Касцёл Найсвяцейшай Тройцы (1905—1925)
  • Могілкі: капліца

Страчаная спадчына

[правіць | правіць зыходнік]
  • Касцёл Найсвяцейшай Тройцы і кляштар аўгусцінаў (1662)

Крыніцы

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі : у 4 т. / Дзяржаўны камітэт па маёмасці Рэспублікі Беларусь, Рэспубліканскае унітарнае прадпрыемства «Белкартаграфія»; рэдкалегія: В. Л. Насевіч (галоўны рэдактар) [і інш.]. — Мінск: Белкартаграфія. — Т. 2 / [складзены і падрыхтаваны да друку ў 2012 г. ; спецыяльны змест распрацавалі: Я. К. Анішчанка і інш.]. — 1 атлас (347, [4] с.) : каляр., карты, тэкст, іл., паказальнік с. — ISBN 978-985-508-245-4. С. 74
  2. ↑ Напісанне ў адпаведнасці з ТКП 187-2009 (03150) «Спосабы і правілы перадачы геаграфічных назваў і тэрмінаў Літоўскай Рэспублікі на беларускую мову»
  3. ↑ Rowell S. C. Acta primae visitationis diocesis vilnensis anno domini 1522 peractae. Vilniaus Kapitulos Archyvo Liber IIb atkūrimas. — Vilnius, 2015. P. 167.
  4. ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі : у 4 т. / Дзяржаўны камітэт па маёмасці Рэспублікі Беларусь, Рэспубліканскае унітарнае прадпрыемства «Белкартаграфія»; рэдкалегія: В. Л. Насевіч (галоўны рэдактар) [і інш.]. — Мінск: Белкартаграфія. — Т. 4 / [рэд. В.Л. Насевіч]. — 270 с., іл. с. — ISBN 978-985-508-476-2. С. 19.
  5. ↑ 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002.— 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.
  6. ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XII: Szlurpkiszki — Warłynka (польск.). — Warszawa, 1892. S. 683.
  7. ↑ Тверечь. Географическо-статистический словарь Российской Империи, T. 5 (Таарджалъ — Яя). СПб, 1885, C. 63
  8. ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XII: Szlurpkiszki — Warłynka (польск.). — Warszawa, 1892. S. 683.
  9. ↑ Tverečius. Mažoji lietuviškoji tarybinė enciklopedija  (літ.) (бел., T. 3 (R–Ž). Vilnius, Vyriausioji enciklopedijų redakcija, 1971, 590 psl.
  10. ↑ Tverečius. Lietuviškoji tarybinė enciklopedija, XI t. Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidybos institutas, 1983. T.XI: Šternbergo-Vaisius, 495 psl.  (літ.)
  11. ↑ Tverečius. Tarybų Lietuvos enciklopedija[lt], T. 4 (Simno-Žvorūnė). Vilnius, Vyriausioji enciklopedijų redakcija, 1988, 362 psl.  (літ.)

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]