2K12 Kub

2K12 Kub
Upotreba
U službi	1970 - do danas
Korisnici	SSSR
Ratovi	Bliskoistočni sukob, Iransko-irački rat, Zalivski rat, Rat u SFRJ, Rat u Iraku 2003.
Proizvodnja
Varijante	2K12 Kub, 2K12E Kvadrat (verzija za izvoz), 2K12M3, 2K12M4
Opis oružja
Maks. domet	24 km
Spremnik municije	3 rakete
Brzina zrna	1,75 Macha

2K12 "Kub" (NATO oznaka SA-6 "Gainful") je mobilni PVO sistem srednjeg dometa razvijen i uveden u upotrebu u bivšem SSSR-u. Samohodna baterija sistema Kub-M namenjena je za otkrivanje, identifikovanje i uništavanje ciljeva u zračnom prostoru u različitim meteorološkim uslovima i u uslovima elektronskog ometanja.

Razvoj

Centralni komitet Sovjetskog Saveza je 21. jula 1958. godine podnio zvaničan zahtjev za razvoj mobilnog protivzračnog sistema malog i srednjeg dometa, namenjenog za uništavanje nisko letećih ciljeva koji se kreću pri brzinama do 2160 km/č (1.8 maha), na visinama od 100 metara do 7 kilometara. i koji ima koeficijent vjerovatnoće pogotka veći od 0.7 u radijusu od 20 km (što znači da 7 od 10 ispaljenih raketa garantuje pogodak cilja na udaljenosti do 20 Km od položaja lansiranja. Projekat je poveren Naučno-istraživačkom institutu Tikomirov (Naučno-issledovatelьskiй institut priborostroeniя imeni V. V. Tihomirova), dok je šasiju projektovao Mыtiщinskiй mašinostroitelьnый zavod, danas OAO Metrovagonmaš

Prvo obaranje Kuba bilo je 18. februara 1963. godine na vojnom poligonu Donguz, a meta je bio bombarder Il-28 U periodu od 1957. do 1966. godine, Kub je prošao brojna i rigorozna testiranja, da bi 23. januara 1967. godine i zvanično ušao u naoružanje SSSR-a (iste godine je počela i serijska proizvodnja). Prva modernizacija Kuba (kojom je povećana ubojitost, domet i borbena žilavost sistema) izvedena je 1973. godine i modernizovana verzija Kuba nosi oznaku 2K12 Kub-M1 Između 1973. i 1976. izvedena je još jedna modernizacija, koja se mahom odnosila na unapređenje karakteristika rakete 3M9 (zvanično ime 2K12), koja je bila standardna raketa sistema Kub do 1977. kada je odlučeno da se 3M9 zameni sa 9K37 (kasnije primarne rakete sistema Buk).

Opis

Pogled na stražnju stranu sistema.

Sistem 2K12 Kub dijeli mnogo komponenti s sistemom 2K11 Krug u cilju nadopunjavanja, sistem Kub uništava ciljeve na srednjim daljinama, a Krug na dalekim udaljenostima. Sistem posjeduje i radar 1S91 koji je sposoban da hvata ciljeve na udaljenostima od 75 km.Da bi ovaj sistem efikasno dejstvovao po ciljevima u zračnom prostoru, sa njim je uvezan osmatračko-akvizicijski radar P-40, koji je omogućavao sistemu KUB da ciljeve u VAP-u prati, osim na srednjim visinama, i na velikim. Time se borbena moć ovog sistema umnogome uvećala. P-40, kod nas poznatiji pod nazivom „MEČKA“ predstavlja osmatračko-akvizicijski radar čija je osnovna funkcija rano praćenje neprijeteljskih letjelica u zračnom prostoru u prečniku od 175 km, odnosno 108 milja. Za razliku od savremenih američkih sistema Kub sistem se nalazi na samohodnom lanseru, te prilikom promjene položaja za pripremu novog položaja potrebno je samo 15 minuta. ^[1] Rakete imaju domet od 4 do 24 km i efektivnu visinu djelovanja od 50 do 14.000 m. Raketa je teška 599 kg, a bojeva glava rakete teška je 56 kg. Najveća brzina rakete je 2.8 Macha.

