Vjekoslav Luburić

Vjekoslav Luburić
NadimakMaks
Rođenje (1914-03-06) 6. mart 1914.
Humac, Austro-ugarska
Smrt20. april 1969(1969-04-20) (55 godina)
Carcagente, Španija
NacionalnostHrvat
SupružnikIsabela Hernaiz
Služba1941–45.
Čindomobranski general
ustaški pukovnik
RatoviDrugi svjetski rat
Rod vojskeHrvatsko domobranstvo
Ustaška vojnica
KomandovaoUstaška odbrana
Križari
OdlikovanjaVojnički red željeznog trolista
Red krune kralja Zvonimira
Željezni križ 1. klase

Vjekoslav "Maks" Luburić (6. mart 1914 – 20. april 1969) bio je ustaški oficir, zapovjednik koncentracionog logora Jasenovac, u odsutnosti osuđeni ratni zločinac i hrvatski aktivist u iseljeništvu.

Biografija

[uredi | uredi izvor]

Mladost

[uredi | uredi izvor]

Vjekoslav Luburić rođen je 6. marta 1914. u Humcu, malom selu kod Ljubuškog.[1] Bio je treće dijete Ljubomira i Marije Luburić.[2] Oca su mu u decembru 1918. ubili policajci prilikom krijumčarenja duhana.[3][a] Osnovnu školu završio je u Ljubuškom, prije preseljenja u Mostar kako bi pohađao srednju školu.

Ustaška karijera

[uredi | uredi izvor]

U januaru 1929. godine pravaški advokat Ante Pavelić konstatira da više nije moguće voditi političku i pravnu borbu u Kraljevini Jugoslaviji i odlazi u inostranstvo da nastavi sa borbom. Vjekoslav Luburić također nastoji otići, ali ga policija hvata pri prelasku granice i odvodi ga njegovoj majci. Usprkos svemu, on ponovno pokušava bježati te dolazi u Mađarsku u Janka Pusztu, gdje se skupljaju prve ustaše. U kontaktu s ostalim borcima, mnogo starijima i prekaljenima, on tada uči o tajnim akcijama (u to vrijeme on dobija nadimak Maks). Tih godina režim likvidira Marka Hranilovića i Matiju Soldina (maja 1931), Ivana Rosića (jula 1931), Petra Oreba i Josipa Begovića (proljeće 1934), Stjepan Duića (28. septembra 1934), Andriju Gredičaka (25. maja 1935) i Stipu Javora (27. marta 1936). Nakon zatvaranja Janke Puszte, Vjekoslav Luburić živi u Budimpešti.

Drugi Svjetski rat

[uredi | uredi izvor]
Luburić sa njemačkim oficirom u Staroj Gradiški u junu 1942.

Nakon proglašenja NDH, 10. aprila 1941. godine, Luburić vraća se u Hrvatsku kako bi se stavio na raspolaganje novoj vlasti. Prvo postaje pomoćnik generala Servatzyja, a nakon toga radi sa Mijom Babićem, nakon kojeg je preuzeo čelništvo III. ureda Ustaške nadzorne službe (UNS).[5] Godine 1942. dobija čin bojnika (majora) i to kada postaje šef nove jedinice "Ustaške obrane" čiji je zadatak borba protiv neprijateljskih infiltracija i unutrašnjeg neprijatelja. U novembru 1942. godine Nijemci su ga optužili za incident koji se dogodio u Travniku. Nakon što je kratko vrijeme stavljen u kućni pritvor pa čak i u zatvor, on izlazi iz cijele afere zahvaljujući podršci Ante Pavelića koji odbija pritisak Glaisea von Horstenaua da ga izruči.

