Урхан

Урхан — хунсен историре палăрса юлнă юлашки патши. 631 çулта вилнĕ.

Кун-çулĕ

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Урхан 619 çулта вăл Висантире тĕне кĕнĕ. Вăл хунсем хушшинчи палăрнă Тулă ăрăвĕнчен пулнă. Каярахпа çак ăру çĕкленсе кайса хăй тавра пĕтĕм халăха чăмăртать. Вĕсем вара историе пăлхар (пăлхарсем — чăвашсен ашшĕсем) ячĕпе кĕреççĕ. Хăш-пĕр тĕпчевçĕсем (Гумилев Л.Н.,…), Урхана китай çулçыравĕсен кенекисене вуланă çемĕн Моходу-хэу (китай чĕлхипе «Хура паттăр» тухать) теççĕ. 630-631 çулсенче Моходу-хэу тӳрксемпе влаçшăн вăрçса Туншех патшана вĕлерет. Ун хыççăн вăл Кӳйми Сыпи-хан ятне илет те Китай императорне хĕрне качча пама ыйтать. Анчах та Китай императорĕн хун-пăлхарсен йăхĕсене Тулă ăрăвĕнчи Урхан тавра пĕрлештерес мар тĕллевĕ пулнă. Çавăнпа ĕнтĕ вăл Моходу-хэу патшапа тăванланмасть. Урхан çавах та Тӳлă ăрăвне хăпартса пырать, каярахпа çав ăру-йăх сĕм вăйĕпе Урхан йамăкĕн ывăлĕ Купрат авалхи пăлхарсен патшалăхне — Аслă Пăлхара — туса хурать.

Вуламалли

[тӳрлет | кодне тӳрлет]
  • Бичурин Н.Я., «Собрание сведений».
  • Попов А., «Обзор хронографов русской редакции», 1866.
  • «Летопись византийца Феофана от Диоклетиана до царей Михаила и его сына Феофилакта», 1884-1887.
  • Артамонов М.И., "История хазар".
  • Иоахим Вернер, "Захоронение в Малом Перещеннине и Кубрат, хан болгарский", "Софийские новости" хаçат, 1985, кăрлач, 9 кунĕ.
  • Ю. Немет, венгр тĕпчевçи, ""
  • Ив. Шишманов, Дунайçи болгар тĕпчевçи, ""
  • К. Иречек, "История болгар", Варшава, 1877.
  • Гумилев Л.Н., "Древние тюрки"
  • Каховский В.Ф., "Происхождение чувашского народа", 2003.
  • Юхма Мишши, «Авалхи чăвашсем», 1996, Шупашкар.


Аслă Пăлхар ĕмпĕвĕсем
Аспарух | Альших | Кăтра Паттăр | Кувер | Купрат | Питпуян | Урхан |