Taktičko-tehničke karakteristike

Radar P-40.

• Sistem vođenja: poluaktivno radarsko vođenje
• Daljina otkrivanja ciljeva: autonomno do 60 km
• Brzina cilja: 60–600 m/s
• Visina cilja: 60–10.000 m
• Zona uništenja cilja - bliža 4–6 km, dalja 22–24 km
• Parametar cilja: 15 km
• Protivavionske rakete 3M9M3E i 3M9ME:
• dužina: 5.841 mm
• prečnik tijela: 336 mm
• startna masa: 635 kg
• brzina: 730–930 m/s
• Sastav baterije RS PVO Kub-M:- uređaj za prenos podataka o cilju (UPPC) 9S417M služi za prijem i obradu podataka o cilju i za predaju podataka u baterijski radar za navođenje;
• radarska stanica za osmatranje i navođenje 1S91M sa osmatračkim radarom 1S11 i radarom za navođenje 1S31;
• četiri samohodna lansirna oruđa 2P25M1 ili 2P25M2E namenjena za prevoz, navođenje i lansiranje tri rakete;
• dva vozila za prevoz i pretovar raketa APPR 2T7M;
• dva terenska vozila FAP 2026;
• elektroagregat PES-100;
• izviđački oklopni automobil BRDM-2
• Daljina otkrivanja cilja na visini većoj od 250 m:
• veća od 165 km
• Visina otkrivanja ciljeva:
• veća od 35.000 m
• Dodatna napomena:
• divizioni RS PVO Kub-M imaju osmatračko-radarsku stanicu P-40 sa osmatračko-akvizicijskim radarom 1RL-128D-1 i radarom za mjerenje visine PRV-16B

• 
  1S91 konzola prvog i drugog operatera
• 
  1S91 konzola trećeg operatera
• 
  1S91 telekonzola
• 
  1S91 konzola glavnog operatera (nakon modernizacije)
• 
  1S91 konzola trećeg operatera (nakon modernizacije)
• 
  1S91 telekonzola (nakon modernizacije)

Upotreba

Jom Kipurski rat

Tokom Jom Kipurskog rata sistem Kub je uspješno korišten protiv izraelskih Douglas A-4 Skyhawk jurišnika i lovaca McDonnell F-4 čiji piloti nisu mogli primijetiti da su radarski osmatrani. Izraelski piloti su ovaj sistem nazvali "Tri prsta smrti" zbog njegovog izgleda. Navodi se da je ovaj sistem u toku Jom Kipurskog rata oborio oko 40 izraelskih avona.^[2]

Libanon 1982.

Položaj sirijskog Kub sistema 1982.

Tokom rata u Libanu 1982. sirijska PVO je koristila sisteme Kub u dolini Beka. Izraelski avioni su uništili sve ove sisteme bez gubitaka.

Angola

Tokom rata u Angoli Kuba je instalirala stotine raketa Dvina, Neva i Kub u cilju potencijalnog obaranja južnoafričkih bombardera Canberra koji su mogli nositi nuklearne bombe. Sistem Kub je oborio južnoafrički jurišnik Impala MkII.

Libija

Sistem je bio angažiran tokom rata s Čadom zbog prijetnje francuskih aviona. 7. januara 1987. francuski SEPECAT Jaguar je uspješno uništio položajKub sistema.

U martu iste godine čadski pobunjenici su prilikom osvajanja jednog aerodroma zarobili nekoliko sistema Kub s pratećom opremom, nekoliko njih su dali SAD-u iFrancuskoj za potrebe ispitivanja, dok su neki još u upotrebi u Čadu. Čadska vojska tokom ovog sukoba je oborila libijski bombarder Tu-22.^[3] Tijekom Koalicijske intervencije u Libiji Gadafijeva vojska nije uspjela oboriti niti jedan avion koalicije.