Vlada mu povjerava čuvanje dr. Vladka Mačeka. Nakon što je stavljen u kućni pritvor, šef Seljačke stranke, anglofil, pacifist i uvjereni antifašist, proveo je tri mjeseca kod Luburića u njegovom stanu u Bulićevoj ulici i to u društvu majke i dviju njegovih sestara. Krajem 1942. Luburićeva jedinica uzima ime Ustaški obrambeni sdrug. Ona okuplja 1500 vojnika, a u jesen 1944. godine njen broj je iznosio 7.000 ljudi. Ta jedinica se borila protiv partizana na Psunju, Kozari, Ivan Planini, Posušju, Imotskom i Banjoj Luci. U oktobru 1944. godine Luburić dobija čin pukovnika. On je dobio visoka hrvatska odlikovanja kao i naslov viteza. Uporedo s tim ratnim zadacima, Luburić također dobija zadatak da vodi koncentracione logore u NDH. Godine 1945. Luburić je general koji zapovijeda s Drugim zborom Ustaške vojske (II. ustaški sbor), a koji se sastoji od tri divizije, koja brani liniju Slunj-Petrinja-Sisak. Maja te godine povlači se prema Celju i Austriji ne želeći pasti u klopku Bleiburga. Luburić odbija priznati poraz, te nastavlja svoju borbu u gerili, u šumama.

Teror u Sarajevu

[uredi | uredi izvor]
Sarajevo za vrijeme njemačke okupacije.

Luburić je 15. februara 1945. stigao u Sarajevo kako bi spriječio masovna pridruživanja partizanima.[6][7] General Heinz Kathner bio je zadužen za organizovanje odbrane grada od očekivanog napada Jugoslavenske armije.[8] Luburić, smješen u jednoj vili u centru Sarajeva,[7] imao je zadatak izvršavati pogubljenja poznatih komunista, ali i onih za koje se sumnjalo da su komunisti.

Jugoslavenska armija 1. marta pokrenula je operaciju zauzimanja Sarajeva,[9] i već je početkom tog mjeseca opkolila i odsjekla grad od ostatka NDH.[10] Luburić je na kvazisudu kojeg je osnovao vršio obračun sa osumnjičenima za izdaju.[9] Prvu grupu zatvorenika činili su muslimanske izbjeglice iz Mostara, njih 17.[11] U narednim mjesecima pogubljeno je na desetine osumnjičenih komunista.[12] Hapšenja i pogubljena sve su više bila proizvoljne prirode i olako provedena, što je još više unosilo strah i teror u život Sarajlija.[11] Dana 16. marta Luburić je održao sastanak sa preko 1.000 ustaških političkih i vojnih lica u prisustvu visokih njemačkih oficira, gdje je u deklaraciji odbacio boljševizam, konferenciju u Jalti, i novu komunističku vladu u Beogradu.[10]

Ulazak Jugoslavenske armije u Sarajevo 6. aprila 1945.

Ustaše su 21. marta razotkrile plan ubistva Luburića, kada je mladog komunistu Halida Nazečića izdao jedan od njegovih saučesnika.[12] U tom planu četvero ustaša ubijeno je u napadima partizana u Sarajevu. Luburić je izdao naredbu nakon koje je u noći između 27. i 28. marta 1945. godine obješeno 55 građana Sarajeva na Marindvoru, a tijela su bila poredana od Fabrike duhana do Zemaljskog muzeja.[13][14] Oko 322 građana Sarajeva izgubilo je živote u Luburićevoj kampanji terora,[15][16] a više stotina drugih je deportovano u koncentracione logore.[16] Luburić je 4. aprila sa svojim najbližim saradnicima napustio Sarajevo, u kojem je ostalo oko 400 ustaških vojnika i 350 policajaca.[17] Jugoslavenska armija 6. aprila je zauzela Sarajevo i proglasila njegovo oslobođenje. Ekshumacija tijela u dvorištu Luburićeve vile otkrila je mnoga tijela, što je dokumentovala Sovjetska filmska ekipa.[18] Još jedan svjedok Luburićevih zločina bio je američki novinar Landrum Bolling, koji se prisjećao leševa "naslaganih jedni na druge kao iscjepana drva".[19][20]

Gerila i iseljeništvo

[uredi | uredi izvor]

Neposredno nakon rata, brojne naoružane grupe pokušavaju nastaviti borbu za Nezavisnu državu Hrvatsku: na Velebitu pukovnik Delko Bogdanić rukovodi s više od 2.000 boraca, u Lici to je zapovjednik Slavko Hajdinović koji rukovodi pokretom otpora, a u Hercegovini to je zapovjednik Niko Vladić. Neki djeluju u Slunju (Mile Špehar), u Odžaku (Petar Rajkovac) u Bugojnu (Pero Arapović), u Sarajevu (Hasan Biber) ili na Širokom Brijegu (Benko Penović, Mariofil Mandić i Vinko Škrobo). Prozvani kamenjarima ili škriparima, ti nacionalistički gerilci nanijeli su ozbiljne gubitke komunističkim vlastima (pukovnik Svetislav Stefanović procjenjuje na 2.000 ubijenih u OZN-u i UDB-u između 1945. i 1948. godine)

Jedna od tih grupa otpora bira regiju Plješevica-Bilogora i planine Papuk za vojne operacije, a s tom grupom se ustaški general Luburić odlučio boriti. Nakon što je dobio politički azil (nakon boravka u zatvoru u Cararabanchel) ženi se jednom Španjolkom, Isabelom Hernaiz, koja mu rađa četvero djece: Domagoja, Drinu, Vjekoslava i Miricu. Na političkoj sceni i pokreće Hrvatski narodni odpor, pokret koji se ubrzo proširio u Njemačkoj, Francuskoj, Americi i Australiji. Uvjeren u bitnu ulogu propagande, on priskrbljuje svom pokretu i štamparu (gdje objavljuje magazine Obrana i Drina) a nakon toga osniva nakladu Drinapress. Nakon što se seli u Caragente, 40 km južno od Valencije, tamo vodi malu štampariju koja će objaviti šezdesetak knjiga i brošura. Odbacujući svaki ideološki dogmatizam i svako zatvaranje u pretjerano i sterilno idealiziranje prošlosti, postavlja svoje akcije na isključivo patriotskoj podlozi. Obraća se svim Hrvatima, uključujući i partizane i njihovu djecu (imao je vezu s Hebrangom i sa grupom oko Ivana Ribara)[21] te apelira na premošćivanje svih podjela, za bolju borbu protiv Jugoslavije i za spas Hrvatske. Njegov pokret dobija podršku više emigranata od kojih su mnogi i intelektualci. Tako nalazimo uz bok Luburiću i bivšeg pukovnika Ivan Stiera, Ibrahima Pirić-Pjanića, Stjepana Crničkog, ali također i kriminologa Žarka Šimata, pjesnika Envera Mehmedagića, profesora Mirka Meheša i historičara Dabu Peranića. Blizak čuvenom ocu Miguelu Oltri iz Svetog bratstva Španije, Luburić ima jako dobre odnose s franjevcem Gracijanom Raspudićem (1911-1989), fra Kvirinom Vasiljem (1917- 2006) i fra Otonom Knezovićem (1890-1964.)

Smrt

[uredi | uredi izvor]

Luburić je ubijen 20. aprila 1969. godine u svom stanu. Ubistvo se pripisuje agentu jugoslavenske UDBA-e Iliji Staniću.

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ Dizdar 1997, str. 240.
  2. ^ Bitunjac 2013, str. 196.
  3. ^ Ličina 1985, str. 110.
  4. ^ Ličina 1985, p. 110, footnote.
  5. ^ Dizdar 1997, str. 241.
  6. ^ Ličina 1985, str. 142.
  7. ^ a b Greble 2011, str. 221.
  8. ^ Donia 2006, str. 198.
  9. ^ a b Greble 2011, str. 222.
  10. ^ a b Greble 2011, str. 224.
  11. ^ a b Greble 2011, str. 223.
  12. ^ a b Hoare 2013, str. 276.
  13. ^ Sarajevo u revoluciji (jezik: srpski). Istorijski arhiv. 1981.
  14. ^ "Luburić objesio 55 sarajevskih antifašista 28.03.1945". Antifašistički VJESNIK. Pristupljeno 15. 5. 2020.
  15. ^ Donia 2006, str. 197.
  16. ^ a b Hoare 2013, str. 277.
  17. ^ Greble 2011, str. 228.
  18. ^ Greble 2011, str. 229.
  19. ^ Donia 2006, str. 197–198.
  20. ^ Greble 2011, str. 229–230.
  21. ^ Cristophe Dolebau, Hrvatski list

Napomene

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ Neki izvori tvrde da je Ljubomir umro u policijskom pritvoru nakon što je poliven ledenom vodom i ostavljen u zatvorskoj ćeliji bez grijanja.[4]

Literatura

[uredi | uredi izvor]

Također pogledajte

[uredi | uredi izvor]


Commons logo
Commons logo
Commons ima datoteke na temu: Vjekoslav Luburić