Irak

Tijekom Iransko-iračkog rata irački sistemi Kub su uspješno obarali iranske A-4 i F-4 avione.^[4] Tokom Zaljevskog rata Iračani su oborili Američki F-16 nedaleko od Bagdada. Dva dana prije bombarder B-52 je bio oštećen od ovog sistema. Tijekom Ivezije Iraka 2003. sistem Kub je korištenbez uspjeha.

Hrvatska

Jugoslovenska narodna armija je u jesen 1991. postavila samohodni raketni puk iz Kragujevca na liniji Sombor, Erdut, Aljmaš, Negoslavci sa ciljem sprečavanja prebega pilota i aviona preko granice SR Hrvatske i sporadičnih dejstava snaga pod komandom Zagreba. Jedinica RV i PVO-a JNA je dejstvovala dva puta noć 29-30. novembar 1991. godine oko 3:00 kada je vjerovatno ispaljeno oko 12 raketa sa više obaranja i 2 decembra 1991 kada su ispaljene 4 rakete, kada je oboren i osnivač Samostalnog zrakoplovnog voda Osijek Marko Živković sa posadom u avionu An-2 nad Otokom pored Vinkovaca^[5]. Analizom dejstava: potpuno uništenje hrvatsko dejstvo iz vazduha u toj oblasti i prevelika cijena raketa za obaranje jeftinih školskih i poljoprvrednih aviona, smanjila se potreba za Kubom na ovom ratištu. Obzirom da su po obaranju i pogibije komadanta voda prestala i dejstva hrvatske jedinica‚ samohodni raketni puk je povučen na teritoriju Republike Srbije.

Bosna i Hercegovina

Vojska Republike Srpske je oborila američki F-16 1995. godine u blizini Mrkonjić Grada. Tokom rata u Bosni i Hercegovini oborena su dva hrvatska An-2 transportna aviona koji su na položaje Vojske Republike Srpske bacali improvizovane bombe. 28. maja 1995. godine oboren je helikopter Mil Mi-17 u kojem je letio tadašnji ministar vansjkih poslova Republike Bosne i Hercegovine dr. Irfan Ljubijankić.^[6]

Kosovo

Tokom Kosovskog rata Vojska Jugoslavije je raspolagala sa 22 baterije Kub sistema. Jedino obaranje ovog sistema je bilo obaranje svog aviona MiG-29.

Korisnici

• Alžir: 40 sistema.
• Angola: 25 sistema.
• Armenija
• BiH: 20 sistema.
• Češka
• Egipat: 56 sistema.
• Indija: 180 sistema.
• Iran
• Jemen
• Kazahstan: 20 sistema.
• Kuba
• Libija
• Sirija: 195 sistema.
• Slovačka: 4 sistema.
• Srbija: 86 sistema.
• Tanzanija: 20 sistema.
• Ukrajina
• Vijetnam

Reference

1. "Arhivirana kopija". Arhivirano s originala, 2. 11. 2012. Pristupljeno 15. 1. 2014.
2. 3M9ME Gainful SAM launch from TEL
3. "Arhivirana kopija". Arhivirano s originala, 25. 4. 2011. Pristupljeno 15. 1. 2014.
4. "Iranian_F_5_LOSSES any ejections". Ejection-history.org.uk. Arhivirano s originala, 3. 11. 2013. Pristupljeno 1. 11. 2013.
5. "Samostalni zrakoplovni vod Osijek". Wikipedija (jezik: hrvatski). 24. 10. 2019.
6. All For One Arhivirano 12. 8. 2013. na Wayback Machine, June 19, 1995, Kevin Fedarko and Mark Thompson for Time Magazine

Vanjski linkovi

• Gađanje ciljeva raketnim sistemima KUB i NEVA na poligonu "Šabla" u Bugarskoj (VS - Zvanični kanal)
• Priprema raketa raketnog sistema PVO KUB za gađanje (VS - Zvanični kanal)